January

Ilyo inshiku sha kulekelesha shileya shilepwa, ababifi bele fye ‘balemena nge cani.’ (Amalu. 92:7) E co tushipapila ifi imibele ya bantu ilebipilako fye. Kuti twaba shani “abacece” “ku fyabipa,” no ‘kulatontonkanya nga bakalamba’? (1 Kor. 14:20) Icasuko kuli ici cipusho, cili mwi lembo lya bushiku bwa lelo. Icishinka cimo cine caliba na pa Amapinda 2:7, 9 apatila Yehova “abikila abalungami amano yene yene.” Ici cilenga abalungama ‘baleumfwikisha ubulungami no bupingushi no bololoke, e kutila inshila yonse iisuma.’ Noa, Daniele na Yobo balinonkele aya mano. (Esek. 14:14) Ifi fine e fyo na bantu ba kwa Lesa muno nshiku baba. Bushe na imwe mwalikwata aya mano? Bushe ‘mulomfwikisha fyonse’ ifilenga Yehova alesekelela? Icingamwafwa ukumfwikisha fyonse, kwishiba bwino bwino Yehova. w18.02 ibu. 8 amapara. 1-3

Kwena takuli uulingile ukupatikisha umuntu ukubatishiwa, nampo nga bafyashi, abasambilisha abantu Baibolo, nelyo abantu bambi fye mu cilonganino. Yehova tatupatikisha ukumubombela. (1 Yoh. 4:8) Lelo ilyo tulebasambilisha, tulebakonkomesha ukuba ifibusa fya kwa Lesa. Umusambi nga atemwa sana icine kabili alafwaisha ukusenda ikoli ilyo Abena Kristu basenda, akabatishiwa. (2 Kor. 5:14, 15) Kwena takwaba imyaka iyo bapima iyo umuntu alingile ukukwata pa kuti afikepo ukubatishiwa. Abasambi balipusanapusana, bamo balalunduluka bwangu, bambi tabalunduluka bwangu. Ubushiku umuntu alebatishiwa alasekelela nga nshi. Na kabili afwile ukutontonkanya sana pa fyo cipilibula ukuipeela no kubatishiwa. Pa kuti umuntu atwalilile ukuba Umwina Kristu wa cine cine, alingile ukubombesha. E mulandu wine Yesu apashanishishe ukuba Umwina Kristu ku kusenda ikoli. Abasambi ba kwa Yesu tabalingile ‘ukulaikalila abene beka kano ukulaikalila uwabafwilile kabili uwabuushiwe.’—2 Kor. 5:15; Mat. 16:24. w18.03 amabu. 6-7 amapara. 14-17

Bushe mwalishimunukapo ukwita abeni ku mwenu? Nga mwalishimunukapo ninshi nalimo mwaliipuswile ukuba pamo na ba bwananyina no kupanga ifibusa fya cine cine. Nga mulesekelela abeni tamwakaletalalilwa. Na lyo line, nalimo kuti mwalaipusha amuti, ‘Cinshi cingalenga umuntu alashimunuka?’ Kwaliba ifingi ifingalenga umuntu ashimunuka. Cimo ca kuti ababomfi ba kwa Yehova balikwata ifya kucita ifingi ne milimo iyalekanalekana. Bamo nalimo kuti balamona ukuti tabakwata inshita nelyo amaka ya kupokelela abeni. Nga ca kuti na imwe e fyo mumona, nalimo mufwile ukwalukako mu fyo mucita cila bushiku pa kuti mulekwata inshita na maka ya kupokelela abeni ne ya kuya uko bamwitile. Amalembo yakoselesha Abena Kristu ukulapokelela abeni. Kanshi caliba fye bwino ukulapokelela abeni; na kuba, e fyo tufwile fye ukulacita. Kwena, nalimo mulingile ukuitemenwa ukuleka ukucita fimo ifishacindama sana ifilenga mulefilwa ukupokelela abeni. w18.03 ibu. 16 amapara. 13-14

Pa bantu bonse abaikalapo pano isonde, Yesu e waletungululwa sana no mupashi wa kwa Lesa! Fyonse ifyo alecita pano isonde na lintu alebila imbila nsuma, fyalelanga ukuti alefwaya ukulapashanya Wishi, Yehova. Alilangile imibele ya kwa Yehova mu fyo aletontonkanya, mu fyo aleumfwa pa fintu e lyo na mu fyo alecita. Alecita ukufwaya kwa kwa Lesa kabili alekonka amafunde yakwe. (Yoh. 8:29; 14:9; 15:10) Ku ca kumwenako linganyeni ifyo kasesema Esaya alandile pa fyo Yehova aba ne cikuuku ku fyo Marko kalemba wa Mbila Nsuma alandile pa fyo Yesu aleumfwa. (Esa. 63:9; Marko 6:34) Bushe na ifwe kuti twalanga icikuuku ku bantu abalekabila ubwafwilisho nga filya Yesu alecita? Na kabili Yesu alebombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma no wa kusambilisha. Ifi fyonse Yesu alecita e lyo ne fyo aleumfwa filangilila ukuti aletungululwa no mupashi wa kwa Lesa. w18.02 ibu. 21 para. 12

