Pitong Pastor, Walong Duke—Kun Ano an Kahulugan Kaiyan Para sa Sato Ngunyan

 1. Taano ta dai magigin mapanggana an plano kan alyansang Siriano-Israelita?

MAY panahon kaidto sa pag-ultanan kan 762 B.C.E. asin 759 B.C.E. na nagdeklarar nin giyera an hadi nin Israel asin nin Siria laban sa kahadian nin Juda. Ano an katuyuhan ninda? Tanganing sakyadahon an Jerusalem, halion sa trono si Hading Achaz, asin salidahan siya nin saro, na tibaad bakong hali sa dinastiya ni Hading David. (Isa. 7:5, 6) Maninigo kutanang aram kan hadi nin Israel na dai iyan magigin mapanggana. Nanuga si Jehova na saro sa mga magikan ki David an permanenteng matukaw sa trono Niya; apuwera diyan, an tataramon nin Diyos nungkang nasusudya.—Jos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2-4. Ipaliwanag kun paano nautob an Isaias 7:14, 16 (a) kan ikawalong siglo B.C.E. (b) kan inot na siglo C.E.

² Kan inot, garo baga nanggagana an alyansang Siriano-Israelita. Sa saro sanang ralaban, nagadan an 120,000 na pusuan na suldados ni Achaz! Nagadan an ‘aking lalaki kan hadi’ na si Maaseias. (2 Cron. 28:6, 7) Pero nahihiling iyan ni Jehova. Ginirumdom niya an panuga niya ki David; huli kaini, isinugo niya si propeta Isaias na may nakakaparigon na marhay na mensahe.

³ Nagsabi si Isaias: ‘Uya, an mabining babayi mangingidam, asin mangangaki nin sarong lalaki, asin aapudon an saiyang ngaran na Emmanuel. Bago makanuod an umboy nin pagsikwal sa maraot asin pagpili sa marahay, an daga [nin Siria asin Israel na kinakatakutan] mo papabayaan kan saiyang duwang hadi.’ (Isa. 7:14, 16) An inot na kabtang kan hulang iyan parating ipinapanungod sa pagkamundag kan Mesiyas, asin tama iyan. (Mat. 1:23) Minsan siring, huling an ‘duwang hadi,’ an hadi nin Siria asin nin Israel, bako nang peligro para sa Juda kan inot na siglo C.E., an hula dapit ki Emmanuel siguradong nagkaigwa nin inot na kautuban kan panahon ni Isaias.

⁴ Dai nahaloy, pagkatapos na ipahayag ni Isaias an pambihirang mensaheng iyan, nagbados an agom niya asin nangaki nin aking lalaki na nginaranan na Maher-salal-hash-baz. Posible na an aking ini iyo an “Emmanuel” na sinambit ni Isaias.a Kan mga panahon kan Bibliya, tinatawan an sarong umboy nin sarong pangaran pagkamundag, tibaad para girumdumon an sarong espesyal na pangyayari, pero ibang pangaran an iinaapod sa saiya kan saiyang mga magurang asin paryente. (2 Sam. 12:24, 25) Daing ebidensiya na si Jesus inapod kasuarin man sa pangaran na Emmanuel.—Basahon an Isaias 7:14; 8:3, 4.

 5. Anong may kamangmangan na desisyon an ginibo ni Hading Achaz?

⁵ Miyentras na an Israel asin Siria nakakonsentrar sa Juda, saro pang nasyon na militaristiko an nagpaplano man na sakupon iyan. Iyo ini an nagkukusog na pambilog na kinaban na kapangyarihan nin Asiria. Sigun sa Isaias 8:3, 4, kukuanon kan Asiria an kayamanan o ‘kakusugan kan Damasco’ asin ‘an mga sinamsam sa Samaria’ bago sakyadahon an kahadian nin Juda sa timog. Imbes na magtiwala sa tataramon nin Diyos paagi ki Isaias, may kamangmangan na nakipagkasundo an bakong maimbod na si Achaz sa mga Asiriano, na kan huri suminagkod sa pang-aapi kaini sa Juda. (2 Ha. 16:7-10) Si Achaz dai nanggad nagin marahay na pastor nin Juda! Puwede tang ihapot sa satong sadiri, ‘Kun may gigibuhon akong mahalagang desisyon, nagtitiwala daw ako sa Diyos o sa mga tawo?’—Tal. 3:5, 6.

