Tabangan an Saindong Tin-edyer na Umoswag

1, 2.Anong mga angat asin anong mga kagayagayahan an puedeng itao kan mga taon nin pagkatin-edyer?

AN PAGKAIGWA nin tin-edyer sa harong laen na marhay sa pagkaigwa nin singko anyos o dies anyos pa ngani. An mga taon nin pagkatin-edyer may sadiring mga angat asin problema, alagad puede man iyan na magtao nin mga kagayagayahan asin balos. An mga halimbawa na arog baga ki Jose, David, Josias, asin Timoteo nagpapaheling na an mga hoben puedeng magin responsable asin magkaigwa nin marahay na relasyon ki Jehova. (Genesis 37:2-11; 1 Samuel 16:11-13; 2 Hade 22:3-7; Gibo 16:1, 2) Dakol na tin-edyer ngonyan an nagpapatunay sa puntong iyan. Posibleng midbid nindo an nagkapira sa sainda.

² Pero, para sa iba maribok an mga taon nin pagkatin-edyer. An mga barobata nakaeeksperyensia nin pagrahay asin pagraot kan disposisyon nin isip. An tin-edyer na mga lalaki asin babae tibaad magmawot na magin mas independiente, asin tibaad ipagsentir ninda an mga limitasyon sa sainda kan saindang mga magurang. Pero, an siring na mga hoben dai pang gayo nin kabatidan asin nangangaipo nin mamomoton, mapasensiang tabang kan saindang mga magurang. Iyo, an mga taon nin pagkatin-edyer puedeng magin maogma, alagad puede man iyan na magin nakariribaraw​—kapwa para sa mga magurang asin sa mga tin-edyer. Paano matatabangan an mga hoben durante kan mga taon na ini?

 3. Sa anong paagi matatawan kan mga magurang nin marahay na oportunidad sa buhay an saindang barobatang mga aki?

³ An mga magurang na nagsusunod sa hatol kan Biblia itinatao sa saindang barobatang mga aki an pinakamarahay na oportunidad na mapupuede na makapanggana sinda sa mga pagbalong iyan asin magin responsableng adulto. Sa gabos na kadagaan asin durante kan gabos na peryodo nin panahon, an mga magurang asin tin-edyer na iribang nag-aplikar kan mga prinsipyo sa Biblia binendisyonan nin kapangganahan.​—Salmo 119:1.

 4. Taano ta nangorognang mahalaga an pribadong orolay durante kan mga taon nin pagkatin-edyer?

⁴ An Biblia nagsasabi: “Nasusudya an mga plano kun mayo nin pribadong orolay.” (Talinhaga 15:22) Kun kinaipuhan an pribadong orolay kaidtong mas saradit pa an mga aki, iyan nangorognang mahalaga durante kan mga taon nin pagkatin-edyer​—na an mga tin-edyer posibleng mas kadikit an panahon na nasa harong asin mas dakol an panahon sa kaibahan nin mga katood sa eskuelahan o iba pang kairiba. Kun mayo nin pribadong orolay​—mayo nin sadiosan asin bukas na komunikasyon sa pag-oltanan nin mga aki asin mga magurang—​an mga tin-edyer puedeng magin mga estranghero sa harong. Kaya paano mapagdadanay na bukas an mga linya nin komunikasyon?

 5. Paano pinaririgon an boot nin mga tin-edyer na mansayon an dapit sa pakikomunikar sa saindang mga magurang?

⁵ Dapat na otobon kapwa kan mga tin-edyer asin mga magurang an saindang kabtang digdi. Totoo, an mga barobata tibaad mas nadedepisilan na makipag-olay sa saindang mga magurang kisa kaidtong mas saradit pa sinda. Minsan siring, girumdomon na “kun mayo nin ekspertong paggiya, mapupukan an banwaan; alagad igwa nin kaligtasan sa kadakolan nin parahatol.” (Talinhaga 11:14) An mga tataramon na ini aplikado sa gabos, hoben asin gurang. Sasaboton nin mga tin-edyer na nakarerealisar kaini na sinda nangangaipo pa nin ekspertong paggiya, huling napaaatubang sinda sa mas komplikadong mga isyu kisa kaidto. Maninigo nindang midbidon na an saindang mga magurang na may pagtubod kualipikadong gayo bilang mga parahatol huli ta sinda mas may kabatidan sa buhay asin pinatunayan na ninda an saindang mamomoton na pagmakolog sa laog nin dakol na taon. Huli kaini, sa panahon na ini kan saindang buhay, an madonong na mga tin-edyer dai tatalikdan an saindang mga magurang.

