An Satong mga Aki—Mahalagang Marhay na Mana

“Uya! An mga aki mana hale ki Jehova; an bunga kan tulak sarong balos.”​—SALMO 127:3.

 1. Paano namundag an enot na omboy na tawo?

HOROPHOROPA an milagrosong mga pangyayari na pinagin posible ni Jehova Dios sa paagi nin paglalang nia sa enot na lalaki asin babae. An ama, si Adan, asin an ina, si Eva, pareho may itinaong kabtang kan saindang sadiri na tuminalubo sa laog kan matris ni Eva sagkod na magin sarong kompletong bagong persona​—an enot na omboy na tawo. (Genesis 4:1) Sagkod ngonyan, an pangingidam asin pagkamundag nin sarong aki nakakapano sa sato nin pagngalas asin ilinaladawan nin dakol bilang totoong sarong milagro.

 2. Taano ta sasabihon nindo na sarong milagro an nangyayari sa laog kan matris nin sarong bados na babae?

² Sa laog nin mga 270 aldaw, an orihinal na selula na nahaman sa laog kan ina bilang resulta kan pagdorog nia sa saiyang agom nagtatalubo na magin sarong omboy na kompuesto nin trilyones na selula. Yaon sa orihinal na selulang iyan an mga instruksion na kinakaipuhan tanganing makaprodusir nin labing 200 na klase nin selula. Sa pagsunod sa makangangalas na mga instruksion na iyan, na dai kayang saboton nin tawo, an mga selulang ini na kahangahanga an pagkakomplikado nagtatalubo segun sa tama nanggad na pagkasunodsunod asin paagi tanganing magin sarong bagong buhay na persona!

 3. Taano an dakol na mapaghorophorop na tawo ta minaoyon na an Dios an seguradong responsable sa pagkamundag nin sarong bagong buhay na tawo?

³ Siisay an sasabihon nindo na talagang kaggibo kan omboy? Daing duwa-duwa na an Saro na naglalang kan buhay mismo. An salmista sa Biblia nag-awit: “Arama nindo na si Jehova Dios. Sia an naggibo sa sato, asin bakong kita mismo.” (Salmo 100:3) Mga magurang, aram nindong marhay na bakong huli sa pagigin matibayon nindo kaya nakapaluwas kamo kan siring na mahalagang marhay na bagong mamundag na omboy. Solamente an Dios nin dai marorop na kadonongan an responsable sa milagrosong pagkaporma nin bagong buhay na tawo. Sa laog nin rinibong taon, an mapaghorophorop na mga tawo itinao sa Kaharohalangkaweng Kaglalang an kaomawan sa pagkaporma nin sarong aki sa laog kan matris kan saiyang ina. Iyo man daw kamo?​—Salmo 139:13-​16.

 4. Anong kaluyahan nin tawo an nungkang ikakaatribwir ki Jehova?

⁴ Pero, si Jehova daw daing pagmakolog na Kaglalang na basta sana inestablisar an biolohikong proseso tanganing an mga lalaki asin babae magkaaki? An nagkapirang tawo daing pagmakolog, alagad si Jehova nungkang arog kaiyan. (Salmo 78:38-​40) An Biblia nagsasabi sa Salmo 127:3: “Uya! An mga aki mana hale ki Jehova; an bunga kan tulak sarong balos.” Estudyaran niato ngonyan kun ano an mana asin kun ano an pinapatunayan kaiyan sa sato.

Sarong Mana Asin Balos

 5. Taano ta mana an mga aki?

⁵ An mana arog sa sarong regalo. Nagmamaigot na marhay an mga magurang sa pagtrabaho tanganing may ikapamana sa saindang mga aki. Tibaad iyan kuarta, propiedad, o tibaad nagkapirang pinapahalagahan na marhay na rogaring. Ano man iyan, ebidensia iyan kan pagkamoot nin sarong magurang. An Biblia nagsasabi na itinao nin Dios sa mga magurang an mga aki ninda bilang mana. Mamomoton na regalo sinda hale sa saiya. Kun kamo sarong magurang, masasabi daw nindo na an saindong mga ginigibo nagpapaheling na minamansay nindo an saindong mga aki bilang regalo na ipinaniwala sa saindo kan Kaglalang kan uniberso?

 6. Ano an katuyohan nin Dios sa pagpangyari sa mga tawo na magkaaki?

⁶ An katuyohan ni Jehova sa pagtao kan regalong ini iyo na istaran an daga kan mga gikan ni Adan asin Eva. (Genesis 1:​27, 28; Isaias 45:18) Dai linalang ni Jehova nin indibiduwal an lambang tawo, siring kan ginibo nia sa minilyon na anghel. (Salmo 104:4; Kapahayagan 4:11) Imbes, pinagmarahay ni Jehova na lalangon an mga tawo na may kakayahan na magkaigwa nin mga aki na kasugad asin kapareho kan saindang mga magurang sa dakol na paagi. Makangangalas nanggad na pribilehio iyan para sa ina asin ama na magpaluwas asin mag-asikaso sa siring na bagong tawo! Bilang mga magurang, pinapasalamatan daw nindo si Jehova sa pagpagin posible na mapasaindo an mahalagang marhay na manang ini?

Makanood sa Halimbawa ni Jesus

 7. Kabaliktaran sa ginigibo nin nagkapirang magurang, paano ipinaheling ni Jesus an pagmakolog asin pagmalasakit “sa mga aki nin mga tawo”?

