Si Saulo—Sarong Piniling Lalagan Para sa Kagurangnan

SI Saulo nin Tarso sarong may intension na gumadan na kaiwal kan mga parasunod ni Cristo. Alagad an Kagurangnan may ibang ngapit na itinagama para sa saiya. Si Saulo magigin sarong marahayon na representante kan mismong katuyohan na makosog na marhay na kinontra nia. Si Jesus nagsabi: “An tawong ini [si Saulo] sarong piniling lalagan para sa sako tanganing magdara kan sakong ngaran sa mga nasyon saka sa mga hade asin mga aki ni Israel.”—Gibo 9:15.

An buhay ni Saulo bilang “parapakaraot” biyong naliwat kan sia pahelingan nin herak asin magin an “piniling lalagan” kan Kagurangnan na Jesu-Cristo. (1 Timoteo 1:12, 13) An mga paghihingoa na nagmotibar kan partisipasyon sa paggapo ki Esteban asin iba pang pagsalakay sa mga disipulo ni Jesus napasiring sa biyong laen na mga obheto kan si Saulo magin an Kristianong apostol na si Pablo. Malinaw na may naheling si Jesus na kawiliwiling mga karakteristiko ki Saulo. Anong mga karakteristiko? Siisay si Saulo? Paanong an saiyang dating kamugtakan nagpangyari sa saiya na magin angay na gamiton sa pagpalakop kan tunay na pagsamba? May manonodan daw kita sa saiyang eksperyensia?

An Pinaghalean na Pamilya ni Saulo

Kaidtong panahon na gadanon si Esteban pakatapos tolos kan Pentecostes 33 C.E., si Saulo sarong “hoben na lalaki.” Kan sumurat ki Filemon kan mga 60-61 C.E., sia “gurang nang lalaki.” (Gibo 7:58; Filemon 9) An mga intelektuwal nagsusuherir na, sono sa suanoy na pagkuenta nin edad, an “hoben” posibleng nangahulogan nin edad sa pag-oltanan nin 24 asin 40, mantang an “gurang nang lalaki” poon sa 50 sagkod 56 anyos. Kaya may posibilidad na si Saulo namundag pirang taon sana pakalihis na mamundag si Jesus.

An mga Judio kan panahon na idto nag-eerok sa dakol na parte kan kinaban. An pagkakongkistar, pan-ooripon, pagdeportar, negosyo, asin boluntad na pagbalyo nin lugar kabilang sa mga dahelan kan saindang pagkawararak hale sa Judea. Minsan ngani an saiyang pamilya mga Judio na kabilang sa nagkawararak, idinoon ni Saulo an saindang kaimbodan sa Ley, na sinasabi na sia “tinuri sa ikawalong aldaw, hale sa kapag-arakian nin Israel, sa tribo ni Benjamin, sarong Hebreo na namundag sa mga Hebreo; kun dapit sa ley, sarong Fariseo.” Kangaran ni Saulo sa Hebreo an bantog na miembro kan saiyang tribo—an enot na hade sa Israel. Bilang Romano poon sa pagkamundag, si Saulo nin Tarso igwa man nin ngaran sa Latin na Paulo.—Filipos 3:5; Gibo 13:21; 22:25-29.

An pagigin namundag na Romano ni Saulo nangahulogan na an saro sa saiyang mga apoon na lalaki nakakua kan pribilehio nin pagkasiudadano. Paano? Igwa nin nagkapirang posibilidad. Apuera sa pagmana nin pagkasiudadano, iyan puedeng itao sa mga indibiduwal o grupo magsalang para sa espesyal na merito, para sana sa politikal na bentaha, o bilang balos sa sarong pambihirang serbisyo sa Estado. An sarong oripon na may kakayahan na bakalon an saiyang katalingkasan sa sarong Romano, o saro na tinawan nin katalingkasan nin sarong siudadanong Romano, magigin Romano mismo. Siring man an sarong beterano kan puersa armada oras na palibrehon na sa obligasyon sa hukbong Romano. An lokal na mga propiong nag-eerok sa mga kolonyang Romano puedeng magin siudadano pag-abot nin panahon. Sinasabi man na may mga panahon na an pagkasiudadano binabakal sa dakulang halaga. Kun paano nakua kan pamilya ni Saulo an pagkasiudadano dai aram sagkod ngonyan.