Ukukusha abana mulimo uukalamba sana maka maka muli shino nshiku. (2 Tim. 3:1-5) Kwena abana tabafyalwa ninshi balishiba icisuma ne cibi. Bafyalwa na kampingu, lelo kampingu ilingile ukusambilishiwa nelyo ukuisalapula. (Rom. 2:14, 15) Icitabo cimo icilanda pa mashiwi ya mu Baibolo citila ishiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ukusalapula” kuti balipilibula no kuti “ukukusha umwana.” Abana abo basalapula bwino ilingi line balomfwa ukuti balicingililwa. Baleshiba ukuti ubuntungwa bwalikwata umwakupelela no kuti mu fyo umuntu asalapo na mu fyo acita mulafuma ifisuma nelyo ifibi. Kanshi abafyashi Abena Kristu balingile ukulaleka Yehova alebatungulula. Muleibukisha ukuti inshila abafyashi bakushishamo abana shilapusanapusana ukulingana ne calo bekalamo ne nkulo. Abafyashi nga balekutika kuli Lesa, tabakaletunganya fye ifyo bafwile ukucita pa kukusha abana babo; kabili tabakaleshintilila pa fyo abantu ba muli cino calo balanda. w18.03 ibu. 30 amapara. 8-9

Apo walibatishiwa nangu ucili umwaice, we mwine ni we ufwile ukulabombela ipusukilo lyobe, nangu ca kuti ucili wikala pa bafyashi bobe. Mulandu nshi uo ulingile ukulaibukishisha ici cishinka? Pantu ilyo wileulekula, kuti watendeka ukukwata amafya ayo ushalekwata kale kabili ne fyo umfwa fikaluka. Umukashana uuli ne myaka 18 atile: “Ilingi line umwana umunono te kuti omfwe ububi ukuti ni Nte ya kwa Yehova pa mulandu fye wa kuti ilyo ali ku sukulu taliileko keke iyo bapangiile uwalesefya ubushiku bwa kufyalwa. Nomba nga akulako panono, insuuna ya kufwaya ukulaala no muntu ilakula, kanshi alingile ukushininwa sana ukuti amafunde ya kwa Yehova kuti yamucingilila nga aleyakonka.” Kwena te bacaice fye beka abakwata amafya pa numa ya kubatishiwa, lelo na babatishiwe ninshi bakalamba nabo bene balakwata amafya ayengi ayo bashaleenekela ukutila kuti yalenga bafilwa ukutwalilila ukuba ne citetekelo cakosa. Limo kuti yaba mafya mu fyupo, ukulwala, nelyo ukweshiwa pa ncito. Kanshi bonse fye, nampo nga baice nelyo bakalamba, balakwata amafya ayo bengacimfya fye nga baba ne cishinka kuli Yehova.—Yako. 1:12-14. w17.12 ibu. 24 amapara. 4-5

Bantu fye abanono abo bacushapo nge fyo bacushishe Davidi. Lelo Davidi tafuliilwe Lesa. Na kuba, alembele ati “Leka ubukali kabili taluka ku cipyu; wikalipa pantu ukukalipa kulenga umuntu ukucita ifyabipa.” (Amalu. 37:8) Icikalamba ico ‘tulekela’ ubukali ni co tufwaya ukupashanya Yehova ‘uushitukanda ifyo tufwile ukukandwa ukulingana ne membu shesu.’ (Amalu. 103:10) Lelo tulanonkelamo nga ‘tuleleka’ ubukali. Nga tuli no bukali kuti twalwala ubulwele bwa kubutukisha umulopa na malwele ayengalenga twalafilwa ukupeema bwino. Na kabili kuti twalwala amalwele ya ku libu na ku ndusha, kuti twalakwata inungulila, na mu mala kuti mulekalipa. Nga natukalipa, ilingi line tatutontonkanya bwino, kabili ifi kuti fyalenga twalanda nelyo twacita ifintu ifyo twingalanguluka pa numa. Na kabili ubukali inshita shimo kuti bwalenga twaba no bulanda pa nshita iitali. Lelo Baibolo itila, “umutima uwatekanya e bumi bwa mubili.” (Amapi. 14:30) Nomba finshi tufwile ukucita nga ca kuti uwa bwananyina atukalifya, kabili kuti twacita shani pa kuti tutendeke ukumfwana nankwe? Kuti twacita ifi nga tulekonka ifyo Baibolo itufunda. w18.01 ibu. 10 amapara. 14-15

Davidi talelanda ukuti takafwe nelyo tabakamushiike mu nshiishi. Icebo ca kwa Lesa calilanda ukuti Davidi alikotele. IIyo Davidi afwile, “alele ukwalele ifikolwe fyakwe kabili ashiikilwe mu Musumba wa kwa Davidi.” (1 Isha. 2:1, 10) Nomba ni mwi mwalola amashiwi yaba pa Amalumbo 16:10? Pa numa ya milungu ukutula apo Yesu afwilile no kubuushiwa, Petro aebele abaYuda abengi nga nshi na basangwike abaYuda ifyaba pa Amalumbo 16:10. (Imil. 2:29-32) Petro alandile ukuti Davidi alifwile kabili balimushiikile no kumushiika. Abalekutika kuli Petro balishibe ukuti ifyo alelanda fishinka. Na kabili Baibolo tayalandapo ukuti abalemukutika balisuushishe ifyo Petro alandile ukuti Davidi ‘alimwenene libela no kulanda pa kubuuka’ kwa kwa Mesia uwali no kwisa. Petro alikomaile pali ici cishinka ilyo ayambwile amashiwi Davidi alembele pa Amalumbo 110:1. (Imil. 2:33-36) Ifi Petro alandile ifyo amalembo yalanda fyalilengele ibumba ilikalamba ilyalemukutika lyashininkisha ukuti Yesu ali ni “Shikulu kabili Kristu.” Abantu balisumine ukuti ifyaba pa Amalumbo 16:10 fyalifikilishiwe ilyo Yesu abuushiwe ku bafwa. w17.12 ibu. 10 amapara. 10-12