⁷ Makamomondo, bakong gabos na magurang ibinibilang na balos an mga aki. Dakol an daing gayong pagmalasakit sa saindang mga aki. Dai inaarog kan siring na mga magurang an aktitud ni Jehova o kan saiyang Aki. (Salmo 27:10; Isaias 49:15) Sa kabaliktaran, estudyare an pagmakolog ni Jesus sa mga aki. Dawa kaidtong bago magdigdi sa daga si Jesus bilang sarong tawo​—kan sia sarong makakamhan na espiritung persona sa langit—​sinasabi kan Biblia na “lubos an pagkaogma nia sa mga aki nin mga tawo.” (Talinhaga 8:​31, Rotherham) Dakulaon an pagkamoot nia sa mga tawo kaya boluntad niang itinao an saiyang buhay bilang pantubos tanganing mag-ako kita kan buhay na daing katapusan.​—Mateo 20:28; Juan 10:18.

 8. Paano si Jesus nagtao nin marahay na halimbawa sa mga magurang?

⁸ Mantang nasa daga, nagtao si Jesus nin espesyalmenteng marahay na halimbawa para sa mga magurang. Estudyare an saiyang ginibo. Nagtao sia nin panahon para sa mga aki, dawa kan sibot siang marhay asin nasa pagsakit. Minasdan nia sinda na nagkakarawat sa sadan asin ginamit an mga aspekto kan saindang hiro-hiro sa saiyang pagtotokdo. (Mateo 11:​16, 17) Durante kan saiyang ultimong biahe sa Jerusalem, aram ni Jesus na magdudusa asin gagadanon sia. Kaya kan darahon kan mga tawo an mga aki tanganing maheling sia, an mga disipulo ni Jesus, tibaad huli sa paghihingoang ilikay si Jesus sa dugang pang tension, nagprobar na pahaleon an mga aki. Alagad sinagwe ni Jesus an saiyang mga disipulo. Sa pagpaheling na “lubos an pagkaogma” nia sa mga aki, sia nagsabi: “Pabayae nindo na dumolok sa sako an saraday na aki; dai nindo sinda pagpogolan.”​—Marcos 10:​13, 14.

 9. Taano ta tibaad mas mahalaga pa ngani an satong ginigibo kisa sinasabi niato?

⁹ Makakanood kita sa halimbawa ni Jesus. Kun minarani sa sato an mga aki, ano an nagigin reaksion niato​—dawa kun sibot kita? Arog daw kan ginibo ni Jesus? An kaipuhan kan mga aki, nangorogna sa saindang mga magurang, iyo an andam na itao ni Jesus sa sainda​—an saiyang panahon asin atension. Totoo, mahalaga an mga tataramon na arog kan “Namomotan taka.” Pero, an mga hiro mas makosog magtaram kisa mga tataramon. An saindong pagkamoot maririsa bako sanang paagi kan saindong sinasabi kundi lalo na ngani kan saindong ginigibo. Maheheling iyan paagi sa panahon, atension, asin pag-asikaso na itinatao nindo sa saindong mga aki. Minsan siring, an paggibo kan gabos na iyan tibaad dai magbunga nin naheheling na mga resulta, na minsan paano bakong siring karikas kan linalaoman nindo. Kaipuhan an pasensia. Makakanood kita na magin mapasensia kun satong aarogon an paagi nin pagtratar ni Jesus sa saiyang mga disipulo.

An Pasensia Asin Kapadangatan ni Jesus

10. Paano tinokdoan ni Jesus an saiyang mga disipulo nin leksion sa kapakumbabaan, asin nagin mapanggana daw iyan kan enot?

¹⁰ Aram ni Jesus an nangyayaring pagdinaogan para sa pagkaprominente sa tahaw kan saiyang mga disipulo. Sarong aldaw, pagkaabot sa Capernaum kaiba an saiyang mga disipulo, hinapot nia sinda: “‘Ano an saindong pinagdidiskutiran sa dalan?’ Dai sinda naggirong, huli ta sa dalan pinagdiskutiran ninda kun siisay an mas dakula.” Imbes na sagweon sinda na may kaisogan, pasensiosong nagtao si Jesus nin praktikal na leksion sa paghihingoang matokdoan sinda nin kapakumbabaan. (Marcos 9:​33-​37) Nagbunga daw iyan kan minamawot na mga resulta? Dai tolos. Pakalihis nin mga anom na bulan, sinadol ni Santiago asin Juan an saindang ina na hagadon ki Jesus an prominenteng mga posisyon sa Kahadean. Sa giraray, mapasensiang ikinorehir ni Jesus an saindang kaisipan.​—Mateo 20:20-​28.

11. (a) Anong pinagkatodan na trabaho an dai ginibo kan mga apostol ni Jesus pakaabot ninda sa itaas na kuarto kaiba si Jesus? (b) Ano an ginibo ni Jesus, asin nagin mapanggana daw an saiyang mga paghihingoa sa panahon na idto?

¹¹ Dai naghaloy nag-abot an Paskua kan 33 C.E., asin si Jesus nakipaghelingan sa pribado sa saiyang mga apostol tanganing iselebrar iyan. Kan mag-abot sa itaas na kuarto, mayo ni saro sa 12 apostol an naggibo nin inisyatiba na gibohon an pinagkatodan nang paglilingkod na paghanaw sa maalpog na mga bitis kan iba​—an menos na trabaho nin sarong surugoon o nin sarong babae sa harong. (1 Samuel 25:41; 1 Timoteo 5:10) Siertong ikinamondong marhay ni Jesus an maheling na an saiyang mga disipulo padagos na nagpapaheling nin ebidensia nin pag-ambisyon nin ranggo asin posisyon! Kaya hinanawan ni Jesus an mga bitis kan lambang saro dangan odok na pinakiolayan sinda na arogon an saiyang halimbawa nin paglilingkod sa iba. (Juan 13:​4-​17) Nagsunod daw sinda? Sinasabi kan Biblia na paghaloyhaloy kan bangging iyan “nagkaigwa man sinda nin mainit na diriskutiran kun baga siisay sa sainda an garo baga pinakadakula.”​—Lucas 22:24.