Aram na aram ta na si Saulo hale sa Tarso, an pangenot na siudad asin kabisera kan Romanong probinsia nin Cilicia (ngonyan nasa timog na Turkiya). Minsan ngani may darudakulang komunidad nin mga Judio na nag-erok sa lugar na iyan, huli sa buhay duman kaya si Saulo naimpluwensiahan man kan kulturang Hentil. An Tarso dakula asin asensadong siudad na bantog bilang sentro nin inadalan na Helenistiko, o Griego. May mga nagkakalkulo na kan enot na siglo an populasyon kaiyan nasa pag-oltanan nin 300,000 asin 500,000. Iyan sentro nin negosyo na nasa mayor na tinampo sa pag-oltanan nin Asia Minor, Siria, asin Mesopotamia. Utang kan Tarso an pag-asenso kaiyan sa komersio asin sa pagigin balunbon kan nakapalibot na kaplanodohan, na an pangenot na produkto tipasi, arak, asin lino. Hale sa nag-ooswag na industriya kaiyan nin tela an telang barahibo nin kanding na ginigibong mga tolda.

An Edukasyon ni Saulo

Si Saulo, o Pablo, sinustentohan an saiyang sadiri sa onestong paagi asin sinuportaran an saiyang mga aktibidad sa pagmimisyonero paagi sa paggibo nin mga tolda. (Gibo 18:2, 3; 20:34) An negosyong paggibo nin tolda komun sa saiyang siudad na tinuboan, an Tarso. Posible na an paggibo nin tolda nanodan ni Saulo sa saiyang ama kan sia aki pa.

An kaaraman ni Saulo sa mga lenguahe—nangorogna an saiyang pagigin eksperto sa Griego, an komun na tataramon sa Imperyo nin Roma—nagin man mahalagang marhay sa saiyang pagmimisyonero. (Gibo 21:37–22:2) An mga nag-analisar kan saiyang mga isinurat nagsasabi na ekselente an saiyang Griego. An saiyang bokabularyo bakong klasiko o literaryo kundi, imbes, kaagid kan sa Septuaginta, an traduksion sa Griego kan Hebreong Kasuratan na parate niang kinotar o tinawan nin kahulogan. Sa ebidensiang ini, ipinamumugtak kan manlaenlaen na intelektuwal na si Saulo minsan paano nag-ako nin marahay na elementaryang edukasyon sa Griego, posibleng sa sarong Judiong eskuelahan. “Sa suanoy na mga panahon an mas marahay na edukasyon—orog sa gabos an Griegong edukasyon—bakong libre; sa pankagabsan, kaipuhan ngunang igwa nin materyal na pansustento,” an sabi kan intelektuwal na si Martin Hengel. Sa siring an edukasyon ni Saulo nagsusuherir na sia hale sa sarong prominenteng pamilya.

Posible na kan sia mga 13 anyos na, ipinadagos ni Saulo an saiyang pag-eskuela sa Jerusalem, mga 840 kilometros an rayo sa saiyang harong. Sia inedukar sa pamitisan ni Gamaliel, sarong bantog asin iginagalang na marhay na paratokdo kan Fariseong tradisyon. (Gibo 22:3; 23:6) An mga pag-adal na idto, na kaagid nin edukasyon sa unibersidad ngonyan, nagbukas kan oportunidad na magin prominente sa Judaismo.a

Mga Kakayahan na Ginamit nin Marahay

Huling namundag sa sarong pamilyang Judio na nasa Helenistiko asin Romanong siudad, si Saulo napabilang sa tolong kinaban. An pagigin hale sa kosmopolitano asin dakol na lenguahe an aram daing duwa-duwa na nakatabang sa saiya na magin “gabos na bagay sa gabos na klase nin tawo.” (1 Corinto 9:19-23) An saiyang pagkasiudadanong Romano kan huri nagpangyari sa saiya na ikadepensa sa legal na paagi an saiyang ministeryo asin darahon an maogmang bareta sa atubangan kan pinakahalangkaw na autoridad sa Imperyo nin Roma. (Gibo 16:37-40; 25:11, 12) Siempre, an dating kamugtakan, edukasyon, asin personalidad ni Saulo aram kan binuhay liwat na si Jesus, na nagsabi ki Ananias: “Lakaw, huli ta an tawong ini sarong piniling lalagan para sa sako tanganing magdara kan sakong ngaran sa mga nasyon saka sa mga hade asin mga aki ni Israel. Huli ta ipapaheling ko sa saiya nin malinaw kun pirang mga bagay an kaipuhan niang tioson dahel sa ngaran ko.” (Gibo 9:13-16) Kan paagihon sa tamang direksion, an kaigotan ni Saulo nagserbing instrumento sa pagpalakop kan mensahe kan Kahadean sa hararayong teritoryo.

