An Pangaran nin Diyos sa Kristiyanong Griegong Kasuratan

Minimidbid kan mga iskolar sa Bibliya na an personal na pangaran nin Diyos, na irinerepresentar kan Tetragrammaton (יהוה), naglataw nin haros 7,000 na beses sa orihinal na manuskrito kan Hebreong Kasuratan. Pero, dakul an naniniwala na dai iyan naglataw sa orihinal na manuskrito kan Kristiyanong Griegong Kasuratan. Huli kaini, an kadaklan sa mga traduksiyon nin Bibliya sa ngunyan dai naggagamit kan pangaran na Jehova pag itinatradusir an inaapod na Bagong Tipan. Dawa pag nagtatradusir nin mga kotasyon hali sa Hebreong Kasuratan kun sain naglataw an Tetragrammaton, “Kagurangnan” an ginagamit kan kadaklan na paratradusir imbes na personal na pangaran nin Diyos.

Dai sinunod kan Bagong Kinaban na Traduksiyon kan Banal na Kasuratan an kinatudan na ini kan kadaklan na paratradusir. Imbes, ginamit kaiyan an pangaran na Jehova nin 237 beses sa Kristiyanong Griegong Kasuratan. Bago nagdesisyon na gibuhon ini, kinonsiderar kan mga paratradusir an duwang importanteng bagay: (1) An mga manuskritong Griego na yaon sa sato ngunyan bako an mga orihinal. An kadaklan sa rinibong kopya na yaon pa ngunyan ginibo kisiyera duwang siglo pagkatapos na isurat an mga orihinal. (2) Kan panahon na iyan, an ginigibo kan mga nagkokopya kan mga manuskrito iyo na sinasalidahan ninda an Tetragrammaton nin Ky′ri·os, an termino sa Griego para sa “Kagurangnan,” o kaya nagkokopya sinda sa mga manuskrito kun sain sinalidahan na an Tetragrammaton.

Nagkongklusyon an New World Bible Translation Committee na igwa nin makusog na ebidensiya na an Tetragrammaton talagang naglataw sa orihinal na mga manuskritong Griego. An desisyon na ini ibinasar sa minasunod na mga ebidensiya:

• Yaon an Tetragrammaton sa bilog na manuskrito kan mga kopya kan Hebreong Kasuratan na ginamit kan panahon ni Jesus asin kan mga apostol niya. Kaidto, may nagkapira na nagkukuwestiyon sa kongklusyon na iyan. Ngunyan na igwa nang nadiskubreng mga kopya kan Hebreong Kasuratan harani sa Qumran na isinurat kaidto pang inot na siglo, biyo nang nahali an mga pagdudang iyan.

• Kan panahon ni Jesus asin kan mga apostol niya, naglataw man an Tetragrammaton sa mga traduksiyon sa Griego kan Hebreong Kasuratan. Sa laog nin mga siglo, iniisip nin mga iskolar na mayo an Tetragrammaton sa mga manuskrito kan Septuagint, sarong traduksiyon kan Hebreong Kasuratan sa lengguwaheng Griego. Dangan, kaidtong kabangaan kan ika-20 siglo, pinag-adalan nin mga iskolar an nagkapirang haluyon nang mga pidaso kan Griegong Septuagint na ginamit kan panahon ni Jesus. Mahihiling sa mga pidasong iyan an personal na pangaran nin Diyos, na nakasurat sa Hebreong mga letra. Kaya kan panahon ni Jesus, yaon talaga an pangaran nin Diyos sa mga kopya kan Kasuratan sa lengguwaheng Griego. Alagad, kan ikaapat na siglo C.E., an pangaran nin Diyos na yaon sa mga libro puon Genesis sagkod Malakias mayo na sa panginot na mga manuskrito kan Griegong Septuagint, arog kan Codex Vaticanus asin Codex Sinaiticus (pero yaon iyan sa mas nainot na mga manuskrito). Huli kaini, bakong makangangalas na sa napreserbar na mga manuskrito na isinurat kan panahon na iyan, dai na mahihiling an pangaran nin Diyos sa kabtang kan Bibliya na inaapod na Bagong Tipan, o Griegong Kasuratan.

