Tawan nin Atension an Hula ni Daniel!
Kapitulo Dies: Siisay an Makatitindog Tumang sa Prinsipe nin mga Prinsipe?
1, 2. Taano ta mahalaga para sa sato an bisyon ni Daniel kan ikatolong taon kan pagreynar ni Belsasar?
SINGKUENTA Y SIETENG taon na an nakaagi poon kan malaglag an templo ni Jehova sa Jerusalem. Si Belsasar asin an saiyang ama, si Nabonido, magkaibanan na pinamamahalaan an Imperyo nin Babilonya, an ikatolong kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia.a An propeta nin Dios na si Daniel desterrado sa Babilonya. Asin kaidtong “ikatolong taon kan paghade ni Belsasar na hade,” si Daniel tinawan ni Jehova nin sarong bisyon na naghahayag nin nagkapirang detalye manongod sa pagbabalik sa dati kan tunay na pagsamba.—Daniel 8:1.
2 An makahulang bisyon na naheling ni Daniel nagkaigwa nin hararom na epekto sa saiya asin interesanteng marhay para sa sato na nabubuhay sa “panahon kan katapusan.” Sinabi ni anghel Gabriel ki Daniel: “Uya ipinapaaram ko sa saimo an mangyayari sa huring kabtang kan pagdenunsiar, huli ta iyan para sa itinalaan na panahon kan katapusan.” (Daniel 8:16, 17, 19, 27) Kun siring, estudyaran niato na may makosog na interes an naheling ni Daniel asin an kahulogan kaiyan para sa sato ngonyan.
SARONG LALAKING KARNERO NA DUWA AN SUNGAY
3, 4. Anong hayop an naheling ni Daniel na nagtitindog sa atubangan kan sulogan nin tubig, asin ano an isinisimbolisar kaiyan?
3 “Nagpoon akong makaheling sa bisyon,” an isinurat ni Daniel, “asin nangyari, mantang ako nagheheling, na ako yaon sa kastilyo nin Susa, na yaon sa Elam na distrito hurisdiksional; asin nagheling ako sa bisyon, asin ako mismo yaon sa may sulogan nin tubig nin Ulai.” (Daniel 8:2) Dai sinasabi kun baga si Daniel aktuwal na yaon sa Susa—an kabisera nin Elam, na mga 350 kilometros sa sirangan nin Babilonya—o yaon sana duman sa bisyon.
4 Ipinagpapadagos ni Daniel: “Kan itingkalag ko an sakong mga mata, dangan naheling ko, asin, uya! an sarong lalaking karnero na nagtitindog sa atubangan kan sulogan nin tubig, asin iyan may duwang sungay.” (Daniel 8:3a) Dai nagdanay na misteryo para ki Daniel kun ano an lalaking karnero. Kan huri sinabi ni anghel Gabriel: “An lalaking karnero na saimong naheling na igwa kan duwang sungay nagrerepresentar sa mga hade kan Media asin Persia.” (Daniel 8:20) An mga Medo hale sa mabukid na buklod sa sirangan nin Asiria, asin an mga Persiano kan enot parateng namumuhay bilang mga parabaklay sa rehion na nasa amihanan kan Golpo Persiano. Minsan siring, mantang nag-ooswag an Imperyo nin Medo-Persia, an mga nag-eerok dian nagkaigwa nin pambihirang hilig sa luho.
5. Paano nagin mas halangkaw an sungay na “huring tuminubo”?
5 “Halangkaw an duwang sungay,” an sabi ni Daniel, “alagad an saro mas halangkaw kisa saro, asin an mas halangkaw iyo an huring tuminubo.” (Daniel 8:3b) An mas halangkaw na sungay na tuminubo sa huri naglaladawan sa mga Persiano, mantang an saro pang sungay nagrerepresentar sa mga Medo. Kan primero, nangingibabaw an mga Medo. Alagad kan 550 B.C.E., pasilon na nadaog ni Ciro na namamahala sa Persia si Hadeng Astiges kan Media. Pinagkombinar ni Ciro an mga kostumbre asin ley kan duwang banwaan, pinagsaro an saindang kahadean, asin pinahiwas an saindang mga pagkongkistar. Poon kaidto, nagin nang magkasurog an imperyo.
