An Pangultimong Kapangganahan ni Miguel, an Dakulang Prinsipe
“Sa panahon na iyan si Miguel matindog, an dakulang prinsipe na nagtitindog para sa mga aki kan saimong banwaan.”—DANIEL 12:1.
1. Anong kaisipan manongod sa soberaniya ni Jehova an ipinaheling nin dakol na namomoon sa kinaban, asin paano na dai napapalaen an hade sa amihanan?
“SIISAY man si Jehova, tanganing kuyogon ko an saiyang tingog na pahaleon an Israel?” (Exodo 5:2) Ini an mapagtuyang mga tataramon ni Faraon ki Moises. Habong midbidon an supremong pagka-Dios ni Jehova, desidido si Faraon na papagdanayon na oripon an Israel. An ibang namomoon nagpaheling nin kaagid na pagmenus ki Jehova, asin dai dian napapalaen an mga hade sa hula ni Daniel. (Isaias 36:13-20) An totoo, labi pa dian an ginibo kan hade sa amihanan. Sabi kan anghel: “Papahalangkawon nia an saiyang sadiri asin padadakulaon an saiyang sadiri sa ibabaw nin lambang dios; asin tumang sa Dios nin mga dios sia magtataram nin makangangalas na mga bagay. . . . Asin an Dios kan saiyang mga magurang dai nia aasikasohon; asin an pagmawot sa mga babae asin an lambang ibang dios dai nia aasikasohon, kundi sa ibabaw nin gabos padadakulaon nia an saiyang sadiri.”—Daniel 11:36, 37.
2, 3. Sa anong paagi na isinikwal kan hade sa amihanan “an Dios kan saiyang mga magurang” tanganing sumamba sa ibang “dios”?
2 Inootob an makahulang mga tataramon na ini, isinikwal kan hade sa amihanan “an Dios kan saiyang mga magurang” (o, “mga dios kan saiyang mga apoon,” The New English Bible), iyan man an paganong mga dios nin Roma o an Trinitaryong dios nin Kakristianohan. Ginamit ni Hitler an Kakristianohan para sa sadiri niang mga katuyohan pero minalataw na an plano nia salidahan ini nin bago, Aleman na iglesya. An suminalihid sa saiya nagpalakop nin ateismo. Kaya ginibong dios kan hade sa amihanan an saiyang sadiri, na ‘pinadadakula an saiyang sadiri sa ibabaw nin gabos.’
3 Nagpapadagos an hula: “Sa dios nin mga kuta, sa saiyang kamugtakan sia magtatao nin kamurawayan; asin sa dios na dai namidbid kan saiyang mga magurang sia magtatao nin kamurawayan paagi sa bulawan asin paagi sa pirak asin paagi sa mahalagang gapo patin paagi sa kawiliwiling mga bagay.” (Daniel 11:38) An totoo, an hade sa amihanan nanarig sa modernong sientipikong militarismo, an “dios nin mga kuta.” Sa bilog na panahon kan katapusan, naghanap sia nin kaligtasan paagi sa “dios” na ini, na nag-aatang nin dakulaon na kayamanan sa ibabaw kan altar kaiyan.
4. Ano an nakamtan na kapangganahan kan hade sa amihanan?
4 “Sia mahirong may kapangganahan tumang sa pinakanakukutaan na mga pailihan, kaiba nin dios na tagaibang daga. An siisay man na magmidbid sa saiya saiyang padadakolon an kamurawayan, asin papamahalaon nia sinda sa dakol; asin an daga saiyang babarangaon sa sarong halaga.” (Daniel 11:39) Nagsasarig sa saiyang militaristikong “dios na tagaibang daga,” an hade sa amihanan huminirong “may kapangganahan” nanggad, na nagin masarig na kapangyarihan militar sa “huring mga aldaw.” (2 Timoteo 3:1) An mga nagsuportar sa saiyang ideolohiya binalosan nin politikal, pinansial, asin kun beses militar na pagsuportar.
“Sa Panahon kan Katapusan”
5, 6. Paano ‘nakipagsuag’ an hade sa timog, asin ano an reaksion kan hade sa amihanan?
