“Mwibombela ca Kulya Iconaika”

NGA FINTU CASHIMIKWA NA DAVID LUNSTRUM

Ine no mwaice wandi Elwood twaninine pa muulu apasanswike ukucila amamita 9, ukulemba icishibilo cipya pa cikuulwa ca fakitare ya Watchtower. Pa numa ya myaka ukucila 40, icishibilo cicili palya, ukucincisha ukuti: “BELENGA ICEBO CA KWA LESA BAIBOLO WA MUSHILO CILA BUSHIKU.” Cila mulungu, amakana ya bantu balamona ici cishibilo ilyo baleabuka ubulalo bwalumbuka ubwa Brooklyn.

PA KATI ka fya kale sana ifyo njibukisha paba inshiku ilyo ifya kufwala fya lupwa fyalecapwa. Mupepi na 5:00 hrs, Bamayo ninshi nabashibuka, ukutendeka ukucapa ifya kufwala fya lupwa lwesu ulukalamba, kabili Batata baleipekanya ukuya ku ncito. Ilingi line balekansana nga nshi, Batata ukupaasha ukuti umuntu asangwike fye mu nshila imo amamilioni ya myaka ayapitapo, e lyo Bamayo bena baleambula muli Baibolo ku kushinina ukuti abantunse babumbilwe na Lesa mu kulungatika.

Nangu ca kuti nali fye ne myaka 7, nalishibe ukuti Bamayo balelanda icine. Nangu ca kuti nalitemenwe Batata, nalemona ukuti ifyo basumine tafyakwetemo isubilo lya ku ntanshi. Fintu Bamayo baali no kuba aba nsansa ukwishiba ukuti imyaka iingi pa numa, abana baume babo babili balembele icishibilo icalekoselesha abantu ukubelenga Baibolo, icitabo ico batemwishishe nga pali kapashi!

Lelo natangila sana. Ni shani fintu naishilekwata umulimo wabamo ishuko uwa musango yo? Ndekabila ukubwelela ku mwaka wa 1906, imyaka itatu ilyo nshilafyalwa.

Ica Kumwenako ca Busumino ica Bamayo

Pali ilya nshita Bamayo na Batata e lyo fye baupene kabili baleikala mwi tenti ku Arizona. Umusambi wa Baibolo umo, nga fintu Inte sha kwa Yehova baleitwa pali ilya nshita, aliishile no kushiila Bamayo ifitabo fyafulilako ifyalembelwe na Charles Taze Russell, ifyakwete umutwe wa kuti Studies in the Scriptures. Baceseshe fye ukufibelenga kabili mu kwangufyanya baishibe ukuti ici cali e cine ico baalesapika. Bafwaishe ukuti Batata bengabweluluka bwangu apantu baali nabaya ku kufwaye ncito.

Batata na bo balitendelwe ku co amacalici yalesambilisha, e co pa nshita imo balipokelele ici cine ca Baibolo. Pa numa, nangu cibe fyo, batendeke ukupepa kumbi kumbi fye kabili bacilengele fye no kuba icayafya kuli Bamayo. Lelo Bamayo tabalekele ukusakamana ukukabila kwa ku mubili pamo pene no kwa ku mupashi ukwa bana babo.

Nshakabale ndaba fintu Bamayo baletentemuka cila cungulo bushiku, pa numa ya kubombesha akasuba konse, ku kwisa mu kutubelengela iciputulwa cimo ica muli Baibolo nelyo ukwakana na ifwe icuma ca ku mupashi. Batata na bo balebombesha nga nshi, kabili ilyo nakulileko, bansambilishe umulimo wa kupenta. Ee, Batata bansambilishe ukubomba, lelo Bamayo bansambilishe ica kubombela, nga fintu Yesu akambishe, ‘ica kulya icishonaika.’—Yohane 6:27.

Mu kuya kwa nshita ulupwa lwesu lwaikele mwi tauni ilinono ilya Ellensburg mu citungu ca Washington, bakilomita mupepi na 180 ku kabanga ka Seattle. Lintu fwe bana twatendeke ukusangwa ku kulongana kwa Basambi ba Baibolo pamo pene na Bamayo, twalelonganina mu mayanda ya pa mbali. Abaume bonse balifumine mwi bumba lyesu ilya kusambilila lintu ukukabila kwa kwakana mu butumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda kwakomailwepo. Lelo Bamayo tabapungaile nakalya. Ici calinjebekeshe nga nshi lyonse ukucetekela mu butungulushi bwa kuteyanya kwa kwa Yehova.

