“Libota an Daga”

“Libota an daga sa kalabaan kaiyan asin sa kalakbangan kaiyan.”​—GENESIS 13:17.

 1. Anong interesanteng instruksion an itinao nin Dios ki Abraham?

NAOOGMA daw kamong mamasyar sa probinsia, na tibaad nagbibiahe sa auto sa katapusan kan semana? An iba mas gustong mamasyar na nagbibisikleta tanganing mag-ehersisyo asin luway-luway sanang mapagmasdan an magayon na tanawon. An iba pa gustong magbaklay tanganing magin pamilyar asin ikaogma an lugar na dai naghihidali. Sa parate limitado sana an lawig kan siring na mga pamamasyar. Alagad imahinara an siertong namatean ni Abraham pakatapos na sabihon sa saiya nin Dios: “Buhat, libota an daga sa kalabaan kaiyan asin sa kalakbangan kaiyan, huli ta sa saimo itatao ko iyan!”​—Genesis 13:17.

 2. Pakahale sa Egipto, saen nagduman si Abraham?

² Estudyare an konteksto kan mga tataramon na iyan. Kaiba an saiyang agom asin iba pa, si Abraham temporaryong nag-istar sa Egipto. Sinasabi sato kan Genesis kapitulo 13 na naghale sinda sa Egipto asin dinara an saindang mga aripompon sa “Negeb.” Dangan “nagpabarobalyo [si Abraham] nin kampamento hale sa Negeb asin pasiring sa Betel.” Kan may lumataw na problema sa pag-oltanan kan mga pastor nia asin kan sa sobrino niang si Lot asin nagin malinaw na an duwa kaipuhan na humanap nin magkasuway na mga pasabsaban, maboot na pinaenot ni Abraham si Lot na pumili. Pinili ni Lot an “Distrito kan Jordan,” sarong matubang na kababan “arog kan tatamnan ni Jehova,” asin pag-abot nin panahon nag-istar sa Sodoma. Sinabi nin Dios ki Abraham: “Tingagan tabi an saimong mga mata asin itingkalag mo hale sa saimong namumugtakan, paamihanan asin patimog asin pasirangan patin pasolnopan.” Posibleng marhay na mantang nasa halangkaw na lugar kan Betel, natatanaw ni Abraham an ibang kabtang kan daga. Pero, bako sana iyan. Inagda sia nin Dios na ‘liboton an daga’ asin magin pamilyar sa naturalesa asin mga rehion kaiyan.

 3. Taano ta tibaad masakit na iladawan sa isip an mga pagbaklay ni Abraham?

³ Gurano man kahiwas an nalibot ni Abraham bago nakaabot sa Hebron, siertong mas pamilyar sia sa Dagang Panuga kisa kadaklan sa sato. Isip-isipa an mga lugar na nasambitan sa pagkasaysay na ini​—Negeb, Betel, an Distrito kan Jordan, Sodoma, asin Hebron. Nasasakitan daw kamong imahinaron kun haen an mga lugar na iyan? Masakit ini para sa dakol huli ta kakadikit sana sa banwaan ni Jehova an nakapasyar na sa mga lugar na nababasa ninda sa Biblia, na linilibot an kalabaan asin kalakbangan kan daga. Pero, may dahelan kitang magin interesadong marhay na manodan an mga lugar sa Biblia. Taano?

4, 5. (a) Paano konektado an Talinhaga 18:15 sa kaaraman asin pakasabot sa kadagaan na nasambitan sa Biblia? (b) Ano an iiniilustrar kan Sofonias kapitulo 2?

⁴ An Tataramon nin Dios nagkokomento: “An puso kan may pakasabot nakakakua nin kaaraman, asin an talinga kan mga madonong nagmamaigot na makakua nin kaaraman.” (Talinhaga 18:15) Kadakol kan temang puedeng maaraman nin saro, pero may pangenot na halaga an tamang kaaraman may koneksion ki Jehova Dios asin saiyang mga ginibo. Sierto nanggad, an nababasa niato sa Biblia importanteng marhay sa bagay na iyan. (2 Timoteo 3:16) Pero, mangnohon na kalabot an pakasabot. Iyan an abilidad na siyasaton an sarong bagay, risahon o mansayon an mga koneksion kan mga kabtang kaiyan asin kan kabilogan. Totoo ini sa mga impormasyon manongod sa mga lugar na nasambitan sa Biblia. Halimbawa, aram kan kadaklan sa sato kun haen an Egipto, alagad sagkod saen an nasasabotan niato manongod sa komento na si Abraham nagluwas sa Egipto dangan ‘nagpasiring sa Negeb,’ kan huri sa Betel, dangan sa Hebron? Nasasabotan daw nindo an koneksion kan mga lugar na iyan?

