Si Jehova ‘Nagpapahayag kan mga Hilom’

‘Totoong gayong an saindong Dios iyo an Dios kan mga dios, asin an Kagurangnan kan mga hade, asin an nagpapahayag kan mga hilom.’—DAN. 2:47.

ANO AN ISISIMBAG NINDO?

Anong mga detalye manongod sa maabot na panahon an ihinayag sa sato ni Jehova?

Sa ano nagrerepresentar an enot na anom na payo kan mabangis na hayop?

Anong koneksion an mahihiling niato sa mabangis na hayop asin sa imahen na nahiling ni Nabucodonosor?

1, 2. Ano an ihinayag sa sato ni Jehova, asin taano ta ginibo nia iyan?

ARIN na mga gobyerno an nangingibabaw sa daga kun taposon na kan Kahadean nin Dios an pamamahala nin tawo? Aram niato an simbag—ihinayag iyan sa sato kan ‘nagpapahayag kan mga hilom [o sekreto],’ si Jehova Dios. Paagi sa mga isinurat ni propeta Daniel asin ni apostol Juan, tinatabangan nia kitang maaraman kun arin an mga gobyernong iyan.

² Ihinayag ni Jehova sa mga lalaking idto an nagkapirang bisyon may koneksion sa pagkasurunodsunod nin mga hayop. Sinabi nia man ki Daniel an kahulogan kan makahulang pangatorogan manongod sa grabe kadakulang metal na ladawan o imahen. An mga pagkasaysay na iyan ipinasurat asin iningatan ni Jehova sa Biblia para sa kapakinabangan niato. (Roma 15:4) Ginibo nia iyan tanganing pakosogon an satong paglaom na sa dai na mahahaloy roronoton kan saiyang Kahadean an gabos na gobyerno nin tawo.—Dan. 2:44.

 3. Tanganing masabotan nin tama an hula, ano nguna an dapat niatong masabotan, asin taano?

³ An mga pagkasaysay ni Daniel asin Juan dai sana nagpapamidbid nin walong hade, o mga pamamahala nin tawo, kundi nagpapahiling man kan pagkasurunodsunod kan dakol sa mga kapangyarihan na iyan. Minsan siring, masasabotan ta nin tama an mga hulang iyan solamente kun nasasabotan niato an kahulogan kan pinakaenot na hula na nakarekord sa Biblia. Taano man? Huling an pagkaotob kan hulang iyan an kabilogan na tema kan Biblia. Garo man sana iyan lubid na dian nakakabit an gabos na iba pang hula.

AN BANHI KAN HALAS ASIN AN MABANGIS NA HAYOP

 4. Sairisay an minakompuesto sa banhi kan babae, asin ano an gigibohon kan banhing iyan?

⁴ Dai nahaloy pagkatapos kan pagrebelde sa Eden, nanuga si Jehova na may “babae” na magkakaigwa nin “banhi.”a (Basahon an Genesis 3:15.) Pag-abot nin panahon, lulugadon kan banhing iyan an payo kan halas, si Satanas. Paghaloyhaloy, ihinayag ni Jehova na an banhi maabot paagi ki Abraham, magikan sa nasyon nin Israel, sa tribo ni Juda, asin sa pamilya ni Hadeng David. (Gen. 22:15-18; 49:10; Sal. 89:3, 4; Luc. 1:30-33) Si Cristo Jesus an pangenot na kabtang kan banhi. (Gal. 3:16) An sekondaryong kabtang kan banhi kompuesto kan linahidan nin espiritu na mga miembro kan Kristianong kongregasyon. (Gal. 3:26-29) Si Jesus asin an mga linahidan na ini an mabilog kan Kahadean nin Dios, an instrumento na gagamiton nin Dios sa pagronot ki Satanas.—Luc. 12:32; Roma 16:20.

5, 6. (a) Pirang dakulang kapangyarihan an sinambit ni Daniel asin Juan? (b) Sa ano nagrerepresentar an mga payo kan mabangis na hayop na ilinaladawan sa Kapahayagan?

