An Katongdan kan Haralangkaw na Kapangyarihan

“Iyan ministro nin Dios para sa karahayan mo. Alagad kun ika naggigibo nin maraot, matakot ka.”—ROMA 13:4.

 1, 2. Paano an dakol sa Kakristianohan napalabot sa mga aktibidad na rebolusyonaryo?

KAIDTONG duwang taon na an nakaagi an sarong katiriponan nin mga obispo sa Londres nakaprobokar nin anggot na editoryal sa New York Post. An katiriponan iyo an Lambeth Conference, na inatenderan nin labing 500 na obispo kan relihiyon na Anglicano. An kaanggotan pinalaad nin resolusyon na inaprobaran kan komperensia na nagpapahayag nin pagsabot sa mga tawo “na, pakagiboha kan gabos na iba pang paagi, pinili an dalan nin armadong pakikilaban bilang an solamenteng dalan nin hustisya.”

² Sinabi kan Post na ini garo man sana pag-aprobar sa terorismo. Minsan siring, an mga obispo nag-aarog sana sa sarong naglalakop na uso. An kaisipan ninda daing ikinapalaen sa kaisipan kan pading Katoliko sa Ghana na nagrekomendar nin gerilyang pakikilaban bilang an pinakamadali, pinakasegurado, asin pinakaligtas na paagi na makatalingkas an Aprika; o kan Aprikanong obispong Metodista na nagsumpa na darahon “an pakikilaban para sa liberasyon sagkod sa mapait na katapusan”; o kan dakol na misyonero nin Kakristianohan na nakipaglaban kaiba nin mga rebelde tumang sa establisadong mga gobyerno sa Asia asin America del Sur.

An Tunay na mga Kristiano Dai “Minatumang sa Kapangyarihan”

 3, 4. (a) Anong mga prinsipyo an linalapas nin mga Kristiano daa na nagsusuportar sa rebolusyon? (b) Ano an nadiskobre nin sarong tawo manongod sa mga Saksi ni Jehova?

³ Kan enot na siglo, si Jesus nagsabi manongod sa saiyang mga parasunod: “Sinda bakong kabtang kan kinaban, siring sa sako na bakong kabtang kan kinaban.” (Juan 17:14) An siisay man na Kristiano daa na nagsusuportar sa rebolusyon kabtang na marhay kan kinaban. Sia bakong parasunod ni Jesus; ni nagpapasakop man sia “sa haralangkaw na kapangyarihan.” (Roma 13:1) Marahay na dangogon nia an patanid ni apostol Pablo na “an minatumang sa kapangyarihan minatumang sa areglo nin Dios; an mga minatumang kaiyan mag-aako nin silot sa sainda man sana.”—Roma 13:2.

⁴ Bakong arog nin dakol sa Kakristianohan, an mga Saksi ni Jehova mayo nin labot sa armadong kadahasan. Ini nadiskobre nin sarong lalaking taga-Europa. Sia nagsurat: “Sa pakaheling kan ibinunga nin relihiyon asin politika, nagin dusay ako sa pagpabagsak sa establisadong areglo sosyal. Uminayon ako sa sarong grupo nin mga terorista asin tinokdoan sa pagkapot nin gabos na klaseng armas; nag-iba ako sa dakol na armadong paghabon. Perming nasa peligro an buhay ko. Sa pag-agi nin panahon, narisa na an pakikilaban mi daing kapangganahan. Bigo ako, na biyo nang daing paglaom sa buhay. Dangan may nagtoktok na Saksi sa samong pinto. Sinabihan nia ako manongod sa Kahadean nin Dios. Sa pag-insister na nasasayang an panahon ko, isinuherir ko na an agom ko an maghinanyog. Naghinanyog sia, asin naponan an sarong pag-adal sa Biblia. Katapustapusi, nag-oyon ako na umatender sa pag-adal. Dai ko masabi an kaginhawahan na namatean ko sa pakasabot sa puwersang nagtutulod sa katawohan pasiring sa karatan. An makangangalas na panuga manongod sa Kahadean nagtao sako nin nakasusustenir na paglaom asin katuyohan sa buhay.”

 5. Taano an mga Kristiano ta nagdadanay na matoninong na nagpapasakop sa haralangkaw na kapangyarihan, asin sagkod noarin na mangyayari ini?

