An Satong Relatibong Pagpapasakop sa Haralangkaw na Kapangyarihan
“Kaya igwa nin makosog na dahelan na kamo magpasakop.”—ROMA 13:5.
1. Ano an masakit na mga naeksperyensiahan nin mga Saksi ni Jehova sa kamot kan Nazing haralangkaw na kapangyarihan, asin ini daw huli sa ‘paggibo nin maraot’?
KAN Enero 7, 1940, si Franz Reiter asin an lima pang hoben na mga Austriano ginadan sa gilotina. Sinda Bibelforscher, mga Saksi ni Jehova, asin sinda nagadan huli ta sono sa konsensia dai sinda makakapagkapot nin armas para sa Imperyo ni Hitler. Si Reiter saro sa rinibong Saksi na nagadan huli sa saindang pagtubod kaidtong ikaduwang guerra mundial. Dakol pa an nagtios nin dakol na mga taon sa mga kampo de konsentrasyon. Ini daw gabos nagtios paagi sa “minasbad” kan haralangkaw na kapangyarihan na Nazi huli sa ‘paggibo nin maraot’? (Roma 13:4) Dai nanggad! An dugang pang mga tataramon ni Pablo nagpapaheling na an mga Kristianong ini nagkuyog sa mga pagboot nin Dios sa Roma kapitulo 13, minsan sinda nagsakit sa kamot kan may kapangyarihan.
2. Ano an makosog na dahelan sa pagpasakop sa haralangkaw na kapangyarihan?
2 Sa Roma 13:5, an apostol nagsurat: “Kaya igwa nin makosog na dahelan na kamo magpasakop, bako sanang huli sa kaanggotan na iyan kundi huli man sa saindong konsensia.” Bago kaini, sinabi ni Pablo na an pagdara kan kapangyarihan nin “minasbad” marahay na dahelan na magpasakop dian. Alagad ngonyan, nagtao sia nin mas makosog na dahelan: konsensia. Kita naghihingoa na maglingkod sa Dios na “igwa nin malinig na konsensia.” (2 Timoteo 1:3) Sinasabi sato kan Biblia na magpasakop sa haralangkaw na kapangyarihan, asin kita nagkukuyog ta boot niatong gibohon an tama sa mga mata nin Dios. (Hebreo 5:14) An totoo, an satong konsensia na tinokdoan sa Biblia nagpapahiro sato na kumuyog sa may kapangyarihan dawa kun mayo nin tawo na nagheheling sa sato.—Ikomparar an Eclesiastes 10:20.
“Iyan an Dahelan na Kamo Man Nagbabayad nin Buhis”
3, 4. Ano an reputasyon nin mga Saksi ni Jehova, asin taano an mga Kristiano ta maninigong magbuhis?
3 Sa Nigeria kaidtong pirang taon na an nakaagi, may mga pagkariribok huli sa pagbubuhis. May pirang buhay na nawara, asin inapod kan mga may kapangyarihan an hukbo. An mga soldados naglaog sa Kingdom Hall na may nagtitiripon asin hinagad na maaraman an katuyohan kan pagtiripon. Kan maaraman na idto pagtiripon kan mga Saksi ni Jehova sa pag-adal kan Biblia, pinahale kan opisyal an mga soldados, na sinasabi: “An mga Saksi ni Jehova bakong mga paraparibok huli sa buhis.”
4 An mga Saksing idto sa Nigeria may reputasyon na namumuhay kaoyon sa mga tataramon ni Pablo: “Huli ta iyan an dahelan na kamo man nagbabayad nin buhis; huli ta sinda mga lingkod nin Dios sa publiko na danay na naglilingkod sa katuyohan na ini.” (Roma 13:6) Kan itao ni Jesus an reglamentong, “Itao ki Cesar an mga bagay na ki Cesar,” sia nagtataram manongod sa pagbubuhis. (Mateo 22:21) An sekular na mga kapangyarihan nagtatao nin mga tinampo, proteksion kan pulis, librariya, transportasyon, eskuwelahan, serbisyo sa korreo, patin dakol pang iba. Parate niatong ginagamit an mga probisyon na ini. Tama sana na bayadan niato iyan paagi sa satong mga buhis.
