Mga Hobenes—An Saindong Kabtang sa Sarong Maogma, Sararong Pamilya
“Ako nagin tunay na aki sa sakong ama, maboot asin an iyo-iyo sa atubangan kan sakong ina.”—TALINHAGA 4:3.
1, 2. Ano an problema sa nagkapirang Kristianong harong?
NAKAGIGINHAWA nanggad na ipahayag an saindong mga kahandalan sa saro na may pagmakolog sa saindo, naghihingoa na saboton an saindong mga saboot, asin nagtatao nin hatol na may pakikidamay! Asin kun an sarong iyan magurang, tunay na kamo mapalad. Pero gurano kamo karani sa saindong mga magurang?
2 An duwang tin-edyer na Kristiano an mga magurang nagsurat: “An mayor ming problema komunikasyon. Garo baga dai mi makaolay an samong mga magurang. Pareho niamo namomotan na gayo an samong mga magurang, pero garo baga dai mi mahimong magkomunikar. Permi kong ipinamimibi iyan pero mayo ako nin nakukuang solusyon.” Taano ta kun beses mayo nin makahulogan na komunikasyon minsan sa Kristianong mga harong? May solusyon daw an siring na problema?
Kun Taano ta May Siwang sa Komunikasyon
3, 4. Isabi an pirang dahelan nin kakulangan nin komunikasyon sa pag-oltanan nin mga magurang asin mga aki.
3 An mga hobenes na kinotar sa enotan dai makaoyon kan saindang mga magurang sa pagpili nin aling-alingan asin mga katood. An dai pagkakaoyon, kaiba an pagmate na dai iniintindi an saindong punto-de-vista, puwedeng makaputol sa komunikasyon. Alagad taano ta nangyayari an siring na mga dai pagkakaoyon? An Talinhaga 20:29 nagsusuherir nin sarong dahelan. Iyan nagsasabi: “An kagayonan nin mga barobata iyo an saindang kakosogan, asin an kamurawayan nin mga gurang iyo an saindang pagkaigwa nin uban.” Huli ta an “kakosogan” nin mga hobenes dai tinitimbangan kan makolog na mga katunayan nin mga taon nin kabatidan, kamong mga hobenes puwedeng dai makarisa sa mga peligro, na naghohonang ‘daing mangyayaring maraot.’ Alagad an saindong mga magurang, huli sa kaaraman na nakua bilang resulta nin edad—o sa mapait pa nganing personal na eksperyensia—iba an aram. Minsan ngani nasasabotan an saindong mga saboot, tibaad aram ninda an hilom na mga peligro na dai nindo naririsa.—Talinhaga 29:15.
4 Sa ibang okasyon, tibaad mayo nin komunikasyon huli ta nadedepisilan kamong ipakipag-olay an makolog na mga emosyon. Huli ta dai makaoyon an iba o huli sa saindong mga pagkukulang mismo, tibaad makolog an saindong puso. Tibaad an reaksion nindo arog ni Job, na naghona na pati an saiyang mga tugang, an saiyang mga kadayupot na kaibaiba, iyo, pati an saiya mismong pamilya, tuminalikod na sa saiya. (Job 19:13-19) Sa ibang pangyayari, nagkakaigwa nin siwang ta an sarong magurang ‘sinisirrahan an talinga’ kun an sarong hoben naghihingoa na ipahayag an delikadong mga pagmate. (Talinhaga 21:13) An sarong daragita nagreklamo: “Makologon an boot ko, naghihibi ako asin si tatay masabi, ‘Mayong mangyayari sa pagparahibi mo,’ kaya sinasadiri ko na sana an sakong mga saboot. Dai na ako naghihibi sa atubangan nia, asin mayo na nin komunikasyon.”
5. Ano an enot na tangga sa pagpaoswag sa makahulogan na komunikasyon?
5 Pero, ano man an gawe kan saindong mga magurang, dakula an magigibo nindo tanganing mapakarhay an komunikasyon! Ponan paagi sa sadiosan na pagsiyasat sa saindong relasyon sa saindong mga magurang. Halimbawa, an nasyon nin Israel nagsagin harani sa saindang langitnon na Ama, na an sabi: “Ama ko, ika an de kompiansang katood kan sakuyang pagkabarobata!” Alagad sa katunayan, raot an relasyon ninda huli sa saindang rebeldeng mga gawe. (Jeremias 3:4, 5) An saindo daw na mga magurang talagang ‘de kompiansang mga katood’? Posible daw na kamo may ginigibo, minsan ngani dai tinutuyo, na nakaoolang sa komunikasyon? Masasabi daw nindo kapareho ni Salomon: “Ako nagin tunay na aki sa sakong ama [asin sa sakong ina]”? (Talinhaga 4:3) Ano daw an magigibo nindo tanganing orog na makarani sa sainda?
