Kapitulo 17

Tinawan nin Balos an ‘Ginadan na mga Kalag’

 1. Sa anong panahon kita nabubuhay, asin ano an patotoo kaini?

NAMAMAHALA na an Kahadean nin Dios! Madali nang taposon kan Nakasakay sa kabayong puti an saiyang pandadaog! Kaskas an dalagan kan kabayong pula, kabayong itom, asin kabayong malungsi sa bilog na daga! Dai manenegaran, naootob na an mismong mga propesiya ni Jesus may labot sa saiyang presensia bilang hade. (Mateo, kapitulo 24, 25; Marcos, kapitulo 13; Lucas, kapitulo 21) Iyo, nabubuhay na kita sa huring mga aldaw kan sistemang ini nin mga bagay. (2 Timoteo 3:1-5) Huling siring, magtao kita nin maingat na atension mantang tinatangkas kan Kordero, si Jesu-Cristo, an ikalimang tatak kan rolyong iyan. Sa ano pa daw na kapahayagan kita makikikabtang ngonyan?

 2. (a) Ano an naheling ni Juan kan tangkason an ikalimang tatak? (b) Taano ta dai niato maninigong ipagngalas na mabasa an manongod sa simbolikong altar sa pag-atang duman sa langit?

² Ilinaladawan ni Juan an nakakapahirong eksena: “Asin kan tangkason nia an ikalimang tatak, naheling ko sa irarom kan altar an kalag kan mga ginadan huli sa tataramon nin Dios asin huli sa gibong pagpapatotoo ninda kaidto.” (Kapahayagan 6:9) Ano iyan? Sarong altar sa pag-atang duman sa langit? Iyo! Ini an kaenot-enoteng pagkasambit ni Juan sa altar. Pero, ilinadawan na nia si Jehova na nasa trono Nia, an nakapalibot na mga kerubin, an garo salming na dagat, an mga lampara, asin an 24 kamagurangan na may darang insenso—ini gabos kaagid kan mga bagay na yaon sa tabernakulo digdi sa daga, an santuaryo ni Jehova sa Israel. (Exodo 25:17, 18; 40:24-27, 30-32; 1 Cronica 24:4) Kun siring, maninigo daw niatong ipagngalas na igwa man nin simbolikong altar sa pag-atang duman sa langit?—Exodo 40:29.

 3. (a) Sa suanoy na tabernakulong Judio, paano iinuula an mga kalag “sa pamitisan kan altar”? (b) Taano ta naheling ni Juan an mga kalag kan ginadan na mga saksi sa irarom nin sarong simbolikong altar sa langit?

³ Sa irarom kan altar na ini yaon an “kalag kan mga ginadan huli sa tataramon nin Dios asin huli sa gibong pagpapatotoo ninda kaidto.” Ano an boot sabihon kaini? Dai puede na an mga ini mga kalag na nawaran nin hawak—siring kan pinaniwalaan kan mga Griegong pagano. (Genesis 2:7; Ezequiel 18:4) Imbes, aram ni Juan na an kalag, o buhay, isinisimbolisar kan dugo, asin kun binubuno kan mga saserdote sa suanoy na tabernakulong Judio an sarong atang na hayop, iwiniwirik ninda an dugo “sa palibot kan altar” o iinuula iyan “sa pamitisan kan altar nin dolot na tinotong.” (Levitico 3:2, 8, 13; 4:7; 17:6, 11, 12) Huli kaini, an kalag kan hayop may haraning koneksion sa altar sa pag-atang. Alagad taano ta naheling an kalag, o dugo, kan partikular na mga oripon na ini nin Dios sa irarom kan simbolikong altar sa langit? Huli ta an saindang kagadanan minansay bilang atang o sakripisyo.

 4. Sa anong paagi na an kagadanan kan pinaniaki sa espiritung mga Kristiano sakripisyo?

⁴ Sa katunayan, an gabos na pinaniaki bilang espiritung mga aki nin Dios nag-aagi sa sakripisyong kagadanan. Huli sa magigin papel ninda sa langitnon na Kahadean ni Jehova, kabotan nin Dios na talikdan asin isakripisyo ninda an ano man na paglaom sa buhay na daing katapusan digdi sa daga. Sa bagay na ini, inaako ninda an sakripisyong kagadanan para sa soberaniya ni Jehova. (Filipos 3:8-11; ikomparar an 2:17.) Totoong-totoo ini manongod sa mga naheling ni Juan sa irarom kan altar. Sinda mga linahidan na kaidtong panahon ninda ginadan bilang martir huli kan saindang maigot na ministeryo sa pagsuportar sa Tataramon asin soberaniya ni Jehova. An saindang “kalag . . . ginadan huli sa tataramon nin Dios asin huli sa gibong pagpapatotoo [mar·ty·riʹan] ninda kaidto.”