12. Paano puedeng arogon nin mga magurang si Jesus sa saindang paghihingoa na sanayon an saindang mga aki?

¹² Kun an saindong mga aki dai naghihimate sa saindong hatol, narerealisar daw nindo mga magurang kun ano an seguradong namatean ni Jesus? Girumdomon na dai uminontok si Jesus sa paghihingoang matabangan an saiyang mga apostol, minsan ngani maluway sinda sa pagtatanos kan saindang mga pagkukulang. Sa kahurihurihi nagbunga an saiyang pasensia. (1 Juan 3:​14, 18) Mga magurang, maninigo nindong arogon an pagkamoot asin pasensia ni Jesus, na nungkang minaontok sa saindong mga paghihingoa na sanayon an saindong mga aki.

13. Taano ta maninigong dai anggot na palimanlimanan nin magurang an paghapot nin aki?

¹³ Kaipuhan na mamatean kan mga aki na namomotan sinda kan saindang mga magurang asin na interesado an mga ini sa sainda. Gustong maaraman ni Jesus kun ano an iniisip kan saiyang mga disipulo, kaya naghihinanyog sia kun igwa sinda nin mga hapot. Hinapot nia sinda kun ano an saindang opinyon manongod sa nagkapirang bagay. (Mateo 17:25-27) Iyo, kaiba sa marahay na pagtotokdo an atentong paghinanyog asin tunay na interes. Maninigong labanan nin sarong magurang an ano man na tendensia na palimanlimanan an naghahapot na aki paagi sa anggot na pagsabing: “Maghale ka daw dian! Dai mo naheheling na sibot ako?” Kun talagang sibot an magurang, maninigong sabihon sa aki na pag-oolayan ninda an hapot nia pagtaodtaod. Dangan seguradohon kan mga magurang na pag-olayan iyan. Sa paaging ini mamamatean kan aki na talagang interesado sa saiya an magurang, asin magigin mas madali para sa saiya na magsabi nin mga problema sa magurang.

14. Ano an manonodan nin mga magurang ki Jesus manongod sa pagpaheling nin kapadangatan sa saindang mga aki?

¹⁴ Tama daw para sa mga magurang na ipaheling an saindang pagpadangat paagi sa pagkugos sa saindang aki? Sa giraray, makakanood an mga magurang ki Jesus. Sinasabi kan Biblia na “kinugos nia an mga aki asin pinonan na bendisyonan sinda, na idinodoon an saiyang kamot sa sainda.” (Marcos 10:16) Ano sa paghona nindo an nagin reaksion kan mga aki? Daing duwa-duwa na napaogma an saindang puso, asin naparani an boot ninda ki Jesus! Kun igwa nin tunay na kapadangatan asin pagkamoot sa pag-oltanan nindo mga magurang asin kan saindong mga aki, mas madali sindang maghihimate sa saindong paghihingoa na disiplinahon asin tokdoan sinda.

An Kuestion Manongod sa Kun Guranong Panahon

15, 16. Ano an nagin popular na konsepto sa pagpadakula sa aki, asin ano an minalataw na dahelan kan pagkamukna kan konseptong iyan?

¹⁵ Kinuestion nin nagkapira kun baga kaipuhan talaga kan mga aki an dakol na oras asin mamomoton na atension kan saindang mga magurang. Inaapod na de kalidad na panahon an ekspertong pinalakop na konsepto nin pagpadakula sa aki. Hinihingako kan mga nagpapalakop kan ideyang ini na dai kaipuhan kan mga aki an dakol na panahon kan saindang mga magurang basta makahulogan, pinag-andaman, asin plinano an limitadong panahon na itinatao sa sainda. Marahay daw na ideya an konsepto nin de kalidad na panahon, na minukna na nasa isip an ikakarahay kan mga aki?

¹⁶ An sarong parasurat na kinaolay an dakol na aki nagsabi na an “hinahanap na marhay [ninda] sa saindang mga magurang iyo an orog na panahon,” pati na an “bilog na atension.” Makahulogan nanggad, sarong propesor sa kolehio an nagkomento: “An pananaram [na de kalidad na panahon] naglataw huli sa pakarealisar nin mga magurang sa saindang pagkukulang. Tinatawan nin katanosan kan mga tawo an pagtao ninda nin dikit na panahon sa saindang mga aki.” Gurano kadakol na panahon an maninigong itao nin mga magurang sa saindang mga aki?

17. Ano an kaipuhan nin mga aki sa saindang mga magurang?

¹⁷ Dai iyan sinasabi kan Biblia. Minsan siring, sinadol an mga magurang na Israelita na kaolayon an saindang mga aki kun sinda nasa saindang harong, kun sinda naglalakaw sa dalan, kun sinda naghihigda, asin kun sinda minabangon. (Deuteronomio 6:7) Malinaw na nangangahulogan ini na an mga magurang kaipuhan na magkaigwa nin interaksion sa mga aki asin dayaday na tokdoan sinda kada aldaw.

18. Paano inaprobetsaran ni Jesus an mga oportunidad na sanayon an saiyang mga disipulo, asin ano an manonodan kan mga magurang digdi?

