Aram Mo Daw?

Kan si Jesus yaon sa luwas kan linderos nin Israel sa probinsiya nin Siria na sakop kan Roma, sarong babaying Griego an nagdulok asin naghagad nin tabang sa saiya. Nagsimbag si Jesus paagi sa sarong ilustrasyon na ikinukumparar an mga bakong Judio sa “sadit na mga ido.” Sa Katugunan ni Moises, kabilang an mga ido sa maating mga hayop. (Levitico 11:27) Pero pang-iinsulto daw sa babaying Griego asin sa iba pang bakong Judio an sinabi ni Jesus?

Dai nanggad. An buot sabihon digdi ni Jesus, arog kan ipinaliwanag niya sa saiyang mga disipulo, iyo na kan panahon na iyan an mga Judio an priyoridad niyang tabangan. Kaya naggamit siya nin ilustrasyon para ipaliwanag iyan sa babaying Griego. Sinabi niya: “Bakong tama na kuanon an tinapay kan mga aki asin iapon iyan sa sadit na mga ido.” (Mateo 15:21-26; Marcos 7:26) Para sa mga Griego asin Romano, an ido sarong ataman na hayop na kaiba ninda sa harong asin kakawat kan mga aki. Kaya an ekspresyon na “sadit na mga ido” posibleng nagpaparisa nin mabuot asin kawili-wiling paglaladawan. Nasabutan kan babaying Griego an ilustrasyon ni Jesus asin nagsabi: “Iyo, Kagurangnan, pero an sadit bagang mga ido nagkakakan kan mga rakdag na nahuhulog hali sa lamesa kan mga kagsadiri sa sainda.” Inumaw ni Jesus an pagtubod kan babayi asin pinaumayan an aking babayi kaini.—Mateo 15:27, 28.

Huling pasabat sa duros, nasakitan sa paglayag an barkong sinakayan ni Pablo na pasiring sa Italia. Sa sarong pagduong kan barko, nagsuhestiyon an apostol na dai nguna idagos an pagbiyahe. (Gibo 27:9-12) May basehan daw an suhestiyon niyang iyan?

Aram kan mga paralayag kaidto na delikadong marhay na maglayag sa Dagat Mediteraneo sa panahon nin tiglipot o sa kabangaan kan bulan nin Nobyembre sagkod Marso. Ipinagbabawal sa mga bulan na iyan an paglayag sa dagat. Pero nangyari an pagbiyahe na sinabi ni Pablo sa bulan nin Setyembre o Oktubre. Sa saiyang librong Epitome of Military Science, ipinaliwanag kan Romanong parasurat na si Vegetius (ikaapat na siglo C.E.) an dapit sa pagbiyahe sa dagat na iyan: “May mga bulan na magayon maglayag, may mga bulan man na daing kasiguraduhan, pero may mga bulan talaga na imposibleng makabiyahe.” Sinabi ni Vegetius na ligtas magbiyahe puon Mayo 27 sagkod Setyembre 14 pero puon Setyembre 15 sagkod Nobyembre 11 asin Marso 11 sagkod Mayo 26, iyan an panahon na mayong kasiguraduhan o delikado an paglayag. Siguradong aram iyan ni Pablo huling siya sarong eksperyensiyadong biyahero. Posibleng aram man iyan kan kapitan asin kagsadiri kan barko, pero dai sinda nagdangog sa suhestiyon ni Pablo. Suminadsad asin naraot an barko ninda.—Gibo 27:13-44.