‘Mamomoton na Kabootan Asin Pagkasinsero’
6. (a) Sono sa Talinhaga 3:3, anong mga kuwalidad an makatatabang sa sarong hoben na ‘makakua nin pag-oyon nin Dios asin mga tawo’? (b) Paano magigibo nin saro na ‘ibugkos iyan sa saiyang liog’?
6 Hinorophorop kan madonong na si Hadeng Salomon kun ano an kaipuhan tanganing an sarong hoben “makakua nin pag-oyon asin marahay na pagmansay sa pagheling nin Dios asin nin daganon na tawo [pati an sadiring mga magurang].” An simbag nia? “Aki ko, . . . dai ka logod bayaan nin mamomoton na kabootan asin nin pagkasinsero. Ibugkos mo iyan sa saimong liog. Isurat mo iyan sa tabla kan saimong puso.” (Talinhaga 3:1-4) Orog kamong irarani sa saindong mga magurang kan mamomoton na kabootan asin pagkasinsero. Alagad an mga kuwalidad na ini kaipuhan na magin panlaog na kabtang kan saindong personalidad, na ‘nabubugkos sa saindong liog asin nasusurat sa saindong puso.’ Parate, kaidtong mga panahon kan Biblia, an singsing na pantatak ginagakodan asin ikinukuwintas. (Genesis 38:18) An singsing na ini napakahalaga ta kun dai iyan gagamiton, mayo nin dokumento na magigibong tunay. An may sulot kan singsing noarin man dai iyan linilingawan asin perming napapagirumdom sa halangkaw na halaga kaiyan. Kaya an mamomoton na kabootan asin pagkasinsero maninigong perming isaisip asin noarin man dai paglingawan an halaga. Pero paano nindo ikakapaheling an mga kuwalidad na ini?
7. Paano ikakapahayag an mamomoton na kabootan tanganing mapakarhay an komunikasyon?
7 An “mamomoton na kabootan,” sono sa kahulogan kan orihinal na termino sa Hebreo, nangangahulogan “maimbod na pagkamoot” asin nagpaparisa nin personal na panuga sa sarong relasyon. Kaya maimbod daw kamo sa saindong mga magurang asin nanunuga na magdanay na harani sa emosyonal? Sa Zacarias 7:9, 10, an mamomoton na kabootan konektado sa pagkaherak asin pakikidamay. May pakikidamay daw kamo manongod sa mga problemang inaatubang kan saindong mga magurang? An mamomoton na kabootan nin iba “siring sa mga panganoron sa kaagahan asin siring sa ambon na amay na nawawara.” (Oseas 6:4) An saindo daw na mamomoton na kabootan nawawara sa init nin sarong diskutiran o kun dai nasusunod an gusto nindo? Kun anggot, pinapagdadanay daw nindo ‘an togon nin mamomoton na kabootan sa saindong dila’? An kaimbodan asin pakikidamay mahalaga sa komunikasyon.—Talinhaga 31:26.
8. Paano makapagpapaheling nin pagkasinsero an sarong hoben?
8 An “pagkasinsero” nagbubunga nin pagkakadayupot, ta an pagtiwala kaipuhan sa ano man na haraning relasyon. Dai nindo pag-arogon an “mga tawong putikon” na itinatago an tunay nindang pagkatawo. (Salmo 26:4) Tibaad masugotan kamo na magkaigwa nin garo baga duwang buhay—an saro kun kamo kaiba kan saindong Kristianong mga magurang asin an saro kun dai ninda kamo naheheling. An siring na gibo puwedeng magbunga nin kapahamakan, nangorogna kun napapaatubang kamo sa magabat na problema asin dai nindo iyan kayang resolberan. Isipon man an pagkawara nin pagtitiwala kun nadidiskobre an kaputikan. “Mas dakol an aram kan sakong mga magurang ki sa pinaghohona kong aram ninda,” sabi nin sarong hoben na Kristiano. “Kun magtatago ako sa sainda, linoloko ko sana an sadiri ko asin dinadaya si Jehova.” Iyo, magin determinado na magkaigwa nin panlaog na pagkasinsero. Alagad an pagpaheling daw nin pagkasinsero limitado sana sa paglikay sa ‘bikong’ pagtaram asin mga gibo?—Talinhaga 4:20, 24; 10:9.