 6. Pagkumpararon an paghadi ni Achaz asin ni Ezekias.

⁶ Nagadan si Achaz kan 746 B.C.E., asin minana kan aki niyang si Ezekias an kahadian nin Juda, na nagtitios sa materyal asin dukha sa espirituwal. Kan magtukaw sa trono an hoben na hadi, ano an priyoridad niya? Pakusugon an bagsak na ekonomiya nin Juda? Dai. Sarong espirituwal na tawo si Ezekias asin marahay na pastor kan saiyang nasyon. An inot niyang ginibo iyo na ibalik an dalisay na pagsamba asin pakarhayon an naraot na relasyon ki Jehova kan sutil na nasyon. Kan masabutan niya an kabutan nin Diyos para sa saiya, determinadong naghiro si Ezekias. Marahay nanggad na halimbawa para sa sato!—2 Cron. 29:1-19.

 7. Taano ta mahalaga para sa mga Levita na aseguraron na susuportaran sinda kan bagong hadi?

⁷ An mga Levita may mahalagang marhay na papel sa importanteng gibuhon na pagbalik kan dalisay na pagsamba. Huli kaiyan, nakipag-ulay sa sainda si Ezekias para siguraduhon na susuportaran niya sinda. Imahinara an maimbod na mga Levita na nasa pagtiripon na iyan, na nagruruluha sa kagayagayahan mantang nadadangog ninda an hadi na nagsasabi: ‘Pinili kamo ni Jehova tanganing mamugtak kamo sa atubangan niya, asin paglingkudan nindo siya.’ (2 Cron. 29:11) Iyo, malinaw nanggad an pagbuot sa mga Levita na suportaran an dalisay na pagsamba!

 8. Ano pang mga lakdang an ginibo ni Ezekias para pakusugon an espirituwalidad kan nasyon, asin ano an resulta?

⁸ Inimbitaran ni Ezekias an bilog na Juda asin Israel para sa dakulang selebrasyon kan Paskuwa, na susundan nin pitong aldaw na Kapiyestahan nin mga Tinapay na Daing Lebadura. Ikinaugmang marhay kan banwaan an kapiyestahan kaya pinalawig iyan nin pito pang aldaw. Sinabi kan Bibliya na sinda nagkaigwa nin dakulang ‘kaugmahan duman sa Jerusalem, huli ta magpuon pa kan mga aldaw ni Salomon na aking lalaki ni David na hadi sa Israel, dai pa nagkaigwa nin siring na bagay sa Jerusalem.’ (2 Cron. 30:25, 26) Nakapahiro nanggad sa bilog na banwaan an espirituwal na kapiyestahan na idto! Pakatapos tulos kaini, mababasa ta sa 2 Cronica 31:1: ‘Pinarasa ninda an mga tawo-tawo asin pinurulak ninda an [sagradong mga harigi], asin ginaraba ninda an haralangkaw na [lugar nin pagsamba] asin mga altar.’ An Juda buminalik ki Jehova sa siring kapambihirang paagi. Mahalagang marhay an espirituwal na paglinig na ini huli sa sarong maabot na pangyayari.

 9. (a) Paano nasudya an plano kan Israel? (b) Ano an inot na nagin kapangganahan ni Sennachirib sa Juda?

