Icipandwa 15

Ukukusha Ulupwa Ulucindika Lesa

1-3. Mulandu nshi bamo bafililwa ukupikulula amafya ayaseeka mu cupo na mu kufyala abana, lelo mulandu nshi Baibolo ingaafwila?

TUTILE naukwata amapange ya kukuula iŋanda. Washita impanga ya kukuulapo. Mu kuba no kwenekela kwaswatuka, waelenganya ifyo iŋanda yobe ikalamoneka. Lelo ni shani nga ca kuti taukwete ifisolobelo kabili tawalamuka mu fya makuule? Fintu ukubombesha kobe kwingaba ukwafulunganishiwa!

² Abopana abengi bengila mu cupo baleelenganya ukukwata ulupwa lwa nsansa, lelo tabakwata ifisolobelo nelyo ukulamuka kwa kukusha ulupwa lwa musango yo. Mu nshita fye inono pa numa ya bwinga, kulemako ifibelesho fyabipa. Batendeka ukulwa no kuumana cila bushiku. Lintu abana bafyalwa, umwaume uwaba nomba wishi na nacifyashi baisanga ukuti tabaishibapo nangu cimo pa lwa bufyashi kwati fye fintu bashaishibapo nangu fimo pa lwa cupo.

³ Ku ca buseko, nangu cibe fyo, Baibolo kuti yaafwa. Ifishinte fya iko fyaba nge fisolobelo ifyo fingakulenga ukukusha ulupwa lwa nsansa. (Amapinda 24:3) Natumone ifyo ici cingabombwa.

IFISOLOBELO FYA KUKUULILAKO ICUPO CA NSANSA

 4. Mulandu nshi amafya ya mu cupo yalingile ukwenekelwa, kabili fipimo nshi Baibolo yapayanya?

⁴ Abaupana nangu babe abalingana shani, balipusana mu mipangilwe ya mu nkuntu, ifyo bapitilemo ku bwaice, na fintu bakushiwe. Muli ifyo, kulabako impika sha kwenekela pa numa ya cupo. Shikabombwapo shani? Ilyo bakakuula balekuule ŋanda, balolesha pali plani. E ca kutungulula cintu bali no kukonka. Baibolo itupeela ifipimo fya kwa Lesa pa lwa kukusha ulupwa lwa nsansa. Pali ino nshita natulangulukepo fimo.

 5. Baibolo ikomailapo shani pa kukatama kwa bucishinka mu cupo?

⁵ Bucishinka. Yesu atile: “Ico Lesa alundenye, umuntu elundulula.”a (Mateo 19:6) Umutumwa Paulo alembele ati: “Ukuupana kube kwa mucinshi kuli bonse, no busanshi bwa cupo bube ubushakowela; pantu aba bulalelale na ’bacende Lesa akabakanda.” (AbaHebere 13:4) Abaupana kanshi balingile ukuyumfwe fyo balikakililwako na Yehova ukutwalilila aba cishinka ku bena myabo.—Ukutendeka 39:7-9.

 6. Ni shani fintu bucishinka bukaafwa ukucingilila icupo?

⁶ Bucishinka bulenga icupo ukuba ica mucinshi kabili icabamo umutelelwe. Abaupana babili aba bucishinka balishiba ukuti, nangu cibe shani, bakaafwana. (Lukala Milandu 4:9-12) Fintu caba icapusanako kuli abo abafulumuka ukufuma mu cupo lintu kwaba fye utumafya tunono utwa kubalilapo! Abantu ba musango yo mu kwangufyanya fye basondwelelo kuti ‘tabaasalile bwino,’ no kuti ‘nabatendwa umunabo wa mu cupo,’ no kuti ukuupana na umbi e muti. Lelo ici tacipeela umulume nelyo umukashi ishuko lya kukula mu nkuntu. Mu cifulo ca ico, aba ababulwe cishinka kuti basenda amafya yamo yene ukutwala mu cupo icipya. Lintu umuntu umo akwete iŋanda iyawamisha lelo asanga ukuti umutenge uleloka, kwena akesha ukufimba apaleloka. Takuukila fye mu ŋanda imbi. Mu musango umo wine, ukuupana na umbi te nshila ya kupikulwilamo amafya ayo ayaletako ukukansana kwa mu cupo. Lintu amafya yaimako, te kwesha ukufulumuka ku cupo, lelo bombesheni ku kucisungilila. Bucishinka bwa musango yo bulenga icupo ukumoneka nge cintu cawamina ukucingilila, ukusungilila, no kuteesa.