Ibumba Litungulula lilapepa pa kuti lileba ilya cishinka kabili ilyashilimuka pa kubomfya indalama sha cilonganino ca kwa Lesa. (Mat. 24:45) Aba mwi Bumba Litungulula balapekanya bwino ifya kubomfya indalama tusangula kabili ifi fine e fyo bakonka. (Luka 14:28) Umutumwa Paulo alilonganike ifya ku kumbusuka aba bwananyina mu Yudea. Alicitilepo fimo pa kuti abaletwala imisangulo babe “abafumacumi muli fyonse, te ku menso fye ya kwa Yehova eka, lelo na ku menso ya bantu.” (2 Kor. 8:18-21) Muno nshiku icilonganino cesu cilapashanya Esra na Paulo mu fyo cibomfya imisangulo. Kanshi icilonganino cilacitapo fimo pa kucefyako indalama ishilebomfiwa, kabili cilangushako inshila sha kubombelamo imilimo pa kuti ilebombwa bwino ukwabula ukubomfya indalama ishingi isho musangula. w18.01 amabu. 19-20 amapara. 12-13

Nga tuli no kutemwa ne cikuuku tukalaelelana. Ku ca kumwenako, nga ca kuti ifyo Umwina Kristu munensu alanda nelyo acita fyatukalifya, tufwile ukwibukisha ilyo na ifwe twalandile nelyo twacitile ifyakalifye bambi. Tufwile tulatasha pa fyo aba bwananyina batulangile ukutemwa ne cikuuku ilyo basuulileko ku fyo twabalufyenye. (Luk. Mil. 7:21, 22) Tulatasha sana pa cikuuku ca kwa Kristu pa kulenga bakapepa ba cine baikatana. Bonse twatemwa Lesa umo wine, tubila imbila nsuma imo ine, kabili amafya ayengi ayo tukwata yamo yene. Nga tulebelelana uluse, tulekatana na ba bwananyina kabili tulabika imitima pa cilambu. Ku bantu abalembwa mu Baibolo tulasambililako ukuti nga tuli no mufimbila tatwakapokelele icilambu. Ku ca kumwenako, Kaini alifimbiile munyina Abele kabili alimwipeye. Kora, Datani, na Abiramu balifimbiile Mose kabili balimupondokele. Nangu fye ni Mfumu Shauli yalifimbiile Davidi kabili yalefwaya ukumwipaya. w17.11 ibu. 27 amapara. 9-10

Baeluda nga bali muli komiti ya bupingushi balingile ukuceeceeta bwino bwino pa kuti beshibe nga ca kuti Umwina Kristu uwacita ulubembu ulukalamba alelanga ukuti nalapila. Kwena te lyonse canguka ukwishiba ukuti umuntu nalapila nelyo talapiile. Ifyo umuntu amona ifintu, ifyo acita, ne fyo omfwa pa fintu e filanga ukuti nalapila. (Ukus. 3:3) Uucitile ulubembu alingile ukulapila pa kuti abelelwe uluse. Kwena baeluda tababa nga Yehova na Yesu abamona mu mutima wa muntu. Kanshi nga ni mwe baeluda, kuti mwaishiba shani ukuti umuntu nalapila icine cine? Ica kubalilapo, mulepepa ukuti Lesa amupeele amano no kwiluka. (1 Isha. 3:9) Ica bubili, mulebelenga Icebo ca kwa Lesa ne mpapulo isho umusha wa cishinka alemba pa kuti muleishiba ubupusano bwaba pa “bulanda bwa ba muli ici calo” no “bulanda bwine ubu, ubo Lesa afwaya,” e kutila ukulapila kwa cine cine. (2 Kor. 7:10, 11) Kuti mwamona ifyo Amalembo yalanda pa bantu abalangile ukuti balilapiile e lyo na balangile ukuti tabalapiile. Bushe Baibolo ilondolola shani ifyo baleumfwa, ifyo bali ne fyo balecita? w17.11 ibu. 17 amapara. 16-17

Nangu ca kuti inshita shimo ifiba mu mafilimu, mu fitabo, mu maprogramu ya pa TV filenga abantu balamona ukuti caliba fye bwino ukukanaumfwila abafyashi, abana nga tabaleumfwila abafyashi babo ulupwa taluba ulwaikatana. Ukutula na kale abantu balishiba ukuti ici cishinka. Kale mu calo ca Greece, nga ca kuti umwana umwaume auma abafyashi bakwe balemupoka insambu isho abana calo bakwata. Mu mafunde ya bena Roma, ukuma umufyashi umwaume kwali mulandu uukalamba kwati fye kwipaya umuntu. Amalembo ya ciHebere na Amalembo ya ciGriki aya Bena Kristu yalakoselesha abana ukulacindika abafyashi babo. (Ukufu. 20:12; Efes. 6:1-3) Nga ca kuti abana baletontonkanya pa fyo abafyashi babo babacitila, kuti bacimfya umupashi wa kukanaumfwila abafyashi babo. Nga baishiba ukuti Lesa, Wishi wa bantu bonse afwaya baleumfwila abafyashi babo, bakalatasha abafyashi babo. Nga ca kuti abana balelanda ifisuma pa bafyashi babo, abacaice banabo nabo kuti balalanda ifisuma pa bafyashi babo. w18.01 ibu. 29 amapara. 8-9