 5. Paano na an kalag kan mga maimbod, minsan ngani gadan na, nagkukurahaw na ipamalos?

⁵ An drama nagpapadagos: “Asin sinda nagkururahaw sa makosog na tingog, na sinasabi: ‘Sagkod noarin, Soberanong Kagurangnan na banal asin totoo, na dai ka maghohokom asin dai mo ipapamalos an samong dugo sa mga nag-eerok sa daga?’” (Kapahayagan 6:10) Paano makakakurahaw an saindang kalag, o dugo, sa paghagad nin pamamalos, mantang ipinapaheling kan Biblia na an mga gadan mayo nin pakaaram? (Eclesiastes 9:5) Bueno, bako daw na nagkurahaw an dugo kan matanos na si Abel pagkatapos na gadanon sia ni Cain? Sinabi kaidto ni Jehova ki Cain: “Ano an ginibo mo? Dangoga! An dugo kan saimong tugang nagkukurahaw sa sako hale sa daga.” (Genesis 4:10, 11; Hebreo 12:24) Dai boot sabihon na literal na nagtataram an dugo ni Abel. Imbes, nagadan si Abel bilang daing kasalan na biktima, asin hinahagad nin hustisya na padusahan an guminadan saiya. Siring man, daing kasalan an Kristianong mga martir na idto, asin segun sa hustisya dapat na ipamalos sinda. (Lucas 18:7, 8) Makosog an kurahaw na ipamalos huli ta rinibo an ginadan sa siring na paagi.—Ikomparar an Jeremias 15:15, 16.

 6. Anong pagpabolos nin dugong daing kasalan an ipinamalos kan 607 B.C.E.?

⁶ An kamugtakan ikakabaing man sa kamugtakan sa apostatang Juda kan si Hadeng Manases tumukaw sa trono kan 716 B.C.E. Nagpabolos sia nin kadakol na dugong daing kasalan, na ‘linagadi’ gayod si propeta Isaias. (Hebreo 11:37; 2 Hade 21:16) Minsan ngani sa huri nagsolsol asin nagbago si Manases, nagdanay an pagkakasalang iyan sa dugo. Kan 607 B.C.E., kan an kahadean kan Juda laglagon kan mga taga Babilonya, “sa pagboot sana ni Jehova na iyan nangyari tumang sa Juda, tanganing haleon iyan sa saiyang pagheling huli sa mga kasalan ni Manases, segun sa gabos niang ginibo; asin huli man sa dugong daing kasalan na saiyang pinabolos, ta pinano nia an Jerusalem nin dugong daing kasalan, asin dai nagtogot si Jehova na magtao nin kapatawadan.”—2 Hade 24:3, 4.

 7. Siisay an pangenot na may kasalan sa pagpabolos kan “dugo kan mga banal”?

⁷ Arog kaidtong mga panahon kan Biblia, ngonyan man tibaad haloy nang gadan an dakol sa mga indibiduwal na guminadan sa mga saksi nin Dios. Alagad an organisasyon na nagin dahelan kan saindang pagkagadan bilang martir aktibong marhay asin may pagkakasala sa dugo sagkod ngonyan. Iyan an daganon na organisasyon ni Satanas, an saiyang daganon na banhi. Prominente dian an Dakulang Babilonya, an pambilog na kinaban na imperyo nin falsong relihion.a Ilinadawan sia bilang “naburat kan dugo kan mga banal asin kan dugo kan mga saksi ni Jesus.” Iyo, “sa saiya nakua an dugo kan mga propeta asin kan mga banal patin kan gabos na ginadan sa daga.” (Kapahayagan 17:5, 6; 18:24; Efeso 4:11; 1 Corinto 12:28) Abaa kagabat na pagkakasala sa dugo! Sagkod na nag-eeksister an Dakulang Babilonya, an dugo kan saiyang mga biktima magkukururahaw sa paghagad nin hustisya.—Kapahayagan 19:1, 2.

 8. (a) Anong mga halimbawa nin pagkagadan bilang martir an nangyari durante kan panahon ni Juan? (b) Anong mga pagpersegir an ginibo sa sutsut kan mga emperador kan Roma?