“Itao sa Gabos an Nanonongod sa Sainda”
5. Ano an boot sabihon kan ekspresyon na “itao sa gabos an nanonongod sa sainda”?
5 Si Pablo nagpapadagos: “Itao sa gabos an nanonongod sa sainda, sa saiya na naghahagad nin buhis, an buhis; sa saiya na naghahagad nin bayad, an bayad; sa saiya na naghahagad nin takot, an siring na takot; sa saiya na naghahagad nin paggalang, an siring na paggalang.” (Roma 13:7) An terminong “gabos” sakop an lambang sekular na kapangyarihan na lingkod sa publiko nin Dios. Mayo nin napupuwera digdi. Dawa kun kita namumuhay na sakop nin sistema politikal na dai niato personal na gusto, kita nagbubuhis. Kun an relihiyon dai pinabubuhis sa lugar na iniistaran niato, puwede ining aprobetsaran nin mga kongregasyon. Asin kapareho nin ibang siudadano, puwedeng gamiton nin mga Kristiano an ano man na legal na probisyon tanganing limitaran an ibinubuhis ninda. Alagad mayo nin Kristiano na maninigong ilegal na lumikay sa pagbayad nin buhis.—Ikomparar an Mateo 5:41; 17:24-27.
6, 7. Taano ta maninigo kitang magbuhis dawa kun an kuwarta ginagamit para sa bagay na dai niato inooyonan o dawa kun pinaglalamag kita kan mga may kapangyarihan?
6 Alagad, ipamugtak niato na garo baga bakong makatanosan an buhis. O ano kun an iba sa buhis ginagamit para sa bagay na dai niato inooyonan, arog baga nin libreng aborsion, deposito nin dugo, o mga programa na kontra sa satong neutral na punto-de-vista? Binabayadan pa man giraray niato an gabos niatong bubuhisan. An mga may kapangyarihan an kaipuhan na manimbag sa kun paano kaiyan ginagamit an ibinuhis. Dai kita isinugo na hokoman an kapangyarihan. An Dios iyo an “Hokom sa daga,” asin sa sadiri niang panahon, makikipagkuwenta sia sa mga gobyerno sa kun paano ninda ginamit an saindang kapangyarihan. (Salmo 94:2; Jeremias 25:31) Sagkod na iyan mangyari, kita nagbubuhis.
7 Ano kun pinaglalamag kita kan may kapangyarihan? Nagbubuhis pa man giraray kita huli sa pan-aroaldaw na mga serbisyong ginigibo. Mapadapit sa mga Saksi na nagtitios nin paglamag sa sarong nasyon sa Aprika, an San Francisco Examiner nagsabi: “Puwede nindo sindang ibilang na modelong mga siudadano. Sinda maimbod na nagbubuhis, nag-aasikaso sa may helang, pinaglalabanan an dai pakabasa asin pakasurat.” Iyo, an pinaglalamag na mga Saksing idto nagbayad kan saindang buhis.
“Takot” Asin “Paggalang”
8. Ano an “takot” na itinatao niato sa mga may kapangyarihan?
8 An “takot” sa Roma 13:7 bakong kobardeng takot kundi, imbes, respeto sa sekular na kapangyarihan, takot na lapason an ley kaiyan. An respetong ini itinatao huli sa katongdan, bakong perming huli sa indibiduwal na nasa katongdan. An Biblia, kan naghula manongod sa Romanong emperador na si Tiberio, inapod siang “saro na ikaoongis.” (Daniel 11:21) Pero sia an emperador, asin bilang siring, utang sa saiya nin sarong Kristiano an takot asin paggalang.
9. Ano an pirang paagi na kita nagtatao nin paggalang sa mga tawong may kapangyarihan?
9 Kun dapit sa paggalang, kinukuyog niato an pagboot ni Jesus na dai magtao nin mga titulo na basado sa relihiyosong katongdan. (Mateo 23:8-10) Alagad pag-abot sa sekular na mga kapangyarihan, ikinaoogma niato na apodon sinda sa ano man na titulo na hinahagad sa paggalang sa sainda. Ginamit ni Pablo an terminong “Kagalang-galang” kan kinakaolay an mga gobernador na Romano. (Gibo 26:25) Inapod ni Daniel si Nabucodonosor na “kagurangnan ko.” (Daniel 4:19) Ngonyan, an mga Kristiano puwedeng gumamit kan mga ekspresyon na “Your Lordship” o “Your Majesty.” Puwede sindang tumindog kun minalaog sa hokoman an huwes o magalang na dumuko sa atubangan nin sarong hade kun iyan an kaugalean.
