Hula ni Isaias—Liwanag Para sa Bilog na Katawohan II

Kapitulo Otso: Falsong Relihion​—Naheling Antes Pa an Dramatikong Katapusan Kaiyan

Isaias 47:1-15

1, 2. (a) Taano ta para sa nagkapira garo baga harayo an posibilidad na madali nang magkaigwa nin dakulang pagbabago sa kamugtakan nin relihion sa kinaban? (b) Paano niato naaraman na an mga tataramon sa Isaias kapitulo 47 igwa nin aplikasyon sa ngapit? (c) Taano ta angay an ngaran na “Dakulang Babilonya” para sa gabos na falsong relihion?

“NAGKOKOSOG Liwat an Relihion.” Iyan an mensahe na ipinahayag nin sarong artikulo sa The New York Times Magazine. Ipinaririsa kan artikulo na garo baga higot pa man giraray an kapot kan relihion sa puso asin isip nin minilyon na tawo. Kun siring tibaad depisil paniwalaan na may madali nang mangyaring dakulang pagbabago sa kamugtakan nin relihion sa kinaban. Alagad an siring na pagbabago ipinaririsa sa ika-47 kapitulo nin Isaias.

² An mga tataramon ni Isaias naotob kaidtong 2,500 na taon na an nakaagi. Minsan siring, an mga tataramon na nasusurat sa Isaias 47:8 kinotar sa libro nin Kapahayagan asin an aplikasyon kaiyan sa ngapit pa. Ihinuhula dian kan Biblia an katapusan kan garo patotot na organisasyon na inapod na “Dakulang Babilonya”​—an pambilog na kinaban na imperyo nin falsong relihion. (Kapahayagan 16:19) Angay an ngaran na “Babilonya” para sa falsong mga relihion kan kinaban, huli ta sa suanoy na Babilonya nagpoon an falsong relihion. Hale duman iyan luminakop sa gabos na parte kan daga. (Genesis 11:1-9) An mga doktrina nin relihion na naggikan sa Babilonya, siring baga kan inmortalidad kan kalag, kalayo sa impierno, asin pagsamba sa trinidad na mga dios, pinaniniwalaan kan haros gabos na relihion, kaiba an Kakristianohan.a Nagtatao daw nin ano man na liwanag an hula ni Isaias dapit sa magigin ngapit nin relihion?

Ibinaba sa Kabokabo an Babilonya

 3. Iladawan an kadakulaan kan Pankinaban na Kapangyarihan nin Babilonya.

³ Hinanyoga an nakapupukaw sa boot na kapahayagan na ini nin Dios: “Bumaba ka asin tumukaw ka sa kabokabo, O aking daraga nin Babilonya. Tumukaw ka sa daga na mayong trono, O aking babae kan mga Caldeo. Huli ta dai mo na liwat maeeksperyensiahan na pino asin puerte an iaapod sa saimo kan mga tawo.” (Isaias 47:1) Dakol na taon nang nakatukaw sa trono an Babilonya bilang nagdodominar na kapangyarihan pankinaban. Sia “an samno nin mga kahadean”​—sarong maoswag na sentro nin relihion, komersio, asin militar. (Isaias 13:19) Kan nasa kasagsagan an Babilonya, an saiyang imperyo uminabot sagkod sa timog sa linderos kan Egipto. Asin kan daogon kaini an Jerusalem kan 607 B.C.E., garo baga dai nahimong pogolan nin Dios an saiyang mga pangongongkistar! Sa siring, an heling nia sa saiyang sadiri sarong “aking daraga,” saro na dai noarin man malalaog nin ibang nasyon.b