⁵ An mga Kristiano mga embahador o sugo nin Dios asin ni Cristo. (Isaias 61:1, 2; 2 Corinto 5:20; Efeso 6:19, 20) Bilang siring, sinda nagdadanay na neutral sa mga iriwal kan kinaban na ini. Minsan pa an ibang politikal na palakaw garo baga mas asensado sa iba sa ekonomiya, asin an iba nagtatao nin orog na libertad kisa iba, an mga Kristiano dai nagsusuportar o ipinaoorog an sarong palakaw kisa iba. Aram ninda na an gabos na palakaw bakong sangkap. “Areglo nin Dios” na an mga ini magpadagos sagkod na sumalida an saiyang Kahadean. (Daniel 2:44) Kaya, an mga Kristiano nagdadanay na matoninong na nagpapasakop sa haralangkaw na kapangyarihan mantang pinaooswag an daing sagkod na kapakanan nin iba paagi sa paghuhulit kan maogmang bareta kan Kahadean.—Mateo 24:14; 1 Pedro 3:11, 12.

Pagkuyog sa Ley

 6. Taano ta marahay an dakol na ley nin tawo minsan ngani “an bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot”?

⁶ An mga gobyerno nasyonal nagbubugtak nin sistema nin mga ley, asin an kadaklan sa mga ley marahay. Maninigo daw na ipagngalas niato ini, huli sa bagay na “an bilog na kinaban namumugtak sa kapangyarihan kan maraot”? (1 Juan 5:19) Dai. Tinawan ni Jehova an enot niatong ama, si Adan, nin konsensia, asin an natural na sentidong ini sa tama asin sala maririsa sa mga ley nin tawo sa dakol na paagi. (Roma 2:13-16) Si Hammurabi, suanoy na paraboot sa Babilonya, iinintrodusir an saiyang kodigo nin mga ley nin arog kaini: “Kan panahon na idto ninombrahan [ninda] ako na paoswagon an ikararahay kan banwaan, ako, si Hammurabi, an banal, matatakton sa dios na prinsipe, na palakopon an hustisya sa daga, laglagon an maraot asin an biko, tangani na dai apihon kan makosog an maluya.”

 7. Kun may maglapas sa ley, siisay an may diretsong magpadusa sa saiya, asin taano?

⁷ An kadaklan na gobyerno masabi na an katuyohan kan saindang mga ley arog man kaini: paoswagon an ikararahay kan mga siudadano asin an areglo sa sosyedad. Kaya, saindang pinadudusahan an mga aktong antisosyal, arog baga kan paggadan asin paghabon, asin nagbubugtak nin mga regulasyon, arog baga kan mga limitasyon sa rikas nin mga sakayan asin mga ley sa pagparada. An siisay man na tuyong linalapas an saindang mga ley nagtutumang sa kapangyarihan asin “mag-aako nin silot sa sainda man sana.” Silot niisay? Bako man na perming hale sa Dios. An termino sa Griego na isinalin digding silot puwedeng mangahulogan nin mga prosedimiento sibil imbes na mga silot ni Jehova. (Ikomparar an 1 Corinto 6:7.) Kun an siisay man gumawe nin tumang sa ley, an haralangkaw na kapangyarihan may diretso na padusahan sia.

 8. Ano an magigin reaksion kan kongregasyon kun an sarong miembro makaginibo nin magabat na krimen?

⁸ An mga Saksi ni Jehova may marahay na reputasyon sa dai pagtumang sa mga kapangyarihan nin tawo. Kun mangyari na an saro sa kongregasyon lumapas sa ley, an kongregasyon dai matabang saiya na makalikay sa padusang oyon sa ley. Kun an siisay man maghabon, gumadan, magbalobagi, mandaya sa saiyang pagbubuhis, manlugos, manikas, gumamit nin ilegal na droga, o sa ano man na ibang paagi tumumang sa legal na kapangyarihan, sia mapapaatubang sa estriktong disiplina kan kongregasyon—asin dai sia maghona na sia pinaglalamag kun sia padusahan kan sekular na kapangyarihan.—1 Corinto 5:12, 13; 1 Pedro 2:13-17, 20.

