“Ingatan Mo an Saimong Puso”

SINABIHAN ni Jehova si propeta Samuel: “An pagheling nin Dios bakong arog kan pagheling nin tawo, huling an tawo nagheheling sa kun ano an naheheling kan mga mata; alagad kun manongod ki Jehova, hineheling nia kun ano an puso.” (1 Samuel 16:7) Isinesentro man an atension sa piguratibong puso, si salmista David nag-awit: “Ika [si Jehova] nag-eksamen sa sakong puso, ika nagsiyasat nin banggi, dinalisay mo ako; madidiskobre mo na dai ako nagpakana.”​—Salmo 17:3.

Iyo, hineheling ni Jehova an puso tanganing aramon kun ano man nanggad kita. (Talinhaga 17:3) Kun siring, may marahay na dahelan na si Hadeng Salomon kan suanoy na Israel naghatol: “Orog sa gabos na maninigong ingatan, ingatan mo an saimong puso, huli ta gikan dian an mga burabod nin buhay.” (Talinhaga 4:23) Paano niato puedeng ingatan an satong piguratibong puso? An Talinhaga kapitulo 4 nagtatao sa sato kan simbag sa hapot na iyan.

Maghinanyog sa Disiplina nin Sarong Ama

An ika-4 na kapitulo kan Talinhaga minapoon paagi sa mga tataramon na: “Maghinanyog kamo, O mga aki, sa disiplina nin sarong ama asin magtao nin atension, tanganing maaraman nindo an pakasabot. Huli ta marahay na katokdoan an siertong itatao ko sa saindo. Dai nindo pagpabayaan an sakong ley.”​—Talinhaga 4:​1, 2.

An hatol sa mga hoben iyo na maghinanyog sinda sa marahay na pagtotokdo kan saindang diosnon na mga magurang, partikularmente nin ama. Igwa sia nin Makakasuratan na responsibilidad na itao an pisikal asin espirituwal na mga pangangaipo kan saiyang pamilya. (Deuteronomio 6:​6, 7; 1 Timoteo 5:8) Kun mayo kan siring na giya, orog nanggad na masakit para sa sarong hoben na maabot an pagkamaygurang! Kun siring, bako daw na maninigong may paggalang na akoon nin aki an disiplina kan saiyang ama?

Pero kumusta man an sarong hoben na mayo nin ama na matokdo sa saiya? Halimbawa, an 11 anyos na si Jason nailo sa ama sa edad na kuatro anyos.a Kan hapoton sia nin sarong Kristianong magurang sa kongregasyon kun ano an pinakanakapupurisaw na aspekto kan saiyang buhay, si Jason tolos na nagsimbag: “Hinihidaw ko an pagkaigwa nin ama. Kun beses talagang pinanluluyang marhay kaiyan an boot ko.” Pero, may makukuang nakararangang sadol an mga hoben na mayo nin paggiya nin magurang. Si Jason asin an iba pang arog sa saiya puedeng humagad asin umako nin sa-ama na sadol gikan sa kamagurangan asin sa iba pang mga maygurang sa Kristianong kongregasyon.​​—Santiago 1:27.

Ginigirumdom an manongod sa saiya mismong edukasyon, si Salomon nagpapadagos: “Ako nagin tunay na aki sa sakong ama, maboot asin an iyo-iyo sa atubangan kan sakong ina.” (Talinhaga 4:3) Malinaw na gustong-gusto kan hade na girumdomon an pagkapadakula sa saiya. Huling sarong “tunay na aki” na isinapuso an sadol nin ama, an hoben na si Salomon siertong nagkaigwa nin mainit asin dayupot na relasyon sa saiyang ama, si David. Dugang pa, si Salomon “an iyo-iyo,” o namomotan na marhay. Kanigoan kaimportante para sa sarong aki na dumakula sa sarong harong na an kamugtakan nagpapaogma asin bukas an komunikasyon sa mga magurang!

Magkua nin Kadonongan Asin Pakasabot

Nagigirumdoman an mamomoton na sadol kan saiyang ama, si Salomon nagsasabi: “Sia matokdo sa sako asin masabi sa sako: ‘Mangapot logod nin higot an saimong puso sa sakong mga tataramon. Otoba an sakong mga togon asin magpadagos kang nabubuhay. Magkua ka nin kadonongan, magkua ka nin pakasabot. Dai ka malingaw, asin dai ka magsuhay sa mga kasabihan kan sakong ngoso. Dai mo iyan [an kadonongan] pagbayaan, asin aatamanon ka kaiyan. Mamotan mo iyan, asin iingatan ka kaiyan. An kadonongan enot sa gabos. Magkua ka nin kadonongan; asin sa kaibanan kan gabos mong nakua, magkua ka nin pakasabot.’”​—Talinhaga 4:​4-7.

