Gurano Kamasasarigan an mga Prediksion sa Biblia?
KADAKOL ngonyan nin libro sa kasaysayan. An mga tala na ini kan mga nangyari sa nakaagi sa parate interesanteng gayo. Mantang binabasa niato iyan, puwedeng maimahinar ta an satong sadiri sa suanoy na mga panahon. An satong imahinasyon tibaad nagigin buhay mantang an mga tawo, lugar, asin pangyayari garo baga nagkakaigwa nin buhay sa gadan na mga pahina.
An Biblia siring kaiyan na libro—pano-pano nin nakapupukaw sa boot na makasaysayan na mga tala. Paagi sa mga pahina kaini, puwede tang mamidbid an mga lalaki asin babae na arog ni Abraham, an saiyang agom na si Sara, si Hadeng David, si Reyna Ester, asin an Dakulang Paratokdo, si Jesu-Cristo. Kita puwedeng garo man sana mamasyar kaiba ninda, hinanyogon an sinabi ninda, asin helingon an naheling ninda. Pero dakol an minamansay an Biblia na orog pa kisa sarong libro nin kasaysayan. Nagtutubod sinda na naglalaman ini nin inaapod na kasaysayan na patienot nang isinurat. Taano? Huli ta an Biblia pano nin mga prediksion, o hula.
Alagad, gurano kamasasarigan an mga prediksion sa Biblia? Kun an mga hula sa Biblia naotob sa mga pangyayari kan nakaagi, dai daw kita maninigong maglaom na an siring na mga prediksion dapit sa mga mangyayari sa ngapit maootob? Konsideraron niato ngonyan an nagkapirang halimbawa kun baga an mga prediksion sa Biblia masasarigan.
Nagin Midbid sa Kinaban an Israel Asin Asiria
An propeta nin Dios na si Isaias, na nagpoon maghula mga 778 B.C.E., naghula: “Babatayan kan mga bitis an mapalangkaw na mga korona kan mga paraburat sa Efraim [Israel]. Asin an naluluyos na burak kan adorno nin kagayonan kaiyan na nasa ibabaw kan payo kan mabungang kapatagan maninigong magin siring sa enot na mga bunga kan higuerra bago an tig-init, na, pakaheling kan nagheheling dian, mantang iyan nasa saiya pang palad, hinahalon nia iyan.” (Isaias 28:3, 4) Siring sa ihinula, kan kabangaan nin ikawalong siglo B.C.E., an kabesera nin Israel, an Samaria, nagin garo hinog na higos na puwede nang gunoon asin halonon kan puwersa militar nin Asiria. Iyan nanggad an nangyari kan an Samaria sinakop kan mga Asirio kan 740 B.C.E.—2 Hade 17:6, 13, 18.
Pag-abot nin panahon an Asiria naman an namidbid sa kasaysayan. An kabesera kaiyan an Ninive, na bantog na marhay sa karingisan sa mga bihag na iyan inapod na “siudad nin pagpabolos nin dugo.” (Nahum 3:1) Si Jehova mismo nagboot kan pagkagaba kan Ninive. Halimbawa, paagi sa propetang si Nahum, sinabi nin Dios: “Uya! Tumang ako sa saimo . . . Gigibohon taka na makaoongis; asin ibubugtak taka na siring sa pinagduduhagi. Asin mangyayari na an gabos na nakaheheling sa saimo madurulag sa saimo asin magsasarabi nanggad, ‘Nagaba na an Ninive!’” (Nahum 3:5-7) Si Sofonias ihinula man an kalaglagan nin Asiria asin an kagabaan nin Ninive. (Sofonias 2:13-15) An mga hulang ini nangaotob kan 632 B.C.E., kan makangangalas na an pinagsarong puwersa kan hade nin Babilonya na si Nabopolasar asin ni Cyaxares na Medo sinalakat asin ginaba an Ninive—nin biyo na minsan an lugar kan siudad dai na aram sa laog nin labing 2,000 na taon. An Imperyo nin Babilonya suminunod na namidbid sa kinaban.
Ihinula an Pagkalaglag kan Babilonya
An prediksion kan Biblia an Imperyo nin Babilonya ibabagsak asin ihinula kaiyan kun paanong an kabeserang siudad kaini, an Babilonya, magagaba. Haros duwang siglo pa, an propetang si Isaias nagpatanid na an Salog Eufrates maghuhubas. Iyan nagbobolos pasiring sa Babilonya, asin an mga trangka sa may tampi nin salog mahalagang kabtang kan mga depensa kan siudad. An hula nginaranan si Ciro bilang an mandadaog asin ipinaheling na an “mga pintong duwa kadahon” kan Babilonya dai magkakapirintoan sa mga parasalakay. (Isaias 44:27–45:7) Kaya, sinierto ni Jehova na an mga pintong duwa kadahon kan Babilonya sa tampi nin Eufrates binayaan na bukas durante nin sarong kapiestahan kan banggi na an puwersa ni Cirong Dakula sumalakay. Mayong kadepisilan, kun siring, na sinda luminaog sa siudad paagi sa hubas na salog asin binihag an Babilonya.
