Libro kan Biblia Numero 45—Roma

Kagsurat: Pablo

Kun Saen Isinurat: Corinto

Natapos an Pagsurat: Mga 56 C.E.

SA LIBRO nin Gibo naaraman niato kun paano si Pablo, na dating madahas na nagpepersegir sa mga Kristianong Judio, nagin maigot na apostol ni Cristo sa bakong Judiong mga nasyon. Sa Roma minapoon an 14 libro kan Biblia na ipinasabong kan banal na espiritu na isurat kan dating Fariseong ini, si Pablo, na ngonyan saro nang maimbod na lingkod nin Dios. Kan panahon na isurat ni Pablo an Roma, natapos na nia an duwang halawig na biahe sa paghuhulit asin madali na niang matapos an ikatolo. Isinurat nia an lima pang ipinasabong na surat: Enot asin Ikaduwang Tesalonica, Galacia, patin Enot asin Ikaduwang Corinto. Pero minalataw na sa satong mga Biblia sa presenteng panahon, angay na maenot an Roma kisa sa iba pang libro, huling lubos na ipinapaliwanag kaiyan an bagong pagkakapantaypantay kan mga Judio asin bakong Judio, an duwang grupo na hinulitan ni Pablo. Ipinapaliwanag kaiyan an dakulang pagbabago sa pagtratar nin Dios sa saiyang banwaan asin ipinapaheling kaiyan na haloy nang ihinula kan ipinasabong na Hebreong Kasuratan na ibabalangibog man an maogmang bareta sa mga bakong Judio.

² Paagi ki Tercio bilang sekretaryo, si Pablo naggamit nin sunod-sunod na argumento asin makangangalas na bilang nin mga kotasyon sa Hebreong Kasuratan sa saro sa pinakamapuersang mga libro kan Kristianong Griegong Kasuratan. Paagi sa pambihirang gayon nin lenguahe, tinokar nia an mga problemang naglataw kan an Kristianong mga kongregasyon kan enot na siglo kompuesto na nin mga Judio sagkod Griego. Ipinaorog daw an mga Judio huli ta gikan sinda ki Abraham? Huli sa saindang pagkatalingkas sa Ley ni Moises, may deretso daw an maygurang na mga Kristiano na singkogon an mas maluyang mga tugang na Judio na nangangapot pa sa suanoy na mga kaugalean? Sa surat na ini marigon na pinatunayan ni Pablo na an mga Judio asin bakong Judio magkapantay sa atubangan nin Dios; na an mga tawo ipinapahayag na matanos, bakong paagi sa Ley ni Moises, kundi paagi sa pagtubod ki Jesu-Cristo saka paagi sa dai na kutana maninigong kabootan nin Dios. Kadungan kaiyan, kahagadan nin Dios sa mga Kristiano na magpaheling nin tamang pagpapasakop sa manlaenlaen na autoridad na nakakasakop sa sainda.

³ Paano nagpoon an kongregasyon sa Roma? Igwa kaidto nin darudakulang komunidad nin mga Judio sa Roma kisuerra poon pa kan panahon na bihagon ni Pompeo an Jerusalem kan 63 B.C.E. Sa Gibo 2:10 espesipikong sinabi na an nagkapira sa mga Judiong idto nasa Jerusalem kan Pentecostes 33 C.E., na duman ninda nadangog na ihinulit an maogmang bareta. An mga nakombertir na idto temporaryong nag-istar sa Jerusalem tangani na makanood sa mga apostol, asin sa huri an mga taga Roma daing duwa-duwa na nagbuelta sa Roma, na an nagkapira posibleng nagbuelta kan magkaigwa nin persekusyon sa Jerusalem. (Gibo 2:​41-47; 8:​1, 4) Dugang pa, an mga tawo kan aldaw na idto nagbibiahe nin hararayo, asin puedeng ini an dahelan kun taano ta dayupot na nakamidbid ni Pablo an kadakol na miembro kan kongregasyon sa Roma, na an nagkapira sa sainda tibaad nadangog an maogmang bareta sa Grecia o Asia bilang resulta kan paghuhulit ni Pablo.