Taano an kadonongan ta “enot sa gabos”? An kadonongan nangangahulogan nin pag-aplikar kan kaaraman asin pakasabot sa paagi na marahay an mga ibinubunga. An kaaraman​—pakamidbid o pagigin pamilyar sa mga impormasyon na nakua paagi sa pag-obserbar asin eksperyensia o paagi sa pagbasa asin pag-adal​—iyo an pundamental na bagay sa kadonongan. Alagad kun mayo kita kan kakayahan na gamiton iyan nin marahay, an satong kaaraman kakadikit kan halaga. Dapat na bako sana niatong basahon nin regular an Biblia asin an mga publikasyon na basado sa Biblia na itinatao kan “fiel asin madonong na oripon” kundi maghingoa man na iaplikar an nanonodan ta dian.​​—Mateo 24:45.

Mahalaga man na marhay an pagkaigwa nin pakasabot. Kun mayo kaiyan, talaga daw na maheheling niato kun paano konektado sa kada saro an mga impormasyon asin makua an kompletong ladawan nin sarong bagay na ineestudyaran? Kun mayo kita nin pakasabot, paano niato mamamansayan an mga rason asin dahelan nin mga bagay asin makua an pakarorop patin pakamansay? Iyo, tanganing makapagrason basado sa aram na mga impormasyon asin makagibo nin tamang konklusyon, kaipuhan ta an pakasabot.​​—Daniel 9:​22, 23.

Padagos na iiniestorya ni Salomon an mga tataramon kan saiyang ama, na nagsasabi: “Igalang mo iyan [an kadonongan] na marhay, asin papalangkawon ka kaiyan. Papamurawayon ka kaiyan huli ta kinugos mo iyan. Sa saimong payo magtatao iyan nin samno nin pan-akit; itatao kaiyan sa saimo an korona nin kagayonan.” (Talinhaga 4:​8, 9) Pinoprotehiran kan diosnon na kadonongan an saro na nag-aako kaiyan. Dugang pa, tinatawan sia kaiyan nin onra asin pinagagayon sia. Tunay nanggad, kun siring, magkua kita nin kadonongan.

“Mangapot Ka sa Disiplina”

Inootro an pagtotokdo kan saiyang ama, an hade nin Israel nagsabi pa: “Paghinanyog, aki ko, asin akoa an sakong mga tataramon. Dangan para sa saimo an mga taon nin buhay magigin dakol. Totokdoan taka minsan sa dalan nin kadonongan; papalakawon taka sa mga dana nin katanosan. Kun ika maglakaw, dai mapipiot an saimong mga lakad; asin kun ika dumalagan, dai ka masisingkog. Mangapot ka sa disiplina; dai mo iyan pagbutasan. Ingatan mo iyan, huli ta iyan mismo an saimong buhay.”​—Talinhaga 4:​10-13.

Bilang tunay na aki para sa saiyang ama, siertong inapresyar ni Salomon an halaga nin mamomoton na disiplina na nagtotokdo asin nagtatanos. Kun mayo nin timbang na disiplina, paano kita makaaasa na umoswag sa espirituwal na pagkamaygurang o makalalaom na magrahay an kualidad kan satong buhay? Kun dai kita makakanood sa satong mga sala o kun dai niato itatanos an salang mga ideya, an satong espirituwal na pag-oswag dai nanggad maririsa. An rasonableng disiplina minagiya sa diosnon na paggawe asin sa siring tinatabangan kita na ‘lumakaw sa mga dana nin katanosan.’

An saro pang klase nin disiplina nagpapangyari man sa ‘mga taon kan satong buhay na magin dakol.’ Paano? Bueno, si Jesu-Cristo nagsabi: “An fiel sa kadikit fiel man sa dakol, asin an bakong matanos sa kadikit bako man na matanos sa dakol.” (Lucas 16:10) Bako daw na an pagdisiplina sa satong sadiri sa saradit na bagay magpapagin mas pasil sa sato na magibo man iyan sa darakulang bagay, na dian tibaad nakadepende an sato mismong buhay? Halimbawa, an pagpatood sa mga mata na dai “magparaheling sa sarong babae tanganing magkaigwa nin horot sa saiya” maparayo kan posibilidad na kita mapadara sa inmoralidad. (Mateo 5:28) Naturalmente, an prinsipyong ini aplikado kapwa sa mga lalaki asin babae. Kun didisiplinahon ta an satong isip tanganing ‘darahon an lambang kaisipan sa pagkabihag,’ dikit an peligro na kita magkakasala nin grabe sa pagtaram o hiro.​—2 Corinto 10:5.

