Mga Panahon Asin Kapanahonan na Nasa Kamot ni Jehova

“Mayo sa saindo an pakaaram kan mga panahon o kapanahonan na ibinugtak kan Ama sa saiyang sadiring kapangyarihan.”—GIBO 1:7.

 1. Paano sinimbag ni Jesus an mga hapot kan saiyang mga apostol dapit sa panahon?

ANO pa an magigin mas natural para sa mga “nag-aaragagha asin nag-aaragrangay huli sa gabos na makauuyam nin makuring bagay na ginigibo” sa Kakristianohan asin sa bilog na daga kisa sa isip-isipon kun noarin matatapos an maraot na palakaw na ini asin sasalidahan kan matanos na bagong kinaban nin Dios? (Ezequiel 9:4; 2 Pedro 3:​13) An mga apostol ni Jesus naghapot sa saiya nin mga hapot na dapit sa panahon kaidtong madali na siang magadan asin pagkabuhay nia liwat. (Mateo 24:3; Gibo 1:6) Minsan siring, sa pagsimbag dai sinda tinawan ni Jesus nin paagi na makalkulo an mga petsa. Sa sarong pangyayari tinawan nia sinda nin tanda na kompuesto nin laen-laen na kabtang, asin sa saro naman sinabi nia na ‘mayo sa sainda an pakaaram kan mga panahon o kapanahonan na ibinugtak kan Ama sa saiyang sadiring kapangyarihan.’​—Gibo 1:7.

 2. Taano ta masasabi na dai aram ni Jesus kaidto pa an iskedyul kan saiyang Ama sa mga pangyayari na nakatalagang mangyari sa panahon kan katapusan?

² Minsan ngani si Jesus an bugtong na Aki ni Jehova, sia mismo dai nakaaaram kaidto pa kan iskedyul kan saiyang Ama para sa mga mangyayari. Sa saiyang hula mapadapit sa huring mga aldaw, mapakumbabang inadmitir ni Jesus: “May labot sa aldaw asin oras na iyan mayo nin siisay man na nakaaaram, ni an mga anghel kan kalangitan ni an Aki, kundi an Ama sana.” (Mateo 24:36) Si Jesus andam na pasensiosong maghalat sa saiyang Ama na ihayag sa saiya an eksaktong panahon sa paggibo nin nanlalaglag na aksion tumang sa maraot na palakaw na ini nin mga bagay.a

 3. Ano an manonodan niato sa simbag ni Jesus sa mga hapot mapadapit sa katuyohan nin Dios?

³ Duwang bagay an madededusir sa pagsimbag ni Jesus sa mga hapot may koneksion sa kun noarin mangyayari an mga bagay bilang kaotoban kan katuyohan nin Dios. Enot, na si Jehova may iskedyul; asin ikaduwa, na sia sana an nagtatalaan kaiyan nin depinido, asin dai makalalaom an saiyang mga lingkod na tawan nin eksaktong patienot na impormasyon manongod sa saiyang mga panahon o kapanahonan.

An mga Panahon Asin Kapanahonan ni Jehova

 4. Ano an kahulogan kan mga termino sa Griego na trinadusir na “mga panahon” asin “kapanahonan” sa Gibo 1:7?

⁴ Ano an boot sabihon kan “mga panahon” asin “kapanahonan”? An deklarasyon ni Jesus na nasusurat sa Gibo 1:7 may duwang aspekto nin panahon. An termino sa Griego na trinadusir na “mga panahon” nangangahulogan na “panahon sa sentido nin lawig,” laba nin panahon (halaba o halipot). An “kapanahonan” iyo an traduksion nin termino na nagtataram manongod sa piho o itinalaan na panahon, partikular na kapanahonan, o peryodo, na tinandaan nin nagkapirang nagpapamidbid na kabtang. Mapadapit sa duwang orihinal na terminong ini, si W. E. Vine nagsasabi: “Sa Gibo 1:​7, pareho ‘ibinugtak kan Ama sa Saiyang sadiring autoridad’ an mga panahon (chronos), an lawig kan mga peryodo, asin an kapanahonan (kairos), mga panahon na midbid sa nagkapirang pangyayari.”

 5. Kasuarin sinabi ni Jehova ki Noe an Saiyang katuyohan na laglagon an marigsok na kinaban, asin anong dobleng misyon an inotob ni Noe?

