An Bantog na Sermon sa Bukid

Siguradong pagal na si Jesus pakapamibi nin magdamlag asin pakatapos pilion an 12 apostol. Aldaw na ngunyan, pero may kusog pa siya asin gustong tabangan an mga tawo. Ginibo niya iyan sa may gilid nin sarong bukid sa Galilea, na posibleng harani sa Capernaum, an sentro kan saiyang gibuhon.

Dakulon na tawo hali sa hararayong lugar an nagduruman. May mga hali sa timog, sa Jerusalem asin sa Judea. An iba hali sa norteng-sulnupan, sa Tiro asin Sidon na nasa may baybayon. Taano ta pighahanap ninda siya? “Tanganing magdangog sa saiya asin mapaumayan sa saindang mga hilang.” Iyan mismo an nangyari—‘pinaumayan sinda gabos’ ni Jesus. Isip-isipa iyan! Naumayan an gabos na may hilang. Pinaumayan man niya “an mga pinapasakitan nin maraot na mga espiritu,” na an may kagigibuhan iyo an maraot na mga anghel ni Satanas.—Lucas 6:17-19.

Dangan naghanap si Jesus nin sarong patag na lugar sa may gilid kan bukid asin nagtiripon duman an mga tawo. Posibleng pinakaharani sa saiya an mga disipulo, lalo na an 12 apostol. An gabos gustong magdangog sa paratukdong ini na nakakagibo nin mga milagro. Nagtao siya nin sarong sermon na malinaw na nakatabang sa mga nagdadangog. Puon kaidto, dakulon pang iba an nakinabang man diyan. Makikinabang man kita huling simple asin malinaw an pagkapaliwanag kan harararom na katotoohan kaiyan. Nagsambit si Jesus nin mga bagay na naeeksperyensiyahan kan mga tawo sa aroaldaw asin mga bagay na pamilyar sa sainda. Kaya an mga ideya niya nasasabutan kan gabos na naghahanap nin mas maugmang buhay sa dalan nin Diyos. Anong panginot na mga aspekto kan sermon niya an nagtao diyan nin dakulang halaga?

Aram ni Jesus na an gabos gustong magin maugma, kaya nagpuon siya sa paglaladawan kun siisay an mga tunay na maugma. Siyertong nakua kaini an atensiyon kan mga nagdadangog. Pero may mga bagay na siguradong nadipisilan sindang sabuton.

Sinabi niya: “Maugma an mga nakakamating kaipuhan ninda nin espirituwal na mga bagay, huli ta sa sainda an Kahadian kan kalangitan. Maugma an mga nagmumundo, huli ta rarangahon sinda. . . . Maugma an mga nagugutom asin napapaha sa katanusan, huli ta babasugon sinda. . . . Maugma an mga pinepersegir dahil sa katanusan, huli ta sa sainda an Kahadian kan kalangitan. Maugma kamo kun pigtutuya kamo nin mga tawo asin kun pinepersegir ninda kamo . . . huli sa sako. Mag-ugma kamo asin maggaya-gayang marhay.”—Mateo 5:3-12.

Ano an buot sabihon ni Jesus sa pagsabi niya nin “maugma”? Bako sana ining pagngirit o pagngisi, arog baga kun an saro nag-uuruugma. Mas hararom an tunay na kaugmahan. Kaiba diyan an tunay na pagkakontento, an pakamati nin satispaksiyon sa buhay dahil nakamtan an mga kamawutan.

Sinabi ni Jesus na an tunay na mga maugma iyo an mga nakakamating kaipuhan ninda nin espirituwal na mga bagay, nagmumundo sa pagigin makasalan ninda, asin nakakamidbid saka naglilingkod sa Diyos. Dawa kun sinda ikinakaungis o pinepersegir huli sa paggibo kan kabutan nin Diyos, maugma sinda huling aram ninda na napapaugma ninda an Diyos asin na tatawan niya sinda nin buhay na daing katapusan.