Totoo, an disiplina parateng masakit akoon asin tibaad garo baga mahigpit. (Hebreo 12:11) Pero, sinisierto sa sato kan madonong na hade na kun mangangapot kita sa disiplina, an satong dana magigin nakatatabang sa satong pag-oswag. Kun paanong an tamang pagsasanay nagpapangyari sa sarong paradalagan na umabante nin pinakamarikas na dai minabagsak o nadadanyaran an saiyang sadiri, an pangangapot sa disiplina nagpapangyari sa sato na magpadagos sa dalan pasiring sa buhay sa dagos-dagos na rikas na dai nasisingkog. Siempre, dapat kitang mag-ingat manongod sa dana na pinipili ta.

Isikwal Mo “an Dana kan mga Maraot”

Nakamamate nin pagkaapurado, si Salomon nagpapatanid: “Sa dana kan mga maraot dai ka maglaog, asin dai ka lumakaw sa dalan kan mga maraot. Isikwal mo iyan, dai ka mag-agi dian; likayan mo iyan, asin lihisan mo. Huli ta sinda dai nagtotorog apuera sana kun sinda maggibo nin karatan, asin an saindang torog nawawara apuera sana kun sinda may mapasingkog. Huli ta sinda nagkakan kan tinapay nin karatan, asin an arak nin mga gibo nin kadahasan an iniinom ninda.”​—Talinhaga 4:​14-17.

An mga maraot, na an mga dalan boot ni Salomon na isikwal ta, nabubuhay sa saindang marigsok na mga gibo. An paggibo nin maraot garo man sana pagkakan asin inomon para sa sainda. Dai sinda napapatorog apuera sana kun sinda maggibo nin kadahasan. An sainda mismong personalidad maraot! Talaga daw na maiingatan ta an satong puso mantang nakikiibaiba sa sainda? Kanigoan kamangmang na “lumakaw sa dalan kan mga maraot” paagi sa pagbalad kan satong sadiri sa kadahasan na itinatampok sa kadaklan kan aling-alingan sa presenteng kinaban! An paghihingoang magin madinamayon sa mamomoton na paagi bako nanggad na kaoyon kan paglaog sa isip nin nakakapatagas sa boot na mga eksena nin karatan sa telebisyon o sa mga pelikula.

Magdanay sa Liwanag

Ginagamit pa giraray an pagbabaing sa sarong dana, si Salomon nagpahayag: “Alagad an dana kan mga matanos kabaing kan liwanag na paorog nang paorog na nagliliwanag sagkod na magin lubos an aldaw.” (Talinhaga 4:18) An pag-adal sa Biblia asin paghihingoang iaplikar sa buhay an sinasabi kaiyan puedeng ibaing sa pagpoon nin pagbaklay sa kaduloman nin amay na aga. Mantang an kaitoman kan langit sa banggi nag-aaliwalas na magin asul na marhay, haros mayo kitang naheheling. Alagad mantang padikitdikit na nagbabanaag an kaagahon, luway-luway niatong orog na namamaanan an satong palibot. Sa katapustapusi, an saldang maliwanagon na an sirang, asin naheheling ta na nin malinaw an gabos na bagay. Iyo, an katotoohan luway-luway na nagigin mas malinaw sa sato mantang kita nagpoprosegir sa pag-adal sa Kasuratan na may pagpapasensia asin kahigosan. An paglaog sa puso nin espirituwal na pagkakan mahalagang marhay tanganing maingatan ta iyan tumang sa falsong pangangatanosan.

An kahulogan kan mga hula sa Biblia gradwal man na nahahayag. An mga hula nagigin malinaw sa sato mantang iyan tinatawan nin liwanag kan banal na espiritu ni Jehova asin mantang iyan naootob paagi sa mga pangyayari sa kinaban o sa mga eksperyensia kan banwaan nin Dios. Imbes na may kalangkagan na magbanabana manongod sa kaotoban kaiyan, kaipuhan tang halaton na ‘an liwanag paorog nang paorog na magliwanag.’

Paano man idtong mga habo kan paggiya nin Dios paagi sa pagsayumang lumakaw sa liwanag? “An dalan kan mga maraot siring sa kaduloman,” sabi ni Salomon. “Dai ninda aram kun ano an saindang nasisingkogan.” (Talinhaga 4:19) An maraot siring sa sarong tawo na nasisingkog sa kadikloman na dai aram kun ano an nasingkogan nia. Dawa kun an mga maraot garo baga nag-aasenso huli sa saindang pagkabakong matanos, an saindang garo baga kapangganahan temporaryo sana. May labot sa mga siring, an salmista nag-awit: “Tunay na sinda ibinugtak mo sa dagang mahalnas. Pinapangyari mo [Jehova] na sinda maholog sa kalaglagan.”​—Salmo 73:18.