⁵ O tibaad sinundan nindo an sarong iskedyul sa pagbasa sa Biblia na kaiba an Sofonias kapitulo 2. Nabasa nindo dian an mga ngaran nin mga siudad, tawo, asin kadagaan. An Gaza, Askelon, Asdod, Ekron, Sodoma, asin Ninive siring man an Canaan, Moab, Amon, asin Asiria gabos nasambitan sa sarong kapitulong iyan. Ikinaladawan daw nanggad nindo sa isip an mga lugar na idto na inerokan nin tunay na mga tawo, mga tawong kalabot sa kaotoban kan hula nin Dios?

 6. Taano ta naaapresyar kan nagkapirang Kristiano an mga mapa? (Helingon an kahon.)

⁶ An dakol na estudyante kan Tataramon nin Dios nakinabang na marhay sa pagkonsulta sa mga mapa kan kadagaan na nasambitan sa Biblia. Ginigibo ninda ini, bakong huli sa interes sana sa mga mapa, kundi huli ta narerealisar ninda na paagi sa paggamit sa mga mapa, madadagdagan ninda an saindang kaaraman sa Tataramon nin Dios. Matatabangan man sinda kan mga mapa na dugangan an saindang pakasabot, huling naheheling ninda kun paanong an aram na nindang mga katunayan konektado sa iba pang impormasyon. Mantang ineestudyaran niato an nagkapirang halimbawa, posibleng mapapararom man nindo an saindong pag-apresyar ki Jehova asin magkakaigwa kamo nin mas mahiwas na pakarorop sa mga pagkasaysay sa saiyang Tataramon.​—Helingon an kahon sa pahina 14.

Mahalaga an Pakaaram sa Distansia

7, 8. (a) Anong makangangalas na bagay an ginibo ni Samson may koneksion sa Gaza? (b) Anong impormasyon an nagdadagdag nin kahulogan sa ginibo ni Samson? (c) Paano nakakatabang sa sato an kaaraman asin pakasabot sa pagkasaysay na ini may koneksion ki Samson?

⁷ Sa Hokom 16:​2, mababasa nindo an manongod ki Hokom Samson na nasa Gaza. An ngaran na Gaza sa parate minalataw sa mga bareta sa presenteng panahon, kaya tibaad magkaigwa kamo nin pankagabsan na ideya kun yaon saen kaidto si Samson, sa teritoryo nin Filistea na harani sa Baybayon nin Mediterraneo. [gl 11] Ngonyan riparohon nindo an Hokom 16:3: “Si Samson nagdanay na nakahigda sagkod matangang banggi dangan buminuhat kan matangang banggi asin kinapotan an mga pinto kan tata kan siudad asin an duwang poste sa gilid asin binulnot iyan kaiba an pamarat asin pinasan iyan asin dinara iyan sagkod sa alitoktok kan bukid na nasa tangod kan Hebron.”

⁸ Daing duda na dakula asin magabat an mga tata asin poste sa gilid nin sarong kuta na arog kan Gaza. Imahinaron na pinoprobaran nindong buhaton iyan! Nabuhat iyan ni Samson, alagad saen nia dinara iyan, asin anong klaseng pagbaklay an kinaipuhan niang gibohon? Bueno, an Gaza nasa may baybayon na haros pantay sa kapatagan kan dagat. [gl 15] Minsan siring, an Hebron nasa sirangan sa langkaw na 900 metros​—patukad nanggad! Dai niato madeterminaran an eksaktong lugar “kan bukid na nasa tangod kan Hebron,” alagad an siudad mga 60 kilometros hale sa Gaza​—tukaron pa! An pakaaram kan kalabot na distansia nagpapangyaring magin mas makahulogan an ginibo ni Samson, bako daw? Asin girumdoma kun taano ta nagibo ni Samson an siring​—“an espiritu ni Jehova naghiro sa saiya.” (Hokom 14:6, 19; 15:14) Bilang mga Kristiano ngonyan, dai kita naglalaom na tatawan kita nin pambihirang pisikal na kosog kan espiritu nin Dios. Pero, puedeng dugangan kan iyo man sanang makapangyarihan na espiritung iyan an satong pakasabot sa hararom na espirituwal na mga bagay asin gibohon kitang makosog segun sa pagkatawo niato sa laog. (1 Corinto 2:10-16; 13:8; Efeso 3:16; Colosas 1:​9, 10) Iyo, an pakasabot sa pagkasaysay manongod ki Samson nagdodoon kan bagay na puede kitang tabangan kan espiritu nin Dios.