⁸ Si Juan mismo nagin saksi sa mga pagkagadan bilang martir kaidtong enot na siglo mantang an maringis na Halas asin an saiyang daganon na banhi nakikiguerra sa nag-ooswag na kongregasyon kan linahidan na mga Kristiano. Naheling ni Juan na ipinako an satong Kagurangnan asin nakaligtas sia kan gadanon si Esteban, an saiya mismong tugang na si Santiago, asin si Pedro, Pablo, patin iba pang dayupot na kairiba. (Juan 19:26, 27; 21:15, 18, 19; Gibo 7:59, 60; 8:2; 12:2; 2 Timoteo 1:1; 4:6, 7) Kan 64 C.E., an mga Kristiano ginibong padatolan kan emperador kan Roma na si Nero, na inakusar sinda na iyong suminolo sa siudad, tanganing kontrahon an huringhuding na sia an may kasalan. Ibinareta kan historyador na si Tacito: “Nagadan sinda [an mga Kristiano] sa mga paaging mapag-olog-olog; an iba pinatos kan kublit nin layas na mga hayop dangan rinotang nin mga ayam, an iba [ipinako],b an iba sinolo bilang mga karaba tanganing magserbing ilaw kun banggi.” An saro pang biglang abot nin persekusyon kaidtong pagsakop ni Emperador Domiciano (81-96 C.E.) nagbunga kan pagkadistiero ni Juan sa isla nin Patmos. Siring kan sinabi ni Jesus: “Kun ako pinagpersegir ninda, kamo man pepersegiron ninda.”—Juan 15:20; Mateo 10:22.

 9. (a) Anong obra maestra sa pandadaya an pinaluwas ni Satanas kan ikaapat na siglo C.E., asin iyan pangenot na kabtang kan ano? (b) Paano trinatar kan nagkapirang namamahala sa Kakristianohan an mga Saksi ni Jehova kan Guerra Mundial I asin II?

⁹ Kan ikaapat na siglo C.E., pinaluwas kan gurang na halas, si Satanas na Diablo, an saiyang obra maestra sa pandadaya, an apostatang relihion nin Kakristianohan—sarong Babilonikong sistema na nagsaginsagin na “Kristiano.” Iyan an pangenot na kabtang kan banhi kan Halas asin iyan nagin kadakoldakol na sektang magkakakontra. Kapareho kan bakong maimbod na Juda kan suanoy, grabe an pagkakasala sa dugo kan Kakristianohan, huli sa labi-labing pakikiayon sa man-ibong-ibong na lado kaidtong Guerra Mundial I asin II. Ginamit pa ngani kan nagkapirang politikal na namamahala sa Kakristianohan an mga guerrang ini bilang sarahotan na gadanon an linahidan na mga lingkod nin Dios. Sa pagbareta manongod sa pagpersegir ni Hitler sa mga Saksi ni Jehova, sinabi nin sarong analisis sa libro ni Friedrich Zipfel na Kirchenkampf in Deutschland (Ralaban kan mga Iglesia sa Alemania): “An un-tersio sa sainda [kan mga Saksi] ginadan, magsalang paagi sa pagbitay, iba pang madahas na gibo, gutom, helang o trabahong sa oripon. Daing kaagid an grabeng mga inagihan na ini asin iyan resulta kan dai nakikikompromisong pagtubod na dai ikakaoyon sa ideolohiyang Sosyalista Nasyonal.” Tunay nanggad na masasabi dapit sa Kakristianohan, kairiba an kapadian kaiyan: “Sa saimong mga laylayan nin gubing may nakuang mga marka nin dugo kan kalag kan mga dukhang daing kasalan.”—Jeremias 2:34.c

10. Anong mga pagpersegir an tinios kan hoben na mga lalaki sa dakulang kadaklan sa dakol na kadagaan?

¹⁰ Magpoon kan 1935 an maimbod na hoben na mga lalaki sa dakulang kadaklan iyo an nagtitios kan pinakagrabeng persekusyon sa dakol na kadagaan. (Kapahayagan 7:9) Kaidto mismong natapos an Guerra Mundial II sa Europa, 14 hoben na Saksi ni Jehova an ginadan paagi sa pagbitay sa saro sanang banwaan. An saindang krimen? An pagsayuma na “mag-adal sa pakikiguerra.” (Isaias 2:4) Mas bago pa, an hoben na mga lalaki sa Oriente asin sa Aprika pinagpukpuk sagkod na magadan o binadil nin iskuad na parabadil huli sa iyo man sanang isyu. An hoben na mga martir na ini, na kahangahangang mga parasuportar sa linahidan na mga tugang ni Jesus, sierto nanggad na bubuhayon liwat sa ipinanugang bagong daga.—2 Pedro 3:13; ikomparar an Salmo 110:3; Mateo 25:34-40; Lucas 20:37, 38.