 4. Ano an maeeksperyensiahan kan Babilonya?

⁴ Minsan siring, an maabhaw na ‘daragang’ ini patatalsikon sa saiyang trono bilang an minimidbid na kapangyarihan pankinaban asin ‘patutukawon sa kabokabo’ sa pagkapasupog. (Isaias 26:5) Dai na sia ibibilang na “pino asin puerte,” siring sa sarong reyna na inaasikaso nin labi-labi. Sa siring, si Jehova nagboboot: “Kua nin gilingan asin paggiling nin harina. Halea an saimong suklob. Batona an halabang gayad. Wakasi an tabay. Dakita an mga salog.” (Isaias 47:2) Pakatapos oriponon an bilog na nasyon nin Juda, an Babilonya mismo tatrataron ngonyan na sarong oripon! Pupuersahon sia kan mga Medo asin kan mga Persiano, na iyong nagpatalsik sa saiya sa saiyang makapangyarihan na posisyon, na gumibo nin nakapabababang trabaho para sa sainda.

 5. (a) Paano hahalean nin ‘suklob asin halabang gayad’ an Babilonya? (b) Ano an tibaad ipinaririsa kan pagboot na sia ‘dumakit sa mga salog’?

⁵ Sa siring an Babilonya mahahalean kan saiyang ‘suklob asin halabang gayad,’ mawawara an gabos na gira kan saiyang dating kadakulaan asin dignidad. “Dakita an mga salog,” an isusugo kan mga nagpapatrabaho sa saiya. Tibaad an nagkapirang Babilonyo talagang pagbobotan na magtrabaho sa luwas na garo mga oripon. O an hula tibaad nangangahulogan na an nagkapira literal na gugodgudon pabalyo sa salog mantang sinda dinadara sa pagkadistiero. Ano man an mangyari, an Babilonya dai na mabiahe sa engrandeng estilo nin sarong reyna na ibinabalyo sa sarong sapa mantang nasa sarong tukawan o sarong karuwahe. Imbes, sia magigin siring sa sarong oripon na mapipiritan na ipagilid an kabinian, na binabaton an saiyang gayad asin winawakasan an saiyang mga tabay tanganing makanognog pabalyo sa salog. Kanigoan na kasusupgan!

 6. (a) Sa anong sentido na maheheling an kahubaan kan Babilonya? (b) Paanong “dai [nin Dios] sasabaton na may kabootan an siisay man na tawo”? (Helingon an nota sa ibaba.)

⁶ Ipinapadagos pa ni Jehova an saiyang pagduhagi: “Kaipuhan mong ipaheling an saimong kahubaan. Siring man, an saimong katuyawan kaipuhan na maheling. Pamamalos an gigibohon ko, asin dai ko sasabaton na may kabootan an siisay man na tawo.” (Isaias 47:3)c Iyo, an Babilonya maagi nin kasusupgan asin kadaihan nin onra. An karatan asin karingisan na ginigibo nia tumang sa banwaan nin Dios ibubuyagyag. Mayong tawong makakapogol sa pamamalos nin Dios!

 7. (a) Ano an magigin reaksion kan mga desterradong Judio sa bareta nin pagbagsak kan Babilonya? (b) Sa anong paagi babalukaton ni Jehova an saiyang banwaan?

⁷ Pakatapos magin bihag sa makapangyarihan na Babilonya sa laog nin 70 taon, an banwaan nin Dios maggagayagaya nin labi-labi sa saiyang pagbagsak. Sinda makurahaw: “May Saro na minatubos sa sato. Jehova nin mga hukbo an saiyang ngaran, an Banal kan Israel.” (Isaias 47:4) Sa irarom kan Ley ni Moises, kun ipinabakal nin sarong Israelita an saiyang sadiri sa kaoripnan tangani na makabayad sa saiyang mga utang, puede siang bakalon, o balukaton, nin sarong paratubos (sarong paryente sa dugo) hale sa kaoripnan. (Levitico 25:47-54) Huling maabot an panahon kaidto na an mga Judio ipapabakal sa kaoripnan sa Babilonya, kakaipuhanon na sinda balukaton, o patalingkason. Para sa mga oripon, an pagkongkistar sa parate nangangahulogan sana nin pagkaigwa nin bagong mga kagurangnan. Alagad pahihiroon ni Jehova an nangongongkistar na si Hadeng Ciro na butasan an mga Judio sa pagkaoripon. An Egipto, Etiopia, asin Seba itatao ki Ciro bilang “pantubos” karibay kan mga Judio. (Isaias 43:3) Tama sanang apodon na “Jehova nin mga hukbo” an Parabalukat kan Israel. An garo baga makapangyarihan na puersa militar kan Babilonya maluya kun ikokomparar sa dai naheheling na hukbo nin mga anghel ni Jehova.