 6. An madonong asin mamomoton na mga magurang magkakaigwa nin anong kaisipan kun dapit sa pakikomunikar sa saindang mga tin-edyer?

⁶ An bukas na komunikasyon nangangahulogan na an magurang maghihingoang marhay na magin libreng kaolayon kun an tin-edyer nakamamate kan pangangaipong makipag-olay. Kun kamo sarong magurang, seguradohon na bukas an komunikasyon kisuerra sa lado nindo. Tibaad bakong pasil ini. An Biblia nagsasabi na igwa nin “panahon na dai maggirong asin panahon na magtaram.” (Eclesiastes 3:7) Sa oras na namamatean kan saindong tin-edyer na iyan an panahon na magtaram, tibaad panahon nindo iyan sa dai paggirong. Seguro itinagama na nindo an panahon na iyan para sa personal na pag-adal, pagpahirohingalo, o pagtrabaho sa harong. Pero, kun gusto kan saindong tin-edyer na kaolayon kamo, hingoahon na liwaton an saindong mga plano asin maghinanyog. Kun dai, tibaad dai na sia magprobar giraray. Girumdoma an halimbawa ni Jesus. Sa sarong okasyon, nag-iskedyul sia nin panahon na magpahirohingalo. Alagad kan dumatong an mga tawo na nagriripompon tanganing magdangog sa saiya, dai na nia idinagos an pagpahingalo asin nagpoon siang magtokdo sa sainda. (Marcos 6:30-34) Narerealisar kan kadaklan na tin-edyer na sibot an buhay kan saindang mga magurang, alagad kaipuhan ninda an pag-asegurar na an saindang mga magurang yaon kun kinakaipuhan ninda. Huli kaini, magin libreng kaolayon asin mapagsabot.

 7. Ano an kaipuhan na likayan nin mga magurang?

⁷ Hingoahon na girumdomon an kamugtakan kan kamo tin-edyer pa, asin dai paghaleon an saindong abilidad na maheling an makangingisi! Kaipuhan na ikaogma kan mga magurang na makaibanan an saindang mga aki. Kun igwa nin libreng panahon, paano daw iyan ginagamit kan mga magurang? Kun perming gusto ninda na gamiton an saindang libreng panahon sa paggibo nin mga bagay na dai kaiba an saindang pamilya, madaling makarisa an saindang mga tin-edyer. Kun makapagkonklusyon an mga barobata na mas may pagpahalaga sa sainda an saindang mga katood sa eskuelahan kisa sa saindang mga magurang, sinda seguradong magkakaproblema.

 8. Paano ikadodoon sa mga aki an pagpahalaga sa pagkasadiosan, kahigosan, asin tamang paggawe?

⁸ Kun dai pa ikinadoon kan mga magurang sa saindang mga aki an pagpahalaga sa pagkasadiosan asin kahigosan, maninigo nanggad na idoon ninda iyan durante kan mga taon nin pagkatin-edyer. (1 Tesalonica 4:11; 2 Tesalonica 3:10) Kaipuhan man na seguradohon ninda na an saindang mga aki bilog na pusong nagtutubod sa halaga nin pamumuhay na marahay an moral asin malinig. (Talinhaga 20:11) Dakol an ikakokomunikar kan magurang sa mga bagay na ini paagi sa halimbawa. Kun paanong an daing pagtubod na mga agom na lalaki puedeng “madara minsan daing tataramon paagi sa gawe kan saindang agom na babae,” an mga tin-edyer puede man na makanood nin tamang mga prinsipyo paagi sa gawe kan saindang mga magurang. (1 Pedro 3:1) Pero, an halimbawa sana nungkang igo na, huling an mga aki puede man na maimpluwensiahan nin dakol na maraot na halimbawa asin nin garo baha nin nakaeenganyar na propaganda sa luwas. Kun siring, kaipuhan na aramon kan may pagmakolog na mga magurang an mga punto-de-vista kan saindang mga tin-edyer dapit sa saindang naheheling asin nadadangog, asin ini nagkakaipo nin makahulogan na orolay.​—Talinhaga 20:5.