⁴ An enot na masasarigan na impormasyon manongod sa kongregasyon na ini yaon sa surat ni Pablo. Malinaw digdi na an kongregasyon kompuesto nin Judio sagkod bakong Judiong mga Kristiano asin na kaomaw-omaw an saindang kaigotan. Sinabi nia sa sainda: “An saindong pagtubod pinag-oolayan sa bilog na kinaban,” asin, “An saindong pagkuyog nabaretaan nin gabos.” (Roma 1:8; 16:19) Si Suetonio, na nagsurat kaidtong ikaduwang siglo, nagsabi na durante kan pamamahala ni Claudio (41-54 C.E.), an mga Judio pinalayas sa Roma. Minsan siring, paghaloyhaloy nagbuelta sinda siring kan ipinapaheling kan pagigin presente ni Aquila asin ni Priscila sa Roma. Sinda mga Judio na nanompongan ni Pablo sa Corinto asin na naghale sa Roma kan panahon kan dekreto ni Claudio alagad nagbuelta sa Roma kan panahon na si Pablo sumurat sa kongregasyon duman.​—⁠Gibo 18:2; Roma 16:⁠3.

⁵ An pagigin totoo kan surat na iyan marigon na pinapatunayan. Siring kan sinasabi kan introduksion kaiyan, iyan gikan ki “Pablo, sarong oripon ni Jesu-Cristo asin inapod na magin apostol, . . . sa gabos na nasa Roma bilang mga namomotan na marhay nin Dios, na inapod na magin mga banal.” (Roma 1:​1, 7) An sekular na mga dokumentong nagpapatunay kaiyan kabilang sa pinakaenot na makukuang mga ebidensia para sa Kristianong Griegong Kasuratan. Naggamit si Pedro nin kadakol na kaagid na pananaram sa saiyang enot na surat, na posibleng isinurat pakalihis nin anom sagkod walong taon, kaya dakol na intelektuwal an naghohona na sia nakabasa na nin kopya kan libro nin Roma. An Roma maliwanag na ibinibilang na kabtang kan mga isinurat ni Pablo asin siring kaiyan an pagkasambit dian ni Clemente nin Roma, Policarpo nin Smirna, asin Ignacio nin Antioquia, na sinda gabos nabuhay kan paghinanapos kan enot na siglo asin kan pagpopoon kan ikaduwang siglo C.E.

⁶ Kaiba kan walo pang surat ni Pablo, an libro nin Roma, yaon sa sarong kodise na inaapod na Chester Beatty Papyrus No. 2 (P⁴⁶). Mapadapit sa kodiseng ini kan enot na panahon, si Sir Frederic Kenyon nagsurat: “Kun siring igwa kita digdi nin haros kompletong manuskrito kan mga Surat ni Pablo, na minalataw na isinurat kaidtong mga kapinonan kan ikatolong siglo.”a An mga papiro kan Biblikong Griego sa Chester Beatty mas daan kisa sa bantog na Sinaitic Manuscript asin Vatican Manuscript No. 1209, na pareho kan ikaapat na siglo C.E. An mga ini igwa man kan libro nin Roma.

⁷ Kasuarin asin saen isinurat an Roma? Nagkakaoroyon an mga komentarista sa Biblia na an surat na ini ginibo sa Grecia, posibleng marhay sa Corinto, kan magsongko duman si Pablo sa laog nin nagkapirang bulan sa paghinanapos kan saiyang ikatolong pagbiahe sa pagmimisyonero. An panlaog na ebidensia nagpapatunay na sa Corinto iyan isinurat. Ginibo ni Pablo an surat sa harong ni Gayo, na sarong miembro kan kongregasyon sa Corinto, asin irinekomendar nia si Febe na taga kaharaning kongregasyon sa Cencrea, an duongan sa Corinto. Minalataw na si Febe an nagdara kan surat na ini sa Roma. (Roma 16:​1, 23; 1 Cor. 1:14) Sa Roma 15:23 nagsurat si Pablo: “Mayo na ako nin teritoryo na dai nagigibo sa mga lugar na ini,” asin ipinarisa nia sa sunod na bersikulo na katuyohan niang paaboton an saiyang pagmimisyonero sa solnopan, sagkod sa España. Posible nanggad na arog kaini an isusurat nia sa pagtatapos kan saiyang ikatolong pagbiahe, sa pagpopoon kan 56 C.E.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