 7. Mulandu nshi ilingi line ukulanshanya kwabela ukwayafya ku baupana abengi, lelo ni shani fintu ukufwala “ubuntu bupya” kwingaafwa?

⁷ Ukulanshanya. “Ukushaba kupanda amano amapange yafulunganiwa,” e fisosa ipinda lya mu Baibolo. (Amapinda 15:22) Lelo, ukulanshanya cintu cakosa ku baupana bamo. Mulandu nshi cabele fi? Pantu abantu bakwata inshila sha kulanshanishishamo ishapusanapusana. Ici e cine ilingi line icitungulula ku kukanaumfwana ukwingi no kukalifiwa. Icilenga cimbi ni nshila umo akushiwemo. Ku ca kumwenako, bamo kuti pambi bakushiwe mu ŋanda umo abafyashi baleumana lyonse fye. Nomba ilyo bakula no kwingila mu cupo, te kuti pambi beshibe ifya kulanda ku mwina myabo mu nshila ya cikuuku kabili iyabamo ukutemwa. Nangu ni fyo, iŋanda yenu tailekabila ukubotelela no kube ‘ŋanda iyaisulamo lubuli.’ (Amapinda 17:1) Baibolo ikomaila pa kufwala “ubuntu bupya,” kabili taisuminisha icilulo, iciwowo, ne miponto.—Abena Efese 4:22-24, 31.

 8. Cinshi icingaba ca kwaafwa lintu mwapusana no mwina myobe?

⁸ Lelo cinshi mwingacita nga ca kuti mwapusana? Nga ca kuti ubukali bwatendeka ukwima, kuti caba bwino ukukonka ukupanda amano kwa pa Amapinda 17:14 ukwa kuti: “Leka ilyo ukuumana takulaima.” Ee, kuti mwatala mwaleka ilyo lyashi, ukufikila bonse babili mwatontoloka. (Lukala Milandu 3:1, 7) Tukuta ukuba “uwayanguka ku kuumfwa, uwakokola ku kulanda, uwakokola ku kukalipa,” te mulandu ne mibele ilipo. (Yakobo 1:19) Ubuyo bobe bulingile ukuba kulungika imibele, te kucimfya ukuumana. (Ukutendeka 13:8, 9) Sala amashiwi ne milandile ifyo fikalenga iwe no mwina myobe ukutontoloka. (Amapinda 12:18; 15:1, 4; 29:11) Ne cacilishapo, witwalilila ukukalipa, lelo mu kuicefya lombeni ukwaafwa ukupitila mu kulanda na Lesa mwi pepo capamo.—Abena Efese 4:26, 27; 6:18.

 9. Mulandu nshi cingasoselwe fyo ukulanshanya kutendekela mu mutima?

⁹ Ipinda lya mu Baibolo litila: “Umutima wa wa mano ulenga akanwa kakwe ukwangwa, no kulundako ukukolopeka ku milomo yakwe.” (Amapinda 16:23) Umuti wa kutunguluka mu kulanshanya kanshi, waba mu mutima, te mu mashiwi. Bushe imibele yobe iya mutima yaba shani ukulola ku mwina myobe? Baibolo ikoselesha Abena Kristu ukuba “abalangulukilana.” (1 Petro 3:8) Mulandu nshi te kucitile ci lintu umunobe wa mu cupo akwata amasakamika ya kulengo kumanama? Nga wacite ci, cikakwaafwa ukwishiba ifya kwasuka.—Esaya 50:4.

10, 11. Ni mu nshila nshi umulume engabomfesha ukufunda kwaba pali 1 Petro 3:7?

¹⁰ Umucinshi na katiina. Abalume ba Bwina Kristu baebwa ukwikala na bakashi babo “umwabelo kwishiba, nga ku cipe icishakosesha; [ukubapeela] umucinshi.” (1 Petro 3:7) Ukucindika umukashi kusanshamo ukwishiba ifyo aba uwa mutengo. Umulume uwikala no mukashi “umwabelo kwishiba” alacindika ukuyumfwa kwa mukashi, ulupikwe, ukulamuka, no mucinshi apakalamba. Na kabili alingile ukufwaya ukusambilila ifyo Yehova amona abanakashi na fintu afwaya ukuti abanakashi basungwe.