¹⁸ Mapangganang sinanay ni Jesus an saiyang mga disipulo mantang nagkakakan sia kaiba ninda, nagbibiahe kaiba ninda, asin nagpapahorohayahay pa ngani kaiba ninda. Sa siring inaprobetsaran nia an lambang oportunidad na tokdoan sinda. (Marcos 6:​31, 32; Lucas 8:​1; 22:14) Kaagid kaiyan, an Kristianong mga magurang maninigong magin listo na gamiton an lambang oportunidad na establisaron asin papagdanayon an marahay na komunikasyon sa saindang mga aki asin sanayon sinda sa mga dalan ni Jehova.

Kun Ano an Itotokdo Asin Kun Paano Gigibohon Iyan

19. (a) Ano pa an kaipuhan apuera sa pagtao nin panahon sa mga aki? (b) Ano sa pangenot an kaipuhan na itokdo kan mga magurang sa mga aki?

¹⁹ An basta pagtao nin panahon sa mga aki asin dawa pagtotokdo sa sainda bakong igo tanganing mapadakula sinda nin mapanggana. Mahalagang marhay man kun ano an itinotokdo. Mangnoha kun paano idinodoon kan Biblia kun ano an maninigong itokdo. “An mga tataramon na ini na ipinagboboot ko sa saimo ngonyan,” an sabi kaiyan, “dapat na itadom mo . . . sa saimong aki.” Ano “an mga tataramon na ini” na kaipuhan na itokdo sa mga aki? Malinaw nanggad, iyan an mga tataramon na nasasambitan pa sana, arin na baga: “Kamotan mo si Jehova na saimong Dios sa bilog mong puso asin sa bilog mong kalag patin sa bilog mong kosog.” (Deuteronomio 6:5-7) Sinabi ni Jesus na ini an pinakamahalaga sa gabos na togon nin Dios. (Marcos 12:28-30) Sa pangenot dapat na tokdoan kan mga magurang an mga aki manongod ki Jehova, na ipinapaliwanag kun taano ta sia sana an maninigo sa satong bilog na kalag na pagkamoot asin debosyon.

20. Ano an ipinagboot nin Dios sa mga magurang kan suanoy na itokdo sa saindang mga aki?

²⁰ Minsan siring, an kabale sa “mga tataramon na ini” na isinasadol sa mga magurang na itokdo sa saindang mga aki bako sanang an kamotan an Dios sa bilog na persona nin sarong indibiduwal. Maririsa nindo na sa sinusundan na kapitulo kan Deuteronomio, sinabi giraray ni Moises an mga ley na isinurat nin Dios sa mga tabla nin gapo​—an Sampulong Togon. Kabilang sa mga ley na ini an pagboot na dai magputik, dai maghabon, dai maggadan, asin dai magsambay. (Deuteronomio 5:​11-​22) Kaya idinoon sa mga magurang kan suanoy an pangangaipo na tokdoan nin moral na mga prinsipyo sa buhay an saindang mga aki. Kaipuhan na tawan kan Kristianong mga magurang ngonyan nin kaparehong instruksion an saindang mga aki tanganing matabangan ninda sinda na magkaigwa nin tiwasay asin maogmang ngapit.

21. Ano an kahulogan kan instruksion na “itadom” an tataramon nin Dios sa mga aki?

²¹ Mangnohon na sinabihan an mga magurang kun paano ninda itotokdo “an mga tataramon na ini,” o mga togon, sa saindang mga aki: “Dapat na itadom mo an mga iyan sa saimong aki.” An terminong “itadom” nangangahulogan na “itokdo asin itudok sa isip paagi sa dayaday na pag-otro o pagkonseho: isadol o itanom sa isip.” Kaya talagang sinasabihan nin Dios an mga magurang na gumibo nin planadong programa nin pagtotokdo sa Biblia na igwa kan espesipikong katuyohan na itadom an espirituwal na mga bagay sa isip kan saindang mga aki.

22. Ano an ipinapagibo sa mga magurang na Israelita tanganing tokdoan an saindang mga aki, asin ano an kahulogan kaiyan?

²² An siring na planadong programa nagkakaipo nin inisyatiba kan mga magurang. An Biblia nagsasabi: “Ibugkos mo iyan [“an mga tataramon na ini,” o mga togon nin Dios] bilang tanda sa saimong kamot, asin iyan kaipuhan na magin garo banda sa saimong angog; asin isurat mo iyan sa mga harigi nin pinto kan saimong harong asin sa saimong mga trangkahan.” (Deuteronomio 6:​8, 9) Dai ini nangangahulogan na maninigong literal na isurat kan mga magurang an mga ley nin Dios sa mga harigi nin pinto asin mga trangkahan, na ibugkos an kopya kaiyan sa kamot kan saindang mga aki, asin ibugtak iyan sa saindang angog. Imbes, an punto iyo na an mga magurang maninigong ipagirumdom nin dayaday an katokdoan nin Dios sa saindang mga aki. Maninigong tokdoan an saindang mga aki sa regular, dayaday na paagi na garo baga an katokdoan nin Dios nasa atubangan mismo kan mga aki sa gabos na panahon.

23. Ano an pag-oolayan sa leksion sa masunod na semana?

²³ Ano an nagkapirang nangorognang mahalagang bagay na kaipuhan na itokdo nin mga magurang sa saindang mga aki? Taano ta mahalagang marhay ngonyan na an mga aki matokdoan sagkod mapatuod na protehiran an saindang sadiri? Anong tabang an makukua ngonyan kan mga magurang tanganing tabangan sinda na matokdoan nin epektibo an saindang mga aki? Ini asin an iba pang hapot na interesado an dakol na magurang pag-oolayan sa sunod na artikulo.