An Kabayadan nin Karingisan

 8. Sa anong sentido na an Babilonya ‘malaog sa kadikloman’?

⁸ Ipinagpadagos ni Jehova an saiyang makahulang pagdenunsiar sa Babilonya: “Tumukaw ka nin silensio asin lumaog ka sa kadikloman, O aking babae kan mga Caldeo; huli ta dai mo na maeeksperyensiahan liwat na Senyora nin mga Kahadean an iaapod sa saimo kan mga tawo.” (Isaias 47:5) Anas kadikloman asin kaduloman an natatagama para sa Babilonya. Dai na sia mandodominar sa ibang mga kahadean bilang maringis na senyora.​—Isaias 14:4.

 9. Taano si Jehova ta naggurobgutob sa mga Judio?

⁹ Enot sa gabos, taano ta tinogotan an Babilonya na gibohan nin maraot an banwaan nin Dios? Ipinaliliwanag ni Jehova: “Naggurobgutob ako sa sakong banwaan. Ibinaba ko an sakong mana, asin itinao ko sinda sa saimong kamot.” (Isaias 47:6a) May marahay na dahelan si Jehova na maggurobgutob sa mga Judio. Kaidto pa, pinatanidan nia sinda na an pakisuway sa saiyang Ley maresulta sa pagpahale sa sainda sa daga. (Deuteronomio 28:64) Kan sinda maholog sa idolatriya asin seksuwal na inmoralidad, si Jehova mamomoton na nagsugo nin mga propeta tanganing tabangan sindang makabalik sa dalisay na pagsamba. Alagad ta “padagos na pinag-oolog-olog ninda an mga mensahero kan tunay na Dios asin dinuduhagi an saiyang mga tataramon patin tinutuyatuya an saiyang mga propeta, sagkod na an kabangisan ni Jehova umabot tumang sa saiyang banwaan, sagkod na mayo na nin kaomayan.” (2 Cronica 36:16) Kun siring itinogot nin Dios na ibaba an saiyang mana, an Juda, kan sakyadahon kan Babilonya an daga asin ramogan an Saiyang banal na templo.​—Salmo 79:1; Ezequiel 24:21.

10, 11. Taano ta anggot si Jehova sa Babilonya, dawa ngani kabotan nia na kongkistaron kaini an saiyang banwaan?

¹⁰ Huli kaiyan, bako daw na ginigibo sana kan Babilonya an kabotan nin Dios kan oriponon nia an mga Judio? Bako, huli ta an Dios nagsasabi: “Dai ka nagpaheling sa sainda nin pagkaherak. Sa gurang na lalaki ginibo mong magabaton an saimong sakal. Asin pirme mong sinasabi: ‘Sagkod sa daing talaan na panahon ako magigin Senyora, sagkod lamang.’ Dai mo isinapuso an mga bagay na ini; dai mo ginirumdom an katapusan kan bagay.” (Isaias 47:6b, 7) Dai pinagbotan nin Dios an Babilonya na magin maringis nin labi-labi, na dai nagpapaheling nin pabor “dawa sa gurang na mga lalaki.” (Lamentacion 4:16; 5:12) Ni sinadol man nia sinda na magkaigwa nin sadistikong pagkawili sa pag-olog-olog sa saindang mga bihag na Judio.​—Salmo 137:3.