⁵ An enot na hulang iyan sa Eden nagsasabi man na magkakaigwa nin “banhi” si Satanas. Iiwalon o ikakaongis kan saiyang banhi an banhi kan babae. Sairisay an minakompuesto sa banhi kan halas? An gabos na naoongis sa Dios asin nagtutumang sa banwaan nia, arog kan saboot asin ginigibo ni Satanas. Sa bilog na kasaysayan, inorganisar ni Satanas an saiyang banhi na magin manlaenlaen na politikal na mobimiento, o kahadean. (Luc. 4:5, 6) Minsan siring, nagkapira sanang kahadean nin tawo an nagkaigwa nin dakulang epekto sa banwaan nin Dios, baga man sa nasyon nin Israel o sa kongregasyon nin linahidan na mga Kristiano. Taano ta mahalaga an katunayan na ini? Huli ta ipinapaliwanag kaiyan kun taano ta walo sanang dakulang kapangyarihan an ilinaladawan sa mga bisyon ni Daniel asin Juan.

⁶ Sa pagtatapos kan enot na siglo C.E., an binuhay liwat na si Jesus nagtao nin sunod-sunod na nakakabiglang bisyon ki apostol Juan. (Kap. 1:1) Sa saro sa mga iyan, nahiling ni Juan an Diablo, na irinerepresentar nin sarong dragon, na nakatindog sa baybayon nin mahiwas na kadagatan. (Basahon an Kapahayagan 13:1, 2.) Nahiling man ni Juan an sarong napapalaen na hayop na nagbutwa hale sa dagat na iyan asin nag-ako nin dakulang autoridad hale sa Diablo. Kan huri, sinabi nin anghel ki Juan na an pitong payo nin mapula o eskarlatang hayop, na ladawan kan hayop sa Kapahayagan 13:1, nagrerepresentar sa “pitong hade,” o gobyerno. (Kap. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Kan isurat iyan ni Juan, an lima sa mga kahadean na iyan buminagsak na, an saro namamahala kaidto, asin an saro “dai pa minadatong.” Arin an mga kahadean na iyan, o pambilog na kinaban na mga kapangyarihan? Pag-olayan niato an kada saro sa mga payo kan hayop na ilinadawan sa Kapahayagan. Hilingon man niato kun paano an mga isinurat ni Daniel nagtao nin dugang na mga detalye manongod sa dakol sa mga kahadean na ini, na an iba kaiyan isinurat nagkapirang siglo pa bago naglataw an mga kahadean na iyan.

EGIPTO ASIN ASIRIA—AN ENOT NA DUWANG PAYO

 7. Sa ano nagrerepresentar an enot na payo, asin taano?

⁷ An enot na payo kan hayop nagrerepresentar sa Egipto. Taano? Huling an Egipto an enot na dakulang kapangyarihan na naongis sa banwaan nin Dios. An mga naggikan ki Abraham—na paagi sa saiya maluwas an banhi kan babae—duminakol sa Egipto. Dangan, inapi kan Egipto an Israel. Prinobaran ni Satanas na paraon an banwaan nin Dios bago pa dumatong an banhi. Paano? Paagi sa pagmotibar ki Faraon na gadanon an gabos na lalaking omboy na Israelita. Inolang ni Jehova an pagprobar na iyan asin pinatalingkas nia an saiyang banwaan sa pagkaoripon sa Egipto. (Ex. 1:15-20; 14:13) Kan huri, itinao nia sa mga Israelita an Dagang Panuga.

 8. Sa ano nagrerepresentar an ikaduwang payo, asin ano an prinobaran kaiyan na gibohon?

⁸ An ikaduwang payo kan hayop nagrerepresentar sa Asiria. Prinobaran man kan makapangyarihan na kahadean na ini na paraon an banwaan nin Dios. Totoo, ginamit ni Jehova an Asiria tanganing padusahan an sampulong tribong kahadean huli sa saindang pagsamba sa mga idolo asin pagrebelde. Minsan siring, sinalakay kan Asiria an Jerusalem. Tibaad an katuyohan ni Satanas iyo na paraon an pamilya nin mga hade na paghahalean ni Jesus pag-abot nin panahon. An pananalakay na iyan bakong kabtang kan katuyohan ni Jehova, kaya ilinigtas nia sa milagrosong paagi an saiyang maimbod na banwaan paagi sa paglaglag sa mga nanalakay.—2 Ha. 19:32-35; Isa. 10:5, 6, 12-15.