9, 10. Taano ta maninigong siertohon kan mga magurang na tokdoan an saindang mga aki manongod sa mga bagay dapit sa sekso, asin paano ninda ini magigibo?

⁹ Ini partikularmenteng totoo pag-abot sa mga bagay dapit sa sekso. Mga magurang, nasosopog daw kamong ipakipag-olay an sekso sa saindong mga aki? Dawa kun nasosopog kamo, hingoahon na gibohon iyan, ta seguradong iyan manonodan kan saindong mga aki. Kun bakong sa saindo sinda makanood, siisay an nakaaaram kun anong biribid na impormasyon an makukua ninda? Sa Biblia, dai ineebitaran ni Jehova an mga bagay dapit sa sekso, asin dai man iyan maninigong ebitaran nin mga magurang.​—Talinhaga 4:1-4; 5:1-21.

¹⁰ Makapasasalamat kita na an Biblia igwa nin malinaw na giya kun dapit sa seksuwal na paggawe, asin an Watchtower Society nagpublikar nin dakol na nakatatabang na impormasyon na nagpapaheling na an giyang ini aplikado pa sa modernong kinaban. Taano ta dai gamiton an tabang na ini? Halimbawa, taano ta dai repasohon kaiba kan saindong aking lalaki o babae an angay na mga kapitulo sa Volume 1 asin 2 kan Questions Young People Ask​—Answers That Work? Tibaad may pagkaogma kamong mabigla sa mga resulta.

11. Ano an pinakaepektibong paagi para sa mga magurang na tokdoan an saindang mga aki kun paano maglilingkod ki Jehova?

¹¹ Ano an pinakamahalagang tema na maninigong pag-olayan nin mga magurang asin mga aki? Nasambitan iyan ni apostol Pablo kan sia magsurat: “Padagos na padakulaon [an saindong mga aki] sa disiplina asin pagtatanos nin isip ni Jehova.” (Efeso 6:4) An mga aki kaipuhan na padagos na makanood manongod ki Jehova. Partikularmente, kaipuhan nindang manodan na kamotan sia, asin maninigo nindang mawoton na paglingkodan sia. Digdi dakol man na ikatotokdo an halimbawa. Kun naheheling nin mga barobata na an saindang mga magurang namomoot sa Dios ‘sa bilog nindang puso asin sa bilog nindang kalag patin sa bilog nindang isip’ asin na ini nagpapaluwas nin marahay na mga bunga sa buhay kan saindang mga magurang, tibaad sinda maimpluwensiahan na arogon iyan. (Mateo 22:37) Sa kaagid na paagi, kun naheheling nin mga hoben na an saindang mga magurang igwa nin rasonableng punto-de-vista sa materyal na mga bagay, na ineenot an Kahadean nin Dios, matatabangan sinda na pataluboon an kaparehong kaisipan.​—Eclesiastes 7:12; Mateo 6:31-33.

12, 13. Anong mga punto an maninigong girumdomon tanganing magin mapanggana an pampamilyang pag-adal?

¹² An semanal na pampamilyang pag-adal sa Biblia sarong ekselenteng tabang sa pagkomunikar sa mga hoben nin espirituwal na mga prinsipyo sa buhay. (Salmo 119:33, 34; Talinhaga 4:20-23) Mahalagang marhay an regular na pagkaigwa nin siring na pag-adal. (Salmo 1:1-3) Maninigong marealisar nin mga magurang asin kan saindang mga aki na sa pag-iskedyul an pampamilyang pag-adal dapat na enoton sa iba pang mga bagay, bakong baliktad. Dugang pa, kaipuhan an tamang kaisipan tanganing magin epektibo an pampamilyang pag-adal. An sarong ama nagsabi: “An sekreto iyo na an nagkokondukta magdagka nin pamugtak an boot pero magalang na kamugtakan durante kan pampamilyang pag-adal​—impormal alagad bakong garo suba-suba. Tibaad bakong perming pasil na kamtan an tamang pagkatimbang, asin an mga tin-edyer parateng mangangaipo na liwaton an kaisipan. Kun dai magin marahay an mga bagay nin saro o duwang beses, magtiaga asin maglaom sa masunod.” An ama man sanang ini nagsabi na sa saiyang pamibi bago kan kada pag-adal, espesipikong hinahagad nia ki Jehova na logod tawan nin tamang punto-de-vista an gabos na kalabot.​—Salmo 119:66.

