Nauuyam daw Kamong Mag-ako nin Pagtatsar?
NAGIGIRUMDOMAN daw nindo an huring pangyayari na tinatsaran kamo? Ini nangyayari sa kiisay man sa panapanahon huli sa manlaenlaen na rason.
Tibaad tinatsaran kamo nin saro tanganing ilangkaw an saiyang sadiri. Pero, parateng an pagtatsar naghahale sa saro na nasa puso an pagmakolog saindo: An saindong agom na lalaki nakarisa nin depekto sa saindong pagluto; an saindong agom na babae nagsabing bakong angay an saindong kurbata sa saindong amerikana; an sarong katood nagkritisar saindo huli sa dai pag-iingat sa saindong salud. O an pagtatsar tibaad may pagdisiplina, siring kan hale sa among o sa magurang (kun minor de edad kamo), tanganing ikorehir an saindong sinabi o ginibo.
Ano man an kamugtakan, inako daw nindo an pagtatsar? O naanggot daw kamo, tibaad sinabihan pa ngani siang dai makiaram?
Para sa dakol, an pag-ako nin pagtatsar makolog na eksperyensia. Sinda naaanggot, naghihinanakit. An iba nawawaran nin kompiansa, na nagkokonklusyon na ‘Dai na akong ginibong tama’ asin namomondo.
Kabilang daw kamo sa mga nauuyam na matatsaran? Bako kamong pambihira; dakol an nakamate nin siring kaiyan. Puwede daw kamong mag-adal na mag-ako nin pagtatsar na daing gayo nakokolgan, na bakong sobra an reaksion? An artikulong ini magsisiyasat sa anom na paagi tanganing an pagtatsar mas madaling akoon. Iyan puwedeng makatabang saindo tanganing mahale, o kisuerra mainaan, an kolog nin pagtatsar.
1. Akoon an Pagtatsar
Pambihira daw saindo na an ibang tawo gusto nin pagtatsar, naghahanap pa ngani kaiyan? An magasin na Bits and Pieces nakarisa: “An madonong na mga lider . . . nakaaaram na masasala sinda sa nagkapirang porsiento nin panahon. Iyan an dahelan kaya gusto ninda ining magkakakontrang punto-de-vista—tanganing mainaan an mga sala bago magibo iyan, asin ikorehir an nakaaging mga sala sa pinakamadaling panahon na posible.”
Kun paanong naheheling kan iba an mga kabtang kan satong hitsura na dai niato naheheling—baliktad na kuwelyo, bakong tanos na kurbata—naheheling man ninda an mga kabtang kan satong personalidad na dai niato naheheling. Mansayon an saindang obserbasyon na makatatabang imbes na nagsasapeligro. Akoon an saindang pagtatsar bilang oportunidad na makanood nin ibang bagay. Gibohon iyan na nakakapakosog na eksperyensia.
2. Pogolan an Saindong Pinakagrabeng Kritiko
Labi-labi daw kamo magtatsar sa saindong sadiri? Preokupado daw kamo sa saindong mga pagkukulang? O kun may magrisa sa saindong depekto, kamo daw magdadagdag kaiyan sa saindong isip sa halawig na listahan nin bakong konektadong mga kaluyahan?
Si Dr. Harold Bloomfield nagpaliwanag: “Kun pinasasakitan na kita nin pagtatsar sa sadiri, kita partikular nang mariribok kun mag-ako kita nin pagtatsar hale sa iba. Maski kun omawon kita nin iba asin may saro sanang sadit na bagay na itinatsar, parate na itinotorohok niato an atension sa kaluyahan nin orog kisa marahay na mga bagay na satong nagibo.”
Magin rasonable kun naghuhusgar sa saindong sadiri. Paano nindo maaaraman kun ano an rasonable? Imahinaron na an dayupot na katood nag-aako man nin siring na pagtatsar. Anong reaksion nia an mawot nindo? Pagkaherak sa sadiri? Pagkaanggot? Maabhaw na pagsikwal sa marahay na hatol? Dai, posibleng lalaoman nindong magdadangog sia sa kritisismo na daing gayo nakokolgan, sisiyasaton iyan nin sadiosan, asin gagamiton iyan para sa personal na pagpaoswag.