Muno nshiku, Umwina Kristu nga acita ulubembu ulukalamba alingile ukuya kuli baeluda mu cilonganino pa kuti bamwafwe ukuba cibusa wa kwa Lesa na kabili. Cinshi ukwila kuli baeluda kwacindamina? Ica kubalilapo, Yehova e walanda mu Cebo cakwe ukuti baeluda e balingile ukupingula uucitile ulubembu ulukalamba. (Yako. 5:14-16) Ica bubili, baeluda balafwa ababembu abalapiile ukuba ifibusa fya kwa Lesa na kabili no kubafwa ukukanabwekeshapo imembu bacitile. (Gal. 6:1; Heb. 12:11) Ica butatu, baeluda balibapeela umulimo kabili balibasambilisha ifya kwafwa ababembu abalapiile pa kuti baleke ukumfwa sana ububi pa membu isho bacitile. Yehova eta aba abakalamba ukuti “cifulo ca kubelamamo ku mfula iikalamba.” (Esa. 32:2) Ukwabula no kutwishika ifi Yehova abikako baeluda filanga ukuti ni Lesa wa luse! Ababomfi ba kwa Lesa abengi balishiba ubusuma bwaba mu kweba baeluda imembu isho bacitile no kukonka ifyo babeba. w17.11 ibu. 10 amapara. 8-9

Nangu ca kutila umutima kuti wakalipa, tatufwile ukulayampana na lupwa wesu uwatamfiwa, tatulingile ukulatumishanya amafoni, ukulatumishanya amameseji, ukulembeshanya amakalata, e lyo no kulembeshanya amameseji ya pa Intaneti. Twalilileni ukuba ne subilo. Ukutemwa “kusuubila fyonse,” kulasuubila no kuti abantu abaleka ukubombela Yehova bakatampa ukumubombela na kabili. (1 Kor. 13:7) Nga ca kuti mwamona ukutila lupwa wenu alefwaya ukubombela Yehova na kabili, kuti mwamupepelako pa kuti Amalembo yamwafwe kabili acite ne fyo Yehova alanda ati, “bwelela kuli ine.” (Esa. 44:22) Yesu atile nga twatemwa sana abantu ukucila ifyo twamutemwa, te kuti tube abasambi bakwe. Na lyo line alicetekele ukuti abasambi bakwe baali no kutwalilila ukuba aba cishinka nangu balebacusha kuli balupwa wabo. Nga ca kuti mwalileta “ulupanga” mu lupwa lwenu pa mulandu wa kukonka Yesu, muleshintilila pali Yehova pa kuti alemwafwa ukushipikisha. (Esa. 41:10, 13) Muleba ne nsansa pantu Yehova na Yesu balatemwa ifyo mucita kabili bakamulambula nga mwatwalilila ukuba aba cishinka. w17.10 ibu. 16 amapara. 19-21

Nga twamona abantu balecula pa mulandu no lubembu lwa kwa Adamu, tulabomfwila uluse. Tulafwaisha ukumona uko amalwele no bukote fikafumishiwapo. E ico tulapepa ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwise. Ilyo tulelolela Ubufumu ukwisa tulesha apapela amaka yesu ukwafwa abalekabila ubwafwilisho. Natulande pa fyo kalemba umo alembele pali banyinabo abakalamba abalwele ubulwele bwa kuli bongobongo ubulenga umuntu atendeka ukulaba (Alzheimer’s disease). Bushiku bumo banyinabo balilamfishe mu fya kufwala fyabo. Ilyo baleiwamya, baumfwile abantu balekonkonsha pa ciibi. Abaishile ni ba Nte babili abalebatandalila libili libili. Aba bankashi baipwishe aba bamayo nga kwali ifyo balefwaya babafweko. Aba bamayo batile, “Kwena ca nsoni, lelo ngafweni.” Ba Nte balyafwile aba bamayo ukuiwamya. Pa numa balibapangiileko na tii e lyo batendeka ukwisha. Umwana wa aba bamayo alitashishe icine cine. Alembele ati: “Ala aba ba Nte baliba bwino. Balacita ifyo basambilisha.” Bushe inkumbu mumfwila abalwala na bakalamba shilalenga mulebafwa apapela amaka yenu pa kuti cilebangukila ukushipikisha amafya bakwete?—Fil. 2:3, 4. w17.09 ibu. 9 para. 5; ibu. 12 para. 14