¹³ An pagkondukta nin pampamilyang pag-adal responsibilidad nin may pagtubod na mga magurang. Totoo, an ibang magurang tibaad daing natural na abilidad bilang mga paratokdo, asin tibaad depisil para sa sainda na makanompong nin mga paagi na gibohon na interesante an pampamilyang pag-adal. Minsan siring, kun namomotan nindo an saindong mga tin-edyer “sa gibo asin katotoohan,” mamawoton nindo na tabangan sinda sa mapakumbaba asin sadiosan na paagi na umoswag sa espirituwal. (1 Juan 3:18) Tibaad magreklamo sinda paminsanminsan, alagad posibleng mamamatean ninda an saindong odok na interes sa saindang ikararahay.

14. Paano ikaaaplikar an Deuteronomio 11:18, 19 kun nagkokomunikar nin espirituwal na mga bagay sa mga tin-edyer?

¹⁴ An pampamilyang pag-adal bakong an solamenteng okasyon na ikomunikar an mga bagay na may halaga sa espirituwal. Nagigirumdoman daw nindo an pagboot ni Jehova sa mga magurang? Sia nagsabi: “Kaipuhan na iaplikar nindo an mga tataramon kong ini sa saindong puso asin sa saindong kalag asin ibugkos iyan bilang tanda sa saindong kamot, asin iyan kaipuhan na magin pinakabanda sa pag-oltanan kan saindong mga mata. Itokdo man nindo iyan sa saindong mga aki, tanganing magtaram kaiyan kun ika nagtutukaw sa saimong harong asin kun ika naglalakaw sa dalan asin kun ika naghihigda patin kun ika minabangon.” (Deuteronomio 11:18, 19; helingon man an Deuteronomio 6:6, 7.) Ini dai nangangahulogan na an mga magurang dapat na permi na sanang magsermon sa saindang mga aki. Alagad an mamomoton na payo nin pamilya maninigo na perming alisto sa mga oportunidad na parigonon an espirituwal na pananaw kan saiyang pamilya.

15, 16.(a) Ano an disiplina? (b) Siisay an may paninimbagan na magdisiplina, asin kiisay na responsibilidad an pagseguro na iyan hihimateon?

¹⁵ An disiplina pagpatood na nagtatanos, asin kaiba dian an komunikasyon. An disiplina mas may ideya nin pagtanos kisa sa pagpadusa​—minsan ngani tibaad kaipuhan man an padusa. An saindong mga aki nangaipo nin disiplina kaidtong sinda saradit pa, asin ngonyan na sinda mga tin-edyer na, kaipuhan pa giraray ninda iyan, tibaad orog pa ngani. An madonong na mga tin-edyer nakaaaram na totoo ini.

¹⁶ An Biblia nagsasabi: “An siisay man na mangmang nagbabasangbasang sa disiplina kan saiyang ama, alagad an siisay man na nagpapahalaga sa pagsagwe alisto an isip.” (Talinhaga 15:5) Dakol kitang nanonodan sa tekstong ini. Ipinaririsa kaiyan na seguradong itatao an disiplina. An sarong tin-edyer dai ‘makapahahalaga sa pagsagwe’ kun dai iyan itinatao. An responsibilidad nin pagdisiplina itinatao ni Jehova sa mga magurang, partikularmente sa ama. Minsan siring, nasa tin-edyer an responsibilidad na hinanyogon an disiplinang iyan. Orog siang makanonood asin mas bihirang masasala kun hinihimate nia an madonong na disiplina kan saiyang ama asin ina. (Talinhaga 1:8) An Biblia nagsasabi: “Kadukhaan asin kasopganan an aaboton kan nagpapabaya sa disiplina, alagad an nag-ootob sa pagsagwe iyo an mapamumuraway.”​—Talinhaga 13:18.