⁹ Siring kan sinabi ni Isaias, sinakop kan mga Asiriano an kahadian nin Israel sa amihanan asin dinara sa ibang nasyon an mga nag-iistar diyan, sa siring, nasudya an plano kan Israel na magbugtak nin hadi na bakong gikan sa dinastiya ni David. Pero kumusta man an plano kan Asiria? Sunod, an Juda na man an gusto nindang sakupon. ‘Kan [ikakatorseng] taon kan hading si Ezekias, [nag-abot] si Sennachirib na hadi sa Asiria tumang sa gabos na siyudad na kinutaan sa Juda, asin kinua niya’ iyan. Sigun sa sarong reperensiya, 46 gabos na siyudad sa Judea an kinongkistar niya. Imahinara an mamamatian mo kun nakaistar ka kaidto sa Jerusalem. An mga siyudad sa Juda saro-saro asin marikas na nasasakop kan mga hukbo nin Asiria!—2 Ha. 18:13.

10. Taano ta naparigon si Ezekias kan hula sa Miqueas 5:5, 6?

¹⁰ Siyempre, aram ni Ezekias an nagdadangadang na peligro, pero imbes na may pagkadesperadong hagadon an tabang nin paganong nasyon, arog kan ginibo kan apostata niyang ama na si Achaz, nagtiwala si Ezekias ki Jehova. (2 Cron. 28:20, 21) Puwedeng aram niya an mga tataramon ni propeta Miqueas, sarong kakontemporanyo na naghula dapit sa Asiria: “Kun manungod sa Asiriano, . . . mapatindog man kita tumang sa saiya nin pitong pastor, iyo, walong duke nin katawuhan. Asin papasturan talaga ninda an daga nin Asiria paagi sa espada.” (Miq. 5:5, 6, NW) Siyertong nakaparigon ki Ezekias an ipinasabong na tataramon na ini, huling ipinapahiling kaiyan na sarong pambihirang marhay na hukbo an papatindugon tumang sa mga Asiriano asin madadaog sa katapos-tapusi an maringis na nananakyadang ini.

11. Nuarin magkakaigwa nin panginot na kautuban an hula manungod sa pitong pastor asin walong duke?

¹¹ An hula manungod sa pitong pastor asin walong duke (“mga prinsipe,” The New English Bible) magkakaigwa nin panginot, o pinakaimportanteng kautuban haloy pa pagkatapos na mamundag si Jesus, an ‘Kagurangnan [o tagapamahala] sa Israel,’ na an ginikanan kan inot na mga panahon. (Basahon an Miqueas 5:1, 2.) Mangyayari ini sa panahon na mamemeligro an mismong pag-eksistir kan mga lingkod ni Jehova huli sa “Asiriano” sa presenteng panahon. Anong hukbo an gagamiton ni Jehova, paagi sa saiyang naghahadi nang Aki, para daugon an makatatakot na kaiwal na ini? Aramon ta kun ano. Pero, aramon ta nguna kun ano an manunudan niyato sa ginibong lakdang ni Ezekias kan sumakyada an mga Asiriano.

12. Anong mga lakdang an ginibo ni Ezekias asin kan kairiba niya para protektaran an banwaan nin Diyos?

¹² Andam pirmi si Jehova na gibuhon para sa sato an dai ta kayang gibuhon, pero talagang inaasahan niya na gigibuhon ta an satong makakaya. Kinonsulta ni Ezekias an ‘saiyang mga prinsipe asin pusuan’ na mga lalaki, asin nagdesisyon sindang serahan ‘an mga burabod kan tubig na idtuon sa luwas kan banwaan. Sa siring na kamugtakan kuminusog an buot ni [Ezekias], asin pinatindog niya an gabos na kutang garaba, asin [nagtugdok siya nin] mga bantayan, asin saro pang kuta duman sa luwas, asin naggibo siya nin dakul na minasbad asin kalasag.’ (2 Cron. 32:3-5) Para protektaran asin pasturan an banwaan ni Jehova kan panahon na idto, naggamit Siya nin pusuan na mga lalaki—si Ezekias, an saiyang mga prinsipe, asin an mga propeta na makusog sa espirituwal.

13. Ano an pinakamahalagang lakdang na ginibo ni Ezekias para andamon an banwaan sa nagdadangadang na pagsakyada? Ipaliwanag.

