Dakulaon na Panganoron nin mga Saksi!
“Huli ta napalilibotan kita nin dakulang panganoron nin mga saksi, . . . dumalagan kita na may pakatios sa paorumbasan na nasa atubang ta.”—HEBREO 12:1.
1, 2. (a) Anong piguratibong eksena an tibaad nasa isip ni Pablo kan nagsusurat sa mga Kristianong Hebreo? (b) Taano ta nagkakaipo nin marigon na pagtubod an Hebreong mga kapagtubod?
IMAHINARON nindo na kamo paradalagan sa sarong istadyum. Kamo nag-aabante, na pinupuwersa an gabos na kalamnan, an mata nakatorohok sa pasohan. Alagad kumusta man an mga miron? Tara, sinda gabos nagin mapangganang mga paradalagan! Sinda bako sanang mga miron kundi aktibong mga saksi sa tataramon asin sa gibo.
2 Tibaad iyan an piguratibong eksena na nasa isip ni apostol Pablo kan sia sumurat sa mga Kristianong Hebreo (c. 61 C.E.). Kaipuhan ninda nin marigon na pagtubod. (Hebreo 10:32-39) Solamente paagi sa pagtubod na makukuyog ninda an patanid ni Jesus na dumulag kun an Jerusalem napalilibotan na nin nagkakampong mga hukbo (kan 66 C.E.) mga pirang taon bago iyan malaglag sa kamot nin mga Romano (kan 70 C.E.). An pagtubod man an mapakosog sa sainda kun sinda ‘paglamagon na huli sa katanosan.’—Mateo 5:10; Lucas 21:20-24.
3. Sa Hebreo 12:1, ano an “kasalan na pasil sanang nakagagapos sa sato,” asin an mga Kristiano sinasadol na dumalagan sa anong paorumbasan na may pakatagal?
3 Pakarepasoha sa mga gibo nin pagtubod bago kan panahon na Kristiano (sa Hebreo, kapitulo 11), si Pablo nagsadol: “Huli ta napalilibotan kita nin dakulang panganoron nin mga saksi, pabayaan ta man an gabos na kagabatan [na makaoolang sato sa espirituwal] asin an kasalan [kakulangan nin pagtubod] na pasil sanang nakagagapos sa sato, asin dumalagan kita na may pakatios sa paorumbasan [para sa buhay na daing sagkod] na nasa atubang ta.” (Hebreo 12:1) An pagrepaso ni Pablo sa pagtubod na may kaibang gibo nagdodoon nin laen-laen na kabtang kaiyan asin makatatabang sato, baga man kita linahidan na mga Kristiano na nagdadalagan sa paorumbasan para sa inmortalidad sa langit o kita kabtang kan “dakulang kadaklan” na an pasohan daing sagkod na buhay sa paraisong daga. (Kapahayagan 7:4-10; Lucas 23:43; Roma 8:16, 17) Alagad ano an pagtubod? Ano an nagkapirang kabtang kan espirituwal na mutyang ini? Asin paano kita magawe kun kita may pagtubod? Mantang hinahanap nindo an simbag sa mga hapot na iyan, tabi basahon an sitadong mga bersikulo sa Hebreo kapitulo 11 asin 12 sa pribado asin kongregasyonal na pag-adal.
Kun Ano an Pagtubod
4. Ano an pagtubod?
4 Primero tinawan ni Pablo nin kahulogan an pagtubod. (Basahon an Hebreo 11:1-3.) Sa sarong kabtang, an pagtubod “iyo an siertong paghalat sa mga bagay na linalaoman.” An tawong may pagtubod may garantiya na an gabos na ipinanunuga nin Dios garo man sana naotob na. An pagtubod man iyo “an hayag na pagpapaheling kan mga katunayan minsan dai naheheling.” An nakakokombensir na pruweba sa dai naheheling na mga katunayan makosogon kaya an pagtubod sinasabi na katimbang kan ebidensiang iyan.
5. Paagi sa pagtubod ano an nasasabotan niato?
5 Paagi sa pagtubod “an mga tawo kan enot na panahon napatotoohan” na nakapaogma sinda sa Dios. Siring man, “huli sa pagtubod kita nakasasabot na an mga palakaw nin mga bagay”—an daga, an aldaw, an bulan, asin an mga bitoon—“nahaman paagi sa tataramon nin Dios, mala ta an mga naheheling naggikan sa mga bagay na dai naheheling.” Kombensido kita na si Jehova an Kaglalang sa mga bagay na iyan, minsan ngani dai niato sia naheheling huli ta sia dai naheheling na Espiritu.—Genesis 1:1; Juan 4:24; Roma 1:20.