¹¹ Tutile mu myenu mwalikwata icipe ca mulimo ice bumba icitobeka. Bushe te kuti muleciikata mu kusakamanishisha? Ni muli ayo mano e mo Petro abomfeshe inumbwilo ya kuti “cipe icishakosesha,” kabili ici cilingile ukulenga umulume wa Bwina Kristu ukwangwa umukashi wakwe uwatemwikwa mu kubondoka.

12. Ni shani fintu umukashi engalangisha ukuti aliba na katiina ku mulume wakwe?

¹² Lelo kufunda nshi Baibolo ipeelo mukashi? Paulo alembele ati: “Umukashi abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:33) Kwati fye fintu umukashi akabila ukuyumfwa ukuti umulume wakwe alimucindika no kumutemwa apakalamba, umulume na o akabila ukuyumfwa ukuti umukashi wakwe alimucindika. Umukashi wakwato mucinshi takalesabankanya ifilubo fya mulume wakwe ukwabulo kulangulukilako, nampo ngo mulume Mwina Kristu nelyo iyo. Takaleba ne misuula ku mulume ukupitila mu kumulengulula atemwa lintu bali fye babili nelyo pa bantu.—1 Timote 3:11; 5:13.

13. Ni shani fintu imimwene ingalumbululwa mu nshila ya mutende?

¹³ Ici tacilepilibule fyo umukashi te kuti alandepo imimwene yakwe. Nga ca kuti icintu cimo camukalifya, kuti alandapo mu mucinshi. (Ukutendeka 21:9-12) Ukweba umulume wakwe itontonkanyo limo kuti calinganishiwa ku kumupoosela umupila. Kuti amupoosela mu kunakilila kabili kuti camwangukila ukwanka, nelyo kuti asukusa na maka ica kuti wamucena. Fintu ciba icacilapo ukuwama lintu abaupana babili basengauka ukulapeelana imilandu, lelo ukucila, balanda mu nshila ya cikuuku kabili iyanakilila!—Mateo 7:12; Abena Kolose 4:6; 1 Petro 3:3, 4.

14. Cinshi ulingile ukucita nga ca kuti umunobe wa mu cupo takwata ubuseko mu filanda Baibolo?

¹⁴ Nga fintu twamona, ifishinte fya Baibolo kuti fyamwaafwa ukukuula icupo ca nsansa. Lelo ni shani nga ca kuti umwina mobe takwata ubuseko mu filanda Baibolo? Nalyo line ifintu ifingi kuti fyapwishishiwa nga ca kuti wabomfya amano ya kwishiba Lesa mu lubali lobe. Petro alembele ati: “Mwe bakashi, petameni ku balume benu, ukuti na ’bakaano kuumfwa ku cebo bakolopekwe ukwabule cebo pa mulandu wa mibele ya bakashi babo, pa kuloleshe mibele yenu ya kaele iya mu katiina.” (1 Petro 3:1, 2) Kwena, na ku mulume uwakwata umukashi wasuula ifilanda Baibolo cimo cine. Te mulandu na cintu umunobe wa mu cupo asalapo ukucita, leka iwe ifishinte fya Baibolo fikulenge ukuba umulume nelyo umukashi wawaminako. Ukwishiba Lesa na kabili kuti kwamulenga ukuba abafyashi bawaminako.

UKUKUSHA ABANA UKULINGANA NO KWISHIBA LESA

15. Ni shani fintu inshila shalubana isha kukanshishamo abana shitentemuka fye ukukonke nkulo, lelo ni shani uku kutentemuka kwingaalulwa?

¹⁵ Ukukwata fye ifisolobelo fya kubaashilako imbao tacipilibula ukuti umo alilamuka mu kubasa imbao. Mu kupalako, ukukwata fye abana tacipilibula ukuti umo mufyashi walamuka. Abafyashi ilingi line, mu kwibukila nelyo mu kukanaibukila, bakusha abana mu nshila na bo bene bakushiwemo. Muli ifyo, inshila shalubana isha kukushishamo abana inshita shimo shitentemuka fye ukufuma ku nkulo iyi ukuya ku yakonkapo. Ipinda lya pa kale ilya ciHebere litila: “Bashibo balye myangashi iyasasamina, na ’meno ya bana babo yabe ngwishi.” Lelo, Amalembo yalangishe fyo umuntu takakililwako ukukonka inshila yakonkele abafyashi bakwe. Kuti asalapo inshila yapusanako, iyo iisongwa ne fipope fya kwa Yehova.—Esekiele 18:2, 14, 17.