Mga Magurang, Protehiran an Saindong Mahalagang Marhay na Mana

“An kadonongan para sa proteksion . . . [Iyan] nagpapadanay na buhay sa mga nakakasadiri kaiyan.”​—ECLESIASTES 7:12.

 1. Taano ta maninigong mansayon nin mga magurang an saindang mga aki bilang regalo?

AN MGA magurang an responsable sa pagkamundag sa kinaban nin sarong bagong buhay na persona na igwa nin pisikal na mga karakteristiko asin personalidad na kapareho kan sa sainda. An mga omboy na iyan inaapod kan Biblia na “mana hale ki Jehova.” (Salmo 127:3) Mantang sia an tunay na Paratao nin Buhay, talagang ipinagkakatiwala ni Jehova sa mga magurang an talagang sadiri nia. (Salmo 36:9) Mga magurang, paano nindo minamansay an pag-ako kan siring na mahalagang marhay na regalo hale sa Dios?

 2. Ano an nagin reaksion ni Manoa kan maaraman na sia magigin sarong ama?

² Daing duwa-duwa na maninigong akoon an siring na regalo na may kapakumbabaan asin pagpapahalaga. Labing 3,000 na taon na an nakaagi, arog kaini an nagin reaksion kan Israelitang si Manoa kan an saiyang agom sabihan nin sarong anghel na sia magkakaaki. Kan madangog an maogmang bareta, namibi si Manoa: “Dispensara ako, Jehova. An lalaki kan tunay na Dios na isinugo mo pa sana, tabi pabalikon mo sia sa samuya asin tokdoan kami kun ano an maninigo niamong gibohon sa aki na mamumundag.” (Hokom 13:8) Mga magurang, ano an manonodan nindo sa halimbawa ni Manoa?

Kun Taano ta Kaipuhan Ngonyan an Tabang nin Dios

 3. Taano ta nangorognang kaipuhan ngonyan an tabang nin Dios sa pagpadakula sa mga aki?

³ Ngonyan orog kisa kasuarin man kaidto, kaipuhan kan mga magurang an tabang ni Jehova sa pagpadakula sa saindang mga aki. An dahelan? Ihinulog si Satanas na Diablo asin an saiyang mga anghel hale sa langit pasiring sa daga. “Herak man kan daga,” an patanid kan Biblia, “huli ta huminilig na dian sa saindo an Diablo, na may dakulang kaanggotan, sa pakaaram na halipot na sana an saiyang panahon.” (Kapahayagan 12:7-9, 12) “Siring sa nagngangarob na leon,” an paliwanag kan Biblia, si Satanas “naghahanap nin masisiba.” (1 Pedro 5:8) Parateng binibiktima kan mga leon an mga hayop na daing kalabanlaban, sa parate an mga ogbon. Madonong, kun siring, na an mga magurang na Kristiano naghahagad ki Jehova nin giya tanganing protehiran an saindang mga aki. Gurano kadakula an paghihingoa nindo tanganing magibo iyan?

 4. (a) Ano an maninigong magin reaksion nin mga magurang kun maaraman ninda na igwa nin leon na nakabutas sa saindang lugar? (b) Ano an kaipuhan nin mga aki para sa proteksion?

⁴ Kun naaraman nindo na may nakabutas na leon sa lugar nindo, siertong an pangenot na iisipon nindo iyo na protehiran an saindong mga aki. Si Satanas naniniba. Hinihingoa niang raoton an banwaan nin Dios, sa siring ginigibo sindang bakong angay na magkamit kan pag-oyon nin Dios. (Job 2:​1-7; 1 Juan 5:19) An mga aki an madaling mabiktima. Tanganing makalikay sa mga siod kan Diablo, dapat na mamidbid asin kuyogon kan mga aki si Jehova. Mahalagang marhay an kaaraman sa Biblia. “Ini nangangahulogan nin buhay na daing katapusan,” an sabi ni Jesus, “an saindang paglaog sa isip nin kaaraman dapit sa saimo, na iyo sanang tunay na Dios, asin dapit sa saro na saimong sinugo, si Jesu-Cristo.” (Juan 17:3) Apuera kaini, kaipuhan nin mga aki an kadonongan​—an kakayahan na saboton asin iaplikar an saindang nanonodan. Mantang “an kadonongan mismo nagpapadanay na buhay sa mga nakakasadiri kaiyan,” kaipuhan na itadom nindo mga magurang an katotoohan sa puso kan saindong mga aki. (Eclesiastes 7:12) Paano daw nindo gigibohon ini?

 5. (a) Paano ikakatao an kadonongan? (b) Paano ilinaladawan kan Talinhaga an halaga nin kadonongan?

⁵ Puede​—asin maninigo​—na basahan nindo sa Tataramon nin Dios an saindong mga aki. Alagad labi pa dian an kaipuhan sa pagtabang sa sainda na kamotan asin kuyogon si Jehova​—kaipuhan na masabotan ninda iyan. Sa pag-ilustrar: Tibaad sabihan an aki na bago magbalyo sa tinampo kaipuhan na magheling nguna sa too asin sa wala. Pero, may mga aki na dai nagkukuyog. Taano ta dai? An ibubunga kun sia maligis nin auto tibaad daing gayo ipinaliwanag nin parate o dai ipinaliwanag sa paagi na idinodoon sa aki an peligro, na naghahale kan “kakablasan” na puedeng magbunga nin aksidente. An pagtao nin kadonongan nangangaipo nin panahon, saka dakol na pasensia. Alagad mahalaga nanggad an kadonongan! “An mga dalan kaiyan mga dalan nin pagigin nakakagayagaya,” an sabi kan Biblia, “asin an gabos na dana kaiyan katoninongan. Iyan kahoy nin buhay para sa mga nangangapot kaiyan, asin an mga higot na nangangapot kaiyan aapodon na maogma.”​—Talinhaga 3:​13-​18; 22:15.