Relatibong Pagpapasakop
10. Paano ipinaheling ni Jesus na may mga limitasyon sa mahahagad nin tawong may kapangyarihan sa sarong Kristiano?
10 Mantang an mga Saksi ni Jehova sakop nin kapangyarihan nin tawo, taano si Franz Reiter asin an dakol pang iba ta nagsakit? Huli ta an satong pagpapasakop relatibo, asin an may kapangyarihan dai perming minimidbid na may mga limitasyon na ibinugtak an Biblia sa puwedeng hagadon kaiyan. Kun an may kapangyarihan maghagad nin bagay na kontra sa tinokdoan na Kristianong konsensia, iyan minalihis sa limitasyon na itinao nin Dios. Ini ipinarisa ni Jesus kan sia magsabi: “Itao ki Cesar an mga bagay na ki Cesar, alagad sa Dios an mga bagay na sa Dios.” (Mateo 22:21) Kun hinahagad ni Cesar an para sa Dios, kaipuhan na midbidon niato na an Dios an may pangenot na diretso dian.
11. Anong prinsipyo na nagpapaheling na may mga limitasyon sa puwedeng hagadon nin tawong may kapangyarihan an inaako nin dakol?
11 Subersibo daw o traydor an paninindogan na ini? Dai man. An totoo, iyan kasumpay nin sarong prinsipyo na minimidbid nin kadaklan na sibilisadong nasyon. Kan ika-15 siglo, si Peter von Hagenbach binista huli sa madahas na pamamahala na dahelan nin makuring takot sa lugar nin Europa na dian sia nagkapot nin kapangyarihan. An depensa nia, na sia nagkukuyog sana sa pagboot kan saiyang kagurangnan, an Duke nin Burgundy, hinaboan. An paghihingako na an tawo na naggigibo nin kabikoan dai maninimbag kun sia nagkukuyog sa pagboot nin mas halangkaw na kapangyarihan pirang beses nang ginibo poon kaidto—nangorogna kan Nazing mga kriminal sa guerra sa atubangan kan International Tribunal sa Nuremberg. Parate na isinisikwal an paghihingako. An International Tribunal nagsabi sa desisyon kaiyan: “An mga indibiduwal may internasyonal na mga obligasyon na labi sa nasyonal na mga obligasyon na kumuyog na ibinubugtak kan indibiduwal na estado.”
12. Ano an pirang Makakasuratan na halimbawa manongod sa mga lingkod nin Dios na nagsayumang kumuyog sa bakong rasonableng mga kahagadan kan may kapangyarihan?
12 An mga lingkod nin Dios poon pa kaidto nagmimidbid na may mga limitasyon sa pagpasakop na utang ninda sono sa konsensia sa haralangkaw na kapangyarihan. Kaidtong panahon na si Moises mamundag sa Egipto, pinagbotan ni Faraon an duwang Hebreong parapaaki na gadanon an gabos na bagong mamundag na lalaking Hebreo. Alagad, an mga parapaaki pinagdanay na buhay an mga omboy. Sala daw sinda sa pakisuway ki Faraon? Bako, kinukuyog ninda an saindang konsensia na itinao nin Dios, asin binendisyonan sinda nin Dios huli kaiyan. (Exodo 1:15-20) Kan an Israel desterrado sa Babilonya, hinagad ni Nabucodonosor na an saiyang mga opisyal, kaiba an mga Hebreong si Sadrac, Mesac, asin Abednego, humuruhod sa atubangan nin sarong ladawan na ibinugtak nia sa kapatagan nin Dura. Nagsayuma an tolong Hebreo. Sala daw sinda? Bako, ta an pagkuyog sa pagboot kan hade mangangahulogan nin pakisuway sa pagboot nin Dios.—Exodo 20:4, 5; Daniel 3:1-18.