5 An Daniel 11:40a nagsasabi: “Sa panahon kan katapusan an hade sa timog makikipagsuag sa saiya.” Ini asin an minasunod na mga bersikulo ibinilang na maootob sa ngapit pa. Minsan siring, kun an “panahon kan katapusan” digdi may kaparehong kahulogan kan sa Daniel 12:4, 9, maninigo niatong hanapon an kaotoban kan mga tataramon na ini sa bilog na huring mga aldaw. ‘Nakipagsuag’ daw an hade sa timog sa hade sa amihanan sa panahon na ini? Iyo nanggad. Pakalihis kan enot na guerra mundial, an mapagpadusang tratado sa katoninongan tunay na ‘pakikisuag,’ pagpukaw nin pagbalos. Panggana nia sa ikaduwang guerra mundial, ipinunteriya kan hade sa timog an makatatakot na mga armas nuklear sa saiyang karibal asin inorganisar tumang sa saiya an makapangyarihan na alyansa militar, an NATO. Sa pag-agi nin mga taon, an saiyang ‘pakikisuag’ may kaiba nang modernong pag-espiya saka diplomatiko asin militar na pananalakay.
6 Ano an reaksion kan hade sa amihanan? “Tumang sa saiya an hade sa amihanan mananalakay na may mga karro asin mga parakabayo asin dakol na bapor; asin malaog sia sa kadagaan asin manlalantop patin maagi.” (Daniel 11:40b) Natampok sa kasaysayan kan huring mga aldaw an pagpapahiwas sa teritoryo kan hade sa amihanan. Kaidtong ikaduwang guerra mundial, an “hadeng” Nazi linantopan an mga linderos nia palaog sa mga daga sa palibot. Kan matapos an guerrang idto, an suminalihid na “hade” nagtogdok nin makapangyarihan na imperyo sa luwas kan saiyang mga linderos. Durante kan Malipot na Guerra, an hade sa amihanan nakilaban sa saiyang karibal sa mga pakikiguerra na representado nin iba asin sa mga rebelyon sa Aprika, Asia, asin Latin Amerika. Pinaglamag nia an tunay na mga Kristiano, na linimitaran (pero dai nanggad napapondo) an saindang aktibidad. Asin an saiyang militar asin politikal na mga pananalakay ipinasakop sa saiya an nagkapirang nasyon. Ini eksakto sa ihinula kan anghel: “Sia malaog man sa daga kan Kagayonan [an espirituwal na daga kan banwaan nin Dios], asin dakol na kadagaan an mapupukan.”—Daniel 11:41a.
7. Ano an mga sagkodan kan pagpapahiwas sa teritoryo kan hade sa amihanan?
7 Minsan siring, dawa ngani—sa pagheling kan saiyang karibal—an hade sa amihanan garo makatatakot, dai nia nasakop an kinaban. “An mga ini an makadudulag sa saiyang kamot, an Edom asin Moab asin an nangengenot sa mga aki ni Amon.” (Daniel 11:41b) Kan suanoy na mga panahon, an Edom, Moab, asin Amon namumugtak sa pag-oltanan kan Egipto asin Siria. Sinda puwedeng saboton na nagrerepresentar sa mga nasyon asin organisasyon ngonyan na pinunteriya kan hade sa amihanan pero dai nia nahimong mapairarom sa saiyang impluwensia.
‘An Egipto Dai Makadudulag’
8, 9. Paano namatean an impluwensia kan hade sa amihanan, pati kan saiyang mayor na karibal?
8 An anghel nagpadagos sa pagsabi: “Padagos niang inuunat an saiyang kamot tumang sa mga daga; asin kun manongod sa daga nin Egipto, dai sia makadudulag. Asin sia maghahade sa natatagong mga kayamanan na bulawan asin pirak patin sa gabos na kawiliwiling mga bagay nin Egipto. Asin an mga taga-Libya asin an mga taga-Etiopia mamumugtak sa saiyang mga lakad.” (Daniel 11:42, 43) Minsan an hade sa timog, an “Egipto,” dai nakadulag sa mga epekto kan mga palakaw sa pagpapahiwas sa teritoryo kan hade sa amihanan. Halimbawa, nadaog sia sa Vietnam. Asin kumusta man an “mga taga-Libya asin an mga taga-Etiopia”? An mga kataed na ini kan suanoy na Egipto posibleng nanganganino sa mga nasyon na, sa geograpikong pagtaram, pagtaraed kan modernong “Egipto” asin kun beses nagin mga parasunod kan, ‘namugtak sa mga lakad kan,’ hade sa amihanan.