Pero dakul an nag-iisip na an pagigin mayaman asin an mga kaalingan an makakapaugma sa saro. Bakong arog kaiyan an sinasabi ni Jesus. Siyertong napaisip an dakul na nagdadangog kan siya magsabi: “Hirak man sa saindo na mayayaman, huli ta nakua na nindo an gabos na kaginhawahan na makukua nindo. Hirak man sa saindo na mga basog ngunyan, huli ta magugutom kamo. Hirak man sa saindo na mga nagngingisi ngunyan, huli ta magmumundo asin magtatangis kamo. Hirak man sa saindo pag inuumaw kamo kan gabos na tawo, huli ta ini an ginibo kan saindang mga apuon sa mga bakong tunay na propeta.”—Lucas 6:24-26.

Taano ta magigin kahirak-hirak an saro na may kayamanan, nagngingisi sa kaugmahan, asin inuumaw nin iba? Huling kun an saro igwa kan mga bagay na ini na pinapahalagahan niyang marhay, puwedeng mapabayaan niya an paglilingkod sa Diyos, na magigin dahilan na mawara an tunay na kaugmahan. Dai man sinasabi ni Jesus na miling an saro dukha o gutom maugma na siya. Pero, sa parati, an tawong masakit an kamugtakan sa buhay an nagdadangog sa mga katukduan ni Jesus asin nagkakamit kan bendisyon na tunay na kaugmahan.

Nasa isip ni Jesus an mga disipulo kan siya magsabi: “Kamo an asin kan daga.” (Mateo 5:13) Siyempre, bako sindang literal na asin. Imbes, an asin sarong pampreserbar. Dakul kaiyan an nakatago harani sa altar kan templo nin Diyos asin ginagamit para asinan an mga dulot. Nagrerepresentar man iyan sa pagigin dai nalalapa o nararaot. (Levitico 2:13; Ezekiel 43:23, 24) An mga disipulo an “asin kan daga” huling an impluwensiya ninda sa mga tawo garo man sana nakakapreserbar, na tinatabangan an mga ini na malikayan an espirituwal asin moral na pagkalapa. Iyo, an mensahe ninda makakapreserbar, o makakapagligtas, sa buhay kan gabos na mahinanyog diyan.

Sinabi man ni Jesus sa mga disipulo: “Kamo an ilaw kan kinaban.” An sarong lampara dai tinatakluban nin basket kundi ibinubugtak sa patungan nin lampara tanganing makatao nin liwanag. Kaya nagsadol si Jesus: “Paliwanagon nindo an saindong ilaw sa atubangan nin mga tawo, tanganing mahiling ninda an marahay nindong mga gibo asin pamurawayon ninda an saindong Ama na nasa langit.”—Mateo 5:14-16.

Sa paghiling kan Judiong mga lider nin relihiyon, si Jesus parabalga kan Katugunan nin Diyos asin dai pa sana nahahaloy nagkurumplutan sinda na gadanon siya. Kaya hayagan na sinabi ni Jesus: “Dai kamo mag-isip na nagdatong ako tanganing rauton an Katugunan o an Mga Propeta. Nagdatong ako, bako sa pagraot, kundi sa pag-utob.”—Mateo 5:17.

Iyo, halangkawon an paggalang ni Jesus sa Katugunan nin Diyos asin dinadagka niya an iba na gibuhon man iyan. Sa katunayan, sinabi niya: “Kaya, an siisay man na nagbabalga nin saro sa ibinibilang na bakong importanteng mga tugon na ini asin nagtutukdo sa iba na arog kaiyan an gibuhon, ibibilang siyang bakong importante sa Kahadian kan kalangitan.” An buot niyang sabihon, an siring na tawo dai nanggad makakalaog sa Kahadian. Pero nagpadagos siya: “An siisay man na nag-uutob asin nagtutukdo kan mga iyan ibibilang na importante sa Kahadian kan kalangitan.”—Mateo 5:19.

Kinondenar ni Jesus pati an mga sabuot na puwedeng sumagkod sa pagbalga sa Katugunan. Pakasambit kan sinasabi sa Katugunan na “Dai ka maggadan,” idinagdag niya: “An lambang tawo na padagos na nauungis sa saiyang tugang maninimbag sa husgado.” (Mateo 5:21, 22) Kun an saro padagos na nauungis sa sarong tawo, iyan peligroso ta puwede pa ngani iyan na sumagkod sa paggadan. Huli kaini, ipinaliwanag ni Jesus kun sagkod sain maninigong makipagkatuninungan an saro: “Kun siring, pag dinadara mo sa altar an saimong dulot asin nagirumduman mo duman na may kulog nin buot sa saimo an tugang mo, bayaan mo sa atubangan kan altar an saimong dulot, asin maghali ka. Makipagkatuninungan ka nguna sa tugang mo, dangan magbalik ka asin ipresentar mo an saimong dulot.”—Mateo 5:23, 24.