  Malinaw na sinabi ni Jesus: “Nag-abot ako sa ngaran kan sakuyang Ama.” Idinuon man niya na an saiyang mga gibo ginibo niya sa ‘ngaran kan saiyang Ama’

• Sinasabi mismo sa Kristiyanong Griegong Kasuratan na parating sinasambit ni Jesus an pangaran nin Diyos asin ipinapamidbid niya iyan sa iba. (Juan 17:6, 11, 12, 26) Malinaw na sinabi ni Jesus: “Nag-abot ako sa ngaran kan sakuyang Ama.” Idinuon man niya na an saiyang mga gibo ginibo niya sa ‘ngaran kan saiyang Ama.’—Juan 5:43; 10:25.

• An Kristiyanong Griegong Kasuratan ipinasabong nin Diyos bilang dugang sa sagradong Hebreong Kasuratan, kaya garo bakong makatanusan na bigla na sanang mawawara diyan an pangaran ni Jehova. Kaidtong mga kabangaan kan inot na siglo C.E., sinabi kan disipulong si Santiago sa kamagurangan sa Jerusalem: “Detalyadong isinaysay ni Symeon kun paanong sa inot na pagkakataon tinawan nin Diyos nin atensiyon an mga nasyon tanganing kumua hali sa sainda nin sarong banwaan para sa saiyang pangaran.” (Gibo 15:14) Bakong lohikal na masabi nin arog kaiyan si Santiago kun mayo nin nakakaaram o naggagamit kan pangaran nin Diyos kan inot na siglo.

• An pinahalipot na porma kan pangaran nin Diyos naglataw sa Kristiyanong Griegong Kasuratan. Sa Kapahayagan 19:1, 3, 4, 6, an pangaran nin Diyos yaon sa terminong “Aleluya,” o “Hallelujah.” Hali ini sa Hebreong ekspresyon na literal na nangangahulugan na “Umawon nindo si Jah.” An “Jah” pinahalipot na porma kan pangaran na Jehova. Dakul na pangaran na ginamit sa Kristiyanong Griegong Kasuratan an ibinasar sa pangaran nin Diyos. Sa katunayan, may mga reperensiyang nagpapaliwanag na an pangaran mismo ni Jesus nangangahulugan na “Si Jehova Kaligtasan.”

• Ipinaparisa kan mga isinurat nin mga Judio kaidto na ginamit kan mga Kristiyanong Judio sa mga isinurat ninda an pangaran nin Diyos. An Tosefta, sarong koleksiyon nin berbal na mga ley na natapos isurat kaidtong mga 300 C.E., nagsabi mapadapit sa mga isinurat nin mga Kristiyano na sa Sabbath pigsulo: “Dai ninda pinapaligtas sa kalayo an mga libro kan mga Ebanghelista saka an mga libro kan mga minim [sinasabing mga Kristiyanong Judio]. Imbes, tinutugutan sindang suluon iyan pag nakakua kaiyan, pati na an mga nakasurat diyan na Pangaran nin Diyos.” Kinotar man kan reperensiyang ini si Rabbi Yosé, sarong taga Galilea na nabuhay kaidtong kapinunan kan ikaduwang siglo C.E. Sinabi niya na sa ibang mga aldaw kan semana, “pigtatabas nin saro an mga nakasurat na Pangaran nin Diyos na yaon diyan [pinaniniwalaan na nanunungod sa mga isinurat nin mga Kristiyano] tapos isinasaray an mga ini, dangan sinusulo na an mga natadang kabtang.”