An Pagtubod Asin an “Suanoy na Kinaban”
6. Taano si Abel ta nagkaigwa nin “siertong paghalat” na an makahulang mga tataramon ni Jehova manongod sa ‘banhi kan babae’ maootob?
6 An saro sa dakol na kabtang nin pagtubod iyo an pakasabot sa pangangaipo nin atang para sa mga kasalan. (Basahon an Hebreo 11:4.) Sa “suanoy na kinaban,” an pagtubod sa atang na may dugo ipinaheling ni Abel, an ikaduwang aki kan enot na mag-agom, si Adan asin Eva. (2 Pedro 2:5) Daing duwa-duwa na narisa ni Abel sa saiyang sadiri an nakagagadan na mga epekto nin minanang kasalan. (Genesis 2:16, 17; 3:6, 7; Roma 5:12) Malinaw na narisa man nia an kaotoban kan pagboot nin Dios na nagbunga nin mapagal na trabaho ki Adan asin grabeng kolog sa pagbabados ki Eva. (Genesis 3:16-19) Kaya si Abel igwa nin “siertong paghalat” na an ibang bagay na isinabi ni Jehova maootob man. Kaiba digdi an makahulang mga tataramon na isinabi sa pangenot na paradayang si Satanas kan an Dios magsabi sa halas: “Pag-iiwalon ko ika asin an babae asin an saimong banhi asin an saiyang banhi. Lulugadon ka nia sa payo asin lulugadon mo sia sa bool.”—Genesis 3:15.
7. (a) Paano ipinaheling ni Abel an pakasabot sa pangangaipo nin atang para sa mga kasalan? (b) Paano an Dios ‘nagpatotoo dapit sa mga balaog ni Abel’?
7 Si Abel nagpaheling nin pagtubod sa ipinanugang Banhi paagi sa pagdolot sa Dios nin atang na hayop na puwedeng makasalihid sa buhay ni Abel sa makaladawan na paagi. Pero an saiyang daing pagtubod na matuang tugang na si Cain nagdolot nin daing dugong mga gugulayon. Bilang paragadan, pinabolos ni Cain an dugo ni Abel. (Genesis 4:1-8) Alagad si Abel nagadan na may pakaaram na ibinilang siang matanos ni Jehova, “na an Dios nagpatotoo dapit sa saiyang mga balaog.” Paano? Paagi sa pag-ako sa atang ni Abel na idinolot na may pagtubod. Huli sa saiyang pagtubod asin sa pag-oyon nin Dios, na manongod dian an Ipinasabong na Kasuratan padagos na nagpapatotoo, ‘minsan ngani si Abel nagadan, sia nagtataram pa giraray.’ Naheling nia an pangangaipo nin atang para sa mga kasalan. Igwa daw kamo nin pagtubod sa mas makahulogan na pantubos na atang ni Jesu-Cristo?—1 Juan 2:1, 2; 3:23.
8. (a) Ano an manonodan niato manongod sa pagtubod sa mapusong pagpatotoo ni Enoc? (b) Paano si Enoc “ibinalyo tanganing dai makaheling nin kagadanan”?
8 An pagtubod mapahiro sato na itaram na may kapusoan an mensahe nin Dios. (Basahon an Hebreo 11:5, 6.) An suanoy na saksi ni Jehova na si Enoc mapusong ihinula an paghokom nin Dios sa mga maraot. (Judas 14, 15) Sierto na hiningoa kan mga kaiwal ni Enoc na gadanon sia, alagad ta “kinua sia” nin Dios kaya dai nia inagihan an kolog nin kagadanan. (Genesis 5:24) Alagad, bago kaini, “nagkamit sia kan patotoo na napaoyonan nia an Dios.” Paano? “Huli sa pagtubod si Enoc ibinalyo tanganing dai makaheling nin kagadanan.” Siring man, si Pablo ibinalyo, o “inagaw pasiring sa paraiso,” na maliwanag na nag-ako nin bisyon kan maabot na espirituwal na paraiso kan Kristianong kongregasyon. (2 Corinto 12:1-4) Kaya maliwanag na si Enoc may naheheling na bisyon kan nagdadangadang na daganon na Paraiso kan patorogon sia ni Jehova sa kagadanan, na ligtas sa kamot nin mga kaiwal. Tanganing makapaoyon sa Dios kita, kapareho ni Enoc, dapat na magtaram kan mensahe nin Dios na may kapusoan. (Gibo 4:29-31) Kaipuhan na kita magtubod man na an Dios nabubuhay asin “parabalos sa mga maigot na naghahanap sa saiya.”