‘Magtaram nin Prangka Gikan sa Puso’
9. Anong problema an napangganahan nin duwang hobenes, asin ano an resulta?
9 An ibang hobenes bakong sadiosan manongod sa saindang mga saboot sa saindang mga magurang. Halimbawa, an saro sa mga hobenes na nasabihan sa parapo 2 nag-admitir: “Tanganing magin matoninong, isinasabi mi an aram ming gustong madangog kan samong mga magurang, pero nasa irarom pa man giraray kan boot mi an tunay ming mga saboot.” An mga tin-edyer na ini naghagad nin tabang. Sinadol sinda kan saro sa kamagurangan na dumolok sa saindang mga magurang asin arogon an hoben na si Eliu, na nagsabi: “Ako nagtataram nin prangka gikan sa sakong puso.” (Job 33:3, Beck) Pakapamibi nin odok, sa katapustapusi ipinahayag ninda sa saindang mga magurang an nasa saindang puso, na ipinaliliwanag an saindang mapait na mga pagmate. (Ikomparar an Talinhaga 12:18.) Minsan ngani nabigla na maaraman na arog kaiyan an saboot kan saiyang mga aki, inadmitir sa sainda kan ama na nasobrahan nia an mga bagay. Naogma sia na sinda nagsabi. An pagtatapos kan aking babae: “An samong pamilya luway-luway pero seguradong nagrarahay. Kan kami magpoon na makipagkomunikar nin orog, nasabotan mi an mga dahelan kan saindang mga reglamento. Nagpondo na sinda sa pagparasermon samo na garo kami aki. Nagpoon kaming magkasinabotan nin orog.”
10, 11. (a) Sono sa Talinhaga 27:19, ano an makakadugang sa init nin Kristianong pamilya? (b) Paano ikakaaplikar nin mga hobenes an bersikulong ini?
10 An paghahayag kan saindong saboot sa saindong mga magurang nagpaparigon sa odok sa pusong komunikasyon. Kun kamo magtataram sa kalmado, magalang na paagi, marururop kan saindong mga magurang kun ano an nasa saindong puso. (Talinhaga 29:11) Naheheling man nindo an mga kuwalidad sa saindang puso. An prangka asin may simpatiyang pag-oolay na ini nakatatabang saindo na orog na maaraman an saindong puso. An Talinhaga 27:19 nagsasabi: “Kun paanong sa tubig an lalauogon katimbang nin lalauogon, siring man an puso nin tawo sa nasa tawo.”a Kun paanong naheheling nindo an saindong lalauogon na nasasalming sa tubig na toninong, siring man paagi sa odok sa pusong komunikasyon sa saindong mga magurang tibaad maheling nindo na an saindang mga emosyon asin motibasyon bako man na gayong laen sa saindo. An pagriribayan na ini nagbubunga nin pagkasinabotan asin pagminakolgan, na kaipuhan sa mainit na pamilya.
11 Kaya magin andam na ipakipag-olay sa saindong mga magurang pati an makolog na mga bagay. Ipahayag an saindong mga kinatatakotan asin pagkasudya saka an saindong mga kaogmahan asin kapangganahan. Ipakipag-olay an saindong mga pasohan sa buhay asin an mga ipinamimibi nindo. Paglabanan an tendensia na ‘magsolosolo.’ (Talinhaga 18:1) Perming pagmaigotan na makaolay nin pribado an sarong magurang, tanganing ikapahayag nindo an siring na mga saboot. Nadiskobre nin ibang hobenes na nagigibo ninda ini sa pag-oltanan nin mga harong mantang kaiba nin magurang sa paghuhulit, mantang magkaibanan na namamasyar, o pati sa nagkapirang klase nin dibersion kan pamilya.
12. Anong mga katunayan an kaipuhan na atubangon nin mga hobenes?
12 Minsan ngani an saindong mga paghihingoa na magkaigwa nin makahulogan na komunikasyon parateng magkakaigwa nin marahay na mga epekto, kamo asin an saindong mga magurang parehong bakong sangkap. An mga magurang tibaad may beses na bakong makatanosan, bakong sensitibo sa mga pagmate nin iba, o dai makapagtao kan tamang halimbawa. Tibaad sinda mayo pa ngani nin pagtubod asin tibaad dai kamo perming trataron sono sa mga prinsipyo kan Biblia. An iba sa saindo tibaad nasa pamilyang sasaro an magurang o nasa pamilyang abot, na pareho may pambihirang mga problema. Dawa pa gurano kamo karani sa saindong mga magurang, may beses na kamo makakamate na kamo nagsosolo. Paano daw may kaimbodan na matatagalan an siring na kasakitan?