17. Anong pagkatimbang an kaipuhan na pag-aaboton kan mga magurang kun nagdidisiplina?

¹⁷ Kun nagdidisiplina sa mga tin-edyer, an mga magurang kaipuhan na magin timbang. Maninigo nindang likayan na magin sobra kaestrikto na napaaanggot na ninda an saindang aki, na tibaad dinadanyaran na pati an kompiansa sa sadiri kan saindang mga aki. (Colosas 3:21) Pero habo man nin mga magurang na magin sobra kakonsintedor na nalilipasan na kan saindang mga tin-edyer an mahalagang marhay na pagpatood. An siring na pagkakonsintedor puedeng magin kapahapahamak. An Talinhaga 29:17 nagsasabi: “Sagweon mo an saimong aki asin dadarahan ka nia nin kapahingaloan patin tatawan nin dakulang kaogmahan an saimong kalag.” Minsan siring, an Tal 29 bersikulo 21 nagsasabi: “Kun sinusunodsunod nin saro an saiyang oripon magpoon sa pagkaaki, sa huri niang buhay sia magigin daing utang na boot.” Minsan ngani an bersikulong ini nagtataram dapit sa sarong oripon, iyan aplikado man sa siisay man na tin-edyer sa harong.

18. Ebidensia nin ano an disiplina, asin ano an linilikayan kun an mga magurang nagtatao nin daing pagliwatliwat na disiplina?

¹⁸ An totoo, an tamang disiplina sarong prueba kan pagkamoot kan magurang sa saiyang aki. (Hebreo 12:6, 11) Kun kamo sarong magurang, aram nindo na depisil na magpadanay nin daing pagliwatliwat, rasonableng disiplina. Para sa ikatotoninong, tibaad garo mas pasil na togotan an matagas an payong tin-edyer na gibohon an gusto nia. Minsan siring, sa kahurihurihi an magurang na nagsusunod sa ikaduwang paaging ini magkakaigwa nin kairiba sa harong na dai nakokontrol.​—Talinhaga 29:15; Galacia 6:9.

19, 20. Paano madonong na maaatubang nin mga magurang an bagay dapit sa pag-aling-aling para sa saindang mga tin-edyer?

¹⁹ Kan enot na mga panahon an mga aki parateng linalaoman na tumabang sa harong o sa oma. Ngonyan an dakol na tin-edyer kadakol nin libreng panahon na dai nababantayan. Tanganing maokupar an panahon na iyan, an kinaban nin komersio nagtatao nin kadakoldakol na materyal na pan-okupar sa libreng panahon. Idagdag pa digdi an katunayan na kadikiton an pagpahalaga kan kinaban sa mga pamantayan kan Biblia sa moralidad, asin yaon an pormula para sa potensial na kapahamakan.

²⁰ Huli kaini, pinangangaptan kan magurang na may marahay na paghusgar an diretso na gumibo kan ultimong mga desisyon manongod sa pag-aling-aling. Minsan siring, dai paglingawan na nagdadakula na an tin-edyer. Kada taon, sia posibleng maglalaom na tatrataron na garo adulto na. Sa siring, madonong para sa sarong magurang na tumao nin orog na katalingkasan sa pagpili nin aling-alingan mantang nagkakaedad an tin-edyer​—basta an mga pagpili na iyan nagpapaheling nin pag-oswag pasiring sa espirituwal na pagkamaygurang. Kun beses, an tin-edyer tibaad bakong madonong an pagkapili nin musika, kairiba, asin iba pa. Kun mangyari ini, maninigo iyan na ipakipag-olay sa tin-edyer tanganing mas maparahay na an pagpili sa ngapit.

21. Paano maprotehir sa sarong tin-edyer an pagigin rasonable sa lawig nin panahon na ginagamit sa pag-aling-aling?

²¹ Gurano kadakol na panahon an maninigong itagama sa pag-aling-aling? Sa ibang kadagaan an mga tin-edyer napatubod na sinda may diretso sa daing ontok na pag-aling-aling. Huli kaini, an sarong barobata tibaad iplano an saiyang iskedyul tanganing makaduman sia sa sunod-sunod na aling-alingan. An mga magurang an bahalang magpasabot kan leksion na an panahon maninigo man na gamiton sa ibang bagay, siring baga sa pamilya, personal na pag-adal, pakiaasosyar sa mga tawong maygurang sa espirituwal, Kristianong mga pagtiripon, asin mga gibohon sa harong. Oolangon kaini an “kaalingan kan buhay na ini” na lamoson an Tataramon nin Dios.​—Lucas 8:11-15.