16. Mulandu nshi cabele cakatama ukupayanishisha ulupwa lobe, kabili cinshi cintu ici cisanshamo?

¹⁶ Ubutungulushi bwalinga no kusakamana e cintu Yehova enekela abafyashi ba Bwina Kristu ukupeela abana babo. Paulo alembele ukuti: “Lelo umuntu nga tasunga abantu bakwe, pali bufi aba mu ŋanda yakwe, ninshi nakaana icitetekelo, kabili abo mubi ukucisha uushatetekela.” (1 Timote 5:8) We mashiwi ulakosa! Ukubomba ulubali lwenu nga bakapayanya, icisanshamo ukusakamana ukukabila kwa bana ukwa ku mubili, ukwa ku mupashi, no kukabila kwa mu nkuntu, lishuko ku muntu wa bukapepa kabili cishingamo. Baibolo ilapayanya ifishinte ifingaafwa abafyashi ukukuulila abana babo ubwikashi bwa nsansa. Languluka fimo ifya ifi fishinte.

17. Cinshi cakabilwa nga ca kuti mulefwaya abana benu ukusungilila amafunde ya kwa Lesa mu mitima yabo?

¹⁷ Imikeni ica kumwenapo cisuma. Abafyashi ba mu Israele bakambishiwe ukuti: “Mulefundisha abana benu [ifyebo fya kwa Lesa] no mukoosha, mulefisosa na pa kwikala mu mayanda yenu na pa kwenda mu nshila, kabili pa kulaala na pa kubuuka.” Abafyashi baali no kusambilisha abana babo ifipimo fya kwa Lesa. Lelo uku kukonkomesha kwatangililwe ne cebo ca kuti: “Ifyebo ifi, ifyo ndemweba lelo, fibe mu mitima yenu.” (Amalango 6:6, 7) Ee, abafyashi te kuti bapeele icintu bashikwete. Amafunde ya kwa Lesa yalingile ukufwatikwa intanshi pa mitima yenu nga mulefwaya ukuti yalembwe pa mitima ya bana benu.—Amapinda 20:7; linganyako Luka 6:40.

18. Ni shani fintu Yehova aimikila abafyashi ica kumwenako cawamisha mu kulumbulula ukutemwa?

¹⁸ Bapayanishisheni ubushininkisho bwa kuti mwalibatemwa. Pa kubatishiwa kwa kwa Yesu, Yehova abilishe ati: “Ni ’we mwana wandi, Uwatemwikwa; muli iwe e mo mbekelwa.” (Luka 3:22) Muli ifyo Yehova apokelele Umwana wakwe, ukulumbulula mu kukakuka ukuti alabekelwamo no kulangisha ubushininkisho bwa kuti Alimutemwa. Yesu pa numa asosele kuli wishi ati: “Mwantemenwe ilyo pano isonde tapalatendekwa.” (Yohane 17:24) Kanshi, pamo nga bafyashi ba bukapepa, mufwile ukweba abana benu ukuti mwalibatemwa no kubalangisha uku kutemwa mu micitile—kabili mulecite ci libili libili. Lyonse muleibukisha ukuti “ukutemwa kulakuula.”—1 Abena Korinti 8:1.

19, 20. Cinshi casanshiwamo mu kusalapula abana ukwalinga, kabili ni shani fintu abafyashi benganonkelamo mu ca kumwenapo ca kwa Yehova?

¹⁹ Ukusalapula. Baibolo ilakomaila pa bucindami bwa kusalapula kwabamo ukutemwa. (Amapinda 1:8) Abafyashi abasengauka icishingamo cabo ica kutungulula abana babo ilelo kwena mu kushininkisha bakalolenkana ne fya kufumamo fya kulengo bulanda ku ntanshi. Lelo, abafyashi na kabili basokwa ukukanacisha mu cipimo. “Mwe bashibo, mwisonga abana benu, epali banenuka,” e fyalembele Paulo. (Abena Kolose 3:21) Abafyashi bafwile ukusengauka ukulungika abana babo mu kucishamo nelyo lyonse fye ukulalanda pa filubo fyabo no kulengulula ukubombesha kwabo.