Pagtotokdo na Nagtatao nin Kadonongan

 6. (a) Taano an mga aki ta parateng minagawe nin bakong madonong? (b) Anong pakikipag-agawan an nangyayari ngonyan?

⁶ Sa parate minagawe nin bakong tama an mga aki, bakong huli ta dai sinda natokdoan kan tama, kundi huli ta an pagtotokdo dai nakataros sa saindang puso​—an saindang pagkatawong nasa laog. Nakikipag-agawan an Diablo na makua an puso kan mga aki. Nagpapakana sia tanganing siertohon na sinda malantad sa maraot na mga impluwensia kan saiyang kinaban. Hinihingoa man nia na aprobetsaran an saindang minanang makasalan na tendensia na gumibo nin maraot. (Genesis 8:​21; Salmo 51:5) Dapat na rekonoseron nin mga magurang na igwa nin totoong nakikipag-agawan na makua an puso kan saindang mga aki.

 7. Taano ta bakong igo an pagsabi sa aki kun ano an tama o sala?

⁷ An mga magurang parateng sinasabi sa aki an tama o sala, na iniisip na paagi kaiyan natokdoan na ninda sia nin moral na prinsipyo. Tibaad sabihon ninda sa aki na sala an magputik, maghabon, o makidorog sa siisay man na bako niang agom. Minsan siring, kinakaipuhan kan aki na magkaigwa nin mas makosog na motibasyon sa pagkuyog kisa basta sana pagkuyog huli ta iyan an sinasabi kan saiyang mga magurang. Mga ley ini ni Jehova. Maninigong manodan kan aki na an madonong na dapat gibohon iyo an kuyogon an mga togon nin Dios.​—Talinhaga 6:​16-​19; Hebreo 13:4.

 8. Anong klaseng pagtotokdo an makakatabang sa mga aki na humiro na may kadonongan?

⁸ An pagkakomplikado kan uniberso, an pagkalaenlaen kan mga bagay na buhay, an pagbarubago kan mga kapanahonan​—an gabos na bagay na iyan makakatabang sa saday na aki na masabotan an pag-eksister kan madonong sa gabos na Kaglalang. (Roma 1:​20; Hebreo 3:4) Dugang pa, maninigong tokdoan an aki na an Dios namomotan sia asin naggibo nin probisyon paagi sa atang kan Saiyang Aki tanganing tawan sia nin buhay na daing sagkod asin na mapapaogma nia an Dios paagi sa pagkuyog sa sinasabi Nia. Posibleng marhay kun siring na bobooton kan aki na paglingkodan si Jehova, sa ibong kan mga pagprobar kan Diablo na papondohon sia.​—Talinhaga 22:6; 27:11; Juan 3:16.

 9. (a) Ano an kaipuhan sa nagliligtas-buhay na pagtotokdo? (b) Ano an ipinagboboot na gibohon kan mga ama, asin ano an kalabot digdi?

⁹ An klase nin pagtotokdo na nagpoprotehir sa aki asin nagmomotibar sa saiya na gibohon an tama nagkakaipo nin panahon, atension, asin pagpaplano. Nagkakaipo iyan na akoon nin mga magurang an giya hale sa Dios. An Biblia nagsasabi: “Kamo, mga ama, . . . padagos na padakulaon [an saindong mga aki] sa disiplina asin pagtatanos nin isip ni Jehova.” (Efeso 6:4) Ano an kahulogan kaiyan? An “pagtatanos nin isip,” sa orihinal na Griego, nagtatao kan ideya nin “paglaog nin isip.” Kaya an mga ama garo man sana sinasadol na ilaog sa saindang mga aki an isip ni Jehova. Magigin proteksion nanggad iyan para sa mga aki! Kun nakatadom sa isip kan mga aki an mga kaisipan nin Dios, napoprotehiran sinda sa paggibo nin maraot.

Kamawotan na Motibado nin Pagkamoot

10. Tanganing epektibong matokdoan an saindong aki, ano an mahalagang aramon nindo?

¹⁰ Minsan siring, tanganing maotob nindo an saindong kamawotan na mapadakula nin tama an saindong aki, kaipuhan na an saindong mga paghihingoa motibado nin pagkamoot. Mahalagang bagay an marahay na komunikasyon. Aramon kun ano an nangyayari sa buhay kan saindong aki asin kun ano an mga nasa isip nia. Sa pamugtak na paagi, mataktikang enkaminaron na magtaram an saindong aki. Kun beses, tibaad mabigla kamo sa sasabihon nia. Magin maingat na marhay na dai sumobra an saindong reaksion. Imbes, maghinanyog na may madinamayon na pagmakolog.