Ipinagbubuot man kan Katugunan na dai magsambay. Nagsabi si Jesus: “Nadangog nindong sinabi: ‘Dai ka magsambay.’ Alagad sinasabi ko sa saindo na an siisay man na nagpaparahiling sa sarong babayi asin nagkakaigwa nin imoral na pagmawot sa saiya nakakakomiter na sa puso niya nin pagsambay sa babaying iyan.” (Mateo 5:27, 28) An sinasabi niya bako an basta sana pagsabong sa isip nin sarong imoral na kaisipan; kundi, idinuduon niya na seryoso an bagay na iyan kun an saro “nagpaparahiling.” An padagos na pagparahiling sa parati nakakapukaw nin naglalaad na pagmawot. Dangan, pag nagkaigwa nin oportunidad, puwede iyan magresulta sa pagsambay. Paano ini malilikayan? Tibaad mangaipo iyan nin grabe kadipisil na mga lakdang. Nagsabi si Jesus: “Ngunyan, kun an tuo mong mata nagigin dahilan na magkasala ka, hulwata iyan asin iapon mo. . . . Kun an tuo mong kamot nagigin dahilan na magkasala ka, putula iyan asin iapon mo.”—Mateo 5:29, 30.

Para iligtas an buhay ninda, may mga tawo na handang isakripisyo an saindang bitis o kamot na may grabeng diperensiya. Masasabutan ta kun taano ta sinabi ni Jesus na mas marahay na “iapon” an ano man na bagay, dawa arog iyan kahalaga kan mata o kamot, tanganing malikayan an imoral na kaisipan asin an mga kasalan na resulta kaiyan. “Mas marahay pang maiwara mo an saro sa mga parte kan saimong hawak,” an paliwanag ni Jesus, ‘kisa sa an bilog mong hawak iapon sa Gehenna’ (sarong naglalaad na tambak nin basura sa luwas kan mga lanob kan Jerusalem), na nangangahulugan nin permanenteng kalaglagan.

Nagtao man si Jesus nin sadol kun paano aatubangon an mga tawong nakagibo sa sato nin maraot o nakakulog sa satong buot. “Dai ka magtumang sa maraot na tawo,” an sabi niya, “kundi sa siisay man na sumampaling sa saimo sa tuo mong pisngi, iatubang mo man sa saiya an ibong na pisngi.” (Mateo 5:39) Dai man buot sabihon na dai puwedeng idepensa nin saro an sadiri niya o an saiyang pamilya kun inaatake. Sinambit ni Jesus an pagsampaling, na dai ginigibo para kulugan na marhay o gadanon an saro; imbes, saro iyan na insulto. An sinasabi niya iyo na kun purbaran nin saro na magpuon nin iriwal o argumento, magsalang paagi sa pagsampaling o nakakainsultong mga tataramon, dai magbalos.

An sadol na iyan kauyon kan katugunan nin Diyos na kamutan an kapwa. Kaya sinadol ni Jesus an mga nagdadangog: “Padagos na kamutan an saindong mga kaiwal asin padagos na ipamibi an mga nagpepersegir sa saindo.” Nagtao siya nin mapuwersang dahilan: “Tanganing kamo magin mga aki kan saindong Ama na nasa langit, huli ta pareho niyang pinapasirangan nin aldaw an mga maraot asin an mga marahay.”—Mateo 5:44, 45.

Sinumaryo ni Jesus an kabtang na ini kan sermon sa pagsasabing: “Kaya ngani dapat kamong magin perpekto, kun paanong an saindong langitnon na Ama perpekto.” (Mateo 5:48) Malinaw na dai niya buot sabihon na puwedeng magin lubos na perpekto an mga tawo. Pero, kun aarugon ta an Diyos, mapapahiwas niyato an satong pagkamuot para kamutan pati an satong mga kaiwal. Sa ibang pagtaram: “Padagos kamong magin mahihirakon, kun paanong an saindong Ama mahihirakon.”—Lucas 6:36.