9, 10. (a) Ano an kalabot sa kapangganahan ni Gedeon tumang sa mga Midianita? (b) Paano makakatabang an satong kaaraman manongod sa kalabot na geograpiya tanganing magin mas makahulogan an pagkasaysay na ini?

⁹ An kapangganahan ni Gedeon tumang sa mga Midianita saro pang pagkasaysay na nagdodoon kan kahalagahan kan pakaaram sa mga distansia. Aram kan kadaklan na nagbabasa kan Biblia na dinaog ni Hokom Gedeon asin kan saiyang hukbo nin 300 katawo an sarong koalisyon nin 135,000 na nananakyada​—mga Midianita, Amalequita, asin iba pa na nagkampo sa kaplanodohan nin Jezreel, harani sa bulod nin More. [gl 18] Pinatanog kan mga tawohan ni Gedeon an mga amodyong, pinarasa an mga dulay tanganing iluwas an saindang mga karaba, asin nagkururahaw: “An minasbad ni Jehova asin ni Gedeon!” Huli kaini naribaraw asin natakot an mga kaiwal, kaya pinonan nindang maggaradanan. (Hokom 6:33; 7:1-22) Iyan daw sana an bilog na nangyari, sarong marikas na aksion sa kadikloman nin banggi? Padagos nindong basahon an Hokom kapitulo 7 asin 8. Maheheling nindo na ipinadagos ni Gedeon an pagsalakay. Sa dakol na lugar na nasambitan, an nagkapira dai puedeng iasosyar ngonyan sa midbid na mga lugar, kaya iyan tibaad dai lumataw sa mga mapa sa Biblia. Pero, igo na an naaraman na mga lugar, kaya puede niatong sundan an mga aksion ni Gedeon.

¹⁰ Linapag ni Gedeon an mga natada sa mga hukbo kan koalisyon sagkod sa Bet-sita dangan patimog sa Abel-mehola, na harani sa Jordan. (Hokom 7:22-25) An pagkasaysay nagsasabi: “Nagdatong si Gedeon sa Jordan, asin dinakit iyan, sia asin an tolong gatos na lalaki na kaiba nia, paragal na alagad padagos pa sa paglapag.” Kan makadakit na, linapag kan mga Israelita an mga kaiwal patimog sa Sucot asin Penuel, harani sa Jabok, dangan patukad sa kabubulodan sa Jogbeha (harani sa presenteng panahon na Amman, Jordan). Mga 80 kilometros iyan na paglapag asin pakikilaban. Nabihag asin ginadan ni Gedeon an duwang hade na Midianita; dangan nagbalik sia sa saiyang siudad, an Ofra, na harani sa pinonan kan ralaban. (Hokom 8:4-12, 21-27) Malinaw nanggad, an ginibo ni Gedeon bako sanang pirang minutong pagpatanog nin amodyong, pagwasiwas nin karaba, asin pagkurahaw. Asin isip-isipon nindo kun paano iyan nakakadagdag nin puersa sa sinabi manongod sa mga tawong may pagtubod: “Magkukulang ako nin panahon kun padagos kong isasaysay an manongod ki Gedeon [asin iba pa na] hale sa maluyang kamugtakan ginibong makapangyarihan, nagin pusoan sa ralaban.” (Hebreo 11:32-34) An mga Kristiano tibaad mapagal man sa pisikal, alagad bako daw na mahalagang marhay na padagos niatong gibohon an kabotan nin Dios?​—2 Corinto 4:​1, 16; Galacia 6:9.