Tufwile ukuitemenwa ukubombela aba bwananyina “mu bumfisolo,” nelyo ukwabula bambi beshibe ifyo tulecita. (Mat. 6:1-4) Tulebalilapo ukucindika bambi. (Rom. 12:10) Yesu alitulangile ifya kucindika abantu ilyo alebomba imilimo iyo abantu balemona ukuti ya pa nshi. (Yoh. 13:3-5, 12-15) Tufwile ukubombesha pa kuti tube abaicefya pa kuti tulecindika abantu nga fintu Yesu alecita. Nangu fye batumwa bene tabaishibe ico Yesu alecitila ifi mpaka ilyo bapokelele umupashi wa mushilo. (Yoh. 13:7) Kuti twalanga ukuti twalicindika bambi nga tatulemona ukuti twalibacila pa mulandu wa masambililo twakwata, ifyuma, nelyo imilimo tubomba mu cilonganino ca kwa Yehova. (Rom. 12:3) Na kabili tatulingile ukumfwila bambi akalumwa nga ca kuti babatasha, lelo tufwile ukusekelela pamo nabo nangu ca kuti tulemona ukutila na ifwe bafwile ukututasha pantu twalibombeleko umulimo balebatashishapo. w17.10 ibu. 9 amapara. 9-10

Abengi basanga ukuti nga balebomfya Icebo ca kwa Lesa ilyo balebila imbila nsuma balafika abantu pa mutima. Natulande pa cacitike. Munyinefwe aile ku kumona umwaume umukalamba. Uyu mwaume alibelengele magazini yesu pa myaka iingi. Mu cifulo ca kumupeela fye Ulupungu lwa kwa Kalinda ulupya, munyinefwe amubelengele ilembo ilyali muli ulu Ulupungu. Amubelengele 2 Abena Korinti 1:3, 4 apaba amashiwi ayatila: ‘Shifwe wa nkumbu kabili Lesa wa cisansamushi conse, alatusansamusha mu macushi yesu yonse.’ Uyu mwaume alyumfwile bwino pa mashiwi bamubelengele, ica kuti aebele munyinefwe ukuti abelenge ilembo na kabili. Lyena alandile ukuti ena no mwina mwakwe balefwaya sana ukusansamushiwa, kabili pali ino nshita alitemwa ubukombe bwa mu Baibolo. Bushe tamulesumina ukuti Icebo ca kwa Lesa calikwata amaka?—Imil. 19:20. w17.09 ibu. 26 amapara. 9-10

Ukwabula no kutwishika ifyo Satana acitile fyalikalifye ifibumbwa fya ku muulu ifyali ne cishinka kuli Lesa. Yehova alitontonkenyepo pa fyo ali no kucita kabili ifyo apingwilepo fyaliweme. Ukutula lilya, Yehova alitwalilila ukukokola ukukalipa kabili ifyo acita pa kupwisha bucipondoka bwa kwa Satana filanga ukuti aliba no mulinganya. (Ukufu. 34:6; Yobo 2:2-6) Mulandu nshi Yehova alekela papita inshita? Pantu tafwaya umuntu nangu umo akonaike lelo “afwaya ukuti bonse bakalapile.” (2 Pet. 3:9) Ifyo Yehova ailamine fitusambilisha ukuti tulingile ukutontonkanya sana pa fyo twalalanda na pa fyo twalacita ilyo tushilaficita; tatulingile ukwangufyanya iyo. Nga kwaba ubwafya ubukalamba mulingile ukutekanya ilyo mushilacita nangu cimo. Mulingile ukupepa ukuti Lesa amupeele amano pa kuti mulande nelyo mucite ifisuma. (Amalu. 141:3) Nga namukalipa kuti mwacita nelyo kuti mwalanda ifili fyonse ifili ku mukoshi. Fwe bengi tulomfwa ububi nga twaibukisha ifyo twalandile nelyo ifyo twacitile ninshi natufulwa!—Amapi. 14:29; 15:28; 19:2. w17.09 ibu. 4 amapara. 6-7

Bushe filya Yoshua Shimapepo Mukalamba bamufwikile icisote ca bufumu balimubikile pa bufumu? Awe, Yoshua tatuntwike mu lupwa lwa kwa Davidi e ico tali na kuba imfumu. Filya bamufwikile icisote ca bufumu fyalesobela uwali no kuba imfumu ya muyayaya kabili shimapepo. Shimapepo mukalamba uo babikile pa bufumu bamwita ukuti Ukupuuka. Amalembo yalangilila bwino bwino ukuti Ukupuuka ni Yesu Kristu. (Esa. 11:1; Mat. 2:23) Apo Yesu ni Mfumu kabili Shimapepo Mukalamba, alatungulula amabumba ya bashilika ba kwa Yehova aba ku muulu. E ico alabombesha pa kuti abantu ba kwa Lesa bonse baleikala umutende nangu ca kuti bekala mu calo umwaba abantu abankalwe. (Yer. 23:5, 6) Pa kutungilila imitekele ya kwa Lesa no kucingilila abantu ba kwa Yehova, Kristu ali no kutungulula abakonaula inko. (Ukus. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Na lyo line, ilyo ashilapingula abantu, Ukupuuka alikwata umulimo uukalamba uo afwile ukubomba. w17.10 ibu. 29 amapara. 12-14