Mu kuya kwa nshita Batata na Bamayo bakwete abana 9. Nafyelwe pa October 1, 1909, umwana wabo uwalenga butatu. Ifwe bonse pamo 6 twapashenye ica kumwenako ca Bamayo icishaiwamina kabili twabele Inte shapimpa isha kwa Yehova.

Ukuipeela no Lubatisho

Lintu nali mu myaka yandi iya kulekelesha kwa bupungwe, naliipeele kuli Yehova, kabili nalangishe ici ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi mu 1927. Ulubatisho lwacitilwe mu Seattle mu cikuulwa ca kale ico inshita imo ku numa cali licalici lya Baptist. Ndi uwa nsansa ukuti baali nabafumyapo icilupungu. Batutwele ku cishiba mu nika uko batupeele imingila yafiita iitali pa kuti tufwale. Camoneke kwati twaleya ku cililo.

Imyeshi inono pa numa, nalibwelele ku Seattle na kabili iyi e nshita nasondele ubunte bwa ku ŋanda ne ŋanda pa muku wa kubalilapo. Uwaletungulula anjebele ukuti, “Upitile uku, na ine nalapitila uku.” Te mulandu no mwenso nakwete, nashalike ifipo fibili ifya tutabo ku mwanakashi uwayankwileko bwino nga nshi. Natwalilile ubutumikishi bwa ku ŋanda ne ŋanda lintu nabwelelemo ku Ellensburg, kabili pali nomba, pa numa ya myaka mupepi na 70, uyo mulimo ucili ulandetela ubuseko bukalamba.

Ukubombela pa Maofesi Yakalamba

Tapakokwele pa numa, umo uwabombele pa Bethel ya ku Brooklyn, amaofesi yakalamba aya Watch Tower Society, ankoseleshe ukuitemenwa ukuyabombela palya. Bwangu bwangu fye pa numa ya kulanshanya na wene, icishibisho califumine muli magazini wa Ulupungu lwa kwa Kalinda icaleishibisha ukuti kwaliko ukukabila kwa ba kwaafwako pa Bethel. E co nalilembele kalata. Nshakabale ndaba ubuseko nakwete lintu napokelele icishibisho ukuti nkaye ku kutendeka umulimo wa pa Bethel mu Brooklyn, New York, pa March 10, 1930. E fyatendeke umulimo wandi uwa nshita yonse uwa kubombela ‘ica kulya icishonaika.’

Umo kuti atontonkanya ukuti ifi nabeleshe mu fya kupentapenta, nali no kupeelwa umulimo wa kupenta. Mu cifulo ca ico, incito yandi iya kubalilapo yali kubombela pali mashini wa kulundinkanya ifitabo mu fakitare. Nangu cingati uyu wali mulimo wa kutendusha nga nshi, naliipakishe wene pa myaka ukucila pali 6. Mashini wa kupulintila umukalamba uo twatemenwe ukwita ati kaimbi wa kale na kale alepulinta ututabo utwalepishiwa pa cikwepe ca fipe ukwisa pa ntunti twalebombela iya pe samba. Twaleipakisha ukumona nga kuti twakaka ututabo mu kwangufyanya nga nshi ilyo twalepokelela twene ukufuma kuli kaimbi.

Pa numa nabombele mu madipartimenti yafulilako, ukusanshako na mulya twalepangila ifilimba fya maseleti. Twalebomfya ifi filimba ku kulisha ubukombe bwa Baibolo ubwakopwa pa minshi ya bene mayanda. Icilimba ca maseleti icalepa capekanishiwe no kupangwa ku ba kuitemenwa mu dipartimenti wesu. Ici cilimba tacalelisha fye ubukombe bwakopwa lelo na kabili calikwete ifiputulwa fyaibela umwa kusendela ututabo na ka kulya nga ulefwaya. Nalikwete ishuko lya kulangilila ifya kubomfya ici cibombelo cipya pe bungano lya mu Detroit, Michigan, mu 1940.