²⁰ Shifwe wa ku muulu, Yehova Lesa, alitwimikile ca kumwenapo pa lwa kusalapula. Ilyo alelungika tacisha mu cipimo. “Nkakulimuna iciyene,” e fintu Lesa aebele abantu bakwe. (Yeremia 46:28) Mu kusalapula, abafyashi balingile ukupashanya Yehova. Ukusalapula ukwacisha mu cipimo nelyo ukwacisha pa mifwaile ya kuko iya kulungika no kusambilisha mu kushininkisha kwaliba kwa kukalifya.

21. Ni shani fintu abafyashi bengapima ukumona nampo ngo kusalapula kwabo kulefumamo cimo?

²¹ Ni shani fintu abafyashi bengapima ukumona nampo ngo kusalapula kwabo kulefumamo cimo? Kuti pambi baipusha abene ukuti, ‘Mulimo nshi ukusalapula kwandi kubomba?’ Kulingile ukusambilisha. Umwana wenu alingile ukwishiba umulandu mulemusalapwila. Abafyashi na kabili balingile ukuba abayangwako pa lwa fya kufumamo fya kulungika kwabo. Ca cine, mupepi na bana bonse pa kubalilapo tabafwaya ukusalapula. (AbaHebere 12:11) Lelo ukusalapula takulingile ukulenga umwana ukuyumfwa uwatiinishiwa nelyo uwalekeleshiwa nelyo ukumulenga ukuyumfwa ukuti mubi ukutula na ku kufyalwa. Ilyo ashilalungika abantu bakwe, Yehova atile: “Witiina . . . pantu ine ndi nobe.” (Yeremia 46:28) Ee, ukulungika kulingile ukupeelwa mu nshila ya kuti umwana wenu ayumfwa ukuti muli nankwe pamo nga bafyashi bakwato kutemwa, abafwilisha.

UKUMWENAMO “IMITUBULULO”

22, 23. Ni shani fintu mwingasanga imitubululo iikabilwa ku kukusha ulupwa lwa nsansa?

²² Kuti twaba aba kutasha pa kuti Yehova alitupayanishisha ifisolobelo fikabilwa ku kukusha ulupwa lwa nsansa. Lelo tacilepilibulo kuti umo nga akwata fye ifisolobelo ninshi calaala capwa. Tufwile ukubelesha ukufibomfya bwino. Ku ca kumwenako, kakuula kuti akwate fibelesho ifibi mu nshila abomfeshamo ifisolobelo fyakwe. Kuti alebomfya fimbi ku mulimo ushili wa fiko. Nga alecite fi, imikuulile yakwe kuti yaba ya kumataika fye. Mu nshila imo ine, kuti pambi pali ino nshita mwalimona ifibelesho fyabipa ifyasokelela mu lupwa lwenu. Ifibelesho fimo fyalikalisha mu kushika kabili ifyakosa ukwalula. Nangu cibe fyo, konkeni ukupanda amano kwa Baibolo ukutila: “Kuti no wa mano aumfwa no kulundako ukusambilila, kuti no wa mucetekanya amwenamo imitubululo.”—Amapinda 1:5.

²³ Kuti mwamwenamo imitubululo mu kutwalilila ukusambilila ukwishiba Lesa. Beni abapempwila ukumona ifishinte fya Baibolo ifingabomba ku lupwa lwenu, no kuteuluka nga cakabilwa. Bebeteni Abena Kristu bakosoka abemike ca kumwenako cisuma pamo nga baupana kabili nga bafyashi. Landeni na bene. Ukucilisha, amasakamika yenu bikeni pali Yehova mwi pepo. (Ilumbo 55:22; Abena Filipi 4:6, 7) Kuti amwaafwa ukuipakisha ubumi bwa mu lupwa ubwa nsansa ubo ubuletela wene umucinshi.

[Futunoti]

MONA NGA NAWISHIBA

Ni shani fintu bucishinka, ukulanshanya, no mucinshi na fyo filenga ukuti mu cupo mube insansa?

Ni mu nshila nshi abafyashi bengapayanishisha abana babo ubushininkisho bwa kuti balibatemwa?

Finshi fyabimbwamo mu kusalapula kwalinga?

[Icikope pe bula 147]