Sa pagpadagos ni Jesus, dinagka niya an mga nagdadangog: “Mag-ingat kamo na an saindong pagkamatanos dai magin pagpasikat sana sa mga tawo.” Kinondenar niya an sagin-sagin na pagigin maki-Diyos kan siya magsabi pa: “Kun nagtatao ka nin tabang sa mga pobre bilang pagpahiling nin pagkahirak, dai ka magpatanog nin trumpeta sa inutan mo, arog kan ginigibo kan mga parasagin-sagin.” (Mateo 6:1, 2) Mas marahay na magin sekreto an pagtabang bilang pagpahiling nin pagkahirak.

Sunod na sinabi ni Jesus: “Kun namimibi kamo, dai kamo mag-arog sa mga parasagin-sagin, huli ta gusto nindang mamibi na nakatindog sa mga sinagoga asin sa mga kanto kan mayor na mga tinampo tanganing mahiling nin mga tawo.” Imbes, siya nagsabi: “Kun ika namimibi, maglaog ka sa kuwarto mo asin pagkasara mo kan pinto, mamibi ka sa saimong dai nahihiling na Ama.” (Mateo 6:5, 6) Dai man si Jesus kontra sa gabos na pagpamibi na ginigibo sa publiko, huling siya mismo namibi man nin siring. An kinokondenar niya iyo an mga pamibi na sinasambit para pahangaon an mga nagdadangog asin makakua nin pag-umaw.

Sinadol niya an mga tawo: “Kun namimibi, dai nindo pagparauruutruhon an iyo man sanang mga tataramon arog kan ginigibo kan mga tawo kan mga nasyon.” (Mateo 6:7) Dai niya buot sabihon na sala an pauruutrong pagpamibi dapit sa sarong bagay. Imbes, dai niya inuuyunan na “pagparauruutruhon” an tinuom na mga tataramon, na namimibi na mayo man sa buot. Dangan itinao niya an modelong pamibi na may kaibang pitong kahagadan. Ipinapahayag sa inot na tulo an pagmidbid sa deretso nin Diyos na mamahala asin sa saiyang mga katuyuhan—an pakangbanalon an saiyang ngaran, dumatong an saiyang Kahadian, asin mangyari an saiyang kabutan. Sunod sana sa mga bagay na iyan an personal tang mga kahagadan na itao sa sato an kakanon sa aroaldaw asin patawadon an mga kasalan ta, pati na an pakiulay na dai madaog nin sugot asin iligtas sa saro na maraot.

Gurano kahalaga dapat sa sato an satong mga pagsadiri? Sinadol ni Jesus an mga tawo: “Dai na kamo magparatipon nin kayamanan para sa saindong sadiri digdi sa daga, kun sain rinaraot iyan nin mga insekto asin takla saka may mga parahabon na nanglalaog.” Rasonable nanggad! An materyal na mga kayamanan puwedeng mapara asin talagang napapara, saka an pagkaigwa ta kaiyan dai man kaipuhan para makamtan an pag-uyon nin Diyos. Huli kaiyan, si Jesus nagsabi pa: “Magtipon kamo para sa saindong sadiri nin kayamanan sa langit.” Magigibo ta ini kun iinuton niyato sa satong buhay an paglilingkod sa Diyos. Dai makukua nin siisay man an satong marahay na relasyon sa Diyos o an balos kaiyan na buhay na daing katapusan. Totoo nanggad an sinabi ni Jesus: “Kun hain an saimong kayamanan, yaon man duman an saimong puso.”—Mateo 6:19-21.

Para iduon an puntong ini, nagtao si Jesus nin ilustrasyon: “An lampara kan hawak iyo an mata. Kaya, kun an saimong mata nakapokus, magigin maliwanag an bilog mong hawak. Pero kun an saimong mata maurihon, magigin madiklom an bilog mong hawak.” (Mateo 6:22, 23) Kun an satong mata naggagana nin tama, garo iyan maliwanag na lampara sa satong hawak. Pero para magin siring, dapat na an satong mata nakapokus sa sarong bagay; ta kun dai, puwede kitang magkaigwa nin salang pagmansay sa buhay. An pagpokus sa materyal na mga kayamanan imbes na sa paglilingkod sa Diyos puwedeng mangahulugan na an bilog na hawak ta “magigin madiklom,” na tibaad sumagkod sa paggibo nin mga bagay na kuwestiyonable o mapandaya.

