Naliba ne Nsansa Nga Nshi

Abashimika Ili Lyashi ni ba Herawati Neuhardt

Nafyalilwe mu musumba wa Cirebon, ku Indonesia, umusumba uwalumbuka pa mulandu wa nsalu ishisuma isho bapangamo. Kuti natila filya fine insalu bapangamo shawama, e fyo no bumi bwandi bwawama ilyo momba bumishonari, no kumonana na bantu abakwata intambi shalekanalekana abekala mu Southeast Asia na ku South Pacific. Lekeni imulondolwele ico nalandila ifi.

MU 1962, ilyo nali ne myaka 10, bamayo batendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Bamayo na batata bali bena China lelo baleikala mu Indonesia. Mu kuya kwa nshita, balisangwike ba Nte kumo na fwe bana babo 5.

Bamishonari na bakangalila ba muputule nga baisa mu kutandalila icilonganino cesu, ilingi balefikilila mu ng’anda yesu. Imilimo iisuma iyo balebomba ne fyo twalelanshanya nabo fyalengele ndefwaisha ukulabombesha mu mulimo wa kwa Lesa. Ilyo nafikile imyaka 19, nasalilepo ukutendeka ukubomba umulimo wa kulashimikila inshita yonse. Pa numa ya mwaka umo, nalyupilwe kuli ba Josef Neuhardt, bamishonari abena Germany abaishile mu Indonesia mu 1968. Ilyo twafumine uko twaile mu kwangala pa numa ya kuupana, twakukiile ku cishi ca Sumatra, icishi icalenga bubili ku bukulu, pa fishi ukucila pali 17,000 ifyaba mu Indonesia. Kulya e ko natendeke ukubombela pamo na ba Josef mu mulimo wa kutandalila ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova.

Ifyo Twashimikile mu Sumatra

Twalebombela mu musumba uwakaba uwa Padang, uwabela mu citungu ca West Sumatra, kabili umwaba abantu abengi. Twalefika kuli bemba iisuma iya Toba, ukwaba impili ishalepuulika, kabili iyi bemba yabela mu citungu ca North Sumatra. Pa numa, batwebele ukulabombela ku kapinda ka ku kulyo aka cishi ca Sumatra. Lyonse twaleba pa lwendo muli ka motoka kesu aka kale, twalepita mu mitengo, mu misebo iyaimbauka, ukwabuka pa malalo ayashakosa ayo bapangile ne fimuti fya ngashi, kabili twaleshinguluka ne ncende umwaba impili ishitali, shimo shilapuulika, e lyo shimo tashipuulika. Ubushiku, twalelala fye pa nshi mu mayanda ya mu mpanga umushali amalaiti, imipompi ya menshi, ifimbusu, nelyo umwa kusambila. Twalesambila no kuwashisha muli ba bemba ne mimana. Twali ne mikalile iyayanguka, kabili twalitemenwe abantu. Balitupokelele bwino kabili baletupeela ne fya kulya, kabili abengi balefwaya ukusambilila Baibolo.

Ku Padang, kwali abena Minangkabau, abengi bali baShilamu. Balipapile sana kabili balitemenwe ilyo twabalangile muli Baibolo ukuti Lesa aba fye umo, tabamo batatu, nge fyo amacalici aya batila Bena Kristu yasambilisha. (Amalango 6:4) Abantu abengi balipokeleko Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni!, pa numa, bamo balitendeke ukusambilila Baibolo kabili balitendeke no kubombela Lesa. Pali bemba ya Lake Toba, paba abena Batak, kabili abengi baleti Bena Kristu. Aba bantu balishibe ishina lya kwa Lesa ilya kuti Yehova, pantu muli Baibolo yabo iya ci Batak e mo lyaba. (Amalumbo 83:18) Lelo balekabila ukwishiba bwino Lesa no bufwayo bwakwe ku bantunse. Abengi balisumine ukulasambilila Baibolo kabili basangwike Abena Kristu bacincila mu kushimikila.

Ukushimikila Abantu ba mu Java

Mu 1973, ine na ba Josef batutumine ku cishi ca Java, ici cishi kuti calingana na hafu ya calo ca Great Britain. Pali ici cishi pekala abantu ukucila pali 80 milioni.a Twalishimikile imbila nsuma ku bena Java, abena Sundan, na bena China.