Kuti mwacita shani nga ca kuti ica kufwala mufwele calamba, nalimo catampa no kununka? Kuti mwacifuula ukwabula no kupoosa inshita. Ifi fine e fyo tufwile ukucita, tulingile ukwangufyanya ukuleka imibele yabipa iyo Lesa ashifwaya. Tulingile ukukonka ifyo Paulo aebele Abena Kristu aba mu nshita ya batumwa ati: “Pooseni iyi mibele yonse.” Imibele imo iyabipa iyo Paulo alandilepo, bulalelale. (Kol. 3:5-9) Mwi shiwi lya ciGriki ilyo bapilibula ukuti “ubulalelale” mwaliba no kulaalana kwa bantu abashaupana ukulingana ne funde e lyo no kulaalana kwa baume beka beka na banakashi beka beka. Paulo aebele Abena Kristu banankwe ukuti ‘bepaye ifilundwa fya mibili yabo’ e kutila, ukuleka ukuba no lunkumbwa lwa misango yonse “umumonekela imibele yabipa, e kutila ubulalelale.” Amashiwi Paulo alandile yalelangilila ukuti tulingile ukubombesha pa kuti tuleke ukuba no lunkumbwa lwa kucita ubulalelale. Na kuba kuti twaleka ukuba na ulu lunkumbwa. w17.08 ibu. 18 amapara. 5-6

Ificitika muno nshiku fyalipalana ne fyalecitika mu nshiku sha kwa kasesema Mika. Mika aliko ilyo Imfumu Ahasi iyalecita ifyabipa yaleteka, pali ilya nshita abantu balecita sana ifyabipa. Na kuba abantu balicenjele ku kucita ifyabipa. (Mika 7:1-3) Mika alilwike ukutila te kuti alule ifyo ifintu fyali. Nga twalikwata icitetekelo nge co Mika akwete, tukalaitemenwa ukulolela Yehova. Ifwe tatwaba kwati mufungwa uulelolela ukwipaiwa. Umufungwa bamupatikisha fye ukulolela, kabili tatemwa ifyalamucitikila. Lelo ifwe te fyo caba! Tulaitemenwa ukulolela Yehova pantu twalishiba ukuti akatupeela umweo wa muyayaya uo atulaya pa nshita ilya ine apekanya! Kanshi ‘tulashipikisha muli fyonse no kushishimisha pamo no kusekelela.’ (Kol. 1:11, 12) Nomba ilyo tulelolela, nga tuleilishanya ukuti Yehova aleshingashinga ukufikilisha ifyo atulaya, tukalamukalifya.—Kol. 3:12. w17.08 ibu. 4 amapara. 6-7

Finshi twingacita pa kuti tulenonkelamo mu maka ya kwa Yehova aya kupususha? Tulingile ukuba ifibusa fyakwe. Pa kuti tube ifibusa fyakwe, tulingile ukuba abafuuka. (Sefa. 2:3) Abantu abafuuka balalolela Lesa ukuti abombele pa fyabipa no kupwisha amafya. Yehova alitemwa abantu ba musango uyu. Lesa ‘alabwesesha pa nshi ababifi.’ (Amalu. 147:6b) Te kuti ciwame ifya musango uyu fyatucitikila! Pa kuti twinganonkelamo mu cikuuku ca kwa Yehova na pa kuti tatonawile, tulingile ukupata ifyo apata. (Amalu. 97:10) Ku ca kumwenako, tulingile ukupata ubulalelale. Ici cilolele mu kuti tufwile ukutaluka fyonse ifingalenga twacita ubulalelale pamo nga ukutamba ifye shiku. (Amalu. 119:37; Mat. 5:28) Kwena tacayanguka lelo tulingile ukulwisha na maka pantu nga tulecita ifi Yehova akatupaala nga nshi. Tulingile ukushintilila pali Yehova ilyo tulelwisha ukupata ifyabipa, tatulingile ukuicetekela. Tufwile ukulapapaata Yehova ukuti aletwafwa. w17.07 amabu. 19-20 amapara. 11-13

Inshila imo iyo twingalangilamo ukuti tulabomfya ifyuma ifyo twakwata kutungilila umulimo wa Bufumu. Kuti twabomfya ifyuma fyesu ku kwafwa abantu bambi. Abakwata ifyuma abashingakumanisha ukubomba umulimo wa nshita yonse nelyo abashingaya mu kubombela ku calo cimbi uko ababila imbila nsuma bacepa, balaba ne nsansa ukwishiba ukuti indalama basangula shilafwa aba bwananyina ukubomba bwino umulimo wa Bufumu. Indalama isho tusangula balashibomfya mu kupulinta impapulo na mu kubila imbila nsuma mu fyalo ifipiina umo abantu abengi baleisa mu cilonganino ca kwa Lesa. Pa myaka iingi, mu fyalo pamo nga Congo, Madagascar, na Rwanda aba bwananyina ilingi line balesalapo nampo nga kushitila indupwa shabo ifya kulya nelyo nga kushita amaBaibolo ayo baleshitisha pa mutengo uwa ndalama isho umuntu engafola pa mulungu umo nelyo umweshi umo. Apo nomba aba bwananyina abengi balasangula indalama, kwaliba “ukulingana,” e ico icilonganino ca kwa Yehova cilatungilila umulimo wa kupilibula amaBaibolo, kabili ici calenga cila muntu akwata Baibolo ukubikako fye na basambi ba Baibolo abafwaya ukusambilila icine.—2 Kor. 8:13-15. w17.07 ibu. 9 para. 11