An historyador na si Herodotus nagsurat: “Si Ciro . . . ipinuwesto an iba niang hukbo sa lugar na an Eufrates nagbobolos pasiring sa [Babilonya] asin saro pang tropa sa ibong na puro na iyan nagbobolos paluwas, na nagboot sa duwa na pumirit na makalaog sa pag-agi sa naghubas na salog oras na maheling ninda na an tubig hababaw na. . . . Paagi sa kinotkot na kanal pinasuki nia an salog pasiring sa danaw (na kaidto sarong dalnak) asin sa paaging ini nainaan na marhay an rarom kan tubig sa mismong salog na iyan puwede nang dakitan, asin an hukbo nin Persia, na tuyong nagpawalat sa Babilonya, uminagi sa salog, na ngonyan sagkod na sana sa kabangaan nin paa an rarom, asin, sa pag-agi dian, nakalaog sa siudad. . . . May kapiestahan kaidto, asin minsan nagagaba na an siudad nagpapadagos sinda sa pagbayle asin pag-ogma, sagkod na sinda makarealisar sa aktuwal na nangyayari.”—Herodotus—The Histories, na trinadusir ni Aubrey de Selincourt.
Sa banggi mismong idto, an propeta nin Dios na si Daniel nagpatanid sa hade nin Babilonya dapit sa nagdadangadang na kalamidad. (Daniel, kapitulo 5) Sarong maluya na an puwersang Babilonya an nag-eksister pirang siglo pakatapos kaidto. Hale dian, halimbawa, na an apostol na si Pedro isinurat an saiyang enot na pinasabngan na surat kan enot na siglo C.E. (1 Pedro 5:13) Pero an hula ni Isaias nagsabi: “An Babilonya . . . dapat na magin siring kan gabaon nin Dios an Sodoma asin Gomorra. Dai na sia noarin man pag-eerokan.” An Dios nagsabi man: “Popohoon ko sa Babilonya an ngaran asin an natatada asin mga aki patin mga makoapo.” (Isaias 13:19-22; 14:22) Siring sa prediksion, an Babilonya nagin tambak nin kagabaan. An ano man na posibleng paghirahay sa suanoy na siudad tibaad makaakit sa mga turista pero iyan magdadanay na nawaran kan “mga aki patin mga makoapo” kaiyan.
Si Daniel—an propeta ni Jehova na yaon sa Babilonya kan ini bumagsak—nagkaigwa nin bisyon kan nandadaog na mga Medo asin mga Persiano. Nakaheling sia nin may duwang sungay na lalaking karnero asin lalaking kanding na igwang sarong dakulang sungay sa pag-oltanan kan mga mata kaini. An kanding sinalakay an lalaking karnero asin linugad iyan, na pinunggal an duwang sungay kaini. Dangan an dakulang sungay kan kanding napunggal, asin apat na sungay an suminalihid dian. (Daniel 8:1-8) Siring sa prediksion kan Biblia asin sa pinatunayan nin kasaysayan, an may duwang sungay na karnero nagrepresentar sa Medo-Persia. An lalaking kanding nagrepresentar sa Grecia. Asin ano man an “dakulang sungay” kaini? Napatunayan na iyan si Alejandrong Dakula. Kan an piguratibong dakulang sungay na iyan mabari, apat na simbolikong sungay (o, kahadean) an suminalihid dian. Tama nanggad sa hula, pagkagadan ni Alejandro, an apat sa saiyang mga heneral iyo an tuminukaw sa kapangyarihan—si Ptolemy Lagus sa Egipto asin Palestina; si Seleucus Nicator sa Mesopotamia asin Siria; si Cassander sa Macedonia asin Grecia; asin si Lysimachus sa Thrace asin Asia Minor.—Daniel 8:20-22.
Mga Prediksion sa May Panuga na Ngapit
An mga prediksion sa Biblia dapit sa mga pangyayari na arog kan pagkagaba nin Babilonya asin pagbagsak kan Medo-Persia mga halimbawa sana kan dakol na hula sa Kasuratan na naotob kan nakaagi. An Biblia naglalaman man nin mga prediksion na may panuga sa ngapit na maootob paagi sa Mesiyas, an Linahidan na Saro nin Dios.