Dapat na Katakotan

 9. Ano an tama sanang dolokan nin mga Kristiano kun namemeligro sa tampalasan na mga elemento?

⁹ Ipinagpadagos ni Pablo an paliwanag nia sa haralangkaw na kapangyarihan, sa pagsabi: “Huli ta an mga nagsasakop dapat na katakotan, bakong sa marahay na gibo, kundi sa maraot. Kaya, boot mo daw na dai matakot sa kapangyarihan? Padagos na giboha an marahay, asin ika oomawon kaiyan.” (Roma 13:3) Bakong maimbod na mga Kristiano an maninigong matakot sa padusa kan mga may kapangyarihan kundi an mga parakasala, an mga naggigibo nin “maraot,” kriminal na mga gibo. Kun namemeligro sa siring na tampalasan na mga elemento, an mga Saksi ni Jehova tama na umako sa may kapangyarihan nin pagprotehir kan pulis o militar.—Gibo 23:12-22.

10. Paano an mga Saksi ni Jehova ‘inomaw’ kan kapangyarihan?

¹⁰ Sa Kristiano na nag-ootob sa ley kan haralangkaw na kapangyarihan, si Pablo nagsasabi: “Ika oomawon kaiyan.” Bilang halimbawa kaini, helinga an pirang surat na naresibi kan mga Saksi ni Jehova sa Brazil pakalihis kan saindang pandistritong mga kombension. Hale sa chancellor nin sarong munisipal na departamento sa karawat: “Pinakahalangkaw na kaomawan an maninigo sa saindong matoninong na gawe. Nakararangang maaraman sa maribok na kinaban ngonyan na kadakol pa kan nagtutubod asin nagsasamba sa Dios.” Hale sa direktor nin sarong estadyum munisipal: “Sa ibong kan kadakoldakol na nag-atender, mayo nin naparekord na pangyayari na mantsa sa okasyon, sa tabang nin dai nin ano man na diperensiang organisasyon.” Hale sa opisina nin sarong alkalde: “Boot ming kuanon an oportunidad na ini na omawon kamo para sa saindong pagkaareglado asin makangangalas, boluntad na disiplina, asin mapasaindo logod an gabos na kapangganahan sa maabot pang mga okasyon.”

11. Taano an paghuhulit kan maogmang bareta ta dai nanggad masasabi na maraot na gibo?

¹¹ An terminong “marahay na gibo” nangangahulogan nin mga gibo bilang pagkuyog sa mga ley kan haralangkaw na kapangyarihan. Dugang pa, an satong paghuhulit, na ipinagboot nin Dios, bakong nin tawo, bakong maraot na gibo—sarong punto na maninigong midbidon kan politikal na mga kapangyarihan. Iyan serbisyo publiko na nagpapaoswag sa moral na kuwalidad kan mga naghihimate. Kun siring, linalaoman niato na poprotehiran kan haralangkaw na kapangyarihan an diretso niato na maghulit sa iba. Si Pablo nag-apelar sa mga may kapangyarihan tanganing maestablisar sa legal na paagi an paghuhulit kan maogmang bareta. (Gibo 16:35-40; 25:8-12; Filipos 1:7) Kasuarin pa sana, an mga Saksi ni Jehova naghagad man asin nakakua nin legal na pagmidbid sa saindang gibohon sa Sirangan na Alemania, Hungaria, Polandia, Romania, Benin, asin Myanmar (Burma).

“Iyan Ministro nin Dios”

12-14. Paano an haralangkaw na kapangyarihan guminawe bilang ministro nin Dios (a) kan mga panahon kan Biblia? (b) sa modernong mga panahon?

¹² Sa pagtaram manongod sa sekular na kapangyarihan, si Pablo nagpapadagos: “Iyan ministro nin Dios para sa karahayan mo. Alagad kun ika naggigibo nin maraot, matakot ka: huli ta dai kaiyan dinadara an minasbad na basang sana; huli ta iyan ministro nin Dios, sarong parabalos na nagpapahayag nin kaanggotan sa naggigibo nin maraot.”—Roma 13:4.