AN LALAKING KARNERO NAGPAABAW-ABAW NA MARHAY
6, 7. Paano nangyari na “mayo nin mabangis na mga hayop na nagdadanay na nagtitindog sa atubangan” kan lalaking karnero?
6 Sa pagpapadagos kan saiyang paglaladawan sa lalaking karnero, sinasabi ni Daniel: “Naheling ko an lalaking karnero na nanunuag pasolnopan asin paamihanan patin patimog, asin mayo nin mabangis na mga hayop na nagdadanay na nagtitindog sa atubangan kaiyan, asin mayo nin nagliligtas sa kamot kaiyan. Asin ginibo kaiyan an segun sa kabotan kaiyan, asin iyan nagpaabaw-abaw na marhay.”—Daniel 8:4.
7 Sa naenot na bisyon na itinao ki Daniel, an Babilonya ilinadawan kan mabangis na hayop na tuminunga hale sa dagat asin kapareho nin sarong leon na may mga pakpak nin agila. (Daniel 7:4, 17) An simbolikong hayop na idto dai nakatindog sa atubangan kan “lalaking karnero” sa bagong bisyon na ini. Buminagsak an Babilonya ki Cirong Dakula kan 539 B.C.E. Sa laog nin haros 50 taon pakatapos kaiyan, “mayo nin mabangis na mga hayop,” o politikal na mga gobyerno, na nakatindog tumang sa Imperyo nin Medo-Persia—an ikaapat na kapangyarihan pankinaban sa hula kan Biblia.
8, 9. (a) Paano “an lalaking karnero” “nanunuag pasolnopan asin paamihanan patin patimog”? (b) Ano an sinasabi kan libro ni Ester mapadapit sa kasalihid ni Hadeng Dario I kan Persia?
8 Naghahale sa ‘subangan kan saldang’—an sirangan—ginibo kan Kapangyarihan Pankinaban nin Medo-Persia an gusto kaiyan, na “nanunuag pasolnopan asin paamihanan patin patimog.” (Isaias 46:11) Kinongkistar ni Hadeng Cambises II, na suminalihid ki Cirong Dakula, an Egipto. An suminalihid sa saiya iyo si Hadeng Dario I kan Persia, na nagpasolnopan sa ibong kan Bosforo kan 513 B.C.E. asin sinakyada an Europeong teritoryo nin Tracia, na an kabisera iyo an Bizancio (ngonyan Istanbul). Kan taon 508 B.C.E., dinaog nia an Tracia, asin kinongkistar nia an Macedonia kan 496 B.C.E. Sa siring, kan panahon ni Dario, an “lalaking karnero” nin Medo-Persia nakaagaw na nin teritoryo sa tolong mayor na direksion: paamihanan sa Babilonya saka Asiria, pasolnopan sa bilog na Asia Minor, asin patimog sa Egipto.
9 Sa pagpatotoo sa kadakulaan kan Imperyo nin Medo-Persia, an Biblia nagtataram manongod sa kasalihid ni Dario, si Jerjes I, bilang “an Assuero na nagrereynar bilang hade magpoon sa India sagkod sa Etiopia, sa labing sanggatos may duwang polo may pitong distrito hurisdiksional.” (Ester 1:1) Alagad an dakulang imperyong ini masasalidahan nin saro pa, asin sa bagay na ini, an bisyon ni Daniel naghahayag nin nakapupukaw nin interes na mga detalye na maninigong magpakosog kan satong pagtubod sa makahulang tataramon nin Dios.