Dangan nagtao si Jesus nin mapuwersang halimbawa: “Dai nin siisay man na makakapaglingkod bilang uripon nin duwang kagurangnan; huli ta magsalang ikakaungis niya an saro asin mamumutan an saro, o magigin maimbod siya sa saro asin hahabuan an saro. Dai kamo makakapaglingkod bilang uripon nin Diyos asin nin Kayamanan.”—Mateo 6:24.

An nagkapira sa mga nagdadangog ki Jesus tibaad nag-iisip kun paano ninda dapat mansayon an saindang materyal na pangangaipo. Kaya sinigurado niya sa sainda na dai sinda dapat mahadit kun iniinot ninda an paglilingkod sa Diyos. “Masdan nindong marhay an mga gamgam sa kalangitan; dai sinda nagsasabwag nin banhi o nag-aani o nagtitipon sa mga kamalig. Pero, pinapakakan sinda kan saindong langitnon na Ama.”—Mateo 6:26.

Asin kumusta man an mga tanom na may burak sa kalangtadan na yaon sa bulod? Sinambit ni Jesus na “maski si Solomon sa gabos niyang kamurawayan dai nasamnuhan nin arog sa saro sa mga ini.” Ano an ipinapahiling kaini? “Kun binabaduan nin Diyos sa arog kaining paagi an mga tanom sa kalangtadan, na ngunyan yaon asin sa aga iaapon sa hurno, bako daw na mas tatawan niya kamo nin ibabado?” (Mateo 6:29, 30) May kadunungan na nagsadol si Jesus: “Kaya dai kamo nuarin man maghadit asin magsabi, ‘Ano an kakakanon mi?’ o, ‘Ano an iinumon mi?’ o, ‘Ano an isusulot mi?’ . . . Aram kan saindong langitnon na Ama na kaipuhan nindo an gabos na bagay na ini. Kun siring, padagos na hanapon nguna an Kahadian saka an saiyang katanusan, asin an gabos na iba pang bagay na ini idadagdag sa saindo.”—Mateo 6:31-33.

An mga apostol asin iba pang sinserong indibidwal gustong mamuhay sa paagi na inuuyunan nin Diyos, pero bako iyan pasil sa saindang mga kamugtakan. Halimbawa, dakul na Fariseo an mapaghanap nin sala, na daing hirak na hinuhusgaran an iba. Kaya sinadol ni Jesus an mga nagdadangog: “Magpundo na kamo sa paghusgar tanganing dai kamo paghusgaran; huli ta an paghusgar na ihinuhusgar nindo iyo an ihuhusgar sa saindo.”—Mateo 7:1, 2.

Peligrosong arugon an mga Fariseo na labi-labi kamapaghanap nin sala, arog kan iinilustrar ni Jesus: “An tawong buta dai puwedeng magkabit nin tawong buta, bako daw? Pareho sindang mahuhulog sa kalot, bakong iyo?” Kaya paano dapat mansayon kan mga nagdadangog ki Jesus an iba? Dai sinda dapat magin mapaghanap nin sala, huling magabat na pagkakasala iyan. Naghapot siya: “Paano mo masasabi sa saimong tugang, ‘Tugang, halion ko daw an dagami na yaon sa mata mo,’ mantang ika mismo, dai mo nahihiling an tabla sa sadiri mong mata? Parasagin-sagin! Halion mo nguna an tabla sa sadiri mong mata, dangan mahihiling mo nin malinaw kun paano hahalion an dagami sa mata kan saimong tugang.”—Lucas 6:39-42.

Dai buot sabihon kaini na an mga disipulo dai na magibo nin ano man na paghusgar. “Dai nindo ipagtao sa mga ayam an bagay na banal o iapon man an saindong mga perlas sa atubangan nin mga urig,” an sadol sa sainda ni Jesus. (Mateo 7:6) An mga katotoohan sa Tataramon nin Diyos mahalagang marhay, siring sa mga perlas. Kun an iba minagawi na arog sa mga hayop, na dai nagpapahiling nin pagpapahalaga sa mahalagang marhay na mga katotoohan na ini, dapat sindang bayaan kan mga disipulo asin hanapon an mga naghihimati.