¹³ An sunod na ginibo ni Ezekias mas mahalaga pa ngani kisa sa pagsera sa mga burabod kan tubig o pagpakusog sa mga lanob kan siyudad. Huling siya mapagmakulog na pastor, tinipon niya an banwaan asin pinarigon sinda sa espirituwal paagi sa pagsabi: ‘Dai kamo matakot, ni mangluya huli kan hadi sa Asiria, huli ta igwa nin urog kadakul sa satuya ki kan sa saiya. Nasa saiya an takyag na laman, [pero nasa] satuya si Jehova na satong Diyos sa pagtabang sa satuya, asin sa pakipag-iwal sa satong mga ralaban.’ Nakakapakusog nanggad sa pagtubod na pagirumdom—makikilaban si Jehova para sa banwaan niya! Kan madangog ini kan mga Judio, ‘kuminusog [sinda huli] sa mga tataramon ni [Ezekias] na hadi sa Juda.’ Mangnuhon na an ‘mga tataramon ni Ezekias’ an nagpakusog sa banwaan. Siya asin an saiyang mga prinsipe saka pusuan na mga lalaki, siring man an mga propetang si Miqueas pati Isaias, nagin epektibong mga pastor, arog kan ihinula ni Jehova paagi sa saiyang propeta.—2 Cron. 32:7, 8; basahon an Miqueas 5:5, 6.b

14. Ano an nagin papel ni Rabsake, asin ano an ginibo kan banwaan?

¹⁴ Nagkampo an hadi nin Asiria sa Lakis, na nasa timog-sulnupan nin Jerusalem. Hali duman, paagi sa tulong representante, pinagbutan niya an siyudad na sumuko. Naggamit nin lain-lain na taktika an saiyang representante sa pagtaram, na an opisyal na titulo Rabsake. Paagi sa pagtaram sa lengguwaheng Hebreo, pinurbaran niyang kumbinsiron an banwaan na talikdan an hadi asin magpasakop sa mga Asiriano, na putik na nanuga na dadarahon sinda sa lugar na makakapamuhay sinda nin komportable. (Basahon an 2 Hadi 18:31, 32.) Dangan mapuwersang sinabi ni Rabsake na kun paanong dai naprotektaran kan mga diyos nin mga nasyon an mga nagsasamba sa sainda, dai man kayang iligtas ni Jehova sa mga Asiriano an mga Judio. May kadunungan na dai nagsimbag an banwaan sa mapagpakaraot na propagandang iyan, na parati man na ginigibo kan mga lingkod ni Jehova sa panahon ta.—Basahon an 2 Hadi 18:35, 36.

15. Ano an kaipuhan na gibuhon kan mga nag-iistar sa Jerusalem, asin paano ilinigtas ni Jehova an siyudad?

¹⁵ Natural sanang mahadit nanggad si Ezekias, pero imbes na maghagad nin tabang sa ibang nasyon, may mga isinugo siya ki propeta Isaias. Sinabihan ni Isaias si Ezekias: ‘Dai siya [si Sennachirib] makakalaog sa siyudad na ini, ni mapana nin sarong busog laban digdi.’ (2 Ha. 19:32, BPV)c An kaipuhan sanang gibuhon kan mga nag-iistar sa Jerusalem iyo na manindugan. Si Jehova an makikilaban para sa Juda. Iyo nanggad! ‘Asin nangyari na kan banggi man sanang iyan luminuwas an anghel ni Jehova, asin linugad niya duman sa katiripunan an [siyento otsenta y singko mil]’ na Asiriano. (2 Ha. 19:35) Nakaligtas an Juda bakong paagi sa pagsera ni Ezekias sa mga burabod kan tubig kan siyudad o pagpakusog sa mga lanob kaiyan, kundi paagi sa kapangyarihan nin Diyos.

16. Kiisay nagrerepresentar ngunyan an (a) mga nag-iistar sa Jerusalem (b) “Asiriano” (c) pitong pastor asin walong duke?