‘Kuyogon an Dios Bilang Poon’
13. Anong halimbawa an itinao kan enot na mga Kristiano manongod sa relatibong pagkuyog sa haralangkaw na kapangyarihan?
13 Siring man, kan pagbotan kan Judiong mga may kapangyarihan si Pedro asin Juan na pumondo sa paghuhulit manongod ki Jesus, sinda nagsimbag: “Kun baga matanos sa pagheling nin Dios na maghinanyog saindo kisa Dios, kamo na mismo an maghokom.” (Gibo 4:19; 5:29) Dai sinda puwedeng dai maggirong. An magasin na The Christian Century nag-aapod nin atension sa saro pang sono sa konsensiang paninindogan kan enot na mga Kristiano sa pagsabi kaiyan: “An pinakaenot na mga Kristiano dai naglingkod sa mga puwersa armada. Sinasabi ni Roland Bainton na ‘poon kan katapusan kan panahon kan Bagong Tipan sagkod sa dekada nin A.D. 170-180 mayo nin ano man na ebidensia na may Kristiano sa hukbo’ (Christian Attitudes Toward War and Peace [Abingdon, 1960], pp. 67-8). . . . Sinasabi ni Swift na si Justin Martyr ‘sinasabot na kaugalean nang an mga Kristiano dai gumibo nin kadahasan.’”
14, 15. Ano an pirang prinsipyo sa Biblia na naggigiya sa relatibong pagkuyog kan enot na mga Kristiano sa mga tawong may kapangyarihan?
14 Taano an enot na mga Kristiano ta dai naglingkod bilang mga soldados? Daing duwa-duwa, an kada saro maingat na nag-adal sa Tataramon asin mga pagboot nin Dios asin guminibo nin personal na desisyon basado sa saiyang konsensia na natokdoan sa Biblia. Sinda neutral, “bakong kabtang kan kinaban,” asin an saindang neutralidad nangalad sa sainda na makikampi sa iriwal kan kinaban na ini. (Juan 17:16; 18:36) Saro pa, sinda rogaring nin Dios. (2 Timoteo 2:19) An pagtao kan saindang buhay para sa Estado mangangahulogan nin pagtao ki Cesar kan bagay na rogaring nin Dios. Saro pa, kabtang sinda nin internasyonal na kasararoan nin magturugang na binobogkos nin pagkamoot. (Juan 13:34, 35; Colosas 3:14; 1 Pedro 4:8; 5:9) Dai sinda makapagkakapot nin armas na malinaw an konsensia kaiba an posibilidad na makagadan sa sarong kapwa Kristiano.
15 Apuwera pa kaini, an mga Kristiano dai puwedeng umayon sa popular na relihiyosong mga selebrasyon, arog kan pagsamba sa emperador. Bilang resulta, sinda ibinilang na “palaen asin peligrosong mga tawo, asin natural sana na pagsuspetsaran sinda kan ibang mga tawo.” (Still the Bible Speaks, ni W. A. Smart) Minsan ngani si Pablo nagsurat na an mga Kristiano maninigong ‘itao sa saiya na naghahagad nin takot, an siring na takot,’ dai ninda nalingawan an saindang mas dakulang takot, o paggalang, ki Jehova. (Roma 13:7; Salmo 86:11) Si Jesus mismo nagsabi: “Dai kamo matakot duman sa mga minagadan kan hawak alagad dai nakakagadan kan kalag; kundi matakot kamo saiya na nakakalaglag kan kalag asin hawak sa Gehenna.”—Mateo 10:28.
16. (a) Sa anong mga bagay na kaipuhan na maingat na tirutimbangon nin mga Kristiano an saindang pagpasakop sa haralangkaw na kapangyarihan? (b) Ano an ipinag-iilustrar kan kahon na nasa itaas?
16 Bilang mga Kristiano, napapaatubang kita sa kaparehong mga angat ngonyan. Dai kita puwedeng makikabtang sa ano man na modernong bersion nin pagsamba sa ladawan—baga man iyan may pagsambang mga aksion para sa sarong ladawan o simbolo o pag-atribuwir nin kaligtasan sa sarong tawo o organisasyon. (1 Corinto 10:14; 1 Juan 5:21) Asin kapareho kan enot na mga Kristiano, dai niato ikakokompromiso an satong Kristianong neutralidad.—Ikomparar an 2 Corinto 10:4.