Makanood na ‘Magdara nin Sakal sa Pagkabarobata’
13. Taano ta garo baga pambihira an sinabi ni Jeremias sa Lamentacion 3:27?
13 Kan isugo ni Jehova, si propeta Jeremias nagsabi: “Dai ako tataong magtaram, huli ta aki pa ako”! Alagad ta pinarigon ni Jehova an boot nia asin pinakosog sia. Huli sa saiyang mga tinitios, kinatatakotan, asin panluluya nin boot may beses na gusto na niang pumondo, asin sarong beses sia nagsabi: “Isumpa an aldaw nin sakong pagkamundag!” (Jeremias 1:6, 19; 20:7-9, 11, 14) Kan huri, sia nagsurat: “Marahay sa makosog na tawo na sia magdara nin sakal sa saiyang pagkabarobata.” (Lamentacion 3:27) Alagad paano masasabing kapakipakinabang an pagdara nin sakal nin kasakitan? Ini ipinag-iilustrar kan halimbawa ni Jose.
14, 15. (a) Ano an inagihan ni Jose bilang hoben? (b) Paano sia ‘dinalisay kan tataramon ni Jehova’?
14 Sa edad na 17, si Jose nag-ako nin banal na panuga paagi sa pangatorogan na sia magkakapot nin halangkaw na katongdan. Alagad ta, makamomondo, ipinabakal sia sa kaoripnan kan saiyang nag-iimon na mga tugang! Nakaabot sia sa Egipto asin sa huri ikinadena sa sarong bartolina huli sa kompuwesto sanang akusasyon nin planong panlulugos. (Genesis 37:2, 4-11, 28; 39:20) An arogan na hoben na ini asin magmamana sa mamuraway na panuga namugtak sa laog nin bilanggoan. Bilang estranghero sa ibang nasyon, mayo sia nin amigo na makikidamay o makikimaherak para sa saiya.
15 “Paagi sa mga ramal pinasakitan ninda an saiyang [ki Jose] mga bitis, namugtak sa mga batbat an saiyang kalag; sagkod kan panahon na dumatong an saiyang tataramon, an tataramon ni Jehova mismong duminalisay sa saiya.” (Salmo 105:17-19) Sa laog nin 13 taon, si Jose nagtios bilang oripon asin bilanggo sagkod na maotob an panuga ni Jehova. Paagi sa inagihan na ini sia nadalisay. Si Jehova, minsan ngani bakong an nagtatao kan mga kasakitan, itinogot iyan para sa sarong katuyohan. Papagdadanayon daw ni Jose an saiyang paglaom sa “tataramon ni Jehova” minsan ngani nasa masakit na pagbalo nin kasakitan? Pagugurangon daw nia an saiyang marahay na mga kuwalidad, asin patataluboon an kinakaipuhan na pagpapasensia, kapakumbabaan, espirituwal na kosog, asin determinasyon na otobon an masakit na asignasyon? Bueno, si Jose nagluwas na garo bulawan sa kalayo kan paradalisay—mas malinig asin mas mahalaga sa Dios, na ginamit sia sa makangangalas na paagi pakalihis kaiyan.—Genesis 41:14, 38-41, 46; 42:6, 9.
16. Ano an maninigong magin punto-de-vista nin hoben sa kasakitan?
16 Si Jose asin Jeremias pareho nagsakit na bako man nindang kasalan. Nakapagpatalubo na sinda nin diosnon na mga kuwalidad. Minsan siring, sinda orog pang dinalisay mantang inaatubang ninda an mga kasakitan. An siring na pagdalisay orog nanggad na kaipuhan nin mga hobenes na nagkasala! An disiplina, na masakit akoon, nagbubunga nin katanosan kun kamo matokdoan kaiyan. (Hebreo 12:5-7, 11) An pagtotokdong ini puwedeng magpatalubo nin panlaog na kosog na garo asero na pinatagas sa init. Kun paanong “si Jehova idtoon ki Jose asin padagos siang tinatawan nin mamomoton na kabootan,” kamo man tatawan nia nin kosog na labi sa ordinaryo asin tatawan nin nagsosopay na balos an saindong pakatagal.—Genesis 39:21; 2 Corinto 4:7.