• Minimidbid nin ibang mga iskolar sa Bibliya na posibleng marhay na naglataw an pangaran nin Diyos sa mga porsiyon kan Kristiyanong Griegong Kasuratan na pigkotar hali sa Hebreong Kasuratan. Sa irarom kan temang “Tetragrammaton in the New Testament,” an The Anchor Bible Dictionary nagsasabi: “Igwa nin ebidensiya na kan inot na isurat an B[agong] T[ipan], naglataw an Tetragrammaton, an Pangaran nin Diyos, na Yahweh, sa nagkapira o sa gabos na kotasyon hali sa L[umang] T[ipan] na yaon sa BT.” Sinabi kan iskolar na si George Howard: “Huling nakasurat pa man giraray an Tetragram sa mga kopya kan Griegong Bibliya [an Septuagint], an Kasuratan na ginagamit kan iglesya kaidtong inot na siglo, rasonableng maniwala na pinagdanay kan mga kagsurat kan B[agong] T[ipan] an Tetragram sa mga parte kan Bibliya na diyan nagkokotar sinda hali sa [Hebreong] Kasuratan.”

• An pangaran nin Diyos ginamit sa Kristiyanong Griegong Kasuratan kan midbid na mga paratradusir kan Bibliya. Ginibo na ini kan nagkapira sa sainda haloy pa bago ilinuwas an New World Translation. Kaiba sa mga paratradusir na iyan, pati an mga ginibo ninda, iyo an minasunod: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, ni Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diaglott, ni Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern English, ni George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to the Romans, ni W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters, ni J.W.C. Wand, Obispo kan London (1946). Apuwera diyan, sa sarong traduksiyon sa Kastila kaidtong kapinunan kan ika-20 siglo, ginamit kan paratradusir na si Pablo Besson sa Lucas 2:15 asin Judas 14 an “Jehová,” asin labing 100 na beses niyang isinuherir sa mga nota sa ibaba kan traduksiyon niya na posibleng marhay na ginamit sa mismong teksto an pangaran nin Diyos. Haloy pa bago an mga traduksiyon na iyan, an mga Hebreong bersiyon kan Kristiyanong Griegong Kasuratan puon kan ika-16 na siglo naggamit na kan Tetragrammaton sa dakul na teksto. Sa lengguwaheng Aleman pa sana, kisiyera 11 bersiyon an naggamit nin “Jehovah” (o kan transliterasyon kan Hebreong “Yahweh”) sa Kristiyanong Griegong Kasuratan, mantang an apat na paratradusir ilinalaag sa parentesis an pangaran nin Diyos pagkatapos kan “Kagurangnan.” Labing 70 traduksiyon sa Aleman an naggamit kan pangaran nin Diyos sa mga nota sa ibaba o mga komentaryo.

  

• An mga traduksiyon kan Bibliya sa labing sanggatos na lengguwahe igwa kan pangaran nin Diyos sa Kristiyanong Griegong Kasuratan. Sa dakul na lengguwahe kan Aprika, mga Katutubo sa Amerika, Asia, Europa, asin mga isla sa Pasipiko, dakul na beses na ginamit an pangaran nin Diyos. (Hilingon an lista sa pahina 2190 asin 2191.) Nagdesisyon an mga nagtradusir kan mga edisyon na iyan na gamiton an pangaran nin Diyos huli sa mga dahilan na kaagid kan mga nasambit sa inutan. Dai pa nahahaloy kan ipublikar an iba sa mga traduksiyon na ini kan Kristiyanong Griegong Kasuratan, arog kan Bibliyang Rotuman (1999), na 51 beses na naggamit nin “Jihova” sa 48 bersikulo, asin an Bibliya sa lengguwaheng Batak (Toba) kan Indonesia (1989), na 110 na beses na naggamit nin “Jahowa.”

  

Daing duda na may malinaw na basehan para ibalik sa Kristiyanong Griegong Kasuratan an pangaran nin Diyos, an Jehova. Iyan mismo an ginibo kan mga nagtradusir kan New World Translation. Igwa sinda nin hararom na paggalang sa pangaran nin Diyos asin positibong pagkatakot na maninigo sa saiya kaya dai ninda hinali an ano man na nakasurat sa orihinal na manuskrito.—Kapahayagan 22:18, 19.