9 Naghade daw an hade sa amihanan sa ‘natatagong mga kayamanan nin Egipto’? Bueno, tunay na dai nia nadaog an hade sa timog, asin sagkod ngonyan na 1993 sa situwasyon kan kinaban garo baga harayo na iyan madaog nia. Pero nagkaigwa sia nin makapangyarihan na impluwensia sa kun paano ginamit kan hade sa timog an pinansial na mga kayamanan kaiyan. Huli sa takot sa saiyang karibal, an hade sa timog nagdusay nin darakulang kantidad taon-taon sa pagmantener nin makangingirhat na hukbo, armada, asin aviacion militar. Sa puntong ini an hade sa amihanan masasabing ‘naghade,’ namogol, sa pagpalakaw sa kayamanan kan hade sa timog.
Ultimong Kampanya kan Hade sa Amihanan
10. Paano ilinadawan kan anghel an katapusan kan pagriribal kan duwang hade?
10 Magpapadagos daw sagkod lamang an pagriribal kan duwang hade? Dai. Sinabihan si Daniel kan anghel: “May mga bareta na mapahandal sa saiya [an hade sa amihanan], gikan sa subangan asin gikan sa amihanan, asin sia nanggad maluwas sa dakulang kabangisan tanganing paraon asin laglagon an dakol. Asin itotogdok nia an saiyang garo palasyong mga tolda sa pag-oltanan kan dakulang dagat asin kan banal na bukid nin Kagayonan; asin sia maduman sagkod sa saiyang katapusan, asin mayo nin matabang sa saiya.”—Daniel 11:44, 45.
11, 12. Anong bago pa sanang politikal na mga pangyayari an may koneksion sa pagriribal kan hade sa amihanan asin hade sa timog, asin ano an kaipuhan pa niatong maaraman?
11 Sa ngapit pa an mga mangyayaring ini, kaya dai niato masasabi nin detalyado kun paano maootob an hula. Dai pa sana nahahaloy, naliwat an politikal na situwasyon dapit sa duwang hade. Luminipot na an mapait na pagriribal kan Estados Unidos asin kan mga nasyon sa Sirangan na Europa. Saro pa, an Unyon Sobyet nagkasuruhaysuhay na kan 1991 asin mayo na.—Helingon an Marso 1, 1992 na luwas kan An Torrengbantayan, pahina 4, 5.
12 Kun siring, siisay na ngonyan an hade sa amihanan? Sia daw sasabihon na saro sa mga nasyon na kabtang kaidto kan dating Unyon Sobyet? O sia daw biyo nang nagliwat, arog sa pirang beses niang ginibo kaidto? Dai niato masasabi. Siisay an magigin hade sa amihanan kun maotob na an Daniel 11:44, 45? Malaad daw liwat an pagriribal kan duwang hade? Asin kumusta man an kadakol na natatambak na armas nuklear na yaon pa sagkod ngonyan sa nagkapirang nasyon? Panahon sana an makatatao nin mga simbag sa mga hapot na ini.
13, 14. Ano an aram niato manongod sa ngapit kan duwang hade?
13 Sarong bagay an aram niato. Sa dai na mahahaloy, an hade sa amihanan magibo nin kampanya nin pagsalakay na an poponan “mga bareta na mapahandal sa saiya, gikan sa subangan asin gikan sa amihanan.” An kampanyang ini susundan tolos kan saiyang “katapusan.” Madudugangan an satong aram dapit sa “mga baretang” ini kun hehelingon niato an ibang hula sa Biblia.