Paano Nag-iisip Asin Minahiro an mga Tawo?

11. Anong pagbaklay an kalabot bago asin pakatapos makaabot sa Cades an mga Israelita?

¹¹ An nagkapira tibaad kumonsulta sa mga mapa sa Biblia tanganing hanapon an mga lugar, alagad sa paghona daw nindo puedeng makatabang an mga mapa tanganing marorop niato an iniisip nin mga tawo? Helinga bilang halimbawa an mga Israelita na nagbaklay hale sa Bukid nin Sinai pasiring sa Dagang Panuga. Minapondo nin nagkapirang beses sa dalan, sa katapustapusi sinda nakaabot sa Cades (o, Cades-barnea). [gl 9] Ipinapaheling kan Deuteronomio 1:2 na ini 11 aldaw na pagbaklay, na mga 270 kilometros an distansia. Hale dian isinugo ni Moises an 12 espiya pasiring sa Dagang Panuga. (Bilang 10:​12, 33; 11:​34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26) An mga espiya nagpaamihanan na nag-agi sa Negeb, na posibleng marhay na nag-agi sa Beer-seba, dangan sa Hebron, asin nakaabot sa amihanan na linderos kan Dagang Panuga. (Bilang 13:21-24) Huli ta naniwala sinda sa negatibong report kan sampulong espiya, an mga Israelita kinaipuhan na maglagawlagaw sa kaawagan sa laog nin 40 taon. (Bilang 14:1-34) Ano an ipinapaheling kaini manongod sa saindang pagtubod asin pagigin andam na magtiwala ki Jehova?​—Deuteronomio 1:19-33; Salmo 78:​22, 32-43; Judas 5.

12. Ano an puedeng magin konklusyon niato manongod sa pagtubod kan mga Israelita, asin taano ta maninigo niatong pag-isipan iyan?

¹² Pensaron nindo ini sa geograpikong punto de vista. Kun an mga Israelita nagtubod asin nagsunod sa sadol ni Josue asin Caleb, kinaipuhan pa daw kutana nindang magbaklay nin harayo tanganing makaabot sa Dagang Panuga? An Cades mga 16 kilometros hale sa Beer-lahai-roi, na inerokan ni Isaac asin Rebeca. [gl 7] Iyan mayo pang 95 kilometros pasiring sa Beer-seba, na sinasabing iyo an linderos sa timog kan Dagang Panuga. (Genesis 24:62; 25:11; 2 Samuel 3:10) Huling nakabaklay na hale sa Egipto pasiring sa Bukid nin Sinai dangan 270 kilometros na an binaklay pasiring sa Cades, sinda garo man sana nasa tata na kan Dagang Panuga. Kun dapit sato, kita nasa tata na kan ipinanugang daganon na Paraiso. Ano an leksion para sa sato? An situwasyon kan mga Israelita ikinonektar ni apostol Pablo sa konsehong ini: “Kun siring gibohon niato an satong pinakamakakaya na makalaog sa kapahingaloan na iyan, ta tibaad an siisay man maholog sa kaparehong klase nin pakisuway.”​—Hebreo 3:16–​4:11.

13, 14. (a) Sa anong situwasyon naggibo nin desididong paghiro an mga Gabaonita? (b) Ano an naghayag kan aktitud kan mga Gabaonita, asin anong leksion an maninigo niatong manodan digdi?

¹³ An sarong laen na aktitud​—an pagtitiwala sa Dios na gigibohon an saiyang kabotan​—risang-risa sa pangyayari sa Biblia may koneksion sa mga Gabaonita. Pakatapos na giyahan ni Josue an mga Israelita sa ibong kan Salog nin Jordan pasiring sa daga na ipinanuga nin Dios sa pamilya ni Abraham, panahon na kaidtong pahaleon an mga Cananeo. (Deuteronomio 7:​1-3) Kaiba dian an mga Gabaonita. Pinabagsak kan mga Israelita an Jerico saka Hai asin nagkampo sinda sa kaharaning lugar sa Gilgal. Habo kan mga Gabaonita na magadan bilang isinumpang mga Cananeo, kaya nagsugo sinda nin mga representante ki Josue sa Gilgal. Nagsagin sindang hale sa luwas kan teritoryo kan Canaan tanganing makalaog sinda sa sarong kasundoan nin pakikikatood sa mga Hebreo.