Nangu cibe fyo, twalepanga ifyacila pali bamashini bawamisha. Na kabili twaleteuluka lwa ku mupashi mu nshila yacindama. Ku ca kumwenako, Inte sha kwa Yehova balefwala ifya kumanika pa fya kufwala ifya musalaba ne cilongwe. Lelo mu kupita kwa nshita twaishileumfwikisha ukuti Yesu afwilile pa cimuti ca mulungulungu, te pa musalaba. (Imilimo 5:30) E co twalilekele ukufwala ifi ifya kumanikilako. Cali lishuko ukufumya ku fya kumanikilako fyandi utwela twa kukofeshako. Pa numa twasungulwile golde no kushitisha wene.

Nangu cingati twakwete ukutantika kwafulishamo ifya kucita mu mulungu ukwa kubomba umulimo pa nshiku shisano na hafu, twaleibimba mu butumikishi bwa Bwina Kristu pa mpela sha milungu. Bushiku bumo, ine na bambi 15 twaliketwe no kupooswa mu cifungo mu Brooklyn. Mulandu nshi? Kwena, muli isho nshiku twalemona ishiwi imipepele ukuba cimo cine ne mipepele ya bufi. E co twalesenda ifipampa ifyalebelengwa ku lubali lumo ukuti “Imipepele Citeyo Kabili Kaliilo” na ku lubali lumbi “Bombela Lesa na Kristu Imfumu.” Pa mulandu wa kusenda ifi fipampa, twapooselwe mu cifungo, lelo Hayden Covington, loya wa Watch Tower Society, alitulandileko pa kuti bengatufumya pa kulipila indalama. Pali ilya nshita imilandu iingi iyalebimbamo ubuntungwa bwa kupepa yali ku Cilye Cikalamba ica mu United States, kabili cali ca kucincimusha ukuba pa Bethel no kuyumfwila amalipoti pa lwa fyo twalecimfya.

Mu kupita kwa nshita napeelwe umulimo uwabomfeshe bwino ukubelesha kwandi ukwa fya kupenta. Pa Staten Island, umo uwa fiputulwa fya musumba fisano ifya mu New York City, e po twakwatile icitesheni cesu ica mulabasa wa WBBR. Ifya kupisha amatamba ya radio ifya ici citesheni fyalepele amamita 60 ukuya mu muulu, kabili fyakwete ifimawaya fyatanikwa fitatu. Naikele pa cipuna ca mamita 9 mu butali na masentimita 20 mu bufumo ilintu uyo nalebomba na o alensumbula ukuya pa muulu. Ilyo njikele mu muulu pali cilya cipuna cinono, napentele amawaya yatanikwa ne fya kupisha amatamba. Bamo balanjipusha abati, bushe tamwapepele sana ilyo mwalebomba ulya mulimo!

Umulimo wandi uwa mu lusuba untu nshakabale ndaba wali kusamfya amawindo no kupenta amafulemu ya mawindo aya cikuulwa ca fakitare. Twaleita uyu mulimo ati ukutuusha kwa mu lusuba. Twaleimika ifya kuninapo fya mbao kabili pa numa ya kufikakila ku ntambo, twalenina ukuya pa muulu no kwikila pe samba mu cikuulwa ca ntunti 8.

Ulupwa Lutungilila

Mu 1932 batata balifwile, kabili natendeke ukulanguluka nampo nga mfwile ukuya ku mushi no kwaafwa ukusakamana Bamayo. E co ilyo inshita ya ca kulya ca kasuba tailafika bushiku bumo, nabikile akapepala pa lutwe lwe tebulo apo Munyina Rutherford, presidenti wa Sosaite aleikala. Pali kalya kapepala nalembelepo ukuti nalefwaya ukulanda na wene. Pa numa ya kwishiba ukuti nalisakamikwe no kusango kuti nalikwete bamunyinane ne nkashi abali bacili aba mweo abaleikala ku mushi, anjipwishe ukuti, “Bushe ulefwaya ukwikala pa Bethel no kubombo mulimo wa kwa Shikulu?”

Nayaswike ukuti, “Mu cine cine ndefwaya.”

E co atubulwile ukuti nembele Bamayo pa kumona nga kuti basuminisha ukupingulapo kwandi ukwa kwikala. E fyo nacitile, kabili bamayo balibweseshe ukusuminisha mu kukumanina ukupingulapo kwandi. Nalitashishe nga nshi icikuuku no kupanda amano ukufuma kuli Munyina Rutherford.