11. Paano magigibo nin magurang na ilaog sa aki an isip ni Jehova?

¹¹ Totoo, tibaad binabasa nindo sa saindong aki hale sa Biblia an manongod sa mga ley nin Dios na nagbabawal sa seksuwal na inmoralidad, na ginigibo pa ngani nindo iyan nin nagkapirang beses. (1 Corinto 6:​18; Efeso 5:5) Tibaad ikinatudok kaini sa isip kan saindong mga aki kun ano an nakakapaogma asin dai nakakapaogma ki Jehova. Minsan siring, labi pa dian an kaipuhan tanganing ikalaog sa aki an isip ni Jehova. Kaipuhan na tabangan an mga aki na mangatanosan dapit sa kahalagahan kan mga ley ni Jehova. Kaipuhan na makombensir sinda na an saiyang mga ley tama asin kapakipakinabang asin na an pagsunod sa mga iyan iyo an tama asin mamomoton na dapat gibohon. Masasabi sanang ikinalaog nindo sa sainda an isip ni Jehova kun nangangatanosan kamo sa saindong mga aki basado sa Kasuratan tangani na akoon ninda an punto de vista nin Dios.

12. Paano matatabangan nin magurang an saiyang aki na magkaigwa nin tamang pagmansay dapit sa pagdodorog?

¹² Kun pinag-oolayan an manongod sa sekso, puede kamong maghapot: “Sa paghona mo daw an pagkuyog sa ley ni Jehova na dai magdorog bago ikasal maghahale nin kaogmahan sa sarong tawo?” Enkaminaron an saindong aki na ipaliwanag an saiyang simbag. Pakatapos na repasohon an makangangalas na probisyon nin Dios sa pangangaki, puedeng ihapot nindo, “Sa paghona mo daw magibo nin mga ley an satong mamomoton na Dios tanganing halean kita kan kaogmahan sa buhay? O sa paghona mo daw ginibo nia an saiyang mga ley tanganing gibohon kitang maogma asin protehiran kita?” (Salmo 119:​1, 2; Isaias 48:17) Aramon an kaisipan kan saindong aki dapit sa bagay na ini. Dangan puede kamong magtao nin mga halimbawa kun paano an seksuwal na inmoralidad nagresulta sa kamondoan asin problema. (2 Samuel 13:​1-​33) Paagi sa pangangatanosan sa saindong aki tanganing masabotan asin akoon nia an pagmansay nin Dios, dakol na an magigibo nindo tanganing ilaog sa saiya an isip nin Dios. Minsan siring, igwa pang ibang bagay na magigibo nindo.

13. Nangorognang mamomotibar an aki na kuyogon si Jehova kun nasasabotan nia an ano?

¹³ Madonong nanggad na dai sana nindo itotokdo sa saindong aki an mga resulta nin pagsuway ki Jehova kundi ipapaliwanag man nindo kun paano si Jehova personal na apektado kan satong paagi nin pamumuhay. Ipaheling sa saindong aki basado sa Biblia na puede niatong makolgan an boot ni Jehova kun dai niato gigibohon an saiyang kabotan. (Salmo 78:41) Puede kamong maghapot, “Taano ta habo mong makolgan si Jehova?” asin ipaliwanag: “Sinasabi kan kaiwal nin Dios na si Satanas na naglilingkod kita ki Jehova huli sa paslong mga dahelan asin bakong huli ta namomotan ta sia.” Dangan ipaliwanag nindo na paagi sa pagdadanay na may integridad, napagayagaya ni Job an puso nin Dios, na sa siring pinapahimutikan an putik na sahot ni Satanas. (Job 1:​9-​11; 27:5) Kaipuhan na masabotan kan saindong aki na depende sa saiyang gawe-gawe, magsalang mapapamondo o mapapaogma nia si Jehova. (Talinhaga 27:11) Ini asin dakol na iba pang mahalagang marhay na leksion puedeng itokdo sa mga aki paagi sa paggamit kan librong Makanood sa Dakulang Paratokdo.a

Nakakaogmang mga Resulta

14, 15. (a) Arin na mga leksion sa librong Paratokdo an nakamotibar sa mga aki? (b) Nagkaigwa nin anong marahay na mga resulta sa saindo an paggamit kan libro? (Helingon man an kahon sa pahina 18-19.)

¹⁴ Sarong lolo sa Croatia na binabasa an librong Paratokdo sa saiyang siete anyos na makoapong lalaki an nagsurat na sinabi sa saiya kan aki an minasunod: “May ipinapagibo sako si Nanay, alagad habo kong gibohon idto. Dangan nagirumdoman ko an kapitulong ‘An Pagkuyog Nakapoprotehir sa Saimo,’ kaya nagbalik ako asin sinabihan ko sia na magigin makinuyog ako sa saiya.” Mapadapit sa kapitulong “Kun Taano ta Dai Kita Maninigong Magputik,” sarong mag-agom sa Florida, E.U.A., an nagsabi: “Igwa iyan nin mga hapot na nag-aagda sa mga aki na ipahayag an saindang mga nasa boot asin admitiron an mga sala na dai kutana ninda aadmitiron.”

¹⁵ An librong Paratokdo igwa nin labing 230 retrato, asin igwa nin kapsion, o deskripsion, sa kada retrato o grupo nin mga retrato. “Parateng tinuturuhokan kan aki kong lalaki an retrato asin habong bukliton an pahina,” an sabi nin sarong mapag-apresyar na ina. “Bako sanang nakakaakit an mga retrato kundi nagtotokdo man iyan nin mga leksion, o minsan paano nagigin dahelan na maghapot an mga aki. Mapadapit sa sarong retrato na an sarong aki nagdadalan nin telebisyon sa madiklom na kuarto, naghapot an sakong aking lalaki sa tono na nagpaparisa na aram nia na igwa nin sala, ‘Nanay, ano an ginigibo kan aking lalaking iyan?’” An kapsion sa retrato nagsasabi: “Siisay an nakakaheling kan gabos niatong ginigibo?”