BABILONYA—AN IKATOLONG PAYO

9, 10. (a) Tinogotan ni Jehova an mga Babilonyo na gibohon an ano? (b) Tanganing maotob an hula, ano an kaipuhan na mangyari?

⁹ An ikatolong payo kan hayop na nahiling ni Juan nagrerepresentar sa kahadean na an kabisera iyo an Babilonya. Tinogotan ni Jehova an mga Babilonyo na laglagon an Jerusalem asin darahon na bihag an saiyang banwaan. Pero, bago togotan na mangyari an kasusupgan na ini, pinatanidan ni Jehova an rebeldeng mga Israelita na maabot sa sainda an siring na trahedya. (2 Ha. 20:16-18) Ihinula nia na mayo nang mga tawong hade na papatukawon sa “trono ni Jehova” sa Jerusalem. (1 Cron. 29:23) Minsan siring, nanuga man si Jehova na may maabot na magikan ki Hadeng David, an saro na may “katanosan” o legal na deretso, na mabawi kan autoridad na iyan.—Ezeq. 21:25-27.

¹⁰ Ipinaparisa sa saro pang hula na an mga Judio magsasamba pa man giraray sa templo nin Jerusalem pag-abot kan ipinanugang Mesiyas, o Linahidan. (Dan. 9:24-27) Sinambit sa sarong mas naenot na hula, na isinurat bago an Israel darahon na bihag sa Babilonya, na an tawong ini mamumundag sa Betlehem. (Miq. 5:2) Tanganing maotob an mga hulang ini, kaipuhan kan mga Judio na makatalingkas sa pagkabihag, makabalik sa saindang dagang tinuboan, asin itogdok liwat an templo. Alagad mayo sa regulasyon kan Babilonya na magpatalingkas nin mga bihag. Paano makakabalik an banwaan nin Dios sa saindang daga? Ihinayag ni Jehova sa saiyang mga propeta an simbag.—Amos 3:7.

11. Paano ilinadawan an Imperyo nin Babilonya? (Hilingon an nota sa ibaba.)

¹¹ Kabilang si propeta Daniel sa mga dinarang bihag sa Babilonya. (Dan. 1:1-6) Ginamit sia ni Jehova tanganing ihayag an mga kahadean na masurunod sa pambilog na kinaban na kapangyarihan nin Babilonya. Ihinayag ni Jehova an mga hilom na ini, na ginagamit an laen-laen na simbolo. Halimbawa, an hade nin Babilonya na si Nabucodonosor pinangyari Niang mangatorogan manongod sa sarong grabe kadakulang imahen na gibo sa manlaenlaen na metal. (Basahon an Daniel 2:1, 19, 31-38.) Paagi ki Daniel, ihinayag ni Jehova na an payong bulawan kan imahen nagsisimbolisar sa Imperyo nin Babilonya.b An pambilog na kinaban na kapangyarihan pagkatapos kan Babilonya ilinaladawan kan daghan asin takyag na pirak. Ano an pambilog na kinaban na kapangyarihan na iyan, asin paano kaiyan tatrataron an banwaan nin Dios?

MEDO-PERSIA—AN IKAAPAT NA PAYO

12, 13. (a) Ano an ihinayag ni Jehova manongod sa pagkadaog nin Babilonya? (b) Taano ta angay na ilinadawan an Medo-Persia bilang an ikaapat na payo kan mabangis na hayop?