¹⁴ An mga representanteng idto nagsabi: “Hale sa harayoon na daga na an saimong mga lingkod nagdigdi mapadapit sa ngaran ni Jehova na saimong Dios.” (Josue 9:3-9) An saindang mga gubing asin kakanon garo baga nagpapatunay na sinda hale sa harayong lugar, alagad an totoo an Gabaon mga 30 kilometros sana hale sa Gilgal. [gl 1] Huling nakombensir, si Josue asin an saiyang mga namamayo naggibo nin kasundoan nin pakikikatood sa mga Gabaonita asin sa kaharaning mga siudad na konektado sa Gabaon. An taktika daw kan mga Gabaonita saro sanang paagi tanganing dai sinda gadanon? Al kontraryo, iyan nagpabanaag nin pagmawot na kamtan an pabor kan Dios kan Israel. Nag-oyon si Jehova na an mga Gabaonita magin “mga parakua nin kahoy asin parasakdo nin tubig para sa katiriponan asin para sa altar ni Jehova,” na nagsusuplay nin panggatong para sa altar nin atang. (Josue 9:11-27) An mga Gabaonita padagos na nagpaheling nin pagigin andam na gumibo nin saradit na gibohon sa paglilingkod ki Jehova. Posibleng marhay na an nagkapira sa sainda kabilang sa mga Netineo na nagbalik hale sa Babilonya asin naglingkod sa itinogdok liwat na templo. (Esdras 2:​1, 2, 43-54; 8:20) Puede niatong arogon an saindang aktitud paagi sa pagmamaigot na papagdanayon an pakipagkatoninongan sa Dios asin pagigin andam na gibohon an dawa saradit na asignasyon sa paglilingkod sa saiya.

Pagsasakripisyo kan Sadiri

15. Taano ta maninigo kitang magin interesado sa geograpiya mapadapit sa Kristianong Griegong Kasuratan?

¹⁵ An geograpiya kan kadagaan na nasambitan sa Biblia itinatampok sa mga pagkasaysay sa Kristianong Griegong Kasuratan, arog baga kan mga pagbiahe asin ministeryo ni Jesus asin ni apostol Pablo. (Marcos 1:38; 7:​24, 31; 10:1; Lucas 8:1; 13:22; 2 Corinto 11:​25, 26) Sa minasunod na mga pagkasaysay, probaran nindong imahinaron an kalabot na mga pagbiahe.

16. Paano ipinaheling kan mga Kristiano sa Berea an pag-apresyar ki Pablo?

¹⁶ Sa saiyang ikaduwang pagbiahe sa pagmimisyonero (linyang lila sa mapa), si Pablo nagdatong sa Filipos, na parte ngonyan kan Grecia. [gl 33] Sia nagpatotoo duman, ibinilanggo dangan binutasan, asin nagbalyo sa Tesalonica. (Gibo 16:6–​17:1) Kan magsutsut nin pagkariribok an mga Judio, si Pablo sinadol kan mga tugang sa Tesalonica na magduman sa Berea, mga 65 kilometros an rayo. Nagin mapanggana an ministeryo ni Pablo sa Berea, alagad nag-abot an mga Judio asin sinutsutan an namamanwaan. Huli kaini, “tolos na isinubol si Pablo kan mga tugang na magduman sagkod sa may dagat,” asin “an mga naghatod ki Pablo dinara sia sagkod sa Atenas.” (Gibo 17:5-15) Minalataw na an nagkapirang bagong nakombertir andam na magbaklay nin 40 kilometros pasiring sa Dagat na Aegean, mamasahe sa barko, asin maglayag nin mga 500 kilometros. Puedeng peligroso an siring na pagbiahe, alagad inatubang kan mga tugang an mga peligrong idto asin sa siring dinagdagan ninda an panahon na makaibahan an nagbibiaheng representanteng ini nin Dios.