17. Ano an nagin epekto nin kasakitan sa sarong daragita? Ano an manonodan nindo digdi?
17 Bilang halimbawa, an sarong daragita na an bagong padrasto garo baga sobra kaestrikto asin dai iniintindi an saiyang mga pagmate manongod sa pagkagadan kan namomotan niang ama nag-isip na dumulag. Sa pakaaram na ini gigikanan sana nin mas dakol na problema, sia dai naghale—asin nagtagal. Ngonyan, pakalihis nin haros 13 taon, sia nagsasabi: “An disiplina kan sakong padrasto ginibo akong mas marahay na tawo. Kan si nanay sana an kaiba ko, baliskad ako asin rebelyoso. Permi kong gusto na sunudon an kapritso ko. Nakanood akong konsideraron an iba. Sinimbag man ni Jehova an dakol kong pamibi na naghahagad nin kosog na malingawan ko an pagkagadan kan sakong ama asin magin mas harani sa sakong padrasto.” Iyo, an pakanood na tagalan an kasakitan orog kamong irarani ki Jehova. Sa siring sia magigin saindong Katood, ‘an saindong sinasarigan poon sa saindong pagkaniaki.’—Salmo 71:5.
18. (a) Ano an madeterminar kun ano an kaaabtan kan buhay nin sarong hoben? (b) Taano ta maninigong pahalagahan nin mga hobenes an saindang mga magurang?
18 Dai noarin man paglingawan na an kamugtakan kan saindong harong bakong iyo sana an nagdedeterminar kan saindong personal na halaga o kun ano an masasagkodan kan saindong buhay. Imbes, “paagi sa saiyang mga gawe an sarong aking lalaki [o, babae] nagpapamidbid kan saiyang sadiri kun baga an saiyang mga gibo malinig asin matanos.” (Talinhaga 20:11) An saindong matanos na mga gibo iyo an magpapangyari saindo na kamotan nin Dios asin magtatao nin kahulogan asin halaga sa saindong buhay. Mayo nin pamilyang sangkap, pero hanapon an positibong mga kuwalidad sa saindong harong. Isipon an mga sakripisyong ginibo kan saindong mga magurang tanganing tawan kamo nin pagkakan, gubing, istaran, medikal na mga pangangaipo, asin iba pa. Imbes na magin ingrato, ‘igalang an saindong ama asin an saindong ina.’ Ibilang sindang mahalaga, may dakulang halaga.—Efeso 6:1-3; Talinhaga 16:20; 17:13.
19. Ano an mga balos sa odok sa pusong pagkuyog sa mga magurang?
19 An makahulogan na pakipagkomunikar sa saindong mga magurang mapararom sa saindong pagkamoot sa sainda. Sa siring an pagkuyog magigin gikan sa puso. “Aki ko, dai mo paglingawan an sakong pagboot, asin kuyogon logod kan saimong puso an sakong mga togon,” an sadol kan madonong na ama, na nagsasabi man kan mga balos, “huli ta idadagdag saimo an lawig nin mga aldaw asin taon nin buhay asin katoninongan.”—Talinhaga 3:1, 2.
[Mga Nota sa Ibaba]
a An komentaristang si A. Cohen nagsasabi manongod sa mga bersikulong ini: “Sa puso kan satong katood naheheling niatong nasasalming an sadiri niatong ugale. . . . Nasa prangka asin may simpatiyang pagkakaamigo na talagang namimidbid niato an satong sadiri, asin naaaraman kun ano an nasa sato.” (Proverbs, The Soncino Press) An bersion kan Biblia ni W. F. Beck nagsasabi sa sarong kabtang: “Siring man maheheling nindo an saindong sadiri na nasasalming sa puso nin ibang tawo.”
Nagigirumdoman Daw Nindo?
◻ Ano an puwedeng gikanan nin siwang sa komunikasyon?
◻ Paano an sarong hoben makapagpapahayag nin mamomoton na kabootan?
◻ Sa anong mga paagi na an pagkasinsero mapakarhay sa komunikasyon kan pamilya?
◻ Ano an magigibo para sa sarong hoben kan pagdara nin sakal nin kasakitan?
[Rirato sa pahina 18]
Kun paanong an sakal nin kasakitan nakadalisay sa personalidad ni Jose, siring man an pagtagal sa mga kasakitan sa panahon nin pagkabarobata makadadalisay sa saindong personalidad