9. Paano ipinaheling kan ginibo ni Noe na an maingat na pag-otob sa mga instruksion nin Dios saro pang kabtang nin pagtubod?
9 An maingat na pag-otob sa mga instruksion nin Dios saro pang kabtang nin pagtubod. (Basahon an Hebreo 11:7.) Sa paghiro na may pagtubod, ginibo ni Noe ‘an sono sa ipinagboot nin Dios.’ (Genesis 6:22; 7:16) Si Noe nag-ako nin “banal na patanid dapit sa mga bagay na dai pa naheheling” asin nagtubod sa sinabi ni Jehova na mangyayari an baha sa bilog na daga. Huli sa pagtubod asin may magalang na pagkatakot sa Dios, si Noe “nagtogdok nin dahong para sa pagligtas kan saiyang harong.” Paagi sa pagkuyog asin matanos na mga gibo, kinondenar nia an kinaban na daing pagtubod huli sa maraot na mga gibo kaiyan asin ipinaheling na iyan maninigong laglagon.—Genesis 6:13-22.
10. Minsan ngani si Noe nagtotogdok kan dahong, sia nagtao nin panahon para sa ano pang ibang aktibidad?
10 Si Noe saro man sa mga Saksi ni Jehova ta sia “parahulit nin katanosan.” (2 Pedro 2:5) Minsan ngani sibot sa pagtogdok kan dahong, sia nagtao nin panahon sa paghuhulit, arog kan ginigibo ngonyan nin mga Saksi ni Jehova. Totoo nanggad, si Noe nagtaram na may kapusoan bilang parabareta kan patanid nin Dios sa mga tawong idto bago kan baha, alagad ta “dai sinda nagmangno sagkod na magdatong an baha asin iinanod sinda gabos.”—Mateo 24:36-39.
An Pagtubod sa Tahaw nin mga Patriarka Pakalihis kan Baha
11. (a) Paano ipinaheling ni Abraham na an pagtubod may kaibang lubos na pagsarig sa mga panuga ni Jehova? (b) Huli sa pagtubod, hinahalat ni Abraham an anong “siudad”?
11 An pagtubod may kaibang lubos na pagsarig sa mga panuga ni Jehova. (Basahon an Hebreo 11:8-12.) Huli sa pagtubod si Abraham (Abram) nagkuyog sa pagboot nin Dios asin naghale sa Ur kan mga Caldeo, siudad na dakol an ikatatao sa materyal. Nagtubod sia sa panuga ni Jehova na “an gabos na pamilya sa daga” magbebendisyon sa saindang sadiri paagi sa saiya asin na an saiyang banhi tatawan nin daga. (Genesis 12:1-9; 15:18-21) An aki ni Abraham na si Isaac asin makoapong si Jacob “mga kapwa nia paramana sa iyo man sanang panuga.” Huli sa pagtubod si Abraham “nag-erok bilang nakikihimanwa sa daga kan panuga siring sa nasa ibang daga.” Hinalat nia “an siudad na may tunay na mga pundasyon, na an paratogdok asin kaglalang kan siudad na iyan iyo an Dios.” Iyo, hinalat ni Abraham an langitnon na Kahadean nin Dios na sa pagsakop kaiyan sia bubuhayon liwat sa daga. An Kahadean daw igwa nin siring kahalagang lugar sa saindong buhay?—Mateo 6:33.
12. Ano an nangyari huli ta si Sara may pagtubod sa mga panuga ni Jehova?
12 An agom kan matatakton sa Dios na mga patriarka igwa man nin pagtubod sa mga panuga ni Jehova. Halimbawa, huli sa pagtubod an agom ni Abraham na si Sara, minsan ngani daing aki sagkod sa edad na 90 anyos asin “lihis na sa edad,” tinawan nin kapangyarihan na “mangidam nin banhi, . . . mantang saiyang ibinilang na maimbod idtong [an Dios] nanuga.” Pag-abot nin panahon, ipinangaki ni Sara si Isaac. Kaya gikan sa 100 anyos na si Abraham, na “garo man sana gadan na” kun dapit sa pangangaki, sa huri “namundag an mga aki na arog kan mga bitoon sa langit kahibog.”—Genesis 17:15-17; 18:11; 21:1-7.