17. Ano an orog niatong masasabotan kun maaraman niato an distansia kan Mileto sa Efeso?

¹⁷ Sa saiyang ikatolong pagbiahe (linyang berde sa mapa), si Pablo nagdatong sa duongan nin Mileto. Ipinaapod nia an kamagurangan na lalaki kan kongregasyon nin Efeso, mga 50 kilometros an rayo. Isip-isipa na sana an kamagurangan na idto na binayaan an ibang mga gibohon tanganing dumanan si Pablo. Posibleng marhay na ogmahon nindang pinag-oorolayan an gigibohon na miting mantang nagbabaklay sinda. Pakatapos na makipagmiting ki Pablo asin madangog siang mamibi, “dakol-dakol na pagtangis an nangyari sa tahaw ninda gabos, asin kinugos ninda an liog ni Pablo saka mapagpadangat na hinadokan sia.” Dangan “sia ihinatod ninda sa sakayan” na pasiring sa Jerusalem. (Gibo 20:14-38) Dakol sindang mapaghohorophorop asin mapag-oorolayan mantang nagbabaklay papuli sa Efeso. Dai daw kamo napapahanga sa ipinaheling nindang pag-apresyar paagi sa paglakaw nin harayo tanganing makaibahan an sarong nagbibiaheng ministro na makakatao sa sainda nin impormasyon asin pamparigon sa boot? May naheheling daw kamo digdi na puede nindong ikaaplikar sa saindong buhay asin kaisipan?

Makanood Manongod sa Dagang Iyan Asin sa Kun Ano an Nakatagama sa Ngapit

18. Ano an puede niatong determinadong gibohon kun manongod sa mga lugar na nasambitan sa Biblia?

¹⁸ An nasambitan sa enotan na mga halimbawa nagpapaheling kan halaga kan pagigin pamilyar sa daga na itinao nin Dios sa mga Israelita asin na mahalaga sa dakol na mga pagkasaysay sa Biblia. (Asin puede niatong pahiwason an satong paglaladawan sa isip na inaadalan man an nasa palibot na kadagaan na itinampok sa mga pagkasaysay sa Biblia.) Mantang dinadagdagan niato an satong kaaraman asin pakasabot partikularmente manongod sa Dagang Panuga, maninigo niatong girumdomon an pundamental na kahagadan tanganing makalaog asin kamtan kan mga Israelita an daga nin “gatas asin tangguli.” An matakot ki Jehova asin otobon an saiyang mga togon.​—Deuteronomio 6:​1, 2; 27:3.

19. Anong duwang paraiso an angay na tawan niato nin padagos na atension?

¹⁹ Kaagid kaiyan ngonyan, kaipuhan niatong gibohon an satong kabtang, na matakot ki Jehova asin magdanay sa saiyang mga dalan. Paagi sa paggibo kaiyan, makakakontribwir kita sa pagpaoswag asin pagpagayon kan espirituwal na paraiso na nag-eeksister ngonyan sa pambilog na kinaban na Kristianong kongregasyon. Lalong maoswag an satong kaaraman manongod sa mga aspekto asin bendisyon na itinatao kaiyan. Asin aram niato na dakol pang bendisyon an maabot. Giniyahan ni Josue an mga Israelita sa ibong kan Jordan pasiring sa sarong mabunga, nakakakontentong daga. Ngonyan may marahay na dahelan kita na laoman na may kompiansa an pisikal na Paraiso, an marahay na daga na nasa enotan niato.

Nagigirumdoman daw Nindo?

• Taano ta maninigo niatong mawoton na dagdagan an satong kaaraman asin pakasabot mapadapit sa kadagaan na nasambitan sa Biblia?

• Arin na geograpikong detalye na tinokar sa artikulong ini an partikularmenteng nakapagtokdo sa saindo?

• Anong leksion an ikinadoon nin malinaw sa saindo mantang orog pa nindong pinag-aadalan an geograpiya na kalabot sa nagkapirang pangyayari?

[Kahon/Ritrato sa pahina 14]

‘Helinga an Marahay na Daga’

Sa mga kombension kan 2003 asin 2004, maogmang inako kan Mga Saksi ni Jehova an brosyur na “See the Good Land.” An bagong publikasyon na ini, na makukua sa mga 80 lenguahe, pano nin kompleto sa kolor na mga mapa asin tsart na nag-iilustrar kan manlaenlaen na lugar sa kinaban na nasasambitan sa Biblia, partikularmente an Dagang Panuga durante kan manlaenlaen na kapanahonan.