Kaya, taano ta dai trataron an saindong sadiri sa siring na paagi?
3. Maghagad nin mga Detalye
“Dai ko gusto an hiro mo!” Boot daw nindong sabihon iyan nin iba sa saindo? Dai, an siring na komento nakakokolog, bako daw?
An pinakamarahay na gibohon digdi iyo an paghagad nin orog pang detalye. Sa saiyang librong Conversationally Speaking, si Alan Garner nagpaliwanag: “An pagtatsar parateng itinatao sa pankagabsan . . . An paghagad nin espisipikong mga paliwanag magpapangyari saindong maaraman nin eksakto an mga pagtumang nin ibang tawo. . . . Siring sa sarong parabareta, an dapat nindong gibohon iyo an paghapot na dinisenyong maaraman kun siisay, ano, kasuarin, saen, taano, asin paano.”
Halimbawa, sa komento sa itaas, puwede kamong sumimbag: ‘Anong partikular na hiro an nasa isip nindo?’ Kun bako pa siang espisipiko, puwede man kamong maghapot: ‘Taano ta nakauuyam iyan? Puwede daw kamong magtao nin halimbawa kun kasuarin ko ginibo ini?’ Napahiro huli sa saindong pagmawot na makikomunikar imbes na mag-angat, an mga hapot na siring kaini makatatabang sa saindong kritiko asin saindo na magkonsentrar sa mga detalye. Iyan puwedeng magpalataw kun baga an pagtatsar balido o sobrang reaksion. Asin iyan magtatao saindo nin orog pang panahon na horophoropon nin lubos an bagay.
4. Pakalmahon an Saindong Kritiko
Kumusta kun an nagtatatsar saindo anggot? Si Dr. David Burns nagrekomendar: “Tama man o sala an saindong kritiko, enot hanapon an paagi na makaoyon saiya.” Paano ini mapakikinabangan nindo? Iyan may tendensiang paluyahon an saindong kritiko, pakalmahon sia, asin pangyarihon siang mas andam na makipag-olay.
Sa ibong na lado, kun kamo tolos na magdepensa—siring kan magigin tendensia kun bakong makatanosan an akusasyon tumang saindo—puwede nanggad na makadugang kamo sa panlaban kan nagtatatsar saindo. Siring kan ipinaliwanag ni Dr. Burns: “Manonompongan nindong an kaigotan kan pag-atake kan saindong kakontra nag-oorog!” Kaya, an pinakamarahay na gibohon nindo iyo an paghanap nin punto na mapagkakaoyonan bago pag-olayan an arin man na bagay na dai napagkakaoyonan.
5. Isentro an Atension sa Laog, Bakong sa Paagi nin Pagtaram
An sarong ina nag-ako nin reklamo dapit sa gawe kan saiyang aki sa pagtaraed. An reklamo ipinaabot sa maringis na paagi asin sa espiritu nin pakikompetensia. An ina madali sana kutanang nagsabing an komento kan kataed bakong makatanosan asin bakong sinsero, asin sierto nanggad na nasugotan siang gibohon an siring.
Imbes, pakatapos na maaraman na may katotoohan an pagtatsar, sinabihan nia an saiyang aki: “Bako perming an paborito tang mga tawo an nagsasabi kan satong mga sala, maski kun makikinabang kita dian. Satong gamiton ini bilang oportunidad na umoswag.”
Igwa daw nin nagsagwe saindo na makolog pagdangogon? Tibaad an tawong iyan may problema sa pagkadaing pakamate o may pag-imon pa ngani. Kamo o an iba tibaad may oportunidad na tabangan sia sa angay na panahon. Pero dai isikwal an saiyang obserbasyon huli sana ta ipinahayag nia iyan sa malanit na paagi. Isentro an atension sa laog kan pagtatsar. Tama daw iyan? Kun iyo, dai nindo pagpaindahan an saindong sadiri kan oportunidad na ini na umoswag.
