Sairisay an “Tulong Madunong na Lalaki”? Sinundan Daw Ninda an “Bituon” kan Betlehem?

Bakong arog kan popular na tradisyon sa Pasko, dai ginagamit kan Bibliya an mga terminong “tulong madunong na lalaki” o “tulong hadi” para iladawan an mga parabiyahe na nagbisita ki Jesus pagkamundag kaini. (Mateo 2:1) Imbes, ginamit kan kagsurat kan Ebanghelyo na si Mateo an Griegong tataramon na ma’goi para iladawan an mga nagbisitang idto ki Jesus. An tataramon na iyan posibleng marhay na nanunungod sa mga eksperto sa astrolohiya saka sa iba pang mga gibong okulto.a Sa ibang mga traduksiyon kan Bibliya, inaapod sinda na “mga astrologo” o “mga mago.”b

Pira an “madunong na mga lalaki”?

Mayong sinasabi an Bibliya, saka magkakalain an sinasabi kan mga tradisyon manungod sa bilang ninda. Sinabi sa Encyclopedia Britannica: “Sa tradisyon sa Sirangan, 12 an mga Mago. Pero sa tradisyon sa Sulnupan, tulo sinda, posibleng marhay na basado iyan sa tulong regalo na ‘bulawan, kamangyan, saka mira’ (Mateo 2:11) na iprinesentar sa umboy.”

Mga hadi daw an “madunong na mga lalaki”?

Dawa ngani sa tradisyon sa Pasko parating ipinapahiling na hadi an mga nagbisita, mayo kitang mababasa sa Bibliya na inapod sindang hadi. Sinasabi kan Encyclopedia Britannica, na sa paglihis nin mga siglo, idinagdag na sana an apod na iyan bilang parte kan tradisyon na “nakapagayon sa istorya.”

Ano an mga pangaran kan “madunong na mga lalaki”?

Dai sinabi sa Bibliya an mga pangaran kan mga astrologo. Sigun sa The International Standard Bible Encyclopedia, “an pagtao nin pangaran sa sainda (arog kan Gaspar, Melchor, saka Baltasar) nakabasar sa mga alamat.”