13, 14. (a) Minsan ngani si Abraham, Isaac, asin Jacob “dai nakamtan an kaotoban kan mga panuga,” ano an iginawe ninda? (b) Paano kita puwedeng makinabang sa paghorophorop sa kaimbodan ki Jehova kan mga patriarka dawa kun dai tolos niato maheling an kaotoban kan saiyang mga panuga?
13 An pagtubod papagdadanayon kitang maimbod ki Jehova dawa kun dai niato tolos maheling an kaotoban kan saiyang mga panuga. (Basahon an Hebreo 11:13-16.) An maimbod na mga patriarka gabos nagadan na dai naheheling an lubos na kaotoban kan mga panuga sa sainda nin Dios. Alagad an ipinanugang mga bagay “natanaw ninda sa harayo asin inistimar ninda patin nagpahayag sa publiko na sinda mga nakikihimanwa asin temporaryong nakiiistar sa daga.” Iyo, tinapos ninda an saindang buhay na may pagtubod, huli ta dakol pang kapag-arakian an nag-agi bago an Dagang Panuga nagin rogaring kan gikan ni Abraham.
14 An bagay na dai ninda nakamtan an kaotoban kan banal na mga panuga sa panahon kan saindang pagkabuhay dai nagpapait sa boot ni Abraham, Isaac, asin Jacob o nagin dahelan na sinda magin mga apostata. Dai ninda tinalikdan si Jehova asin nagbuwelta sa Ur, na nabangkag na sa kinabanon na mga aktibidad. (Ikomparar an Juan 17:16; 2 Timoteo 4:10; Santiago 1:27; 1 Juan 2:15-17.) Dai, an mga patriarkang idto ‘nagmawot’ nin lugar na mas marahay sa Ur, “an boot sabihon, sarong langitnon.” Kaya si Jehova ‘dai nasopog na apodon na saindang Dios.’ Pinapagdanay ninda an pagtubod sa Kaharohalangkawe sagkod sa kagadanan asin sa dai na mahahaloy bubuhayon liwat sa daga, na kabtang kan sakop kan “siudad,” an Mesiyanikong Kahadean na inandam para sa sainda nin Dios. Alagad kumusta man kamo? Dawa kun kamo dakol nang taon na ‘naglakaw sa katotoohan,’ na naggurang na sa paglilingkod ki Jehova, kaipuhan na papagdanayon nindo an saindong pagsarig sa saiyang ipinanugang bagong palakaw. (3 Juan 4; 2 Pedro 3:11-13) Kanigoan kadakulang balos an aakoon nindo asin kan maimbod na mga patriarka huli sa siring na pagtubod!
15. (a) Ano an nagpangyari ki Abraham na haros idolot si Isaac bilang atang? (b) Paano maninigong maapektaran an satong pagtubod kan pangyayari ki Abraham asin Isaac? (c) Ano an makahulang ilinadawan kan pangyayaring idto?
15 An daing pagreklamong pagkuyog sa Dios sarong mahalagang kabtang nin pagtubod. (Basahon an Hebreo 11:17-19.) Huli ta si Abraham nagkuyog ki Jehova na daing pagreklamo, sia “haros ikinadolot si Isaac,” an saiyang “bugtong na aki”—an iyo-iyong aki nia ki Sara. Paano ini nagibo ni Abraham? Huli ta “sia naglaom na mahihimo nin Dios na buhayon [si Isaac] minsan hale sa mga gadan,” kun kaipuhan, tanganing maotob an panugang mga gikan paagi sa saiya. Sa kadikit na sanang panahon tinapos kutana kan dagang nasa kamot ni Abraham an buhay ni Isaac, alagad ta ini inolang kan tingog nin sarong anghel. Kaya, inako ni Abraham si Isaac hale sa kagadanan “sa makaladawan na paagi.” Maninigo man kitang mapahirong kumuyog sa Dios na may pagtubod dawa kun nakataya an satong buhay o kan satong mga aki. (1 Juan 5:3) Mahalaga man na mangnohon na si Abraham asin Isaac kaidto makahulang nagladawan kun paano itatao ni Jehova Dios an saiyang bugtong na Aki, si Jesu-Cristo, bilang pantubos tanganing an gumibo nin pagtubod sa saiya magkaigwa nin buhay na daing katapusan.—Genesis 22:1-19; Juan 3:16.