Mulandu nshi cawamina ukulatontonkanya pa fyo ukuba aba cishinka kwacindamina ilyo tuli na mesho? Pantu amesho yalalenga twalanga nampo nga twaliba aba cishinka nelyo iyo. Nga twaba na mesho tacipilibula ukuti ninshi Yehova aletukanda, lelo yalatupeela ishuko lyakulanga ukuti tulatungilila imitekele yakwe. Nga twashipikisha ‘tulasuminishiwa,’ kabili tulakwata isubilo ilyakosa. (Rom. 5:3-5) Ilyashi lya kwa Yobo lilanga ukuti “Yehova wa nkumbu nga nshi kabili wa luse.” (Yako. 5:11) Kanshi kuti twacetekela ukuti akatulambula kabili akalambula bonse abatungilila imitekele yakwe. Nga twaishiba ifi ‘tukalashipikisha muli fyonse no kushishimisha pamo no kusekelela.’ (Kol. 1:11) Kwena calyafya ukubika amano ku kulenga caishibikwa ukuti Yehova e walinga ukuteka. Kanshi, tulingile ukulaibukisha ukuti icacindama sana kutungilila imitekele ya kwa Yehova na lintu tuli na mafya. w17.06 amabu. 25-26 amapara. 15-16

Abantu abengi muno nshiku balitemwa sana ifya kufwala ifipya ifilefuma, ifya kupangapanga ifipya, e lyo na fimbipo. Kanshi Umwina Kristu alingile lyonse ukulaibeebeeta, kuti ayipusha ati: ‘Bushe nintemwa sana ifyuma ica kuti ndepoosapo inshita iikalamba ukufwaya ifintu ifipya ifyo balepanga no kutontonkanyapo sana ukucila inshita ndepoosa ku kupekanya ukulongana? Bushe ndebika sana amano ku fintu fimbi ica kuti nshilekwata inshita iikalamba iya kupepa nelyo iya kubelenga Baibolo?’ Nga twailuka ukuti ukutemwa twatemwa ifyuma kulelenga twafilwa ukutemwa Kristu, tulingile ukutontonkanya pa mashiwi Yesu alandile ayali mwi lembo lya lelo. Yesu atile “Takuli uwingabombela bashikulu babili.” Kabili alandile ukuti: “Te kuti mubombele Lesa ne fyuma.” Pantu aba “bashikulu” babili balafwaya ukubabombela no mweo onse. (Mat. 6:24) Apo tatwapwililika, bonse tulingile ukulwisha “ulunkumbwa lwa mubili wesu,” ukubikako fye no kutemwisha ifyuma.—Efes. 2:3. w17.05 amabu. 25-26 amapara. 15-16

Nangu ca kuti tuli fipe fye bumba ifishapwililika, imbila tubila kuti yalenga twaisapusuka, twapususha na baletumfwa. Ukwabula no kutwishika ifyo Umutumwa Paulo atemenwe ukubila imbila nsuma fyalengele alebombesha ukupanga abasambi. (Rom. 1:14, 15; 2 Tim. 4:2) Ici calengele aleshipikisha ilyo balemucusha. (1 Tes. 2:2) Kuti twalanga shani ukuti twalitemwa umulimo wa kubila imbila nsuma? Inshila imo iyo Paulo alangiilemo ukuti aletasha sana pa mulimo wa kubila imbila nsuma ya kuti alebomfya bwino inshita yonse iyo aleshukila ku kulanda na bantu pa cine. Filya fine abatumwa na Bena Kristu abaliko pali ilya nshita balecita, na ifwe tulabila imbila nsuma ku cintubwingi, ku ng’anda ne ng’anda e lyo na mu lyashi fye. (Imil. 5:42; 20:20) Kuti twalabombesha mu mulimo wa kubila imbila nsuma, kabili nga tuli na maka nalimo kuti twabombako bupainiya bwa kwafwilisha nelyo ubwa nshita yonse. Na kabili kuti twasambililako ululimi na lumbi, kabili kuti twakukiila ku ncende imbi mu calo cesu nelyo ku calo cimbi.—Imil. 16:9, 10. w17.06 amabu. 10-11 amapara. 8-9

Ifyabipa ifingi ificitika mu calo te bantu bacita lelo tubungwe. Utubungwe twa mapepo tulabepa abantu pa fyo Lesa aba, pali Baibolo, pa fikacitika ku calo na ku bantu, e lyo na pa fintu fimbi ifingi. Amabuteko yalatungilila inkondo no bunkalwe pa mishobo iyalekanalekana, e lyo yalatitikisha abapiina na bashakwata wa kubacingilila kabili yalitemwa amafisakanwa na kapaatulula. Utubungwe utwatemwa indalama tulakowesha icalo, kabili tulonaula ifyabumbwa. Tulaliila abantu amasuku pa mutwe no kulenga abantu abanono ukunonka icuma e lyo abantu abengi nga nshi bashala ne nsala. Ukwabula no kutwishika utubungwe tulalenga abantu balecula sana. Icebo ca kwa Lesa casobele ukuti amabuteko no tubungwe tonse fikonaulwa. Ilyo ubucushi bukalamba bukafika ku mpela, amabuteko yonse yakonaulwa pamo na bonse abayatungilila abashitungilila Ubufumu bwa kwa Lesa.—Yer. 25:31-33. w17.04 ibu. 11 amapara. 7-8