⁵ Bago kan Baha, itinalaan nin Dios an 120 taon na sagkodan na panahon para sa marigsok na kinaban na pinapangyari nin mga tawo asin nin rebeldeng nagmateryalisar na mga anghel. (Genesis 6:​1-3) An diosnon na si Noe 480 anyos kaidto. (Genesis 7:6) Sia mayong aki asin nagdanay na siring sa laog pa nin 20 taon. (Genesis 5:​32) Pakalihis nin dakol na taon, kaidto sanang an mga aki ni Noe nasa edad na asin may agom na, na sinabi nin Dios ki Noe an Saiyang katuyohan na haleon sa daga an karatan. (Genesis 6:​9-​13, 18) Dawa kaidto, minsan ngani si Noe pinagkatiwalaan kan dobleng sugo na pagtogdok kan dahong asin paghuhulit sa saiyang mga katemporanyo, dai ihinayag sa saiya ni Jehova an saiyang iskedyul.​—Genesis 6:​14; 2 Pedro 2:5.

 6. (a) Paano ipinaheling ni Noe na ipinabaya nia sa kamot ni Jehova an manongod sa panahon? (b) Paano niato maaarog an halimbawa ni Noe?

⁶ Sa laog nin dakol na dekada​—tibaad kabangang siglo—​“ginibo ni Noe an segun sa gabos na ipinagboot sa saiya nin Dios.” Ginibo iyan ni Noe “huli sa pagtubod,” na dai aram an eksaktong petsa. (Genesis 6:22; Hebreo 11:7) Sia pinabayaan ni Jehova na daing pakaaram manongod sa eksaktong iskedyul nin mga mangyayari sagkod na sarong semana na sana bago mapoon an Delubyo. (Genesis 7:​1-5) An lubos na tiwala asin pagtubod ni Noe ki Jehova nagpangyari sa saiya na ipabaya sa kamot nin Dios an manongod sa panahon. Asin seguradong kanigoan an pagpasalamat ni Noe kan mamatean nia an pagprotehir ni Jehova durante kan Baha saka sa huri luminuwas sia sa dahong pasiring sa nalinigan na daga! Mantang may tinatanaw na kaagid na paglaom na pagkaligtas, dai daw kita maninigong gumibo nin siring na pagtubod sa Dios?

7, 8. (a) Paano nagkaigwa nin mga nasyon asin kapangyarihan pankinaban? (b) Sa anong paagi na si Jehova “dineterminaran an itinalaan na mga panahon asin an mga kasagkodan kan erokan nin mga tawo”?

⁷ Pakalihis kan Baha, an kadaklan sa mga gikan ni Noe nagbaya sa tunay na pagsamba ki Jehova. Sa katuyohan na magdanay sa sarong lugar, pinonan nindang magtogdok nin sarong siudad asin torre para sa falsong pagsamba. Nagdesisyon si Jehova na panahon nang mag-interbenir. Rinibaraw nia an saindang lenguahe asin “iwinarak sinda . . . hale [sa Babel] pasiring sa ibabaw kan bilog na daga.” (Genesis 11:​4, 8, 9) Paghaloyhaloy, an mga grupo nin magkakalenguahe nagin mga nasyon, na an nagkapira sinakop an ibang nasyon asin nagin rehional na mga kapangyarihan, asin kapangyarihan pankinaban pa ngani.​—Genesis 10:32.

⁸ Kaoyon sa pagkaotob kan saiyang katuyohan, kun minsan dinedeterminaran nin Dios an nasyonal na mga linderos asin kun noarin mangingibabaw an sarong nasyon sa lokal o bilang kapangyarihan pankinaban. (Genesis 15:​13, 14, 18-​21; Exodo 23:31; Deuteronomio 2:​17-​22; Daniel 8:​5-7, 20, 21) Nasambitan ni apostol Pablo an aspektong ini kan mga panahon asin kapanahonan ni Jehova kan sabihan nia an Griegong mga intelektuwal sa Atenas: “An Dios na naggibo kan kinaban asin kan gabos na yaon dian . . . ginibo . . . hale sa sarong tawo an gabos na nasyon kan mga tawo, tanganing mag-erok sa ibabaw kan bilog na daga, asin saiyang dineterminaran an itinalaan na mga panahon asin an mga kasagkodan kan erokan nin mga tawo.”​—Gibo 17:​24, 26.