²⁰ Ipinepresentar kan Roma an sarong lohikong basehan na maniwala sa Dios, na nagsasabi na “an saiyang dai naheheling na mga kualidad malinaw nang naheheling poon pa sa paglalang kan kinaban padagos, huli ta an mga iyan namamansayan paagi sa mga bagay na ginibo, minsan an saiyang daing sagkod na kapangyarihan asin pagka-Dios.” Alagad orog pa kaini, ilinalangkaw kaiyan an saiyang katanosan asin ipinapahayag kaiyan an saiyang dakulang pagkaherak patin dai na kutana maninigong kabootan. Magayon na dinadara ini sa satong atension paagi sa ilustrasyon dapit sa poon nin olibo, na tinogodan nin lagalag na mga sanga kan putolon an natural na mga sanga. Sa paghorophorop sa pagigin estrikto asin kabootan na ini nin Dios, nagkagsing si Pablo: “O an rarom kan mga kayamanan asin kadonongan patin kaaraman nin Dios! Dai nanggad marorop an saiyang mga paghokom asin dai nanggad masusog an saiyang mga dalan!”​—⁠1:20; 11:⁠33.

²¹ May koneksion digdi, ipinapaliwanag kan libro nin Roma an dugang pang pag-oswag kan sagradong hilom nin Dios. Sa Kristianong kongregasyon, mayo na nin pagkakalaen an mga Judio asin Hentil, kundi an mga tawo sa gabos na nasyon puedeng mag-ako kan dai na kutana maninigong kabootan ni Jehova paagi ki Jesu-Cristo. “An Dios daing ipinapaorog.” “Judio an Judio sa laog, asin an saiyang pagturi iyo an sa puso paagi sa espiritu, asin bakong paagi sa nasusurat na kodigo.” “Mayo nin pagkakalaen an Judio asin Griego, huli ta saro sana an Kagurangnan kan gabos, na mayaman sa gabos na nag-aapod sa saiya.” Para sa gabos na ini, sinda ibinibilang na matanos huli sa pagtubod asin bakong huli sa mga gibo.​—⁠2:​11, 29; 10:12; 3:⁠28.

²² An praktikal na hatol na yaon sa surat na ini sa mga Kristiano sa Roma kapakipakinabang man sa mga Kristiano ngonyan, na kaipuhan na umatubang nin kaagid na mga problema sa palaen na kinaban na ini. Sinasadol an Kristiano na “makipagkatoninongan sa gabos na tawo,” kabale na an mga nasa luwas kan kongregasyon. An lambang kalag dapat na “magpasakop sa superyor na mga autoridad,” huli ta ini areglo nin Dios asin dapat na katakotan, bakong kan mga makinuyog sa ley, kundi kan mga naggigibo nin maraot. An mga Kristiano dapat na makinuyog na nagpapasakop sa ley bako sanang huli sa pagkatakot sa padusa kundi huli sa Kristianong konsensia, kun siring nagbabayad sinda nin buhis, nagtatao kan nanonongod sa mga autoridad, nag-ootob kan saindang mga obligasyon, dai nagkakautang sa siisay man nin ano man, “puera sana sa pagkaminorootmootan.” An pagkamoot an kaotoban kan Ley.​—⁠12:​17-21; 13:​1-10.