Sarong Halabang Gubing na Puti

11. Sa anong sentido na nag-aako nin “halabang gubing na puti” an linahidan na mga Kristiano na ginadan bilang martir?

¹¹ Pakatapos na detalyadong isurat an manongod sa pagtubod kan mga nagdanay na may integridad kan suanoy na mga panahon, sinabi ni apostol Pablo: “Alagad an gabos sa sainda, minsan ngani tinawan sinda nin patotoo huli sa saindang pagtubod, dai nagkamit kan kaotoban kan panuga, mantang naheling nin Dios antes pa an sarong bagay na mas marahay para sa sato, tanganing dai sinda magibong sangkap na siblag sa sato.” (Hebreo 11:39, 40) Ano iyan na “sarong bagay na mas marahay” na inaantisipar ni Pablo asin kan iba pang linahidan na mga Kristiano? Naheling iyan ni Juan digdi sa bisyon: “Asin sarong halabang gubing na puti an itinao sa lambang saro sa sainda; asin sinabihan sinda na magpahingalo pa nin kadikit na panahon, sagkod na makompleto man an kabilangan kan saindang mga kapwa oripon asin kan saindang mga tugang na madali nang gadanon siring sa sainda.” (Kapahayagan 6:11) An saindang pag-ako nin “halabang gubing na puti” may koneksion sa saindang pagkabuhay liwat tanganing magin inmortal na espiritung mga linalang. Dai na sinda naghihigda bilang ginadan na mga kalag sa irarom kan altar, kundi ibinangon na sinda tanganing magin kabtang kan grupo kan 24 kamagurangan na nagsasamba sa atubangan kan langitnon na trono nin Dios. Duman, sinda mismo tinawan nin mga trono, na nagpapaheling na nag-ako sinda nin mga pribilehiong sa hade. Asin sinda “may sulot na puting pan-ibabaw na mga gubing,” na nangangahulogan na sinda ibinilang na matanos, na angay sa onradong lugar sa atubangan ni Jehova duman sa langitnon na korte. Kaotoban man ini kan panuga ni Jesus sa maimbod na linahidan na mga Kristiano sa kongregasyon sa Sardis: “An makadaog gugubingan sa siring na paagi nin puting pan-ibabaw na mga gubing.”—Kapahayagan 3:5; 4:4; 1 Pedro 1:4.

12. Sa anong paagi ‘nagpapahingalo pa nin kadikit na panahon’ an binuhay liwat na mga linahidan, asin sagkod noarin?

¹² An gabos na prueba nagpapaheling na an langitnon na pagkabuhay liwat na ini nagpoon kan 1918, pagkatapos na si Jesus tumukaw sa trono kan 1914 asin mangangabayo tanganing ponan an saiyang pandadaog bilang hade paagi sa pagpahale ki Satanas asin sa saiyang mga demonyo sa kalangitan. Alagad, an binuhay liwat na mga linahidan na iyan sinabihan na “magpahingalo pa nin kadikit na panahon, sagkod na makompleto man an kabilangan kan saindang mga kapwa oripon.” Dapat na patunayan kan mga kabilang sa grupong Juan na yaon pa digdi sa daga an saindang integridad sa irarom nin pagbalo asin persekusyon, asin tibaad gadanon pa an nagkapira sa sainda. Pero, sa katapustapusi, ipapamalos an gabos na matanos na dugo na pinabolos kan Dakulang Babilonya asin kan saiyang politikal na mga sambay. Mientras tanto, mayong duwa-duwa na an mga binuhay liwat sibot sa saindang langitnon na mga katongdan. Nagpapahingalo sinda, bakong paagi sa pagparatukawtukaw sana, kundi sa sentido na pasensioso nindang hinahalat an aldaw nin pamamalos ni Jehova. (Isaias 34:8; Roma 12:19) Matatapos an saindang pagpahingalo kun maheling na ninda an kalaglagan kan falsong relihion asin, bilang mga “inapod asin pinili patin maimbod,” iibanan ninda an Kagurangnan na si Jesu-Cristo sa paghokom sa gabos na iba pang kabtang kan marigsok na banhi ni Satanas digdi sa daga.—Kapahayagan 2:26, 27; 17:14; Roma 16:20.