Mu kati ka myaka yandi iingi iyo nali pa Bethel, lyonse nalelembela ulupwa lwandi bakalata no kubakoselesha ukubombela Yehova, pamo fye nga fintu Bamayo bankoseleshe. Bamayo bafwile mu July 1937. Mwandi baali ca kupuutamo ku lupwa lwesu! Abashabele Nte baali fye umukalamba wandi Paul na nkashi yandi Esther, no mwaice wandi umwanakashi Lois. Nangu cibe fyo, Paul alitemenwe umulimo wesu kabili atupeele incende apo twakuulile Iŋanda yesu iya Bufumu iya kubalilapo.

Mu 1936 nkashi yandi Eva asangwike painiya, nelyo kashimikila wa nshita yonse. Umwaka umo wine aupilwe kuli Ralph Thomas, kabili mu 1939 bapeelwe umulimo wa kwenda ku kubombela ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova. Pa numa bakuukile ku Mexico, uko baikele imyaka 25 ukwaafwa mu mulimo wa Bufumu.

Mu 1939 inkashi shandi Alice na Frances na bo baingile mu mulimo wa bupainiya. Mwandi cali buseko ukumona Alice pa kaunta pe bungano lya ku St. Louis mu 1941 alelangilila ifya kubomfya icilimba ca maseleti ico nayafwileko ukupanga! Nangu cingati Alice aleleka bupainiya pa nshita shimo pa mulandu wa fishingamo fya mu lupwa, apoosele imyaka yonse pamo ukucila pali 40 mu butumikishi bwa nshita yonse. Frances ailesangwa ku Watchtower Bible School of Gilead mu 1944 no kubombako nga mishonari pa nshita imo mu Puerto Rico.

Joel na Elwood, abaali abaice pali bonse mu lupwa, babele bapainiya mu Montana mu kubangilila kwa ba 1940. Joel alitwalilila ukuba Nte wa busumino kabili pali nomba abomba ngo mubomfi utumikila. Elwood aishileilunda kuli ine pa Bethel mu 1944, ukuleta ubuseko bukalamba ku mutima wandi. Aali talafisha ne myaka isano lintu nafumine pa ŋanda. Nga fintu nandilepo kale, twabombele nankwe ukulemba cilya cishibilo cisangwa pa cikuulwa ca fakitare icitila, “Belenga Icebo ca kwa Lesa Baibolo wa Mushilo Cila Bushiku.” Ilingi line nalilanguluka nga bantu banga abamona cilya cishibilo pa myaka iingi abakoseleshiwa ukubelenga Baibolo wabo.

Elwood abombele pa Bethel ukufikila mu 1956 lintu aupile Emma Flyte. Pa myaka iingi Elwood na Emma babombele capamo mu butumikishi bwa nshita yonse, ukubombako mu Kenya, Afrika, pamo pene na mu Spain. Elwood apuminwe na kansa no kufwila mu Spain mu 1978. Emma alitwalilila ukuba mu Spain mu mulimo wa bupainiya ukufika na kuli buno bushiku.

Icupo no Lupwa

Mu September 1953, nalifumine pa Bethel ku kuyaupa Alice Rivera, painiya mu cilonganino ca Brooklyn Center ico nalimo. Naebele Alice ukuti nakwete isubilo lya ku muulu, lelo nalyo line aali uwasekelela ukuti tuupane.—Abena Filipi 3:14.

Pa numa ya myaka 23 iya kwikala pa Bethel, kwali kuteuluka ukukalamba ukuyatampa incito ya kupenta pa kusunga Alice no kuisunga ne mwine mu mulimo wa bupainiya. Lyonse Alice alentungilila, nangu line inshita imo pa mulandu wa kulwalilila alilekele bupainiya. Mu 1954 twaleenekela umwana wesu uwa kubalilapo. Ukupaapa kwalyafishe, nangu cingati umwana wesu umwaume, John, aali fye bwino. Alice alufishe umulopa uwingi pa numa ya kumulepula ica kuti badokota bamwene kwati alafwa. Pa nshita imo balifililwe fye no kumfwa ukutunta kwa mutima. Lelo bwalicele kabili mu kupita kwa nshita alipolele bwino bwino.