16. Kun manongod sa satong mga aki asin sa pagtubod sa mga panuga nin Dios, anong halimbawa an itinao kan mga patriarka?
16 Kun kita may pagtubod, tatabangan niato an satong aki na maglaom sa ipinanunuga nin Dios para sa ngapit. (Basahon an Hebreo 11:20-22.) An pagtubod kan mga patriarka makosogon kaya minsan ngani an mga panuga sa sainda ni Jehova dai lubos na naotob kaidtong sinda nabubuhay, ipinamana ninda ini sa saindang mga aki bilang mahahalagang eredasyon. Kaya, “binendisyonan ni Isaac si Jacob asin si Esau manongod sa mga bagay na madatong,” asin an naghihigagdan na si Jacob binendisyonan an mga aki ni Jose na si Efraim asin Manases. Huling si Jose mismo may makosog na pagtubod na an mga Israelitas mahale sa Egipto pasiring sa dagang panuga, pinasumpa nia an saiyang mga tugang na darahon an saiyang tolang sa paghale ninda. (Genesis 27:27-29, 38-40; 48:8-22; 50:24-26) Tinatabangan daw nindo an saindong pamilya na makapatalubo nin kaagid na pagtubod sa ipinanuga ni Jehova?
An Pagtubod Nagpapangyari Sato na Ipaorog an Dios
17. Paano an mga magurang ni Moises naghirong may pagtubod?
17 An pagtubod nagmomotibar sato na ipaorog si Jehova asin an saiyang banwaan sa ano man na iinaalok kan kinaban na ini. (Basahon an Hebreo 11:23-26.) An mga Israelitas mga oripon na nagkakaipo nin pagkakalda sa kaoripnan sa Egipto kan an mga magurang ni Moises humirong may pagtubod. “Dai sinda natakot sa pagboot kan hade” na gadanon an mga lalaking Hebreo kun namumundag. Imbes, itinago ninda si Moises sa laog nin tolong bulan, na kan huri ibinugtak sia sa sarong dahong na papiro sa tahaw kan mga gaho sa pangpang kan Salog nin Nilo. Huling nakua kan aking babae ni Faraon, sia ‘pinadakula bilang saiyang sadiring aki.’ Alagad, primero, si Moises pinasuso asin tinokdoan sa espirituwal sa harong kan saiyang ama asin ina, si Amram asin Jocabed. Dangan, bilang miembro kan pamilya ni Faraon, sia “tinokdoan kan gabos na kadonongan nin mga Egipcio” asin nagin “makapangyarihan sa saiyang mga tataramon asin gibo,” na makapangyarihan sa mental asin pisikal na mga kakayahan.—Gibo 7:20-22; Exodo 2:1-10; 6:20.
18. Huli sa saiyang pagtubod, ano an nagin paninindogan ni Moises mapadapit sa pagsamba ki Jehova?
18 Pero, an edukasyon sa Egipto asin an materyal na kagayonan kan harong kan hade dai nagpangyari ki Moises na talikdan an pagsamba ki Jehova asin magin apostata. Imbes, “huli sa pagtubod si Moises, kan dakula na, nagsayuma na apodon na aki kan aking babae ni Faraon,” na ipinaririsa kan surogon nia an sarong tugang na Hebreo. (Exodo 2:11, 12) Pinagmarhay ni Moises “na maapi kaibanan kan banwaan nin Dios [an Israelitang mga kapwa nagsasamba ki Jehova] kisa magkamit kan dai nagdadanay na pag-ogma sa kasalan.” Kun kamo bautisadong lingkod ni Jehova na pinadakula na may tamang pagtotokdo sa espirituwal, aarogon daw nindo an halimbawa ni Moises asin marigon na maninindogan sa tunay na pagsamba?
19. (a) Paano maririsa na ipinaorog ni Moises sa saiyang buhay si Jehova asin an Saiyang banwaan? (b) Si Moises naghalat sa pagbayad nin anong balos?