¹² Labing sarong siglo bago kan panahon ni Daniel, ihinayag ni Jehova paagi ki propeta Isaias an mga detalye manongod sa pambilog na kinaban na kapangyarihan na madaog sa Babilonya. Ihinayag ni Jehova bako sana an paagi kun paano madadaog an siudad nin Babilonya kundi pati an ngaran kan lider na madaog kaiyan. Iyan iyo si Ciro na Persiano. (Isa. 44:28–45:2) Nag-ako si Daniel nin duwa pang bisyon manongod sa Pambilog na Kinaban na Kapangyarihan nin Medo-Persia. Sa sarong bisyon, an kahadean ilinadawan na siring sa oso na nakaitaas an sarong gilid nin hawak. Sinabihan iyan na kumakan o ‘humamil nin dakol na karne.’ (Dan. 7:5) Sa saro pang bisyon, nahiling ni Daniel an magkasurog na pambilog na kinaban na kapangyarihan na ini na isinisimbolisar nin lalaking karnero na may duwang sungay.—Dan. 8:3, 20.

¹³ Ginamit ni Jehova an Imperyo nin Medo-Persia tanganing maotob an hula paagi sa pagpabagsak sa Babilonya asin pagpabalik sa mga Israelita sa saindang dagang tinuboan. (2 Cron. 36:22, 23) Minsan siring, kan huri, prinobaran kan iyo man sanang kapangyarihan na ini na pohoon an banwaan nin Dios. Nakarekord sa libro kan Biblia na Ester an pakana kan primer ministro nin Persia na si Haman. Iinareglo nia an paggadan sa gabos na Judio na nakaistar sa mahiwason na Imperyo nin Persia asin itinalaan nia an espesipikong petsa kun noarin iyan gigibohon. Solamenteng paagi sa pag-interbenir nin Dios kaya nakaligtas liwat an banwaan ni Jehova sa kaanggotan kan banhi ni Satanas. (Est. 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14) Kun siring, angay na ilinadawan an Medo-Persia bilang an ikaapat na payo kan hayop sa Kapahayagan.

GRECIA—AN IKALIMANG PAYO

14, 15. Anong mga detalye an ihinayag ni Jehova manongod sa suanoy na Griegong Imperyo?

¹⁴ An ikalimang payo kan mabangis na hayop sa Kapahayagan nagrerepresentar sa Grecia. Arog kan naenot na ihinayag ni Daniel kan interpretaron nia an pangatorogan ni Nabucodonosor, an iyo man sanang kapangyarihan na ini isinisimbolisar kan tulak asin mga paa na tanso kan imahen. Nag-ako man si Daniel nin duwang bisyon na nagtatao nin pambihirang mga detalye manongod sa imperyong ini asin sa pinakaprominenteng namamahala dian.

¹⁵ Sa sarong bisyon, nahiling ni Daniel an Grecia na ilinadawan bilang leopardo na may apat na pakpak, na nagpaparisang an imperyong ini marikas na mananakop. (Dan. 7:6) Sa saro pang bisyon, ilinadawan ni Daniel kun paano an lalaking karnero na may duwang sungay, an Medo-Persia, marikas na ginadan nin kanding na may sarong dakulang sungay. Sinabi ni Jehova ki Daniel na an kanding nagsisimbolisar sa Grecia asin an dakulang sungay naglaladawan sa saro sa mga hade kaiyan. Isinurat pa ni Daniel na an dakulang sungay mababari asin apat na saradit na sungay an matubo kasalida kaiyan. Naotob an gabos na detalyeng ini minsan ngani isinurat an hulang ini ginatos na taon pa bago nangibabaw an Grecia. Si Alejandrong Dakula, an pinakaprominenteng hade kan suanoy na Grecia, an nangenot sa pagsalakay sa Medo-Persia. Pero, dai nahaloy, an sungay na ini nabari kan magadan an prominenteng hadeng ini mantang nasa kasagsagan kan saiyang kapangyarihan asin sa edad sanang 32. Dangan, kan huri, apat sa mga heneral nia an nagbarangabanga sa kahadean nia.—Basahon an Daniel 8:20-22.