14 Pero, enot, mangnoha na an mga gibong ini kan hade sa amihanan dai sinasabing tumang sa hade sa timog. Dai sia matatapos sa kamot kan saiyang dakulang karibal. Siring man, an hade sa timog dai lalaglagon kan hade sa amihanan. An hade sa timog (na irinirepresentar sa ibang hula bilang an huring sungay na malataw sa sarong mabangis na hayop) lalaglagon na “bakong paagi sa kamot [nin tawo]” kan Kahadean nin Dios. (Daniel 7:26; 8:25) An totoo, an gabos na daganon na hade sa huri lalaglagon kan Kahadean nin Dios sa ralaban nin Armagedon, asin malinaw na ini an mangyayari sa hade sa amihanan. (Daniel 2:44; 12:1; Kapahayagan 16:14, 16) Ilinaladawan kan Daniel 11:44, 45 an mga pangyayari na magiya pasiring sa ultimong ralaban na iyan. Bakong makangangalas na “mayo nin matabang sa saiya” kun an hade sa amihanan dumatong sa saiyang katapusan!
15. Anong mahahalagang hapot an pag-oolayan pa?
15 Kun siring, ano an iba pang hula na nagtataong liwanag sa “mga bareta” na mapahiro sa hade sa amihanan na lumuwas tanganing “laglagon an dakol”? Asin sairisay an “dakol” na gusto niang laglagon?
Sarong Bareta Gikan sa Subangan
16. (a) Anong lataw na pangyayari an dapat na mangyari bago an Armagedon? (b) Sairisay an “mga hade hale sa subangan”?
16 Bago an ultimong ralaban, an Armagedon, kaipuhan na malaglag an sarong dakulang kaiwal nin tunay na pagsamba—an arog-patotot na Dakulang Babilonya, an pankinaban na imperyo nin falsong relihiyon. (Kapahayagan 18:3-8) An paglaglag sa saiya ipinanganino kan pagbubo kan ikaanom na mangko kan kabangisan nin Dios sa simbolikong salog nin Eufrates. Namara an salog “tangani na maandam an dalan para sa mga hade hale sa subangan.” (Kapahayagan 16:12) Sairisay an mga hadeng ini? Daing iba kundi si Jehova Dios asin si Jesu-Cristo!a
17. (a) Ano an sinasabi sato kan Biblia manongod sa paglaglag sa Dakulang Babilonya? (b) Ano an puwedeng magin bareta “gikan sa subangan”?
17 An pagkalaglag kan Dakulang Babilonya buhay na isinasaysay sa libro nin Kapahayagan: “An sampulong sungay na naheling mo [an mga ‘hade’ na namamahala sa panahon kan katapusan], asin an mabangis na hayop [an mapulang mabangis na hayop, na narerepresentar sa organisasyon nin Naciones Unidas], an mga ini maoongis sa patotot asin lulugadon asin huhubaan sia, asin kakakanon an saiyang laman asin lubos siang sosoloon sa kalayo.” (Kapahayagan 17:16) Tunay na an mga nasyon ‘lalaglagon an dakol na laman’! (Daniel 7:5) Alagad taano ta lalaglagon kan mga namomoon, kaiba an hade sa amihanan, an Dakulang Babilonya? Huli ta “ibinugtak nin Dios sa saindang puso na otobon an saiyang kaisipan.” (Kapahayagan 17:17) An bareta “gikan sa subangan” puwedeng napapanongod nanggad sa aktong ini ni Jehova, kun, sa paagi na binoot nia, ibugtak na nia sa puso nin mga namomoon na tawo na paraon an dakulang relihiyosong patotot.—Daniel 11:44.
Sarong Bareta Gikan sa Amihanan
18. Ano pa an ibang punteriya kan hade sa amihanan, asin saen na lugar sia kaini ibinubugtak kun sia dumatong sa saiyang katapusan?