‘An mga Nagadan Enot na Maburuhat’

13, 14. (a) Oyon ki apostol Pablo, noarin mapoon an langitnon na pagkabuhay liwat, asin sairisay an bubuhayon liwat? (b) Noarin bubuhayon liwat pasiring sa langit an mga linahidan na buhay pa sa aldaw kan Kagurangnan?

¹³ An pakarorop na itinatao kan pagtangkas kan ikalimang tatak lubos na kaoyon kan ibang kasuratan na may koneksion sa langitnon na pagkabuhay liwat. Halimbawa, isinurat ni apostol Pablo: “Huli ta iyo ini an isinasabi mi sa saindo paagi sa tataramon ni Jehova, na kita na nabubuhay sagkod sa presensia kan Kagurangnan dai sa ano man na paagi maeenot sa mga natorog sa kagadanan; huli ta an Kagurangnan mismo mahilig hale sa langit na may tingog na nagboboot, may tingog nin arkanghel asin may trumpeta nin Dios, asin an mga nagadan na kasaro ni Cristo enot na maburuhat. Pagkatapos kita na buhay pa na nawawalat, kaibanan ninda, aagawon sa mga panganoron tanganing sabaton an Kagurangnan sa aire; asin sa siring na paagi kita danay na makakaibanan kan Kagurangnan.”—1 Tesalonica 4:15-17.

¹⁴ Nakakapahiro nanggad na estorya an sinasabi kan mga bersikulong ini! An linahidan na mga tugang ni Jesus na nabubuhay sagkod sa presensia ni Jesus, an boot sabihon, buhay pa sa daga durante kan saiyang presensia, maeenotan sa langit kan mga nagadan na. An mga ini, na nagadan na kasaro ni Cristo, enot na maburuhat. Mahilig si Jesus, an boot sabihon, tatawan sinda nin atension, asin bubuhayon sinda liwat pasiring sa espiritung buhay, na tinatawan sinda nin “halabang gubing na puti.” Pagkatapos, tataposon kaidtong mga buhay pa bilang tawo an saindang buhay digdi sa daga, na an dakol sainda madahas na magagadan sa kamot nin mga paratumang. Minsan siring, dai sinda matotorog sa kagadanan siring kan mga naenot sainda. Imbes, kun magadan na sinda, maliliwat sinda sa panale—“sa sarong pagpirok nin mata”—na dinadara sinda pasiring sa kalangitan tanganing makaibanan ni Jesus asin kan kapwa ninda mga miembro kan hawak ni Cristo. (1 Corinto 15:50-52; ikomparar an Kapahayagan 14:13.) Sa siring, an pagbuhay liwat sa linahidan na mga Kristiano mapoon dai mahahaloy pagkatapos na ponan kan apat na nangangabayo sa Apocalipsis an saindang pangangabayo.

15. (a) Anong maogmang bareta an itinao kan pagtangkas kan ikalimang tatak? (b) Paano matatapos an pangangabayo kan Nandadaog sa kabayong puti?

¹⁵ An pagtangkas kan ikalimang tatak na ini kan rolyo nagtao nin maogmang bareta may labot sa mga linahidan na nagdanay na may integridad, nandaog, asin maimbod sagkod sa kagadanan. Alagad bako iyan na maogmang bareta para ki Satanas asin sa saiyang banhi. An pangangabayo kan Nandadaog sa kabayong puti magpapadagos na dai malalabanan asin matatapos sa panahon nin paniningil sa kinaban na “namumugtak sa kapangyarihan kan saro na marigsok.” (1 Juan 5:19) Lininaw ini kan tangkason kan Kordero an ikaanom na tatak.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 102]

‘Ginadan na mga kalag’

Kinotar kan Cyclopedia ni McClintock asin Strong si John Jortin, sarong Protestanteng Ingles kan ika-18 siglo, na namundag sa mga magurang na Hugonoteng Pranses, na nagsasabi: “Kun saen nagpoon an persekusyon, duman man natapos an Kristianismo . . . Kaidtong an Kristianismo maestablisar na bilang an relihion kan [Romanong] imperyo, asin matawan na nin kayamanan asin onra an mga ministro kaiyan, na kuminosog na marhay an labi-labi karompot na persekusyon asin pinaputok an mapanlaglag na impluwensia kaiyan sa relihion kan Ebanghelyo.”

[Ritrato sa pahina 103]

“Asin sarong halabang gubing na puti an itinao sa lambang saro sa sainda”