 9. Paano ‘liniwat ni Jehova an mga panahon asin kapanahonan’ dapit sa mga hade?

⁹ Ini dai nangangahulogan na si Jehova an may paninimbagan sa gabos na politikal na pagkongkistar asin pagbago sa tahaw kan mga nasyon. Pero, sia puedeng mag-interbenir kun noarin nia gusto tanganing magibo an saiyang katuyohan. Sa siring, si propeta Daniel, na kaidto makaheheling kan pagbagsak kan Kapangyarihan Pankinaban nin Babilonya asin pagsalida dian kan Medo-Persia, nagsabi manongod ki Jehova: “Sia an nagliliwat kan mga panahon asin kapanahonan, naghahale sa mga hade asin nagpapamugtak nin mga hade, nagtatao nin kadonongan sa mga madonong asin nin kaaraman sa mga tatao sa pakamansay.”​—Daniel 2:21; Isaias 44:24–45:7.

“Nagdadangadang Na an Panahon”

10, 11. (a) Gurano kahaloy bago pa na itinalaan ni Jehova an panahon na saiyang ililigtas an mga gikan ni Abraham sa kaoripnan? (b) Ano an nagsusuherir na dai aram nin eksakto kan mga Israelita kun noarin sinda ililigtas?

¹⁰ Labing apat na siglo bago pa, itinalaan ni Jehova an eksaktong taon na saiyang susupogon an hade sa Kapangyarihan Pankinaban nin Egipto asin patatalingkason an mga gikan ni Abraham sa kaoripnan. Ihinahayag an saiyang katuyohan ki Abraham, an Dios nanuga: “Aramon mo nanggad na an saimong banhi magigin nakikihimanwa sa sarong daga na bako ninda, asin sinda kaipuhan na maglingkod sa sainda, asin an mga ini tunay nanggad na mapasakit sa sainda nin makuri sa laog nin apat na gatos na taon. Alagad an nasyon na saindang paglilingkodan hohokoman ko, asin pagkatapos kaiyan sinda maluwas na dara an dakol na rogaring.” (Genesis 15:​13, 14) Sa saiyang sumaryo kan kasaysayan nin Israel, na itinao sa atubangan kan Sanhedrin, nasambitan ni Esteban an peryodong ini nin 400 na taon asin sinabi: “Mantang nagdadangadang na an panahon para sa kaotoban kan panuga na hayag na ipinahayag nin Dios ki Abraham, an banwaan nagtalubo asin duminakol sa Egipto, sagkod na bumangon an ibang hade sa Egipto, na dai nakakamidbid ki Jose.”​—Gibo 7:6, 17, 18.

¹¹ An bagong Faraon na ini ginibong oripon an mga Israelita. An librong Genesis dai pa kaidto ikinasusurat ni Moises, maski posibleng marhay na an mga panuga ni Jehova ki Abraham ipinamana magsalang sa berbal o nasusurat na porma. Dawa siring, minalataw na an impormasyon na yaon sa mga Israelita dai nagpangyari sa sainda na makalkulo an eksaktong petsa kan saindang pagkaligtas sa pan-aapi. Aram nin Dios kun noarin nia sinda ililigtas, alagad minalataw na dai pinaaram an nagdudusang mga Israelita. Mababasa niato: “Nangyari na sa dakol na aldaw na idto nagadan sa katapustapusi an hade sa Egipto, alagad ta an mga aki ni Israel nagpadagos na mag-agagha huli sa kaoripnan asin magkururahaw sa pagreklamo, asin an saindang kurahaw para sa tabang daing ontok na nag-iitaas sa tunay na Dios huli sa kaoripnan. Pag-abot nin panahon dinangog nin Dios an saindang inagrangay asin ginirumdom nin Dios an saiyang tipan ki Abraham, Isaac asin Jacob. Kaya hineling nin Dios an mga aki ni Israel asin an Dios nagriparo.”​—Exodo 2:​23-25.