Itinotokdo kan kaibang artikulo an espesipikong mga mapa paagi sa mga numero kan pahina na mas maitom an tipo, arog baga kan [gl 15]. Kun igwa kamo kan bagong brosyur na ini, magtaong panahon na magin pamilyar sa napapalaen na mga kabtang kaiyan na makakatabang sa saindo na madagdagan an saindong kaaraman asin pakasabot sa Tataramon nin Dios.

(1) An dakol na mapa may kaibang kapsion (legend) o kahon na igwa nin lista nin paliwanag sa espesyal na mga simbolo o tanda sa mapa [18]. (2) An kadaklan na mapa may kaibang katimbang na sokol (scale) sa milya asin kilometro tanganing masabotan nindo an kalabot na hiwas o distansia [gl 26]. (3) Sa parate may tanda (arrow) na nakatokdo sa amihanan, tanganing makua nindo an direksion [gl 19]. (4) Sa parate de kolor an mga mapa tanganing ipaheling an pankagabsan na langkaw [12]. (5) Sa pagirilid kaiyan, an sarong mapa tibaad may mga letra/numero tanganing ikaladawan nindo sa isip an sarong pabalagbag na sabatan na linya (grid), na magagamit nindo sa paghanap nin mga siudad o ngaran [23]. (6) Sa duwang pahinang indese nin mga ngaran nin lugar [34-5], maheheling nindo an numero kan pahina sa mas maitom na tipo, na sa parate sinusundan kan namumugtakan kan grid, siring baga kan E2. Pakatapos nindong gamiton nin nagkapirang beses an mga kabtang na ini, mangalas kamo na talagang nakakatabang iyan na pahiwason an saindong kaaraman asin pararomon an saindong pakasabot sa Biblia.

[Tsart/Mapa sa pahina 16, 17]

TSART NIN NATURAL NA MGA REHION

(Para sa aktuwal na format, hiingon an publikasyon)

A. Baybayon nin Dakulang Dagat

B. Mga Kaplanodohan sa Solnopan nin Jordan

1. Kaplanodohan nin Aser

2. Parte nin Daga sa May Dagat nin Dor

3. Mga Pasabsaban nin Saron

4. Kaplanodohan nin Filistea

5. Sirangan-Solnopan na Kababan Sentral

a. Kaplanodohan nin Megido

b. Hababang Kaplanodohan nin Jezreel

C. Kabukidan sa Solnopan nin Jordan

1. Kabubulodan nin Galilea

2. Kabubulodan nin Carmelo

3. Kabubulodan nin Samaria

4. Sefela (hababang kabubulodan)

5. Mabulod na Rehion nin Juda

6. Kaawagan nin Juda

7. Negeb

8. Kaawagan nin Paran

D. Araba (Rift Valley)

1. Lukab nin Hula

2. Lugar kan Dagat nin Galilea

3. Kababan nin Jordan

4. Dagat na Asin (Gadan na Dagat)

5. Araba (timog kan Dagat na Asin)

E. Kabukidan/Kapatagan sa Sirangan nin Jordan

1. Basan

2. Galaad

3. Amon Asin Moab

4. Buklod nin Edom

F. Kabukidan nin Libano

[Mapa]

Bukid nin Hermon

More

Abel-mehola

Sucot

Jogbeha

Betel

Gilgal

Gabaon

Jerusalem

Hebron

Gaza

Beer-seba

Sodoma?

Cades

[Map/Rirato sa pahina 15]

(Para sa aktuwal na format, hiingon an publikasyon)

CANAAN

Megido

GALAAD

Dotan

Siquem

Betel (Luz)

Hai

Jerusalem (Salem)

Betlehem (Efrat)

Mamre

Hebron (Macpela)

Gerar

Beer-seba

Sodoma?

NEGEB

Rehobot?

[Kabukidan

Moria

[Katubigan

Dagat na Asin

[Mga Salog

Jordan

[Ritrato]

Binagtas ni Abraham an daga

[Mapa sa pahina 18]

(Para sa aktuwal na format, hilingon an publikasyon)

Troas

SAMOTRACIA

Neapolis

Filipos

Amfipolis

Tesalonica

Berea

Atenas

Corinto

Efeso

Mileto

RODAS