¹⁶ An hula manungod sa pitong pastor asin walong duke may dakulang kautuban sa panahon ta ngunyan. An mga nag-iistar sa suanoy na Jerusalem sinakyada kan mga Asiriano. Dai na mahahaloy, an garo daing kalaban-laban na banwaan ni Jehova sasalakayon kan “Asiriano” sa presenteng panahon, na an katuyuhan paraon sinda. Sinambit kan Kasuratan an pagsalakay na iyan siring man an pagsalakay kan ‘Gog nin Magog,’ kan ‘hadi sa amihanan,’ asin kan ‘mga hadi sa daga.’ (Ezeq. 38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Kap. 17:14; 19:19) Magkakalain daw na pagsalakay ini? Bako man. Puwedeng saro sanang pagsalakay an pinapanungdan kan Bibliya dawa magkakalain an pag-apod diyan. Anong ‘sekretong armas’ an sinasabi sa hula ni Miqueas na gagamiton ni Jehova laban sa daing hirak na kaiwal na iyan—an “Asiriano”? Saro na dai nanggad linalauman—“pitong pastor, iyo, walong duke”! (Miq. 5:5, NW) An mga pastor asin duke (o, “mga prinsipe,” NEB) sa bakong kapani-paniwalang hukbo na ini iyo an mga elder sa kongregasyon. (1 Ped. 5:2) Sa ngunyan, nagtatao nanggad si Jehova nin dakul na espirituwal na lalaki para pasturan an saiyang mahalagang marhay na mga karnero, asin pakusugon an banwaan niya para sa maabot na pagsalakay kan “Asiriano” sa presenteng panahon.d Sinasabi sa hula ni Miqueas na ‘papasturan ninda an daga nin Asiria paagi sa espada.’ (Miq. 5:6, NW) Iyo, kabilang sa mga armas ninda an espada o ‘minasbad nin espiritu,’ an Tataramon nin Diyos.—2 Cor. 10:4; Efe. 6:17.

17. Anong apat na leksiyon an manunudan nin mga elder sa pinag-adalan ta pa sanang pagkasaysay?

¹⁷ An mga elder na nagbabasa kan artikulong ini makakanuod nin pirang kapaki-pakinabang na leksiyon sa pinag-adalan ta pa sanang pagkasaysay: (1) An pinakapraktikal na lakdang na puwede tang gibuhon para magin andam sa maabot na pagsalakay kan “Asiriano” iyo na pakusugon an satong pagtubod sa Diyos asin tabangan an mga tugang ta na gibuhon man iyan. (2) Pag nagsalakay an “Asiriano,” dapat na lubos na kumbinsido an mga elder na ililigtas kita ni Jehova. (3) Sa panahon na iyan, an nagliligtas-buhay na paggiya na itatao sa sato kan organisasyon ni Jehova tibaad garo baga bakong praktikal sa pagmansay nin tawo. Kita gabos dapat na magin andam na sumunod sa ano man na instruksiyon na itatao sa sato, baga man ini garo baga madunong o bako sa pagmansay nin tawo. (4) Ngunyan na an panahon para sa siisay man na nagtitiwala sa sekular na edukasyon, materyal na mga bagay, o institusyon nin tawo na baguhon an kaisipan ninda. Dapat na andam na tumabang an mga elder sa siisay man na tibaad nagluluya an pagtubod ngunyan.

18. Paano kita makikinabang sa maabot na panahon kun huhurop-hurupon ta an pagkasaysay na ini?

¹⁸ Maabot an panahon na an mga lingkod nin Diyos sa presenteng panahon magigin garo baga daing kalaban-laban arog kan mga Judio na nalaom sa Jerusalem kan panahon ni Ezekias. Sa panahon na iyan, lugod na kita gabos mapakusog kan mga tataramon ni Ezekias. Girumdumon ta na an nasa satong mga kaiwal ‘takyag na laman, [pero an nasa] satuya si Jehova na satong Diyos sa pagtabang sa satuya, asin sa pakipag-iwal sa satong mga ralaban’!—2 Cron. 32:8.