12. Paano ipinaheling ni Esteban na si Moises guminibo nin aksion na napaamay sa panahon ni Jehova?

¹² An kadaihan nin kaaraman na ini manongod sa eksaktong panahon kan pagliligtas sa Israel madededusir man sa sinopsis ni Esteban. Sa pagtaram manongod ki Moises, sia nagsabi: “Kan natatapos na an panahon kan saiyang ikaapat na polong taon, suminabong sa saiyang puso na helingon an saiyang mga tugang, an mga aki ni Israel. Asin kan maheling nia an saro na tinatrato nin bakong makatanosan, idinepensa nia sia asin ginibo an pagbalos para sa saro na minamaltrato paagi sa paggadan sa Egipcio. Ipinamumugtak nia na masasabotan kan saiyang mga tugang na tinatawan sinda nin Dios nin kaligtasan paagi sa saiyang kamot, alagad dai ninda iyan nasabotan.” (Gibo 7:​23-25) Digdi si Moises guminibo nin aksion na napaamay nin 40 taon sa panahon nin Dios. Sinabi ni Esteban na si Moises kinaipuhan na maghalat nin 40 pang taon bago an Dios ‘nagtao sa mga Israelita nin kaligtasan paagi sa saiyang kamot.’​—Gibo 7:​30-​36.

13. Paano an satong situwasyon kaagid kan sa mga Israelita bago an pagkaligtas ninda sa Egipto?

¹³ Minsan ngani “nagdadangadang na an panahon para sa kaotoban kan panuga” asin an eksaktong taon na iyan itinalaan na nin Dios nin depinido, si Moises asin an bilog na Israel kinaipuhan na gumibo nin pagtubod. Sinda kinaipuhan na maghalat sa itinalaan na panahon ni Jehova, na minalataw na dai iyan patienot na nakalkulo. Kita man kombensido na nagdadangadang na an satong pagkaligtas sa presenteng maraot na palakaw nin mga bagay. Aram niato na kita nabubuhay sa “huring mga aldaw.” (2 Timoteo 3:​1-5) Kaya dai daw kita maninigo na magin andam na ipaheling an satong pagtubod asin halaton an itinalaan na panahon ni Jehova para sa saiyang dakulang aldaw? (2 Pedro 3:​11-​13) Sa panahon na iyan, kapareho ni Moises asin kan mga Israelita, tibaad kita mag-awit nanggad nin mamuraway na awit nin pagliligtas, sa kaomawan ni Jehova.​—Exodo 15:​1-​19.

‘Kan Dumatong Na an Panahon’

14, 15. Paano niato naaaraman na an Dios nagtalaan nin panahon na an saiyang Aki pumadigdi sa daga, asin ano an binantayan kan mga propeta asin pati kan mga anghel?

¹⁴ Si Jehova nagtalaan nin pihong panahon na an saiyang Aking bugtong pumadigdi sa daga bilang an Mesiyas. Si Pablo nagsurat: “Kan dumatong na an kalubosan kan panahon, isinugo nin Dios an saiyang Aki, na naghale sa sarong babae asin nagin sakop kan ley.” (Galacia 4:4) Ini kaotoban kan panuga nin Dios na magsugo nin sarong Banhi​—‘si Silo, na mapapasaiya an pagkuyog kan mga banwaan.’​—Genesis 3:15; 49:10.

¹⁵ An mga propeta nin Dios​—pati an mga anghel—​nagbantay para sa “kapanahonan” na an Mesiyas malataw sa daga asin gigibohon na posible an kaligtasan para sa makasalan na katawohan. “May labot sa kaligtasan mismong ini,” sabi ni Pedro, “an maigot na pagsiyasat asin maingat na paghanap ginibo kan mga propeta na naghula manongod sa dai na kutana maninigong kabootan na nakatagama para sa saindo. Padagos sindang nagsiyasat kun anong partikular na kapanahonan o kun anong klaseng kapanahonan an ipinaririsa kan espiritu na yaon sa sainda may labot ki Cristo kan iyan nagpapatotoo enot pa manongod sa mga pagdusa para ki Cristo asin manongod sa mga kamurawayan na masunod sa mga ini. . . . Sa mismong mga bagay na ini an mga anghel nagmamawot na makamansay.”​—1 Pedro 1:​1-5, 10-12.

16, 17. (a) Paagi sa anong hula na tinabangan ni Jehova an mga Judio kan enot na siglo na antisiparon an Mesiyas? (b) Paano naapektaran kan hula ni Daniel an pag-antisipar nin mga Judio kan Mesiyas?