¹³ An mga kapangyarihan nasyonal kun beses nagserbing ministro nin Dios sa espisipikong mga paagi. Iyan ginibo ni Ciro kan apodan nia an mga Judio na bumuwelta hale sa Babilonya asin itogdok liwat an harong nin Dios. (Esdras 1:1-4; Isaias 44:28) Si Artajerjes ministro nin Dios kan isugo nia si Esdras dara an donasyon para sa pagtogdok liwat sa harong na iyan dangan kan pagbotan nia si Nehemias na itogdok liwat an mga lanob nin Jerusalem. (Esdras 7:11-26; 8:25-30; Nehemias 2:1-8) An halangkaw na kapangyarihan na Romano naglingkod na siring kaiyan kan iligtas kaiyan si Pablo sa magkasururog sa Jerusalem, ingatan sia kan malunod an barko, asin iareglo na sia magkaigwa nin sadiring harong sa Roma.—Gibo 21:31, 32; 28:7-10, 30, 31.

¹⁴ Siring man, an sekular na mga kapangyarihan nagserbing ministro nin Dios sa modernong mga panahon. Kan 1959, halimbawa, an Korte Suprema nin Canada nagdesisyon na an saro sa mga Saksi ni Jehova na akusado sa Quebec sa pagpublikar nin sedisyoso asin nagpapakaraot na libelo daing kasalan—sa siring kinokontra an daing binabasaran na pagkaanggot kan primer ministro kaidto sa Quebec, si Maurice Duplessis.

15. Sa anong pankagabsan na paagi na an mga may kapangyarihan minagawe bilang ministro nin Dios, asin tinatawan sinda kaini nin anong diretso?

¹⁵ Saro pa, sa pankagabsan na paagi, an mga gobyerno nasyonal nagseserbing ministro nin Dios paagi sa pagpapadanay sa areglo kan publiko sagkod na an Kahadean nin Dios na an kumapot sa paninimbagan na iyan. Sono ki Pablo, sa katuyohan na ini an may kapangyarihan “dinadara an minasbad,” na nagsisimbolo sa diretso kaiyan na magpadusa. Sa parate, ini pagbilanggo o pagmulta. Sa ibang nasyon tibaad kaiba man dian an padusang kagadanan.a Sa ibong na lado, dakol na nasyon an nagdesisyon na dai magpadusa nin kagadanan, asin iyan diretso man ninda.

16. (a) Mantang an may kapangyarihan ministro nin Dios, ano an ibinilang nin pira sa mga lingkod nin Dios na tamang gibohon? (b) Anong klaseng trabaho an dai aakoon nin Kristiano, asin taano ta dai?

¹⁶ An bagay na an haralangkaw na kapangyarihan ministro nin Dios nagpapaliwanag kun taano si Daniel, an tolong Hebreo, si Nehemias, asin Mardoqueo nakaako nin responsableng mga katongdan sa mga gobyerno nin Babilonya asin Persia. Sa siring makakaapelar sinda sa kapangyarihan kan Estado para sa ikararahay kan banwaan nin Dios. (Nehemias 1:11; Ester 10:3; Daniel 2:48, 49; 6:1, 2) Ngonyan may mga Kristiano na nagtatrabaho man sa gobyerno. Alagad mantang sinda siblag sa kinaban, dai sinda minaayon sa mga partido politikal, naghihingoang kamtan an politikal na katongdan, o nag-aako nin mga katongdan sa pagpapalakaw sa mga organisasyon politikal.

An Pangangaipo nin Pagtubod

17. Anong mga situwasyon an tibaad pumukaw sa mga bakong Kristiano na labanan an kapangyarihan?

¹⁷ Alagad ano kun an kapangyarihan nagtotogot sa malbersasyon o pati pan-aapi? Maninigo daw na pagmaigotan kan mga Kristiano na salidahan an kapangyarihan nin saro na garo baga mas marahay? Bueno, an inhustisya asin malbersasyon sa gobyerno bakong bago. Kan enot na siglo, an Imperyo nin Roma kinonsinte an mga inhustisya arog baga kan pangongoripon. Kinonsinte man kaiyan an maraot na mga opisyales. An Biblia nagtataram manongod sa mga parasingil nin buhis na nandadaya, hokom na bakong matanos, asin gobernador sa probinsia na naghahalat nin soborno.—Lucas 3:12, 13; 18:2-5; Gibo 24:26, 27.