“Mahoyong Boot Asin Hararom na Paggalang”
17. Ano an ihinatol ni Pedro sa mga nagsasakit huli sa konsensia?
17 Si apostol Pedro nagsurat manongod sa satong sono sa konsensiang paninindogan asin nagsabi: “Kun an saro, huli sa konsensia sa atubang nin Dios, nagtatagal sa kamondoan asin nagtitios na bakong makatanosan, ini maogmang bagay.” (1 Pedro 2:19) Iyo, ikinaoogma nin Dios kun an Kristiano naninindogan nin marigon sa ibong nin paglamag, asin yaon man an dugang pang pakinabang na an pagtubod kan Kristiano napakokosog asin nadadalisay. (Santiago 1:2-4; 1 Pedro 1:6, 7; 5:8-10) Nagsurat man si Pedro: “Kun kamo magtios dahel sa katanosan, maogma kamo. Minsan siring, dai nindo katakotan an saindang kinatatakotan, ni maribok man. Kundi pakangbanalon nindo an Cristo bilang Kagurangnan sa saindong puso, na perming andam na sumimbag sa lambang naghahagad saindo nin rason para sa saindong paglaom, alagad ginigibo iyan sa mahoyong boot asin hararom na paggalang.” (1 Pedro 3:14, 15) Nakatatabang nanggad na hatol!
18, 19. Paano an hararom na paggalang asin pagkarasonable makatatabang kun limitaran kan may kapangyarihan an libertad niato sa pagsamba?
18 Kun minalataw an paglamag ta sala an pagsabot kan may kapangyarihan sa paninindogan nin Kristiano o huli ta minisrepresentar nin relihiyosong mga namomoon sa Kakristianohan an mga Saksi ni Jehova sa mga may kapangyarihan, an pag-aatubang kan mga katunayan sa mga may kapangyarihan tibaad magbunga kan pag-ina nin pangigipit. Mantang may mahoyong boot asin hararom na paggalang, an Kristiano dai pisikal na minalaban sa mga paralamag. Minsan siring, sia minagamit kan gabos na legal na paagi tanganing idepensa an saiyang pagtubod. Dangan iwinawalat nia an bagay ki Jehova.—Filipos 1:7; Colosas 4:5, 6.
19 An hararom na paggalang minagiya man sa Kristiano na gibohon an bilog niang makakaya, na dai linalapas an saiyang konsensia, na makuyog an may kapangyarihan. Halimbawa, kun bawal an mga pagtiripon kan kongregasyon, an mga Kristiano mahanap nin ibang mas dai risang paagi tanganing padagos na makakakan sa lamesa ni Jehova. An Kaharohalangkaweng Kapangyarihan, si Jehova Dios, nagsasabi sato paagi ki Pablo: “Magpasaradolsadol kita sa pagkamoot asin sa marahay na mga gibo, na dai pagpabayaan an satong pagtorotiripon, siring kan kaugalean nin nagkapira.” (Hebreo 10:24, 25) Pero an siring na pagtiripon puwedeng gibohon sa maingat na paagi. Dawa kun pira sana an presente, makalalaom kita na binibendisyonan nin Dios an siring na areglo.—Ikomparar an Mateo 18:20.
20. Kun ipangalad an paghuhulit sa publiko kan maogmang bareta, paano puwedeng atubangon nin mga Kristiano an situwasyon?
20 Siring man, may mga nasa kapangyarihan na ipinangalad an paghuhulit sa publiko kan maogmang bareta. An mga Kristiano na sakop ninda nakakagirumdom na, paagi ki Jesus mismo, an Kaharohalangkaweng Kapangyarihan nagsabi: “Sa gabos na nasyon an maogmang bareta kaipuhan na ikahulit nguna.” (Marcos 13:10) Kaya, kinukuyog ninda an Kaharohalangkaweng Kapangyarihan ano man an mangyari sainda. Kun saen puwede, an mga apostol naghulit sa publiko asin sa harong-harong, pero igwa man nin ibang paagi na maabot an mga tawo, arog baga nin impormal na pagpatotoo. (Juan 4:7-15; Gibo 5:42; 20:20) Parate na an mga may kapangyarihan dai nakikilabot sa paghuhulit kun Biblia sana an ginagamit—na nagtatampok kan pangangaipo na an gabos na Saksi magin tuodan sa pangangatanosan gikan sa Kasuratan. (Ikomparar an Gibo 17:2, 17.) Paagi sa pagigin mapuso, pero magalang, an mga Kristiano parate na nakakanompong nin paagi na makuyog si Jehova na dai man pinupukaw an kaanggotan kan haralangkaw na kapangyarihan.—Tito 3:1, 2.