19 Si Moises nakidamay sa banwaan ni Jehova “huli ta ibinilang niang orog pang kayamanan an pag-olog-olog kan Cristo ki sa natipon na mga kayamanan kan Egipto.” Posibleng gayo na si Moises ‘ibinilang an pag-olog-olog sa pagigin suanoy na ladawan kan Cristo, o Linahidan nin Dios, na orog na kayamanan kisa mga kayamanan kan Egipto.’ Bilang miembro kan pamilya kan hade, puwede kutana siang nagkamit nin kayamanan asin kabantugan sa Egipto. Alagad ta sia nagtubod asin “nakatorohok na gayo sa pagtao kan balos”—daing sagkod na buhay paagi sa pagkabuhay liwat sa daga sa ipinanugang bagong palakaw nin Dios.
20. Ano sa eksperyensia ni Moises an nagpapaheling na an pagtubod ginigibo kitang daing takot bilang mga lingkod ni Jehova?
20 An pagtubod ginigibo kitang daing takot huli ta kita nagsasarig ki Jehova bilang paraligtas. (Basahon an Hebreo 11:27-29.) Kan mabaretaan na ginadan ni Moises an sarong Egipcio, hiningoa ni Faraon na gadanon sia. “Alagad ta si Moises nagdulag ki Faraon tangani siang mag-erok sa daga nin Midian.” (Exodo 2:11-15) Kaya si Pablo garo baga bakong direktang sinasabi an pagluwas kan mga Hebreo sa Egipto kan sia magsabi: “Huli sa pagtubod sia [si Moises] naghale sa Egipto, alagad dai sia natatakot sa kaanggotan kan hade [na nag-umang gadanon sia huli sa pagrepresentar sa Dios para sa Israel], huli ta sia nagpadagos na marigon na garo baga nakakaheling kan Saro na dai naheheling.” (Exodo 10:28, 29) Minsan ngani noarin man dai aktuwal na naheling ni Moises an Dios, an mga ginibo sa saiya ni Jehova tunay na gayo na sia naghiro na garo talagang naheheling nia an ‘Sarong dai naheheling.’ (Exodo 33:20) Arog daw kaiyan kakosog an saindong relasyon ki Jehova?—Salmo 37:5; Talinhaga 16:3.
21. Kun dapit sa paghale kan Israel sa Egipto, ano an nangyari “huli sa pagtubod”?
21 Bago an Israel naghale sa Egipto, “huli sa pagtubod sia [si Moises] nagselebrar kan paskua asin kan pagwirik nin dugo, tanganing an paragadan dai dumoot sa saindang [mga Israelitas] mga panganay.” Iyo, kinaipuhan an pagtubod sa pagselebrar kan paskua na may marigon na paniniwala na an panganay na mga aki nin Israel maliligtas mantang an sa mga Egipcio magagadan, asin an pagtubod na ini binalosan. (Exodo 12:1-39) Siring man “huli sa pagtubod sinda [an banwaan nin Israel] nagdakit sa Dagat na Pula na siring sa dagang mara, alagad sa pagbalo man kan mga taga-Egipto na gumibo kaiyan sinda nagkaralantopan.” An Dios napatunayan na makangangalas nanggad na paraligtas! Asin huli sa pagliligtas na ini, an mga Israelitas “nagpoon na matakot ki Jehova asin magtubod ki Jehova asin ki Moises na saiyang lingkod.”—Exodo 14:21-31.
22. Manongod sa pagtubod, anong mga hapot an pag-oolayan pa?
22 An pagtubod ni Moises asin kan mga patriarka tunay na arogan para sa mga Saksi ni Jehova ngonyan. Alagad ano an nangyari kan an Dios may mga ginibo pa para sa mga gikan ni Abraham bilang sarong nasyon na inorganisar sa teokratikong paagi? Ano an manonodan niato sa iba pang mga gibo nin pagtubod kan suanoy na mga panahon?
Ano an Isisimbag Nindo?
◻ Ano an pagtubod?
◻ An halimbawa ni Enoc nagtotokdo sato nin ano manongod sa pagtubod?
◻ Paano ipinaheling nin matatakton sa Dios na mga patriarka na an pagtubod may kaibang lubos na pagsarig sa mga panuga ni Jehova?
◻ Anong ginibo ni Abraham an nagpapaheling na an daing pagreklamong pagkuyog sa Dios sarong mahalagang kabtang nin pagtubod?
◻ Anong mga ginibo ni Moises an nagpapaheling na an pagtubod nangangahulogan nin pagpaorog ki Jehova asin sa Saiyang banwaan sa ano man na iinaalok kan kinaban?