22. An pag-aling-aling maninigong timbangan nin ano sa buhay nin sarong tin-edyer?

²² Si Hadeng Salomon nagsabi: “Namidbid ko na mayong orog karahay sa sainda kundi maggayagaya asin gumibo nin marahay sa saindang pagkabuhay; asin siring man na an lambang saro magkakan asin mag-inom asin magkamit nin karahayan sa gabos niang hinigosan. Ini iyo an balaog nin Dios.” (Eclesiastes 3:12, 13) Iyo, an paggayagaya kabtang nin timbang na buhay. Alagad iyo man an kahigosan. Dai nanonodan kan dakol na tin-edyer ngonyan an satispaksion na bunga nin kahigosan o an pakamate nin paggalang sa sadiri na bunga nin pag-atubang sa problema asin pagresolber kaiyan. An iba dai natatawan kan oportunidad na makapatalubo nin sarong abilidad o makanood nin trabaho na pansustento sa saindang sadiri pag-abot nin panahon. Uya an tunay na angat sa magurang. Seseguradohon daw nindo na an saindong hoben igwa nin siring na mga oportunidad? Kun magigin mapanggana kamo sa pagtokdo sa saindong tin-edyer na magpahalaga patin maogma pa ngani sa kahigosan, sia makapatatalubo nin marahay na pananaw na magdadara nin mga pakinabang sa bilog na buhay.

23. Paano maparirigon kan mga magurang an boot kan saindang mga tin-edyer?

²³ Dawa kun problema nindo an saindong tin-edyer, totoo pa giraray an teksto: “An pagkamoot dai nanggad nasusudya.” (1 Corinto 13:8) Dai noarin man umontok sa pagpaheling kan pagkamoot na daing duwa-duwang namamatean nindo. Ihapot sa saindong sadiri, ‘Inoomaw ko daw an kada aki sa saiyang mga kapangganahan sa pagresolber sa mga problema o pagdaog sa mga kaolangan? Inaaprobetsaran ko daw an mga oportunidad na ipahayag an sakong pagkamoot asin apresasyon sa sakong mga aki, bago lumihis an mga oportunidad na iyan?’ Minsan ngani kun beses tibaad magkaigwa nin mga dai pagkasinabotan, kun an mga tin-edyer nakaseseguro sa pagkamoot nindo sa sainda, mas posibleng babalosan ninda an pagkamoot na iyan.

24. Anong Makakasuratan na prinsipyo an sa kadaklan totoo sa pagpadakula sa mga aki, alagad ano an maninigong girumdomon?

²⁴ Siempre, mantang an mga aki nagdadakula na magin adulto, sa katapustapusi magibo na sinda nin magagabat na gayong desisyon para sa saindang sadiri. Sa nagkapirang kaso tibaad dai magustohan kan mga magurang an mga desisyon na iyan. Ano daw kun magdesisyon an saindang aki na dai na magpadagos sa paglilingkod ki Jehova Dios? Puede ining mangyari. Maski an ibang espiritung aki mismo ni Jehova isinikwal an saiyang hatol asin nagin rebelde. (Genesis 6:2; Judas 6) An mga aki bakong mga komputer, na puedeng iprograma na humiro sono sa gusto niato. Sinda mga linalang na may libreng kabotan, maninimbag ki Jehova para sa mga desisyon ninda. Pero, sa kadaklan totoo an Talinhaga 22:6: “Patoodon mo an aki oyon sa dalan para sa saiya; minsan kun sia maggurang dai sia masiko dian.”

25. Ano an pinakamarahay na paagi para sa mga magurang na makapaheling nin pasasalamat ki Jehova para sa pribilehio nin pagigin magurang?

²⁵ Kaya kun siring, pahelingan an saindong mga aki nin bastanteng pagkamoot. Gibohon an saindong pinakamakakaya na sunodon an mga prinsipyo kan Biblia sa pagpadakula sa sainda. Magtao nin marahay na halimbawa nin diosnon na gawe. Sa siring matatawan nindo an saindong mga aki kan pinakamarahay na oportunidad na dumakula na magin responsable, matatakton sa Dios na mga adulto. Ini an pinakamarahay na paagi para sa mga magurang na makapaheling nin pasasalamat ki Jehova para sa pribilehio nin pagigin magurang.