16. Ano an ginibo ni Antioco IV?

¹⁶ Kan nasakop na an Persia, pinamahalaan kan Grecia an banwaan nin Dios. Kan panahon na ini, an mga Judio nakabalik na sa Dagang Panuga asin ikinatogdok na liwat ninda an templo sa Jerusalem. Sinda pa man giraray an piniling banwaan nin Dios, asin an itinogdok liwat na templo iyo pa man giraray an sentro kan tunay na pagsamba. Minsan siring, kan ikaduwang siglo B.C.E., an banwaan nin Dios sinalakay kan Grecia, an ikalimang payo kan mabangis na hayop. Si Antioco IV, saro sa mga namahala sa nabangang imperyo ni Alejandro, nagbugtak nin paganong altar sa may templo nin Jerusalem, asin ginibo niang krimen na may padusang kagadanan an pagsagibo kan mga aktibidad na konektado sa relihion nin mga Judio. Mahihiling nanggad dian an pagkaongis kan kabtang kan banhi ni Satanas! Pero, dai nahaloy, sinalidahan an Grecia bilang an pambilog na kinaban na kapangyarihan. Ano an magigin ikaanom na payo kan mabangis na hayop?

ROMA—AN IKAANOM NA PAYO, ‘MAKATATAKOT ASIN MAKANGINGIRHAT’

17. Ano an nagin dakulang papel kan ikaanom na hayop sa pagkaotob kan Genesis 3:15?

¹⁷ An Roma an nangingibabaw na kapangyarihan kan akoon ni Juan an bisyon dapit sa mabangis na hayop. (Kap. 17:10) Nagkaigwa nin dakulang papel an ikaanom na payo sa pagkaotob kan hula sa Genesis 3:15. Ginamit ni Satanas an mga opisyal nin Roma tanganing salakayon an banhi, na nagresulta sa temporaryong pagkaparalisar kaini—an pagkalugad kaini sa “bool.” Paano? Binista ninda si Jesus base sa sahot na sedisyon asin ipinagadan sia. (Mat. 27:26) Alagad naomayan tolos an lugad na iyan huling binuhay liwat ni Jehova si Jesus.

18. (a) Ano an bagong nasyon na pinili ni Jehova, asin taano? (b) Paano an banhi kan halas padagos na nagpahiling nin kaanggotan sa banhi kan babae?

¹⁸ An relihiosong mga lider nin Israel nakipagkasapakat sa Roma tumang ki Jesus, asin isinikwal man sia kan kadaklan sa nasyon. Kaya, an Israel sa laman isinikwal ni Jehova bilang banwaan nia. (Mat. 23:38; Gui. 2:22, 23) Puminili sia nin bagong nasyon, an “Israel nin Dios.” (Gal. 3:26-29; 6:16) An nasyon na iyan iyo an kongregasyon nin linahidan na mga Kristiano na kompuesto nin mga Judio asin Gentil. (Efe. 2:11-18) Pagkagadan asin pagkabuhay liwat ni Jesus, an banhi kan halas padagos na nagpahiling nin kaanggotan sa banhi kan babae. Bako sanang sarong beses na prinobaran kan Roma na paraon an Kristianong kongregasyon—an sekondaryong kabtang kan banhi.c

19. (a) Paano ilinadawan ni Daniel an ikaanom na pambilog na kinaban na kapangyarihan? (b) Ano an totokaron sa saro pang artikulo?

¹⁹ Sa pangatorogan na ininterpretar ni Daniel para ki Nabucodonosor, an mga tabay na batbat o lansang naglaladawan sa Roma. (Dan. 2:33) Nahiling man ni Daniel an sarong bisyon na malinaw na naglaladawan bako sana kan Imperyo nin Roma kundi kan masunod man na pambilog na kinaban na kapangyarihan na magikan sa Roma. (Basahon an Daniel 7:7, 8.) Sa laog nin mga siglo, an Roma nagin ‘makatatakot asin makangingirhat asin kanigoan kakosog’ sa paghiling kan mga kaiwal kaiyan. Minsan siring, sinabi sa hula na ‘sampulong sungay’ an malataw sa imperyong ini asin saro pang sungay an malataw na magigin prominente. Sa ano nagrerepresentar an sampulong sungay na ini, asin ano an sadit na sungay? Sa anong paagi na an sadit na sungay kaoyon kan deskripsion kan dakulaon na imahen na nahiling ni Nabucodonosor? Totokaron sa artikulo sa pahina 14 an mga simbag.

[Mga Nota sa Ibaba]