Yehova “uubebeta imitima,” alibelele Ahabu uluse. (Amapi. 17:3) Bushe ubu ubupingushi bwakumine shani abaishibe ifyo Nabote afwile? Ifi Yehova ayalwile ubupingushi bwakwe fifwile fyalyeseshe icitetekelo ca lupwa lwa kwa Nabote ne fibusa fyakwe. Na lyo line, ukuicefya kwali no kubacingilila, kwali no kulenga batwalilila ukupepa Yehova, ukucetekela ukuti Lesa wabo wa mulinganya. (Amala. 32:3, 4) Nabote, abana bakwe abaume na balupwa wabo bakeshiba ifyo umulinganya waba ilyo Yehova akabuusha abalungama. (Yobo 14:14, 15; Yoh. 5:28, 29) E lyo kabili, umuntu uwaicefya alebukisha ukuti “Lesa wa cine akapingula umulimo onse pali conse icafiswa, nampo nga cisuma nelyo cibi.” (Luk. Mil. 12:14) Yehova nga alepingula alamona fyonse ifishingulwikeko ifyo tushingeshiba no kwishiba. Kanshi ukuicefya kulacingilila aba kaele ukukanacita ifingalenga baleka ukuba ifibusa fya kwa Lesa. w17.04 ibu. 24 amapara. 8-9

Pa mulandu wa fyo ifintu fili mu calo, bamunyinefwe abengi balaba imbutushi. Ubu nabo bwafya icine cine. Balingile ukusambilila ululimi ulupya, amafunde ayapya, bafwile ukwishiba ifyo abantu bamona ukuti mucinshi, ifya kusunga inshita, ifya kulipila imisonko, ifya kulipila ifikabilwa, ifya kutwala abana ku masukulu e lyo ne fyo balingile ukusalapula abana, ifi fyonse balingile ukufisambilila pa muku umo! Bushe kuti mwatekanishisha bamunyinefwe na bankashi imbutushi abakwata aya mafya no kubafwa? (Fil. 2:3, 4) Na kabili aba mu buteko limo balacita ifilenga aba bwananyina bafilwa ukusanga icilonganino. Utubungwe tumo utwa buteko tulatiinya bamunyinefwe imbutushi ukuti tukaleka ukubafwa nelyo tukabatamfya mu calo nga bakaana ukwingila incito iingalalenga balapuswa ku kulongana. Bamunyinefwe bamo balatiina ukukaana pantu tabakwata apa kuma ukuboko, e ico balasumina ukwingila incito sha musango uyu. Kanshi tulingile bwangu bwangu ukumonana na bamunyinefwe imbutushi ilyo bafika fye. Aba bamunyinefwe balingile ukumona ukuti twalibabikako amano. Nga tuli ne cikuuku kabili tulebafwa tukalenga icitetekelo cabo cikakose.—Amapi. 12:25. w17.05 ibu. 5 amapara. 9-10

Cimo icaba mu cishibilo ca “kuti icalo cili ku mpela” ico Yesu alandilepo, ca kuti “ukutemwa kwa bengi kukacepa.” (Mat. 24:3, 12) Mu nshita ya batumwa, abaYuda abaletila bantu ba kwa Lesa, balilekele ukutemwa Lesa. Lelo Abena Kristu ba mu nshita ya batumwa bali abacincila mu “kubila imbila nsuma pali Kristu” kabili balitemenwe Lesa, Abena Kristu banabo e lyo na bashali Abena Kristu. (Imil. 2:44-47; 5:42) Na lyo line abasambi bamo aba kwa Yesu aba mu nshita ya batumwa balilekele ukutemwa kwabo kwacepa. Mu nshita ya batumwa ninshi Yesu Kristu alibuushiwa aebele icilonganino ca Bena Kristu mu Efese ati: “Ndi ne ci ica kukushinina, ukuti pali nomba tawantemwa nga filya wantemenwe pa kutendeka.” (Ukus. 2:4) Cinshi cimo nalimo icalengele ukuti baleke ukutemwa Yesu? Nalimo aba abasambi ba kwa Kristu balekonkelela ifyo abantu baleikala nabo balecita.—Efes. 2:2, 3. w17.05 ibu. 17 amapara. 1-3

Yefta ali mushilika wa maka kabili ali uwashipa. Hana alenakila umulume wakwe kabili alesakamana bwino ing’anda yakwe. Aba babili bali ni bakapepa ba kwa Lesa, lelo balicitile icintu cimo icapalene. Bonse balilapile umulapo kuli Lesa kabili balifikilishe ifyo balaile. Abanakashi na baume abalapa umulapo kuli Yehova balingile ukulapashanya Yefta na Hana. Ukulingana na Baibolo, umulapo kulaya Lesa fimo. Umuntu kuti alaya ukucita fimo, ukutuula ubupe, ukubomba umulimo umo, nelyo ukuleka ukucita ifintu fimo. Umuntu e uisalilapo umwine ukulapa umulapo, takuba uumupatikisha. Na lyo line imilapo ya mushilo kuli Lesa, kabili umuntu nga alaya ukucita fimo nelyo ukukanacita fimo alingile fye ukufikilisha.—Ukute. 14:22, 23; Heb. 6:16, 17. w17.04 ibu. 3 amapara. 1-2