21. Kun si Cesar daing herak sa saiyang paglamag, anong dalan an kaipuhan na pilion nin mga Kristiano?
21 Alagad, kun beses an mga may kapangyarihan daing herak sa paglamag sa mga Kristiano. Kun siring, may malinaw na konsensia, dai kita nin ibang maginibo kundi magtagal sa paggibo kan tama. An hoben na si Franz Reiter napaatubang sa pamimili: ikompromiso an saiyang pagtubod o magadan. Mantang dai sia makaoontok sa pagsamba sa Dios, sia mapusong nagduman sa saiyang kagadanan. Kan banggi bago sia nagadan, si Franz nagsurat sa saiyang ina: “Gagadanon ako saagang aga. May kosog ako gikan sa Dios, arog kan perming nangyayari sa gabos na tunay na Kristiano kan mga nakaagi . . . Kun kamo marigon na maninindogan sagkod sa kagadanan, magkakahelingan kita liwat sa pagkabuhay liwat.”
22. Ano an linalaoman niato, asin mientras tanto ano an maninigo niatong igawe?
22 Maabot an panahon na an bilog na katawohan masasakopan nin saro na sanang ley, an ki Jehova Dios. Sagkod sa panahon na iyan, kaipuhan na kuyogon niato na may marahay na konsensia an areglo nin Dios asin papagdanayon an satong relatibong pagpasakop sa haralangkaw na kapangyarihan mantang kadungan kaiyan nagkukuyog sa satong Soberanong Kagurangnan na si Jehova sa gabos na bagay.—Filipos 4:5-7.
Nagigirumdoman daw Nindo?
◻ Ano an makosog na dahelan sa pagpapasakop sa haralangkaw na kapangyarihan?
◻ Taano ta dai kita maninigong mag-alangan na bayadan an hinahagad na buhis ni Cesar?
◻ Anong klaseng paggalang an maninigo niatong itao sa mga may kapangyarihan?
◻ Taano ta relatibo sana an satong pagpapasakop ki Cesar?
◻ Kun kita pinaglalamag huli ta hinahagad ni Cesar an rogaring nin Dios, ano an maninigong magin reaksion niato?
[Kahon sa pahina 22]
Paggalang, bakong pagsamba
Sarong aga sa klase, narisa ni Terra, sarong hoben na Saksi ni Jehova na taga-Canada, na ipinag-iba kan saiyang maestro an saro niang kaklase sa luwas kan kuwarto nin pirang minuto. Dai nahaloy, maluway na ipinakiolay kan maestro ki Terra na ibanan sia sa opisina kan prinsipal.
Pag-abot duman, narisa ni Terra na may bandera nin Canada na nasa ibabaw kan lamesa kan prinsipal. Sinabihan kan maestro si Terra na lutaban an bandera! Sinabi nia na mantang si Terra habong umawit kan awit nasyonal o sumaludo sa bandera, mayo nin dahelan na dai nia iyan magibo. Si Terra nagsayuma, na ipinaliliwanag na minsan ngani an mga Saksi ni Jehova dai nagsasamba sa bandera, iginagalang ninda iyan.
Pagbuwelta sa klase, ipinaisi kan maestro na sia bago pa sanang mag-eksperimento. Ipinag-iba nia an duwang estudyante nin saro-saro sa opisina kan prinsipal asin pinagbotan sindang lutaban an bandera. An enot nakikikabtang sa patriotikong mga seremonya, pero linutaban nia an bandera kan pagbotan siang gibohon iyan. Kabaliktaran, si Terra dai nag-aawit o nagsasaludo sa bandera; minsan siring, nagsayuma siang lapastanganon an bandera sa paaging ini. Idinoon kan maestro na si Terra an nagpaheling kan tamang paggalang.—1990 Yearbook of Jehovah’s Witnesses.