Pa mulandu wa kutila abafyashi bali bena China, e lyo nafyalilwe mu Indonesia, nalelanda ifitundu ifingi, ukubikako ne ciJava, iciSundan, iciIndonesia, e lyo ne ciNgeleshi. Ici calengele ukuti ndeipakisha sana ukulanshanya na bantu ifya mu Baibolo mu ndimi shabo.

Mu musumba ukalamba uwa mu Indonesia uwa Jakarta, uwaba pa cishi ca Java, nalanshenye no mukashana wa myaka 19, pe subilo lya kwikala umuyayaya muli Paradaise pe sonde. Uyu mukashana alemoneka uwa bulanda sana. Ilyo nabelengele muli Baibolo, atendeke ukulila. Mucinshi mucinshi, anjebele ukuti: “Natasha sana mwe bafyashi pa kunjebako aya mashiwi.” Kabili atile: “Ndefwaisha indalama amarupi 1,500,000 (K748,000) isha kulipila ku yuniversiti ukufika mailo, kabili nacilatontonkanya pa kupoosa icisungu pa kuti nkwate iyi ndalama. Ilyo tamulaisa, nacilapepa kuli Lesa ukuti angafwe. Nomba naishiba ifya kucita. Nasalapo ukubala ukuleka amasambililo yandi pa kuti ntwalilile ukuba uwasanguluka.” Uyu mukashana alitemenwe sana ilyo asambilile na fimbi muli Baibolo.

Ukufuma fye lilya line, abena Java abengi, ukubikako na bena Sundan na bena China, balyalula ubumi bwabo, kabili balomfwila ifyo Icebo ca kwa Lesa cilanda. Ne ci calibalenga ukuba no mutende ne nsansa, nga filya fine Lesa alaya abakonka ifyo afwaya.—Esaya 48:17, 18.

Kalimantan—Icitungu ca Bena Dayak

Ilyo twafumine ku Java, batutumine ku citungu ca Kalimantan, icaba pa cishi ca Borneo, mu Indonesia. Icishi ca Indonesia e calenga butatu ku bukulu pano isonde (icikalamba pali fyonse cishi ca Greenland, e lyo pakonka icishi ca New Guinea). Pali ici cishi paliba impili, imitengo, ne mimana iikalamba. Borneo e citungu ca bena China, na baShilamu abalanda ici Malay, e lyo na bena Dayak, abatemwa ukwikala mupepi no mumana, abo kale baleipaya abantu buluku buluku.

Pa kufika ku ncende sha mu mishi ukwikala abena Dayak, twalebomfya amato, ukupita pa mimana iyakwata imiti iingi mu mbali. Twalemona ing’wena ishikalamba shileontela akasuba mu mbali ya mumana, twalemona na bakolwe ku miti baletulolesha, ne fyuni ifya masako ayasuma nga nshi. Ala ukubomba bumishonari kuli iyi ncende kwaliweme icine cine!

Indupwa ishingi isha bena Dayak shaleikala mu mayanda yakuulilwe ne fimuti. Amayanda yamo yali ayanono; yambi yali aya munkulinkuli umwaleikala indupwa ishingi. Abantu abengi kuli iyi ncende tabatalile abamonapo umuntu uwabuuta, kanshi balelolekesha sana ba Josef. Abaice balebilikisha fye umushi onse ati: “Ba Pasta, ba Pasta!” Kanshi abantu bonse baleya mu kumfwa ifyo ba Josef balesambilisha. Ilyo balesambilisha, abekala mushi balepilibwila abantu mu citundu cabo, no kupekanya ukusambilila Baibolo na balefwaya ukusambilila.

Batutuma ku Papua New Guinea

Pa mulandu wa ba mu macalici abatendeke ukutukaanya, calengele ukuti mu December 1976, ubuteko bubinde Inte sha kwa Yehova. E calengele ukuti ine na ba Josef batutume ku Papua New Guinea.