An pagpili ni Jesus ki Saulo para sa sarong espesyal na sugo sarong daing kaagid na pangyayari sa Kristianong kasaysayan. Pero, an gabos na Kristiano sa presenteng panahon igwa nin indibiduwal na mga kakayahan asin karakteristiko na magagamit nin epektibo sa pagpalakop kan maogmang bareta. Kan masabotan ni Saulo kun ano an kaipuhan sa saiya ni Jesus, dai sia nagpogol. Ginibo nia an gabos niang makakaya tanganing paoswagon an intereses kan Kahadean. Totoo daw iyan sa saindo?

[Nota sa Ibaba]

[Kahon/Retrato sa pahina 30]

Rehistrasyon Asin Sertipikasyon kan Pagkasiudadanong Romano

An pagrehistro kan lehitimong mga aki kan mga siudadanong Romano inestablisar ni Augusto paagi sa duwang reglamento na ginibong ley kan 4 asin 9 C.E. An pagrehistro kaipuhan na gibohon sa laog nin 30 aldaw pagkamundag. Sa mga probinsia, an sarong pamilya kaipuhan na gumibo nin deklarasyon sa atubangan nin mahistrado sa tamang opisina nin pampublikong mga rekord, na sinasabi na an aki lehitimo asin igwa nin pagkasiudadanong Romano. An ngaran kan mga magurang, an genero asin ngaran kan aki, asin an petsa nin pagkamundag irinerehistro man. Dawa antes na iinintrodusir an mga ley na ini, an pagrehistro kan mga siudadano sa gabos na munisipalidad, kolonya, asin distrito nin prefecto kan Roma inootro kada limang taon paagi sa sarong sensus.

Sa siring an pagkasiudadano ikapaheheling paagi sa pagkonsulta sa sarong koleksion nin mga artsibo na nakasaray sa tamang paagi. An sertipikadong mga kopya kan siring na mga rekord puedeng kuanon sa porma nin aroalsang gibo sa kahoy na mga diptych (natitiklop na mga tabla). Sa opinyon nin nagkapirang intelektuwal, kan sabihon ni Pablo na sia siudadanong Romano, tibaad nakakua sia nin sertipiko na magpapatunay kaiyan. (Gibo 16:37; 22:25-29; 25:11) Mantang an pagkasiudadanong Romano ibinilang na haros may “pagkasagrado” asin nagtao sa saro nin dakol na pribilehio, an pagpalsipikar kan siring na mga dokumento labi-labi kagabat na kasalan. An pagpalsipikar sa pagkasiudadano nin saro may padusang kagadanan.

[Pasasalamat Para sa Pinagkuanan]

Historic Costume in Pictures/Dover Publications, Inc., Nueva York

[Kahon/Retrato sa pahina 31]

An Ngaran na Romano ni Saulo

An kada lalaking siudadano nin Roma igwa nin kisuerra tolong parte an saiyang ngaran. Igwa sia nin enot na ngaran, apelyido (konektado sa saiyang tribo, o gens), asin bansag. An sarong bantog na halimbawa iyo si Gayo Julio Cesar. An Biblia mayong itinataong bilog na mga ngaran na Romano, alagad an sekular na mga reperensia nagsasabi sa sato na si Agripa an ngaran Marcos Julio Agripa. Si Galeon an ngaran Lucio Junio Galeon. (Gibo 18:12; 25:13) An mga halimbawa sa Kasuratan kan huring duwa kan tolong ngaran nin tawo iyo sinda Poncio Pilato (inskripsion sa ibaba), Sergio Paulo, Claudio Lisias, asin Porcio Festo.—Gibo 4:27; 13:7; 23:26; 24:27.

Dai mapatutunayan na may kasiertohan kun baga Paulo an enot na ngaran ni Saulo o saiyang bansag. Napagkatodan nang magdagdag sa impormal na paagi nin ibang ngaran na puedeng iapod sa sarong tawo kan saiyang pamilya asin mga kamidbid. Kun bako man, an ngaran na bakong Romano na arog kan Saulo puedeng gamiton bilang kasalida. “[An Saulo] nungkang angay bilang ngaran na Romano,” an sabi nin sarong intelektuwal, “kundi bilang sarong propiong ngaran na itinao bilang signum sa sarong siudadanong Romano na angay nanggad na marhay kaiyan.” Sa mga lugar na dakol an ginagamit na tataramon, tibaad depende sa situwasyon kun arin sa saiyang mga ngaran an gustong gamiton nin sarong tawo.

[Pasasalamat para sa pinagkuanan]

Retrato kan Israel Museum, ©Israel Antiquities Authority