¹¹ Dai nasabotan kan Babilonya na temporaryo sana an saiyang pagdominar sa mga Judio. Dai nia inintindi an mga patanid ni Isaias na, maabot an panahon, patatalingkason ni Jehova an saiyang banwaan. Sia minagawe na garo baga tinawan sia nin deretso na permanenteng dominaron an mga Judio asin padagos na magin senyora kan saiyang basalyong mga nasyon sagkod lamang. Dai nia hinimate an mensahe na magkakaigwa nin “katapusan” an saiyang mapan-aping pamamahala!

Ihinula an Pagbagsak kan Babilonya

12. Taano an Babilonya ta inapod na “mahilig sa kasingawan na babae”?

¹² Ipinapahayag ni Jehova: “Ngonyan dangoga ini, ikang mahilig sa kasingawan na babae, an nagtutukaw sa katiwasayan, an nagsasabi sa saiyang puso: ‘Ako sana, asin mayo na nin iba. Dai ako magtutukaw bilang balo, asin dai ko mamamatean an pagkawara nin mga aki.’” (Isaias 47:8) Midbid na marhay an reputasyon kan Babilonya sa pagigin mahilig sa kasingawan. Isinasaysay kan historyador kan ikalimang siglo B.C.E. na si Herodoto an manongod sa sarong “pinakamakasusupog na kostumbre” kan mga Babilonyo, iyo na ngani, na hinahagad sa gabos na babae na magpatotot bilang pagtaong galang sa saindang diosa nin pagkamoot. Sinabi man kan suanoy na historyador na si Curtius: “Mayo na nin malabi pa sa karamogan nin gawe-gawe kan siudad; mayo na nin maorog pa na ibang sistematikong karatan an puedeng pumukaw asin makaakit sa karigsokan.”

13. Paanong an sobrang hilig sa paghanap nin kasingawan kan Babilonya mapadali sa saiyang pagbagsak?

¹³ An sobrang hilig kan Babilonya sa paghanap nin kasingawan magpapadali sa saiyang pagbagsak. Sa bisperas kan saiyang pagbagsak, an saiyang hade asin an saiyang mga mahal na tawo magkakaigwa nin bangkete, na mag-iirinoman sagkod na mawaran nin animo. Sa siring, dai ninda mamamangno an mga hukbo nin Medo-Persia na masakyada sa siudad. (Daniel 5:1-4) Huling “nagtutukaw sa katiwasayan,” hohonaon kan Babilonya na an saiyang garo baga dai malalaog na mga lanob asin trintsera poprotehiran sia tumang sa pagsakyada. Sinasabi nia sa saiyang sadiri na “mayo na nin iba” na puedeng umagaw noarin man kan saiyang supremasiya. Dai nia naisip na puede siang ‘mabalo,’ na mawawara an namamahala kan saiyang imperyo saka an saiyang “mga aki,” o namamanwaan. Pero, mayong lanob na makakaprotehir sa saiya tumang sa namamalos na takyag ni Jehova Dios! Sasabihon ni Jehova sa huri: “Dawa pa sumakat sa kalangitan an Babilonya asin dawa pa gibohon niang dai maranihan an kalangkawan kan saiyang kosog, hale sa sako maduman sa saiya an mga mananamsam.”​—Jeremias 51:53.

14. Sa anong mga paagi na an Babilonya ‘mawawaran nin mga aki sagkod mababalo’?

¹⁴ Ano an mangyayari sa Babilonya? Si Jehova nagpapadagos: “Alagad biglang maabot sa saimo an duwang bagay na ini, sa sarong aldaw: an pagkawara nin mga aki asin an pagkabalo. Sa hustong sokol kaiyan madatong iyan sa saimo, huli sa kadakolan kan saimong panraratak, huli sa bilog na kosog kan saimong mga engkanto​—na labi-labi nanggad.” (Isaias 47:9) Iyo, biglang matatapos an supremasiya kan Babilonya bilang sarong kapangyarihan pankinaban. Sa suanoy na kadagaan sa Sirangan, an pagkabalo asin magadanan nin mga aki an pinakamakaturotristeng eksperyensia na puedeng agihan nin sarong babae. Dai niato aram kun gurano kadakol na “aki” kan Babilonya an nagadan kan bangging ini bumagsak.d Pero sa itinalaan na panahon, an siudad na iyan biyong babayaan. (Jeremias 51:29) Mababalo man sia sa dahelan na an saiyang mga hade hahaleon sa trono.