An iba sa Mesiyanikong mga prediksion sa Hebreong Kasuratan iinaplikar ki Jesu-Cristo kan mga parasurat sa Kristianong Griegong Kasuratan. Halimbawa, an mga parasurat kan Ebanghelyo itinokdo na si Jesus namundag sa Betlehem, siring sa ihinula ni propeta Miqueas. (Miqueas 5:2; Lucas 2:4-11; Juan 7:42) Sa kaotoban kan hula ni Jeremias, an mga omboy ginaradan pagkamundag ni Jesus. (Jeremias 31:15; Mateo 2:16-18) An mga tataramon ni Zacarias (9:9) nagkaigwa nin kaotoban kan si Cristo luminaog sa Jerusalem sakay sa ogbon nin sarong asno. (Juan 12:12-15) Asin kan an mga soldado pagbarangaon an gubing ni Jesus pakapako saiya, inotob kaini an mga tataramon kan salmista: “Pinagbaranga ninda sa sainda an sakong mga gubing, asin sa sakong gubing sinda nagpabunotan.”—Salmo 22:18.
An iba pang Mesiyanikong mga prediksion nagtotokdo sa sarong maogmang panahon para sa rasa nin katawohan. Sa bisyon, si Daniel nakaheling nin “saro na kaagid sa aki nin tawo” na nag-aako nin “paghade asin kamahalan patin kahadean” hale ki Jehova, an “Suanoy nin mga Aldaw.” (Daniel 7:13, 14) Manongod sa Mesiyanikong pamamahala kan langitnon na Hade, si Jesu-Cristo, ipinahayag ni Isaias: “An saiyang ngaran aapodon na Makangangalas na Parahatol, Makakamhan na Dios, Amang Daing Katapusan, Prinsipe nin Katoninongan. An kadakolan kan sa-prinsipeng pamamahala asin katoninongan magigin daing kasagkodan, sa trono ni David asin sa saiyang kahadean tanganing iyan marigon na patindogon asin tanganing papagdanayon iyan paagi sa hustisya asin paagi sa katanosan, poon ngonyan asin sagkod sa panahon na daing katapusan. An mismong kaigotan ni Jehova nin mga hukbo iyo an magibo kaini.”—Isaias 9:6, 7.
Bago an matanos na pamamahala kan Mesiyas biyong magsakop, sarong bagay na may mahalagang kahulogan an kaipuhan na mangyari. Prediksion man ini kan Biblia. Manongod sa Mesiyanikong Hade, nag-awit an salmista: “Hagkosan an saimong minasbad sa saimong paa, O makosog na saro . . . Sa saimong kamurawayan pumasiring ka sa saimong kapangganahan; mangabayo ka para sa katotoohan asin kapakumbabaan patin katanosan.” (Salmo 45:3, 4) Ipinanonongod sa satong aldaw, ihinula man kan Kasuratan: “Sa aldaw kan mga hadeng idto an Dios nin kalangitan mapatindog nin sarong kahadean na dai noarin man malalaglag. Asin an kahadean mismo dai itatao sa ibang banwaan. Iyan an maronot asin matapos kan gabos na ining kahadean, asin iyan magdadanay sagkod lamang.”—Daniel 2:44.
An Salmo 72 nagtatao nin patanaw sa mga kamugtakan sakop kan Mesiyanikong pamamahala. Halimbawa, “sa saiyang mga aldaw an matanos mamumurak, asin an kadakulaan nin katoninongan sagkod na mayo na nin bulan.” (Bersikulo 7) Mawawara na an pan-aapi o kadahasan sa panahon na iyan. (Bersikulo 14) Dai na nin magugutom, ta “magkakaigwa nin kadakoldakol na tipasi sa ibabaw kan daga; magkakaigwa nin abundansia sa alitoktok kan kabukidan.” (Bersikulo 16) Asin isip-isipa na sana! Makakamtan nindo an mga ini asin iba pang bendisyon sa sarong paraiso sa daga kun an presenteng palakaw nin mga bagay sinalidahan na kan ipinanuga nin Dios na bagong kinaban.—Lucas 23:43; 2 Pedro 3:11-13; Kapahayagan 21:1-5.
Sierto, kun siring, na an mga prediksion sa Biblia angay na saindong siyasaton. Kaya taano ta dai humagad sa mga Saksi ni Jehova nin dugang pang impormasyon? An pagsiyasat sa mga hula sa Biblia makatatabang sa saindo na masabotan kun saen na kita sa dalagan kan panahon. Patataluboon man kaini sa saindong puso an hararom na pag-apresyar ki Jehova Dios asin sa saiyang makangangalas na areglo para sa daing sagkod na bendisyon sa gabos na namomoot asin nagkukuyog sa saiya.
[Ritrato sa pahina 5]
Aram daw nindo an kahulogan kan bisyon ni Daniel dapit sa lalaking kanding asin lalaking karnero?
[Ritrato sa pahina 7]
Yaon daw kamo duman tanganing mag-ogma sa kaotoban kan mga prediksion sa Biblia dapit sa maogmang buhay sa sarong paraiso digdi sa daga?