18, 19. (a) Ano an reaksion nin mga Kristiano kun may mga pag-abuso o malbersasyon sa kabtang kan opisyales nin gobyerno? (b) Paano pinakarhay nin mga Kristiano an buhay nin mga indibiduwal, arog kan ipinaheheling nin sarong historyador asin kan kahon na nasa ibaba?

¹⁸ An mga Kristiano puwede kutanang nagprobar na tapuson an siring na mga pag-abuso kaidto, alagad ta dai. Halimbawa, si Pablo dai naghulit na tapuson an pangongoripon, asin dai nia sinabihan an mga Kristiano na may mga oripon na butasan an saindang mga oripon. Imbes, hinatolan nia an mga oripon asin an mga kagsadiri nin oripon na magpaheling nin Kristianong pagkaherak sa pagtratar sa lambang saro. (1 Corinto 7:20-24; Efeso 6:1-9; Filemon 10-16; helingon man an 1 Pedro 2:18.) Siring man, an mga Kristiano dai napalabot sa rebolusyonaryong aktibidad. Sinda sibot-sibot sa paghuhulit kan “maogmang bareta nin katoninongan.” (Gibo 10:36) Kan 66 C.E., an sarong hukbong Romano sinalikopan an Jerusalem dangan nagsibog. Imbes na makiiba sa rebeldeng mga paradepensa kan siudad, an mga Kristianong Hebreo ‘nagdulag sa kabukidan’ bilang pagkuyog sa paggiya ni Jesus.—Lucas 21:20, 21.

¹⁹ An enot na mga Kristiano namuhay sono sa dating kamugtakan nin mga bagay asin naghingoa na pakarhayon an buhay nin mga indibiduwal paagi sa pagtabang sainda na kumuyog sa mga prinsipyo kan Biblia. An historyador na si John Lord, sa saiyang librong The Old Roman World, nagsurat: “An tunay na mga kapangganahan nin Kristianismo naheling sa paggibo na magin marahay na mga tawo an mga naghihingako sa saiyang mga doktrina, imbes na liwaton sa panluwas an popular na mga institusyon, o gobyerno, o mga ley.” Maninigo daw na laen an igawe nin mga Kristiano ngonyan?

Kun Habong Tumabang an Estado

20, 21. (a) Paano an sarong sekular na kapangyarihan dai nakagawe na ministro nin Dios sa ikararahay? (b) Ano an maninigong magin reaksion kan mga Saksi ni Jehova kun pinaglalamag na may pakikikabtang an Estado?

²⁰ Kan Setyembre 1972, puminutok an maringis na paglamag tumang sa mga Saksi ni Jehova sa sarong nasyon sa sentral na Aprika. Rinibo an hinabonan kan gabos nindang rogaring asin pinaagi sa iba pang kabikoan, kaiba an mga pagbugbug, pagpasakit, asin paggadan. Inotob daw kan halangkaw na kapangyarihan an obligasyon kaiyan na protehiran an mga Saksi? Dai! Imbes, dinagka pa kaiyan an kadahasan, na pinipirit an dai nakaaanong mga Kristianong ini na dumulag sa pagtaraed na nasyon tanganing maligtas.

²¹ Dai daw maninigo na an mga Saksi ni Jehova magprotestang may kaanggotan tumang sa siring na mga parapasakit? Dai. Maninigo na mapagpasensiang tioson nin mga Kristiano an siring na mga indignidad, na mapakumbabang minagawe na inaarog si Jesus: “Kan sia nagtitios, dai sia nagpatakot, kundi padagos na nagdolot kan saiyang sadiri sa naghohokom nin matanos.” (1 Pedro 2:23) Nagigirumdoman ninda na kan si Jesus arestaron sa hardin nin Getsemani, sinagwe nia an sarong disipulo na ipinagdepensa sia paagi sa minasbad, dangan kan huri sinabihan nia si Poncio Pilato: “An sakong kahadean bakong kabtang kan kinaban na ini. Kun an sakong kahadean kabtang kan kinaban na ini, nakipaglaban kutana an sakuyang mga lingkod tanganing dai ako ikatao sa mga Judio. Kundi, sa katotoohan, an sakong kahadean bakong gikan digdi.”—Juan 18:36; Mateo 26:52; Lucas 22:50, 51.