15. Apuera sa karingisan kan Babilonya sa mga Judio, ano pa an ibang dahelan kan grabeng kaanggotan ni Jehova sa saiya?

¹⁵ Minsan siring, bako sanang an pagmaltrato kan Babilonya sa mga Judio an dahelan kan dakulang kaanggotan ni Jehova. An ‘kadakolan kan saiyang panraratak’ nakapaanggot man sa saiya. Kinokondenar kan Ley nin Dios sa Israel an paggibo nin espiritismo; pero an Babilonya bangkag sa okulto. (Deuteronomio 18:10-12; Ezequiel 21:21) Sinasabi sa librong Social Life Among the Assyrians and Babylonians na an buhay kan mga Babilonyo “pano nin daing kasagkoran na pagkatakot sa kadakoldakol na demonyo na pinaniniwalaan nindang nakapalibot sa sainda.”

Nagtitiwala sa Karatan

16, 17. (a) Paanong an Babilonya ‘nagtitiwala sa saiyang karatan’? (b) Taano ta dai malilikayan an katapusan kan Babilonya?

¹⁶ An Babilonya daw ililigtas kan saiyang mga parahula? Si Jehova nagsisimbag: “Padagos kang nagtitiwala sa saimong karatan. Sinabi mo: ‘Mayong nakakaheling sa sako.’ An saimong kadonongan asin an saimong kaaraman​—ini an nagparayo sa saimo; asin padagos kang nagsasabi sa saimong puso: ‘Ako nanggad, asin dai nang iba.’” (Isaias 47:10) Naghohona an Babilonya na paagi sa saiyang sekular asin relihiosong kadonongan, sa saiyang kapangyarihan militar, asin sa saiyang tusong pagkadaing herak, mapagdadanay nia an saiyang posisyon bilang kapangyarihan pankinaban. Hona nia mayong “nakakaheling” sa saiya, an boot sabihon, papaninimbagon sia sa saiyang maraot na mga gibo. Ni naririsa man nia na may nagdadangadang na kaiwal. “Ako nanggad, asin dai nang iba,” an sabi nia sa saiyang sadiri.

¹⁷ Minsan siring, paagi sa saro pa kan saiyang mga propeta, si Jehova nagpapatanid: “Ikatatago daw an siisay man na tawo sa mga tagoan asin dai ko sia maheheling?” (Jeremias 23:24; Hebreo 4:13) Kun siring ipinapahayag ni Jehova: “Maabot sa saimo an kapahamakan; dai ka nin aram na orasyon tumang dian. Asin maabot sa saimo an kasakitan; dai mo iyan malilikayan. Asin biglang maabot sa saimo an kagabaan na dai mo dati naaaraman.” (Isaias 47:11) Dai malilikayan kan mga dios nin Babilonya ni kan may mahikang mga “orasyon” na ginigibo kan saiyang mga espiritista an madatong na kapahamakan​—saro na bakong arog nin ano man na naeksperyensiahan na nia!

Nasudya an mga Parahatol nin Babilonya

18, 19. Paano maluwas na kapahapahamak an pagsarig kan Babilonya sa saiyang mga parahatol?