Mahalagang Marhay na Edukasyon Para sa Ngonyan

16. Ano an mahalagang marhay na ikatokdo sa mga aki ngonyan, asin taano?

¹⁶ Kaipuhan na maaraman kan mga aki an tama asin bakong tamang paggamit kan saindang pribadong mga parte kan hawak. Minsan siring, bakong pirmeng pasil an pakikipag-olay manongod sa bagay na ini. Sarong kolumnista sa peryodiko an nagsabi na nagdakula sia sa panahon na an paggamit sa mga tataramon na nagpapanongod sa mga organo sa sekso ibinibilang na bastos. Mapadapit sa pagtotokdo sa saiyang mga aki, sia nagsurat: “Kaipuhan kong mahale an sakong pagkasupog.” Tunay nanggad, kun huli sa pagkasupog linilikayan nin mga magurang na pag-olayan an sekso, dai iyan nagpoprotehir sa aki. Inaaprobetsaran kan mga paralupig an pagkaignorante nin aki. An Makanood sa Dakulang Paratokdo tinotokar an temang iyan sa kapakipakinabang asin may dignidad na paagi. An pagtaong impormasyon sa mga aki manongod sa sekso dai hinahale an saindang pagkainosente, mantang an dai niato pagtokdo kaiyan sa sainda puedeng magresulta sa pagkawara kan saindang pagkainosente.

17. Paano tinatabangan kan librong Paratokdo an mga magurang na tokdoan an saindang mga aki manongod sa sekso?

¹⁷ Sa kapitulo 10, kan tinotokar an maraot na mga anghel na nagdigdi sa daga asin nagkaigwa nin mga aki, hinapot an aki, “Ano an aram mo manongod sa pagdodorog?” An libro nagtatao nin simple asin may dignidad na simbag. Sa huri, ipinapaliwanag sa kapitulo 32 kun paano mapoprotehiran an mga aki sa mga paralupig. Dakol an nagbareta paagi sa surat na mahalagang marhay an siring na pagtotokdo. An saro nagsabi: “Kan darahon ko an sakong aking lalaki na si Javan sa saiyang doktor kan nakaaging semana, an doktor naghapot kun ipinaliwanag na niamo sa aki an tamang paggamit sa pribadong mga parte kan hawak. Napahanga siang marhay na nagibo na niamo ini na ginagamit an bago niatong libro.”

18. Paano ipinapaliwanag kan librong Paratokdo an pagtaong galang sa nasyonal na mga simbolo?

¹⁸ An saro pang kapitulo nagpapaliwanag kan kasaysayan sa Biblia kan tolong hoben na Hebreo na si Sadrac, Mesac, asin Abednego, na nagsayumang dumuko sa sarong imahen na nagrerepresentar sa Estado kan Babilonya. (Daniel 3:​1-​30) Tibaad dai maheling kan nagkapira an koneksion kan pagtaong galang sa sarong imahen asin pagsaludo sa bandera, siring kan ipinapaheling kan librong Paratokdo. Minsan siring, mangnoha an sinabi kan autor na si Edward Gaffney sa sarong interbio kan magasin na U.S. Catholic. Sinabi nia na kan sabihon saiya kan saiyang aking babae pagkatapos kan enot na aldaw kaini sa pampublikong eskuelahan na may nanodan siang “bagong pamibi sa eskuelahan,” ipinaotro nia iyan sa saiya. “Ibinugtak nia an saiyang kamot sa tangod kan saiyang puso,” sabi ni Gaffney, “asin may pag-orgolyong nagpoon, ‘Nanunumpa ako sa bandera . . .’” Nagpadagos si Gaffney: “Bigla na sana, may nagirumdoman ako. Tama an Mga Saksi ni Jehova. Igwa nin aspekto nin nasyonal na pagsamba na ipinapalakop sa satong mga eskuelahan sa amay na marhay na tangga​—an lubos na daing kabaing na kaimbodan.”

Bawi an Gabos na Paghihingoa

19. Igwa nin anong mga balos an pagtotokdo sa mga aki?

¹⁹ An totoo, bawi an gabos nindong paghihingoa sa pagtotokdo sa saindong mga aki. Napahibi an sarong ina sa Kansas, E.U.A. kan maresibi an sarong surat hale sa saiyang aking lalaki. Sia nagsurat: “Mapalad akong marhay na pinadakula ako sa paagi na nakatabang sa sako na magin medyo marigon asin timbang sa emosyon. Kamo ni Tatay maninigo nanggad na tawan nin komendasyon.” (Talinhaga 31:28) Makakatabang an Makanood sa Dakulang Paratokdo sa dakol pang magurang na tokdoan an mga aki tanganing maprotehiran an mahalagang marhay na manang ini.

20. Ano an maninigong pirmeng girumdomon nin mga magurang, asin ano an maninigong magin epekto kaiyan sa sainda?

²⁰ An satong mga aki maninigo kan gabos na panahon, atension, asin paghihingoa na ikakatao niato sa sainda. Halipot sanang panahon an pagigin aki ninda. Aprobetsaran an lambang oportunidad na makaibanan asin matabangan sinda. Nungka nindong pagbabasolan iyan. Mamomotan ninda kamo. Pirmeng girumdomon, an saindong mga aki regalo nin Dios sa saindo. Kanigoan kahalagang mana sinda! (Salmo 127:​3-5) Kaya trataron sinda nin siring, na garo baga kamo maninimbag sa Dios kun paano nindo sinda pinapadakula huling an totoo, paninimbagan nindo iyan.

[Nota sa Ibaba]