Ilyo twafikile mu Port Moresby, umusumba ukalamba uwa muli ici calo, batusambilishe ululimi lwa Hiri Motu pa myeshi ibili. Ulu e lulimi balanda muli uyu musumba. Lyena twakukiile pa cishi icinono ica Daru, icabela ku masamba. Uku, e ko nasangile Eunice, umwanakashi uwaina, uwakosa kabili umusuma umutima, ameno yakwe yalemoneka fye ayakowela pa mulandu wa kusheta inseke sha betele pa myaka iingi. Ilyo Eunice asambilile muli Baibolo ukuti Lesa afwaya abamubombela ukuba aba busaka mu mimonekele, mu mibele, no kuba abasanguluka mu mipepele, alilekele ukusheta inseke kabili asangwike Umwina Kristu uwa cishinka. (2 Abena Korinti 7:1) Lyonse ilyo twalemona abantu abaicefya bapilibuka no kulakonka ifyo Baibolo isambilisha, twaleshininkisha sana ukuti amashiwi yalembwa pa Amalumbo 34:8 ya cine, ayatila: “Sondeni no kumona ukuti Yehova musuma.”

Mu kuya kwa nshita, ba Josef babapeele umulimo wa kutandalila ifilonganino na kabili, kabili twalipitile mu ncende ishingi mu calo ca Papua New Guinea, umo balanda ifitundu nalimo 820. Pa kuti tushimikile ku bantu abengi nga nshi, twasambilile icitundu na cimbi ica Tok Pisin. Pa kufika ku matauni ne mishi iyalekanalekana, twalebomfya indeke ishinono, motoka, amato, e lyo no kwenda fye na makasa, kabili twalecula ku kukaba na ba mung’wing’wi, kabili ilingi twalelwala malaria.

Mu 1985, balitutumine na kabili, batutumine ukuya mu kubombela ku fishi fya Solomon Islands, ifyabela ku kabanga ka Papua New Guinea. Kulya, twalebombela pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova, e lyo kabili baletutuma na mu kukoselesha ifilonganino mu fishi fyalekanalekana, baletutuma no kwalebela ukulongana kukalamba. Na kabili, twatendeke ukusambilila ululimi na lumbi ulwa Pidgin, ululanda abekala pa fishi fya Solomon Islands. Lelo caliweme nga nshi ukushimikila imbila nsuma kuli aba bantu abatemwa ifyaba muli Baibolo.

Icambipile Sana

Mu 2001, ba Nte balibasuminishe ukutwalilila ukushimikila mu Indonesia, kabili ine na ba Josef twabwekele ku Jakarta. Lelo tapakokwele, abena mwandi balibasangile no bulwele bwa kansa ya pa nkanda iyabipisha. Twaile ku Germany, uko ba Josef bafumine pa kuti bayeundapwa. Lelo ku ca bulanda, mu 2005 balifwile, pa bushiku twali no kukumanya imyaka 33 mu cupo. Balelolela fye ukubuuka mu calo cipya, mu Paradaise. (Yohane 11:11-14) Bafwile ne myaka 62 kabili babombele mu mulimo wa nshita yonse imyaka 40.

Ine nalitwalilila ukwikala mu Jakarta, umo nakonkanyapo ukubomba nga mishonari. Ndafuluka sana abalume bandi. Lelo ukusambilisha abantu icine caba mu Cebo ca kwa Lesa kwalingafwa ukucefyako ubulanda, pantu ukushimikila kulandetela sana insansa kabili kulanenga ukwishiba ico nabela pano calo. Nshitwishika nangu fye panono ukuti Yehova alinenga ukuba ne nsansa no kukwata ubumi ubusuma nga nshi.

[Futunoti]

[Mapu pe bula 21]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazine)

INDONESI

Java

JAKARTA

Cirebon

Sumatra

Padang

Bemba ya Toba

Borneo

PAPUA NEW GUINEA

PORT MORESBY

Daru

IFISHI FYA SOLOMON ISLANDS

[Icikope pe bula 22]

Ba Herawati na bo balesambilisha Baibolo pa fishi fya Solomon Islands

[Icikope pe bula 22]

Ndi na ba Josef mu Holland, ninshi tabalafwa mu 2005