18 Pero igwa pa nin sarong punteriya an kabangisan kan hade sa amihanan. Sinasabi kan anghel na “itotogdok nia an saiyang garo palasyong mga tolda sa pag-oltanan kan dakulang dagat asin kan banal na bukid nin Kagayonan.” (Daniel 11:45) Kan panahon ni Daniel, an dakulang dagat iyo an Mediteraneo, asin an banal na bukid iyo an Sion, na dating namumugtakan kan templo nin Dios. Kaya, sa kaotoban kan hula, an naaanggot na hade sa amihanan magibo nin kampanya militar tumang sa banwaan nin Dios! Sa espirituwal na sentido ngonyan, an “sa pag-oltanan kan dakulang dagat asin kan banal na bukid” ibinubugtak sia sa espirituwal na daga kan linahidan na mga lingkod nin Dios, na luminuwas sa “dagat” nin siblag na katawohan asin may paglaom na maghade sa langitnon na Bukid nin Sion kaiba ni Jesu-Cristo.—Isaias 57:20; Hebreo 12:22; Kapahayagan 14:1.
19. Arog kan ipinaririsa kan hula ni Ezequiel, ano an masasabi niatong bareta na nakapahiro sa pagsalakay ni Gog? (Helingon an nota sa ibaba.)
19 Si Ezequiel, katemporanyo ni Daniel, naghula man nin pagsalakay sa banwaan nin Dios “sa huring kabtang kan mga aldaw.” Sinabi nia na an pagsalakay poponan ni Gog nin Magog, na nagrerepresentar ki Satanas na Diablo. (Ezequiel 38:16) Sa simbolikong paagi, hale saen na direksion si Gog? Si Jehova, paagi ki Ezequiel, nagsasabi: “Maabot kang hale sa saimong lugar, hale sa kaporoporohing mga kabtang kan amihanan.” (Ezequiel 38:15) Kaya, an bareta “gikan sa amihanan” puwedeng propaganda ni Satanas na nagsusutsut sa hade sa amihanan asin sa gabos na iba pang hade na salakayon an banwaan ni Jehova.b—Ikomparar an Kapahayagan 16:13, 14; 17:14.
20, 21. (a) Taano ta susutsutan ni Gog an mga nasyon, pati an hade sa amihanan, na salakayon an banwaan nin Dios? (b) Magigin mapanggana daw an saiyang pagsalakay?
20 Inorganisar ni Gog an todo-todong pagsalakay na ini huli sa prosperidad kan “Israel nin Dios,” na, kaiba an dakulang kadaklan nin ibang karnero, bako nang kabtang kan saiyang kinaban. (Galacia 6:16; Juan 10:16; 17:15, 16; 1 Juan 5:19) Dai nagugustohan ni Gog na paghelingon an sarong “banwaan na tiniripon hale sa mga nasyon, saro na nagtitipon nin [espirituwal na] kayamanan asin rogaring.” (Ezequiel 38:12; Kapahayagan 5:9; 7:9) Bilang kaotoban kan mga tataramon na ini, an banwaan ni Jehova nag-ooswag ngonyan nin labi kisa kasuarin man. Sa dakol na kadagaan sa Europa, Aprika, asin Asia na kaidto sinda ipinangangalad, ngonyan sinda talingkas na nagsasamba. Sa pag-oltanan nin 1987 asin 1992, labing sarong milyon na “kawiliwiling mga bagay” an luminuwas sa mga nasyon pasiring sa harong ni Jehova nin tunay na pagsamba. Sa espirituwal, sinda mayaman asin matoninong.—Haggeo 2:7; Isaias 2:2-4; 2 Corinto 8:9.
21 Pinagheheling an Kristianong espirituwal na daga bilang “banwaan na mayong kudal” na madalion na madaog, magibo si Gog nin dakulaon na paghihingoa na paraon an olang na ini sa saiyang lubos na pamomogol sa katawohan. (Ezequiel 38:11) Alagad ta sia masusudya. Kun salakayon kan mga hade sa daga an banwaan ni Jehova, sinda ‘maduruman sagkod sa saindang katapusan.’ Paano?
An Ikatolong Hade
22, 23. Pagsalakay ni Gog, siisay an matindog para sa banwaan nin Dios, asin ano an magigin mga resulta?