¹⁸ May malanit na pagtuyatuya, si Jehova nagboboot: “Magdanay ka, ngonyan, sa saimong mga engkanto asin sa kadakolan kan saimong mga panraratak, na saimong pinagpagalan poon kan saimong pagkaaki; ta tibaad pa ika makinabang, ta tibaad pa matakotan ka nin mga tawo.” (Isaias 47:12) An Babilonya inaangat na ‘magdanay’ o magpadagos na dai nagbabago, sa saiyang pagsarig sa mahika. Total, bilang sarong nasyon nagpagal na sia sa pagpaoswag kan teknika sa okulto poon sa saiyang “pagkaaki.”

¹⁹ Alagad ta inoolog-olog sia ni Jehova, na nagsasabi: “Napagal ka nin makuri sa kadakolan kan saimong mga parahatol. Tumindog na sinda ngonyan, asin iligtas ka, an mga parasamba sa kalangitan, an mga paramasid sa mga bitoon, an mga nagpapaluwas nin kaaraman sa mga bagong bulan mapadapit sa mga mangyayari sa saimo.” (Isaias 47:13)e Sasaparon kan Babilonya an lubos na pagkasudya kan saiyang mga parahatol. Totoo, an dakol na siglo nin astronomikong pagmamasid naggiya sa pag-oswag kan astrolohiya nin Babilonya. Alagad sa banggi kan saiyang pagbagsak, mabubuyagyag an pagkadaing serbi kan pagtoodtood huli sa kaherakherak na pagkasudya kan saiyang mga astrologo.​—Daniel 5:​7, 8.

20. Ano an kaaabtan kan mga parahatol nin Babilonya?

²⁰ Tinapos ni Jehova an kabtang na ini kan hula sa pagsabing: “Uya! Nagin sinda garo pinaggapasan. Tutumtumon nanggad sinda nin kalayo. Dai ninda ikakaligtas an saindang kalag sa kapangyarihan kan laad. Dai magkakaigwa nin pagbabaga nin mga uring tanganing makapagpaimbong an mga tawo, mayo nin liwanag nin kalayo na sa atubangan kaini puedeng tumukaw. Magigin siring nanggad sinda kaiyan sa saimo, na mga kaiba mong nagpagal bilang saimong mga paragayuma poon pa kan saimong pagkaaki. Malagawlagaw talaga sinda, an balang saro sa saiyang sadiring rehion. Mayo nin siisay man na maligtas sa saimo.” (Isaias 47:​14, 15) Iyo, madali nang umabot an nagkakalayong mga panahon para sa falsong mga parahatol na ini. Bako iyan siring sa sarong sadit na kalayo na puedeng pagpaimbongan kan mga tawo, kundi sarong mapanlaglag, nanunumtom na kalayo na magbubuyagyag sa falsong mga parahatol bilang daing serbing pinaggapasan. Kun siring, bakong makangangalas na madurulag an mga parahatol nin Babilonya huli sa pagkataranta! Mantang mayo na an ultimong suporta kan Babilonya, mayo na nin maligtas sa saiya. Mangyayari sa saiya an mismong naabtan na ipinasapar nia sa Jerusalem.​—Jeremias 11:12.

21. Paano asin kasuarin nagkatotoo an makahulang mga tataramon ni Isaias?

²¹ Kan taon 539 B.C.E., an ipinasabong na mga tataramon na ini nagpoon na maotob. An siudad sinakop kan mga hukbo nin mga Medo asin Persiano na pinangengenotan ni Ciro, na ginadan an residenteng hade kaiyan, si Belsasar. (Daniel 5:1-4, 30) Sa sarong banggi pinabagsak an Babilonya sa saiyang posisyon nin pagdominar sa kinaban. Sa siring natapos an dakol na siglo nin Semitikong supremasiya, asin Aryano na ngonyan an nangingibabaw sa kinaban. An Babilonya mismo nagluya nang nagluya sa paglihis nin mga siglo. Kan ikaapat na siglo C.E., iyan nagin na sanang “tambak na mga gapo.” (Jeremias 51:37) Sa siring biyong naotob an hula ni Isaias.