Pa numa ya myaka inono, lintu bawishi ba kwa Alice bafwile, twakuukile ku Long Island ku kuyaba na banyina. Apantu tatwakwete motoka, naleenda pa makasa nelyo ukubomfya basi ne shitima. Muli fyo nalitwalilile mu mulimo wa bupainiya no kwafwilisha ulupwa lwandi. Ubuseko bwa mu mulimo wa nshita yonse bwalicilapo pa kucula ukuli konse. Ukwaafwa abantu—pamo nga Joe Natale, uwalekele umulimo wakwe uwa busambashi uwa kuteya baseball ku kuba Inte—lyaba ni limo ilya mapaalo yandi ayengi.

Mu 1967, ilyo imibele yalebipilako mu ncende ya New York, napingwilepo ukubwesesha Alice na John ku mushi wesu uwa Ellensburg no kwikala kulya. Pali nomba ndacisanga ukuba ica kulambula nga nshi ukumona abeshikulu ubwingi ne fishikulula fya bamayo abaleakana mu butumikishi bwa nshita yonse. Bamo babomba fye na pa Bethel. John pamo pene no mukashi wakwe na bana na bo balebombela Yehova mu busumino.

Ku ca bulanda, nalufishe umukashi wandi uwatemwikwa, Alice, mu mfwa mu 1989. Ukutwalilila ukuba uwapamfiwa mu butumikishi bwa nshita yonse kwalingafwa ukushipikisha ukufwilwa. Ine na nkashi yandi Alice pali nomba tuleipakisha ukubombela capamo muli bupainiya. Fintu caba icishaiwamina ukwikala capamo mu ŋanda imo ine na kabili no kuisanga fwe bene abapamfiwa muli uyu mulimo wacindamisha!

Muli shinde wa 1994, natandalile Bethel pa muku wa kubalilapo pa numa ya myaka 25. Fintu nali no buseko ukumona abo nabombele na bo abafulilako imyaka ukucila 40 iyapitapo! Lintu naile ku Bethel mu 1930, ni 250 epela e bapangile ulupwa lwa Bethel, lelo pali nomba ulupwa lwa Bethel mu Brooklyn lufikile ku bacilile pali 3,500!

Ukutungililwa ku ca Kulya ca ku Mupashi

Lucelocelo ilingi line ndaya ndeendauka ukukonka fye mu mbali ya mumana wa Yakima mupepi ne ŋanda yesu. Kulya ndamona ulupili lwa lulumbi ulwaisulapo imfula yabuuta ulwa Rainier ulwalepa ukucila pali bamita 4,300. Inama mpanga shabako cani ca ku mutenge. Inshita shimo mona impombo, kabili pa nshita imo namwene fye na elk.

Utu tushita twatalalila, utwa kuba neka tunenga ukwetetula pa kupayanya kwa kwa Yehova ukwa kusungusha. Mpepela ubukose ukuti ndetwalilila ukubombela Lesa, Yehova mu busumino. Na kabili nalitemwa ukwimba ilyo ndeendauka, ukucilisha ulwimbo lutila “Ukulenga Umutima wa kwa Yehova Ukusamwa,” ulwakwata amashiwi aya kuti: “Mwe Lesa ifwe twalapa; Na mano kumubombela. E lintu fye tukabomba Kulenga imwe kusamwa.”

Ndi uwa buseko ukuti nasalilepo ukubomba umulimo uulenga umutima wa kwa Yehova ukusamwa. Ndepepa ukuti ningatwalilila ukubomba umulimo wakwe ukufikila napokelela icilambu ca ku muulu icalaiwa. Ukufwaya kwandi kwa kuti lino lyashi lingasesha bambi na bo ukubomfya ubumi bwabo ‘ukubombela ica kulya icishonaika.’—Yohane 6:27.

[Ifikope pe bula 23]

Elwood alelemba icishibilo “BELENGA ICEBO CA KWA LESA BAIBOLO WA MUSHILO CILA BUSHIKU”

[Icikope pe bula 24]

Pamo na Grant Suiter na John Kurzen, tulelangilila icilimba cipya ica maseleti pe bungano mu 1940

[Icikope pe bula 25]

Mu 1944 ifwe bonse fwe baali mu cine twali mu butumikishi bwa nshita yonse: David, Alice, Joel, Eva, Elwood, na Frances

[Icikope pe bula 25]

Bamunyinane ne nkashi abacili aba mweo ukufuma ku kuso: Alice, Eva, Joel, David, na Frances