¹⁶ Paagi sa propeta niang si Daniel​—sarong tawo na marigon an pagtubod—​si Jehova may itinaong hula may koneksion sa “pitong polong semana.” Papangyayarihon kan hulang iyan na maaraman kan mga Judio kan enot na siglo na nagdadangadang na an paglataw kan ipinanugang Mesiyas. Sa sarong kabtang, an hula nagsabi: “Poon sa pagluwas kan pagboot na ibalik sa dati asin itogdok giraray an Jerusalem sagkod sa Mesiyas na Poon, maagi an pitong semana, saka anom na polo may duwang semana.” (Daniel 9:​24, 25) An mga intelektuwal na Judio, Katoliko, asin Protestante sa pankagabsan oyon na an mga “semana” na nasambitan digdi nangangahulogan na semana nin mga taon. An 69 “semana” (483 na taon) sa Daniel 9:​25 nagpoon kan 455 B.C.E., kan si Nehemias autorisaran ni Hadeng Artajerjes nin Persia “na ibalik sa dati asin itogdok giraray an Jerusalem.” (Nehemias 2:​1-8) Iyan natapos pakalihis nin 483 na taon​—kan 29 C.E., kan si Jesus bautismohan asin lahidan kan banal na espiritu, sa siring nagigin an Mesiyas, o Cristo.​—Mateo 3:​13-​17.

¹⁷ Dai aram kun baga aram nin eksakto kan mga Judio kan enot na siglo kun kasuarin nagpoon an 483 na taon. Alagad kan ponan ni Juan na Bautisador an saiyang ministeryo, “an mga tawo nag-aantisipar asin an gabos naghohorophorop sa saindang puso manongod ki Juan: ‘Sia daw an Cristo?’” (Lucas 3:15) An nagkapirang nag-espesyalisar sa Biblia ikinokonektar an pag-antisipar na ini sa hula ni Daniel. Sa pagkomento sa bersikulong ini, si Matthew Henry nagsurat: “Sinasabi digdi sa sato . . . kun paanong an mga tawo, dahelan sa ministeryo saka pagbautismo ni Juan, nag-isip-isip manongod sa Mesiyas, asin inisip na sia madali nang lumataw. . . . Patapos na an pitong polong semana ni Daniel.” An Pranses na Manuel Biblique, ni Vigouroux, Bacuez, asin Brassac nagsasabi: “Aram nin mga tawo na an pitong polong semana nin mga taon na itinalaan ni Daniel patapos na; mayo nin nataraka na madangog si Juan Bautista na ipinaiisi na harani na an kahadean nin Dios.” An Judiong intelektuwal na si Abba Hillel Silver nagsurat na segun sa “popular na kronolohiya” kaidto, “an Mesiyas inantisipar kaidtong mga ikaduwang un-kuarto kan enot na siglo C.E.”

Mga Pangyayari—Bakong mga Pagkalkulo kan Panahon

18. Minsan ngani an hula ni Daniel nakatabang sa mga Judio na maaraman an panahon na an Mesiyas maaantisipar na lumataw, ano an pinakanakakokombensir na ebidensia sa pagigin Mesiyas ni Jesus?

¹⁸ Minsan ngani minalataw na nakatabang an kronolohiya sa mga Judio na magkaigwa nin pankagabsan na ideya sa kun noarin nakatalaan na lumataw an Mesiyas, ipinaheheling nin suminunod na mga pangyayari na iyan dai nakatabang na makombensir an kadaklan sa sainda sa pagigin Mesiyas ni Jesus. Mayo nang sarong taon bago sia nagadan, hinapot ni Jesus an saiyang mga disipulo: “Siisay daa ako sabi kan mga kadaklan?” Sinda nagsimbag: “Si Juan Bautista; alagad an iba, si Elias, asin an iba pa, na an saro sa suanoy na mga propeta nagbangon.” (Lucas 9:​18, 19) Mayo kita nin rekord na kinotar ni Jesus kasuarin man an hula manongod sa simbolikong mga semana tanganing patunayan na sia an Mesiyas. Alagad sarong beses, sia nagsabi: “Igwa ako nin patotoo na mas dakula kisa kan ki Juan, huli ta an mismong mga gibo na itinao sa sako nin sakong Ama na hamanon, an mga gibo mismo na sakong ginigibo, nagpapatotoo manongod sa sako na isinugo ako kan Ama.” (Juan 5:36) Imbes na ano man na ihinayag na kronolohiya, an paghuhulit ni Jesus, an saiyang mga milagro, asin an mga nangyari kan sia magadan (an milagrosong kadikloman, an pagkagisi kan lipod sa templo, asin an linog) nagpatotoo na sia an Mesiyas na isinugo nin Dios.​—Mateo 27:​45, 51, 54; Juan 7:​31; Gibo 2:22.