Sarong Babilonya sa Presenteng Aldaw

22. Anong leksion manongod sa kapalangkawan an itinotokdo sa sato kan pagbagsak kan Babilonya?

²² An hula ni Isaias igwa nin dakol na bagay na dapat pakaisipon. Enot, idinodoon kaiyan an mga peligro nin kapalangkawan asin kaabhawan. An pagbagsak kan mapalangkaw na Babilonya nagpapaheling na totoo an talinhaga sa Biblia: “An kapalangkawan naeenot sa kapahamakan, asin an espiritu nin kapaabaw-abawan naeenot sa pagkapukan.” (Talinhaga 16:18) Kun beses an kapaabhawan nangingibabaw sa satong pagigin bakong sangkap, alagad an pagigin ‘mapaabaw-abaw’ puedeng magresulta sa pagkaholog “sa katuyawan asin siod kan Diablo.” (1 Timoteo 3:​6, 7) Kun siring, marahay na himateon niato an konseho ni Santiago: “Magpakumbaba kamo sa mga mata ni Jehova, asin papalangkawon nia kamo.”​—Santiago 4:10.

23. Tinatabangan kita kan hula ni Isaias na magkaigwa nin anong kompiansa?

²³ An makahulang mga tataramon na ini nakatatabang man sa sato na magkaigwa nin kompiansa ki Jehova, na mas makapangyarihan kisa gabos na nagkokontra sa saiya. (Salmo 24:8; 34:7; 50:15; 91:​14, 15) Saro ining nakararangang pagirumdom sa masakit na mga aldaw na ini. An kompiansa ki Jehova nagpapakosog sa satong determinasyon na magdanay na daing katuyawan sa saiyang mga mata, sa pakaaram na “an ngapit kan tawong [daing katuyawan] magigin matoninong.” (Salmo 37:​37, 38) Pirmeng madonong na mag-asa ki Jehova asin dai magsarig sa satong sadiring kosog sa atubangan kan “mga katusohan” ni Satanas.​—Efeso 6:10-13, nota sa ibaba.

24, 25. (a) Taano ta bakong lohiko an astrolohiya, pero taano ta dakol an nagkokonsulta dian? (b) Ano an nagkapirang dahelan kun taano ta rinarayoan kan mga Kristiano an superstisyon?

²⁴ Kita nangorognang pinatatanidan tumang sa espiritistikong mga gibo, espesyalmente an astrolohiya. (Galacia 5:​20, 21) Kan bumagsak an Babilonya, dai nawara an impluwensia kan astrolohiya sa mga tawo. Interesante nanggad, an librong Great Cities of the Ancient World nagsasabi na an mga konstelasyon na ginibohan nin mapa kan mga Babilonyo “nagbago nin direksion” hale sa suanoy na mga posisyon kaiyan, “kaya nawaran nin kahulogan an bilog na ideya [nin astrolohiya].” Pero, padagos na nag-ooswag an astrolohiya, asin dakol na peryodiko an may mga horoskopo para sa saindang mga parabasa.

²⁵ Ano an nagpapahiro sa mga tawo​—na an dakol sa sainda halangkaw an inadalan​—na kumonsulta sa mga bitoon o magpartisipar sa bakong lohiko, superstisyosong mga gibo? An The World Book Encyclopedia nagsasabi: “An mga superstisyon magigin kabtang gayod nin buhay sagkod na an mga tawo natatakot sa balang saro asin daing kasegurohan manongod sa ngapit.” An takot asin kadaihan nin kasegurohan puedeng magpahiro sa mga tawo na magin superstisyoso. Minsan siring, rinarayoan kan mga Kristiano an superstisyon. Dai sinda natatakot sa tawo​—si Jehova an saindang suporta. (Salmo 6:4-10) Asin bako sindang daing kasegurohan sa ngapit; aram ninda an ihinayag na mga katuyohan ni Jehova asin dai sinda nagdududa na “an kahatolan ni Jehova magdadanay sagkod sa panahon na daing katapusan.” (Salmo 33:11) An satong pamumuhay kaoyon kan konseho ni Jehova naggagarantiya nin maogma, panhaloyan na ngapit.