22 Sinasabi ni Ezequiel na an pagsalakay ni Gog iyo an senyal para ki Jehova Dios na tumindog para sa saiyang banwaan asin laglagon an mga hukbo ni Gog “sa kabukidan nin Israel.” (Ezequiel 38:18; 39:4) Ipinagigirumdom kaini sato an isinabi kan anghel ki Daniel: “Sa panahon na iyan si Miguel matindog, an dakulang prinsipe na nagtitindog para sa mga aki kan saimong banwaan. Asin mangyayari an panahon nin kasakitan na dai pa nangyari poon na magkaigwa nin nasyon sagkod sa panahon na iyan. Asin sa panahon na iyan an saimong banwaan maliligtas, an lambang saro na nasusurat sa libro.”—Daniel 12:1.
23 Kan 1914, si Jesus—an langitnon na guerrerong si Miguel—nagin Hade sa langitnon na Kahadean nin Dios. (Kapahayagan 11:15; 12:7-9) Poon kaidto, sia nagtitindog ‘para sa mga aki kan banwaan ni Daniel.’ Pero sa dai na mahahaloy, sia “matindog” sa ngaran ni Jehova bilang dai madadaog na Guerrero-Hade, na ‘namamalos sa mga dai nakamimidbid sa Dios asin sa mga dai nagkukuyog kan maogmang bareta manongod sa satong Kagurangnan na si Jesus.’ (2 Tesalonica 1:8) An gabos na nasyon sa daga, pati an mga hade sa hula ni Daniel, “mananangis.” (Mateo 24:30) May maraot pang mga kaisipan sa saindang puso para sa ‘banwaan ni Daniel,’ sinda mapapara sagkod lamang sa kamot ni ‘Miguel, an dakulang prinsipe.’—Kapahayagan 19:11-21.
24. Ano an maninigong magin epekto sa sato kan pag-adal na ini sa hula ni Daniel?
24 Dai daw niato minamawot na maheling an mamuraway na kapangganahan na iyan ni Miguel asin kan saiyang Dios, si Jehova? Huli ta an kapangganahan na iyan mangangahulogan nin ‘pakaligtas,’ pagkatadang buhay, para sa tunay na mga Kristiano. (Ikomparar an Malaquias 4:1-3.) Kaya, tinatanaw an ngapit na may galagang paghalat, ginigirumdom niato an mga tataramon ni apostol Pablo: “Ihulit mo an tataramon, gibohon iyan na may pagkasibot sa marahay na panahon, sa masakit na panahon.” (2 Timoteo 4:2) Mangapot kita nin marigon sa Tataramon nin buhay asin maigot na hanapon an mga karnero ni Jehova mantang yaon pa an marahay na panahon. Yaon na kita sa poro kan paorumbasan para sa buhay. Natatanaw na an balos. An gabos logod magin determinadong magtagal sagkod sa katapusan asin sa siring makabilang sa mga maliligtas.—Mateo 24:13; Hebreo 12:1.
[Mga Nota sa Ibaba]
a Helingon an Revelation—Its Grand Climax At Hand! na ipinublikar kan Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., pahina 229-30.
b Kun bako man, an bareta “gikan sa amihanan” puwedeng gumikan ki Jehova, huli sa saiyang mga tataramon ki Gog: “Bubugtakan ko nin mga banwit an saimong mga salang asin dadarahon taka.” “Patutukadon taka hale sa kaporoporohing kabtang kan amihanan asin dadarahon taka sa kabukidan nin Israel.”—Ezequiel 38:4; 39:2; ikomparar an Salmo 48:2.
Nasasabotan daw Nindo?
◻ Paano sinuag kan hade sa timog an hade sa amihanan sa bilog na panahon kan katapusan?
◻ Ano pa an kaipuhan niatong maaraman manongod sa resulta kan pagriribal kan duwang hade?
◻ Anong duwang pangyayari bago an Armagedon an seguradong mapapalabot an hade sa amihanan?
◻ Paano poprotehiran ni ‘Miguel, an dakulang prinsipe,’ an banwaan nin Dios?
◻ Ano an maninigong magin reaksion niato sa satong pag-adal sa hula ni Daniel?
[Mga ritrato sa pahina 19]
An hade sa amihanan nagsamba sa sarong dios na laen man sa mga dios kan mga naenot sa saiya
[Credit Line]
Sa itaas, wala asin tahaw: UPI/Bettmann; sa ibaba, wala: Reuters/Bettmann; sa ibaba, too: Jasmin/Gamma Liaison