Binalikan ni Jesus an manungod sa pamimibi asin idinuon na kaipuhan na magin matiyaga diyan. “Padagos na maghagad, asin itatao iyan sa saindo.” Andam an Diyos na simbagon an mga pamibi, arog kan idinuon ni Jesus paagi sa paghapot: “Siisay sa saindo, kun hagadan kan aki niya nin tinapay, an matao sa saiya nin gapo? . . . Kun siring, kun kamo, maski ngani maraot, tataong magtao nin marahay na mga regalo sa mga aki nindo, lalo nang matao an saindong Ama na nasa langit nin marahay na mga bagay sa mga naghahagad sa saiya!”—Mateo 7:7-11.

Dangan itinao ni Jesus an nagin bantog na pamantayan sa paggawi: “Kun siring, an gabos na buot nindong gibuhon sa saindo nin mga tawo, iyo man an dapat nindong gibuhon sa sainda.” Bako daw na dapat tang isapuso asin sunudon an magayon na sadol na iyan? Pero, puwedeng magin dipisil iyan, arog kan mahihiling sa instruksiyon ni Jesus: “Magralaog kamo sa hayakpit na trangkahan, huli ta halakbang an trangkahan saka mahiwas an dalan pasiring sa kalaglagan, asin dakul an nag-aaragi diyan; mantang hayakpit an trangkahan asin piot an dalan pasiring sa buhay, asin dikit an nakakakua kaiyan.”—Mateo 7:12-14.

May mga maghihinguwang irayo an mga disipulo sa dalan na pasiring sa buhay, kaya nagpatanid si Jesus: “Magin mapagbantay kamo sa mga bakong tunay na propeta na minadiyan sa saindo na may sulot na arog kan sa karnero, pero sa laog, sinda pasluon na mga lobo.” (Mateo 7:15) Sigun ki Jesus, mamimidbid an marahay na kahoy asin raot na kahoy sa mga bunga ninda. Kapareho man iyan sa tawo. Kaya, mamimidbid ta an mga bakong tunay na propeta sa mga katukduan asin paggawi ninda. Iyo, ipinaliwanag ni Jesus na bako sanang sa sinasabi nin saro mamimidbid na siya disipulo niya kundi sa saiyang ginigibo man. May mga naghihingakong si Jesus an Kagurangnan ninda, pero paano kun dai ninda ginigibo an kabutan nin Diyos? Nagsabi si Jesus: “Sasabihon ko sa sainda: ‘Dai ko lamang kamo midbid! Rumayo kamo sa sako, kamong mga paragibo nin karatan!’”—Mateo 7:23.

Sa pagtatapos kan sermon, ipinahayag ni Jesus: “An lambang nagdadangog sa mga tataramon kong ini asin naggigibo kaiyan magigin kaagid nin sarong mapagmansay na lalaki na nagtugdok kan saiyang harong sa ibabaw kan gapo. Asin nag-uran nin makusog asin buminaha saka nagkaigwa nin makusog na duros asin rinapado an harong na iyan, pero dai ini nagaba, huli ta nasa ibabaw kan gapo an pundasyon kaiyan.” (Mateo 7:24, 25) Taano ta dai nagaba an harong? Huling an lalaki “nagkalot nin hararom sagkod na makaabot sa gapo asin ibinugtak diyan an pundasyon.” (Lucas 6:48) Kaya bako sanang paghinanyog sa mga tataramon ni Jesus an kaipuhan. Dapat tang ‘gibuhon iyan.’

Alagad, kumusta man an saro na “nagdadangog sa mga tataramon” ni Jesus pero “dai naggigibo kaiyan”? Siya “kaagid nin sarong mangmang na lalaki na nagtugdok kan saiyang harong sa ibabaw kan baybay.” (Mateo 7:26) Pag nag-uran, nagbaha, asin nagduros, marurumpag iyan.

Napangalas na marhay an mga tawo sa paagi nin pagtutukdo ni Jesus sa sermon na ini huling nagtutukdo siya siring sa saro na igwa nin awtoridad asin bakong siring sa mga lider nin relihiyon. Posibleng dakul sa mga nagdangog sa saiya an nagin mga disipulo niya.