26. Paano nagin “daing kamanungdanan” “an mga pangangatanosan kan mga madonong”?

²⁶ Sa nakaagi pa sanang mga taon hiningoa nin nagkapira na aramon an ngapit sa mas “sientipikong” mga paagi. May saro nganing langtad nin pag-adal na an apod futurology, na tinawan nin kahulogan na “pag-adal sa mga posibilidad sa ngapit basado sa presenteng dalagan nin mga bagay.” Halimbawa, kan 1972 may prediksion an sarong grupo nin mga akademiko asin negosyante na midbid sa apod na Club of Rome na pag-abot nin 1992 mauubos an gabos na suplay nin bulawan, asoge, zinc, asin petrolyo sa kinaban. Bueno, napaatubang an kinaban sa makatatakot na mga problema poon kan 1972, alagad saltong marhay an prediksion na iyan. Igwa pa man giraray sa daga nin suplay nin bulawan, asoge, zinc, asin petrolyo. Tunay nanggad, nasobrahan sa kapagalan an tawo sa paghihingoang gumibo nin prediksion kan ngapit, alagad an saiyang mga tuod pirmeng dai mapananarigan. Totoo nanggad, “an mga pangangatanosan kan mga madonong daing kamanungdanan”!​—1 Corinto 3:20.

An Nagdadangadang na Katapusan kan Dakulang Babilonya

27. Kasuarin asin sa anong paagi buminagsak an Dakulang Babilonya na siring kan pagbagsak kan Babilonya kan 539 B.C.E.?

²⁷ Ipinagpadagos kan mga relihion sa presenteng aldaw an dakol sa mga doktrina kan suanoy na Babilonya. Huli kaini, an pankinaban na imperyo nin falsong relihion angay na nginaranan na Dakulang Babilonya. (Kapahayagan 17:5) An internasyonal na katiriponan na iyan nin relihion nag-agi na nin pagbagsak na kaagid kan pagbagsak kan suanoy na Babilonya kan 539 B.C.E. (Kapahayagan 14:8; 18:2) Kan 1919 an natatada kan mga tugang ni Cristo luminuwas sa espirituwal na pagkabihag asin nakabutas sa relihiosong impluwensia kan Kakristianohan, na sarong nangingibabaw na kabtang kan Dakulang Babilonya. Poon kaidto an Kakristianohan nawaran nin awad-awad na impluwensia sa dakol na kadagaan na dati iyan makosog.

28. Ano an ipinaghahambog kan Dakulang Babilonya, alagad ano an naghahalat sa saiya?

²⁸ Minsan siring, an pagbagsak na idto enot na tanda sana kan maabot na ultimong kalaglagan kan falsong relihion. Interesante nanggad, an hula kan Kapahayagan manongod sa kalaglagan kan Dakulang Babilonya nagpapagirumdom sa sato kan makahulang mga tataramon na nasusurat sa Isaias 47:​8, 9. Kapareho kan suanoy na Babilonya, an Dakulang Babilonya sa presenteng aldaw nagsasabi: “Ako nagtutukaw na reyna, asin bako akong balo, asin noarin man dai ako makakaheling nin kamondoan.” Alagad “sa sarong aldaw madatong an saiyang mga damat, kagadanan asin pagtangis patin gutom, asin sia biyong sosoloon sa kalayo, huli ta si Jehova Dios, na iyo an naghokom sa saiya, makosog.” Kaya an makahulang mga tataramon na nasusurat sa Isaias kapitulo 47 nagseserbing patanid sa mga asosyado pa sa falsong relihion. Tanganing dai sinda madamay sa kalaglagan kaini, sundon ninda an ipinasabong na pagboot: “Lumuwas kamo sa saiya”!​—Kapahayagan 18:​4, 7, 8.

[Mga Nota sa Ibaba]