19. (a) Paano maaaraman nin mga Kristiano na harani na an pagkalaglag nin Jerusalem? (b) Taano ta nagkaipo pa nin dakulang pagtubod an enot na mga Kristiano na nagdulag hale sa Jerusalem?

¹⁹ Siring man, pagkagadan ni Jesus, an enot na mga Kristiano dai tinawan nin paagi na makalkulo an maabot na katapusan kan Judiong palakaw nin mga bagay. Totoo, an hula ni Daniel manongod sa simbolikong mga semana nasambitan an pagkalaglag kan palakaw na iyan. (Daniel 9:​26b, 27b) Alagad ini mangyayari pagkatapos kan “pitong polong semana” (455 B.C.E.–36 C.E.). Sa ibang pagtaram, pagkatapos na an enot na mga Hentil magin parasunod ni Jesus kan 36 C.E., lihis na an mga Kristiano sa makahulogan na pangyayari sa kronolohiya na itinao kan Daniel kapitulo 9. Para sa sainda, mga pangyayari, bakong kronolohiya, an magigin tanda na an Judiong palakaw seguradong matatapos sa dai na mahahaloy. An mga pangyayaring idto, na ihinula ni Jesus, nagpoon na umabot sa kulminasyon poon kan 66 C.E., kan an mga hukbong Romano sakyadahon an Jerusalem dangan suminibog. Ini nagtao sa fiel, atentong mga Kristiano sa Jerusalem asin Judea kan oportunidad na “dumulag pasiring sa kabukidan.” (Lucas 21:​20-22) Huling mayo nin giya sa kronolohiya, dai aram kan enot na mga Kristianong idto kun noarin mangyayari an pagkalaglag kan Jerusalem. Kanigoan na pagtubod an kinaipuhan ninda na bayaan an saindang mga harong, oma, asin pandayan saka magdanay sa luwas nin Jerusalem sa laog nin mga apat na taon sagkod na bumalik an hukbong Romano kan 70 C.E. asin pinoho an Judiong palakaw!​—Lucas 19:​41-​44.

20. (a) Paano kita makikinabang sa mga halimbawa ni Noe, Moises, asin kan mga Kristiano sa Judea kan enot na siglo? (b) Ano an pag-oolayan niato sa kasunod na artikulo?

²⁰ Arog ni Noe, Moises, asin kan mga Kristiano sa Judea kan enot na siglo, kita ngonyan may kompiansa na ikapababaya sa kamot ni Jehova an mga panahon asin kapanahonan. An satong marigon na pagtubod na kita nabubuhay sa panahon kan katapusan asin na harani na an satong pagkaligtas depende, bako sanang sa pagkuenta sa kronolohiya, kundi sa aktuwal na mga pangyayari na kaotoban kan mga hula sa Biblia. Apuera kaini, minsan kita nabubuhay durante kan presensia ni Cristo, dai kita nakalilibre sa pangangaipo na tumubod asin magbantay. Dapat na kita padagos na mabuhay na may galagang pag-antisipar kan nakaoogmang mga pangyayari na ihinula sa Kasuratan. Ini an magigin tema kan kasunod na artikulo.

[Nota sa ibaba]

Bilang Repaso

◻ Kun dapit sa mga panahon asin kapanahonan ni Jehova, ano an sinabi ni Jesus sa saiyang mga apostol?

◻ Gurano kahaloy bago pa na naaraman ni Noe kun noarin nakatalaan na pumoon an Baha?

◻ Ano an nagpaparisa na dai aram nin eksakto ni Moises asin kan mga Israelita kun noarin sinda ililigtas sa Egipto?

◻ Paano kita makikinabang sa mga halimbawa sa Biblia may koneksion sa mga panahon asin kapanahonan ni Jehova?

[Retrato sa pahina 11]

An pagtubod ni Noe nagpangyari sa saiya na ipabaya sa kamot ni Jehova an manongod sa panahon