Magdanay na Puka

An hade nin Israel padagos na nagsasabi: “Aki ko, magtao ka nin atension sa sakong mga tataramon. Bukasan mo an saimong talinga sa sakong mga kasabihan. Dai logod iyan masuhay sa saimong mga mata. Sarayon mo an mga iyan sa tahaw kan saimong puso. Huli ta iyan buhay sa mga nakakanompong kaiyan asin kabagsikan sa gabos nindang laman. Orog sa gabos na maninigong ingatan, ingatan mo an saimong puso, huli ta gikan dian an mga burabod nin buhay.”​—Talinhaga 4:​20-23.

An halimbawa mismo ni Salomon nagpapatunay sa halaga kan hatol na ingatan an puso. Totoo, sia “nagin tunay na aki” sa saiyang ama kan sia aki pa asin nagdanay na fiel ki Jehova sagkod nanggad kan sia nasa edad na. Pero, an Biblia nagsasabi: “Nangyari kan panahon na gurang na si Salomon na ikinakiling na kan saiyang mga agom na babae [na taga ibang daga] an saiyang puso na sumunod sa ibang mga dios; asin an saiyang puso dai nagin bilog ki Jehova na saiyang Dios arog kan puso ni David na saiyang ama.” (1 Hade 11:4) Kun dai magdadanay na puka, dawa an pinakamarahay na puso puedeng matentaran na gumibo nin maraot. (Jeremias 17:9) An mga pagirumdom sa Tataramon nin Dios dapat niatong papagdanayon na harani sa satong puso​—‘sa tahaw kaiyan.’ Kabale digdi an giya na itinao sa ika-4 na kapitulo kan Talinhaga.

Siyasaton an Kamugtakan kan Saindong Puso

Mapanggana daw niatong naiingatan an satong piguratibong puso? Paano niato maaaraman an kamugtakan kan panlaog na persona? “Gikan sa kapanoan kan puso nagtataram an ngoso,” sabi ni Jesu-Cristo. (Mateo 12:34) Sia nagsabi man: “Gikan sa puso minaluwas an maraot na mga pangangatanosan, mga paggadan, mga pagsambay, mga pakikisaro, mga paghabon, putik na mga patotoo, mga paglanghad.” (Mateo 15:​19, 20) Iyo, an satong mga tataramon asin hiro kadakol kan sinasabi manongod sa kun ano man nanggad kita sa laog.

Angay nanggad, sinasadol kita ni Salomon: “Halea sa saimo an kabikoan nin pagtaram; asin irayo mo sa saimo an katusohan nin mga ngabil. Kun manongod sa saimong mga mata, iyan maninigong magheling sa enotan, iyo, an saimong nagngingising mga mata maninigong magheling sa atubangan mo. Husaya an dana kan saimong bitis, asin magin logod marigon an gabos mong dalan. Dai ka magpasikosiko sa too o sa wala. Halea an saimong mga bitis sa maraot.”​—Talinhaga 4:​24-27.

Huli sa konseho ni Salomon, kaipuhan tang siyasaton an satong pagtaram asin an satong mga hiro. Tanganing maingatan ta an satong puso asin mapaogma an Dios, an bikong pagtaram asin katusohan dapat na likayan. (Talinhaga 3:32) Kun siring, maninigo na mapagngayongayo niatong horophoropon kun ano an ihinahayag manongod sa sato kan satong mga tataramon asin gibo. Dangan hagadon ta an tabang ni Jehova tanganing ikatanos an ano man na kaluyahan na maririsa ta.​​—Salmo 139:​23, 24.

Orog sa gabos, logod na ‘an satong mga mata magheling sa enotan.’ Itorohok ta iyan sa pasohan na pagtao nin bilog na kalag na paglilingkod sa satong langitnon na Ama. (Colosas 3:23) Mantang personal na ipinapadagos nindo an siring na tanos na dalan, logod na tawan kamo ni Jehova nin kapangganahan sa ‘gabos nindong dalan,’ asin logod na bendisyonan nia kamo nin abunda huli sa paghimate nindo sa ipinasabong na hatol na “ingatan mo an saimong puso.”

[Nota sa Ibaba]

[Blurb sa pahina 22]

Linilikayan daw nindo an mga aling-alingan na nagtatampok nin kadahasan?

[Ritrato sa pahina 21]

Makinabang sa sadol nin mga may kabatidan

[Ritrato sa pahina 23]

Dai pinapaluway nin disiplina an saindong paglakaw

[Ritrato sa pahina 24]

Magprosegir sa saindong pag-adal sa Biblia