6. Inaan an Pagigin Estrikto
Ini tibaad magpangalas saindo, pero kamo may kontrol sa pagkaparate asin pagigin estrikto sa pag-ako nindo nin pagtatsar. An prinsipyong ini totoo nangorogna kun manongod sa pankorehir na pagtatsar hale sa mga tawong may autoridad. Paano?
Kan haloy nang nakaagi, an tinanom na maitom na komino popular sa Palestina. Pero bakong siring sa ibang tinanom, dai iyan giniginikan nin magagabat na ruweda o mga pagolong nin panginik na mga instrumento. Imbes, iyan giniginikan paagi sa sogkod o badas. Taano ta may espesyal, mas magian na pagtratar? Huli ta an saradit, mas malolomoy na pisog kaiyan dai nangangaipo nin magabat na pagginik asin an totoo madadanyaran kaiyan.
An libro nin Biblia na Isaias naggagamit kan tinanom na maitom na komino tanganing iilustrar an magkakalaen na grado nin disiplina. Kun an tawo maghimate sa mas magian na porma nin pagkorehir, dai sia mangangaipo nin mas estriktong pagtratar sa iyo man sanang bagay.—Isaias 28:26, 27.
Kaya malilikayan nindo an estriktong pagkorehir paagi sa paghimate tolos sa pagtatsar sa mas magian na porma kaiyan. Halimbawa, naririsa daw nindo na permi kamong huri sa trabaho? Ikorehir an gaweng iyan ngonyan, bago an saindong among makipag-olay saindo dapit dian. Iyan daw iinapod na nia sa saindong atension? Maghimate tolos paagi sa pagigin nasa panahon, bago sia maobligar na gumibo nin mas grabeng paagi.
Puwede Kamong Magin Mapanggana
An pag-ako nin pagtatsar tibaad makolog. Tibaad minamawot nindo na an iba pabayaan na sana kamo, mag-ontok sa paghusgar saindo, mag-ontok sa pagtao nin ‘makatatabang na mga suhestion.’
Pero an pagmawot asin pagtumang dai makakapaontok sa pagtatsar. An pagigin kritiko kabtang nin naturalesa nin tawo ngonyan. Saro pa, dai nindo mapogolan an grado nin taktika na ginagamit nin iba kun nagtatao nin dai hinahagad na hatol.
Imbes na mauyam, aprobetsaran an mapopogolan nindo: an saindong reaksion. Gamiton an ibang suhestion na nasa itaas tanganing atubangon an pagtatsar asin paluyahon an kolog kaiyan. Maoogma kamo na ginibo nindo iyan.
Pagtao nin Pagtatsar
Kun sensitibo kamo sa pag-ako nin pagtatsar, tibaad masakit saindo an pagtao man kaiyan. Uya an nagkapirang giya na dapat girumdomon kun nagtatao nin pagtatsar:
Gumamit nin dikit sanang tataramon. An napapasalang mga pagmamaigot sa paglikay na makolgan an pakamate nin sarong tinatatsaran nindo parateng hale sa sobrang pagtaram, na puwedeng magtao nin bakong malinaw na mensahe.
Maglikay na tatsaran an lambang sadit na sala na maheling nindo sa tawo. Ini nakaaanggot, asin sa katapustapusi ibibilang kan mga tawo an saindong mga pagmansay na bakong mahalaga. Tibaad magpoon pa ngani sindang maglikay saindo. An gabos bakong sangkap asin may mga sala. Dai ninda mapaooswag iyan gabos nin durungan. Kun an depektong narisa nindo bako man grabe, palampason iyan. Siring kan pagrisa kan Biblia: “An pagkamoot nakatatahob sa dakol na kasalan.”—1 Pedro 4:8.