²³ Idinoon ni Pablo an dapit sa pagpatotoo sa publiko. Mantang paagi sa puso na an saro nagtutubod para sa katanosan, paagi man sa ngoso na an saro nagpapahayag sa publiko para sa kaligtasan. “An gabos na nag-aapod sa ngaran ni Jehova maliligtas.” Alagad tanganing mangyari ini, kaipuhan na an mga parahulit lumuwas asin ‘magpahayag kan maogmang bareta dapit sa marahay na mga bagay.’ Maogma kita kun kabilang kita sa mga parahulit na ini na an tingog nakakaabot na ngonyan “sagkod sa kaporoporohi kan ineerokan na daga”! (10:​13, 15, 18) Asin bilang pag-andam para sa paghuhulit na ini, pagmaigotan logod niato na magin pamilyar sa ipinasabong na Kasuratan siring ki Pablo, huli ta sa sarong halipot na kabtang na ini (10:​11-21) sunod-sunod siang nagkotar sa Hebreong Kasuratan. (Isa. 28:16; Joel 2:32; Isa. 52:7; 53:1; Sal. 19:4; Deut. 32:21; Isa. 65:​1, 2) Masasabi nanggad nia: “An gabos na bagay na isinurat kaidto isinurat sa pagtokdo sa sato, tanganing paagi sa satong pakatagal asin sa karangahan hale sa Kasuratan magkaigwa kita nin paglaom.”​—⁠Roma 15:⁠4.

²⁴ Itinatao kan Roma an marahayon asin praktikal na sadol dapit sa relasyon kan mga miembro kan Kristianong kongregasyon. Ano man an saindang pinaghalean na nasyon, rasa, o sosyedad, an gabos dapat na bagohon an saindang isip tanganing makagibo nin sagradong paglilingkod sa Dios sono sa saiyang “marahay asin inaako patin sangkap na kabotan.” (11:​17-22; 12:​1, 2) Praktikal asin rasonable nanggad an bilog na sadol ni Pablo sa Roma 12:​3-16! Tunay na igwa ini nin marahayon na sadol para sa pagpatalubo nin kaigotan, kapakumbabaan, asin mamomoton na kapadangatan sa tahaw kan gabos sa Kristianong kongregasyon. Sa huring mga kapitulo, nagtao si Pablo nin mapuersang sadol na magmaan asin likayan an mga ginigikanan nin pagkabaranga, alagad nagtaram man sia dapit sa kagayagayahan asin karepreskohan sa lambang saro na minagikan sa malinig na pag-iriba sa kongregasyon.​—⁠16:​17-19; 15:​7, 32.

²⁵ Bilang mga Kristiano, dapat na padagos kitang magmaan sa satong relasyon sa lambang saro. “Huli ta an kahadean nin Dios dai nangangahulogan nin pagkakan asin pag-inom, kundi nangangahulogan nin katanosan asin katoninongan patin kagayagayahan paagi sa banal na espiritu.” (14:17) An katanosan, katoninongan, asin kagayagayahan na ini espesyalmenteng kakamtan kan “kaibang mga paramana ni Cristo,” na ‘iribang papamurawayon’ kaiba nia sa langitnon na Kahadean. Mangnohon man kun paano itinotokdo kan Roma an dugang pang kabtang kan kaotoban kan panuga dapit sa Kahadean na ipinahayag kaidto sa Eden, na nagsasabi: “Roronoton kan Dios na nagtatao nin katoninongan si Satanas sa irarom kan saindong mga bitis sa dai na mahahaloy.” (Roma 8:17; 16:20; Gen. 3:15) Huling nagtutubod kita sa dakulang mga katotoohan na ini, padagos logod kitang magkaigwa nin bilog na kagayagayahan asin katoninongan patin magin abunda sa paglaom. Magin determinasyon niato na makapanggana kaiba kan Banhi kan Kahadean, huli ta kombensido kita na mayo nin ano man sa langit sa itaas o sa daga sa ibaba ‘o arin man na ibang linalang an makakapasuhay sa sato sa pagkamoot nin Dios na yaon dian ki Cristo Jesus na satong Kagurangnan.’​—⁠Roma 8:39; 15:⁠13.

[Nota sa Ibaba]