PINABAGSAK KAN LALAKING KANDING AN LALAKING KARNERO
10. Sa bisyon ni Daniel, anong hayop an nagpabagsak sa “lalaking karnero”?
10 Imahinara an pagkasorpresa ni Daniel sa naheling nia ngonyan. Sinasabi kan salaysay: “Asin kun para sa sako, padagos akong nag-eestudyar, asin, uya! may sarong lalaki sa mga kanding na nagdadangadang hale sa solnopan kan saldang sa ibabaw kan bilog na daga, asin idto dai nagduduta sa daga. Asin kun dapit sa lalaking kanding, may risang-risang sungay sa pag-oltanan kan mga mata kaiyan. Asin iyan padagos sa pagdangadang sagkod sa lalaking karnero na may duwang sungay, na naheling ko na nagtitindog sa atubangan kan sulogan nin tubig; asin iyan duminaguso dian sa mapuersang kabangisan kaiyan. Asin naheling ko iyan na nagrarani sa lalaking karnero, asin iyan nagpoon na magpaheling nin kaanggotan dian, asin pinabagsak kaiyan an lalaking karnero asin binari an duwang sungay kaiyan, asin mayo nin puersa an lalaking karnero na makaatubang kaiyan. Kaya iyan ilinampog kaiyan sa daga asin binatayan, asin mayo nin nagligtas kan lalaking karnero hale sa kamot kaiyan.” (Daniel 8:5-7) Ano an kahulogan kaini gabos?
11. (a) Paano ipinaliwanag ni anghel Gabriel an “barahibohon na lalaking kanding” asin an “dakulang sungay” kaiyan? (b) Siisay an ilinadawan kan risang-risang sungay?
11 Ni si Daniel ni kita dai kaipuhan na magpatibasang manongod sa kahulogan kan bisyon na ini. “An barahibohon na lalaking kanding nagrerepresentar sa hade kan Grecia; asin kun manongod sa dakulang sungay na nasa pag-oltanan kan mga mata kaiyan, iyan nagrerepresentar sa enot na hade,” an sabi ni anghel Gabriel ki Daniel. (Daniel 8:21) Kan 336 B.C.E., an huring hade kan Imperyo nin Persia, si Dario III (Codomano), kinoronahan. Kan taon man na idto, si Alejandro nagin hade sa Macedonia. Ipinaheheling nin kasaysayan na si Alejandrong Dakula iyo an ihinulang enot na “hade kan Grecia.” Nagpoon sa “solnopan kan saldang,” kan taon 334 B.C.E., marikas an ginibong paghiro ni Alejandro. Garo baga “dai nagduduta sa daga,” kinongkistar nia an mga teritoryo asin pinabagsak an “lalaking karnero.” Tinapos an pananakop kan Medo-Persia sa haros duwang siglo, an Grecia nagin an ikalimang kapangyarihan pankinaban na may kahulogan sa Biblia. Abaa kapambihirang kaotoban kan hula nin Dios!
12. Paano “nabari” an “dakulang sungay” kan simbolikong kanding, asin ano an apat na sungay na tuminubo kasalihid kaiyan?
12 Alagad dai maghahaloy an kapangyarihan ni Alejandro. Ihinayag pa kan bisyon: “Asin an lalaki sa mga kanding nagpaabaw-abaw na marhay; alagad pagkatapos tolos na iyan magin poderoso, an dakulang sungay nabari, asin may apat na risang-risa na tuminubo kasalihid kaiyan, pasiring sa apat na doros kan kalangitan.” (Daniel 8:8) Sa pagpaliwanag kan hula, sinasabi ni Gabriel: “Mantang an sarong iyan nabari, kaya ngani igwa nin apat na sa katapustapusi nagtindog na kasalihid kaiyan, igwa nin apat na kahadean hale sa saiyang nasyon na matindog, alagad mayo kan saiyang puersa.” (Daniel 8:22) Siring sa ihinula, sa pinakaalitoktok kan saiyang mapangganang karera, si Alejandro “nabari,” o nagadan, sa edad sanang 32. Asin sa kahurihurihi nagkabaranga an mahiwas niang imperyo sa apat sa saiyang mga heneral.