22. Ano an marahay na halimbawa na itinao nin pirang Saksi sa Aprika kan sinda magtios nin grabeng paglamag?

²² Nasa isip an halimbawa ni Jesus, an mga Saksing idto sa Aprika nagkaigwa kan kapusoan na kuyogon an hatol ni Pablo: “Dai kamo magbalos nin maraot sa maraot sa kiisay man. Magpaheling nin marahay na mga bagay sa atubang nin gabos na tawo. Kun mahihimo, siring sa makakaya nindo, makipagkatoninongan sa gabos na tawo. Dai kamo magbalos, mga namomotan, kundi magtao nin lugar sa karatan; huli ta nasusurat: ‘Sako an pagbalos; ako an mabalos, sabi ni Jehova.’” (Roma 12:17-19; ikomparar an Hebreo 10:32-34.) Nakapakokosog nanggad na halimbawa an satong Aprikanong mga tugang para sa gabos sa sato ngonyan! Dawa kun an kapangyarihan habong gumawe sa kagalang-galang na paagi, an tunay na mga Kristiano dai minatalikod sa mga prinsipyo kan Biblia.

23. Anong mga hapot an kaipuhan pang pag-olayan?

²³ Alagad, ano an malalaoman kan haralangkaw na kapangyarihan sa mga Kristiano? Asin may limitasyon daw an mga mahahagad ninda nin makatanosan? Ipaliliwanag ini sa masunod na artikulo.

[Nota sa Ibaba]

Ikapaliliwanag daw Nindo?

◻ Ano an pirang paagi na an indibiduwal puwedeng ‘tumumang’ sa haralangkaw na kapangyarihan?

◻ Ano an “areglo nin Dios” mapadapit sa kapangyarihan nin gobyerno?

◻ Sa anong paagi na an mga may kapangyarihan “dapat na katakotan”?

◻ Paano an mga gobyerno nin tawo nagseserbing “ministro nin Dios”?

[Kahon sa pahina 18]

Surat Hale sa Sarong Hepe de Pulisiya

AN SARONG surat na may insignia na “Serbisyo Publiko Para sa Estado nin Minas Gerais” nag-abot sa sangang opisina kan Watch Tower Society sa Brazil. Idto hale sa hepe de pulisiya kan banwaan nin Conquista. May problema daw? Togotan niatong an surat an magpaliwanag. Iyan nagsasabi:

“Mahal na Ginoo:

“Ikinaoogma kong magpamidbid sa saindo paagi sa surat na ini. Mga tolong taon na akong hepe de pulisiya sa banwaan nin Conquista, Minas Gerais. Sa trabaho, permi kong hinihingoa na magin sadiosan, pero dati nagkakaproblema ako sa pagpapadanay kan katoninongan sa karsel. An mga preso, minsan ngani tinotokdoan sa pirang trabaho, maribaraw.

“Kaidtong mga pirang bulan na an nakaagi, si Senyor O nagdigdi sa samong banwaan asin nagpamidbid na saro sa mga Saksi ni Jehova. Nagpoon siang ihulit an Biblia sa pirang bilanggo, na tinotokdoan sindang bumasa asin sumurat patin itinotokdo sainda an pundamental na mga bagay sa kalinigan asin sosyal na mga abilidad saka sinasabihan sinda manongod sa Banal na Biblia. An paagi nin pagtrabaho kan parahulit na ini nagpaheling nin kaimbodan, pagkamoot, asin pagsasakripisyo sa sadiri. An gawe kan mga preso dai nahaloy narisa na nagrahay, sa dakulang pagngalas asin pag-apresyar kan mga nagmamasid.

“Huli sa nangyari sa samong karsel, boot kong opisyal na ipaisi sa Watch Tower Bible and Tract Society an samong apresasyon sa marahay na ginibo sa samong komunidad kan kagalang-galang na parahulit.”

Manongod sa may kapangyarihan sa gobyerno, si apostol Pablo nagsabi: “Padagos na giboha an marahay, asin ika oomawon kaiyan.” (Roma 13:3) Ini totoo nanggad sa nasabing pangyayari. Ini kanigoan karahay na patotoo sa nakakapabagong puwersa kan Tataramon nin Dios na nagibo kan maogmang bareta sa pira sanang bulan an dai kayang gibohon kan presohan sa dakol na taon!—Salmo 19:7-9.