SARONG MISTERYOSONG SADIT NA SUNGAY
13. Ano an tuminubo hale sa saro sa apat na sungay, asin ano an iginawe kaiyan?
13 An sunod na kabtang kan bisyon labing 2,200 na taon an lawig, ta sagkod sa presenteng mga panahon an kaotoban kaiyan. Isinurat ni Daniel: “Hale sa saro sa sainda [an apat na sungay] may naglataw na saro pang sungay, sadit, asin iyan padagos na nagdakulang marhay pasiring sa timog asin pasiring sa subangan kan saldang patin pasiring sa Dekorasyon. Asin iyan padagos na nagdakula sagkod na makaabot sa hukbo kan kalangitan, kaya ngani pinapangyari kaiyan na an nagkapira sa hukbo asin an nagkapira sa mga bitoon maholog sa daga, asin sinda binatayan kaiyan. Asin sagkod na makaabot sa Prinsipe kan hukbo iyan nagpaabaw-abaw na marhay, asin sa saiya hinale an danay na atang, asin an establisadong lugar kan saiyang santuaryo ibinagsak. Asin an sarong hukbo mismo luway-luway na itinao, kaibanan an danay na atang, huli sa paglapas; asin padagos na iinaapon kaiyan an katotoohan sa daga, asin iyan naghiro asin nagin mapanggana.”—Daniel 8:9-12.
14. Ano an sinabi ni anghel Gabriel manongod sa mga aktibidad kan simbolikong sadit na sungay, asin ano an mangyayari sa sungay na iyan?
14 Bago niato masabotan an kahulogan kan mga tataramon na kakokotar pa sana, dapat na kita magtao nin atension sa anghel nin Dios. Pakaapoda kan atension sa pagkaigwa nin kapangyarihan kan apat na kahadean hale sa imperyo ni Alejandro, sinabi ni anghel Gabriel: “Sa huring kabtang kan saindang kahadean, mantang an mga paralapas minahiro sagkod na malubos, may matindog na hade na maringis an lalauogon asin nakasasabot sa malibog na mga kasabihan. Asin an saiyang kapangyarihan dapat na magin poderoso, alagad bakong paagi sa saiyang sadiring kapangyarihan. Asin sa makangangalas na paagi papangyayarihon nia an kagabaan, asin sia sierto nanggad na magigin mapanggana asin epektibong mahiro. Asin saiyang lalaglagon an mga poderoso, siring man an banwaan na binibilog kan mga banal. Asin segun sa saiyang pakarorop sierto man na papangyayarihon nia na magin mapanggana an pandadaya sa saiyang kamot. Asin sa saiyang puso sia magpapaabaw-abaw na marhay, asin sa panahon nin katiwasayan malaglag sia nin dakol. Asin tumang sa Prinsipe nin mga prinsipe sia matindog, alagad bakong paagi sa kamot na sia mababari.”—Daniel 8:23-25.
15. Ano an sinabi kan anghel na gibohon ni Daniel mapadapit sa bisyon?
15 “Kun para sa saimo, ihilom mo an bisyon,” sabi kan anghel ki Daniel, “huli ta iyan para sa dakol pang aldaw na madatong.” (Daniel 8:26) An kaotoban kan kabtang na ini kan bisyon “dakol pang aldaw” na dai mangyayari, asin ‘ihihilom an bisyon’ ni Daniel. Minalataw na an kahulogan kaiyan nagdanay na misteryo para ki Daniel. Minsan siring, an “dakol pang aldaw” na iyan seguradong nakalihis na ngonyan. Kaya an satong hapot: ‘Ano an ihinahayag kan kasaysayan kan kinaban mapadapit sa kaotoban kan makahulang bisyon na ini?’
[Nota sa Ibaba]
a An pitong kapangyarihan pankinaban na may espesyal na kahulogan sa Biblia iyo an Egipto, Asiria, Babilonya, Medo-Persia, Grecia, Roma, asin an magkasurog na kapangyarihan pankinaban na Anglo-Amerikano. Ini gabos mahalagang mangnohon ta sinda nagkaigwa nin relasyon sa banwaan ni Jehova.
ANO AN NAMANSAYAN NINDO?
• Ano an ilinaladawan kan
“lalaking karnero” na may “duwang sungay”?
“barahibohon na lalaking kanding” na may “dakulang sungay”?
pagtubo kan apat na sungay kasalihid kan “dakulang sungay”?
sadit na sungay na naglataw hale sa saro sa apat na sungay?
• Durante kan Guerra Mundial II, paano prinobaran kan Kapangyarihan Pankinaban na Anglo-Amerikano na gabaon “an banal na lugar,” asin nagin mapanggana daw iyan?