Ukubombela Lesa Wacetekelwa

Nga fintu cashimikwa na Kimon Progakis

Cali cungulo bushiku icatalala icibi mu 1955. Ine no mwina mwandi, Giannoula twatendeke ukusakamikwa pantu umwana mwaume wesu uwa myaka 18, George, tabwelele ukufuma kwi tuuka uko alebombela. Mu kupumikisha, kapokola alikonkonseshe ku ciibi. Atile: “Umwana wenu bacimupunka ilintu acilaisa pa ncinga kuno ŋanda, nafwa no kufwa.” Lyene aingishe umutwe mu ŋanda no kutepelesha ati: “Bali no kumweba ukuti bwaciba fye busanso, lelo bacimwipaya fye.” Bashimapepo ba cikaya ne ntungulushi sha mu bushilika balyumene akapi ku kumwipaya.

MULI ilya myaka, lintu Greece alepuupuutuka fye ukufuma ku nshita sha kukansana no kucula, cali ca busanso ukuba umo uwa Nte sha kwa Yehova. Nalishibe bwino bwino amaka ye calici lya Greek Orthodox Church na mateyanyo ya bashilika pantu ukucila pa myaka 15, na ine nali umo uwa bene. Lekeni mushimikileko pa lwa fyatungulwile kuli aka kayofi mu lupwa lwesu imyaka 40 iyapitapo.

Ukukulila mu Greece

Nafyelwe mu 1902 ku lupwa ulusambashi mu mushi unono mupepi ne tauni lya Chalcis, mu Greece. Tata alebombesha mu mapolitiki, kabili ulupwa lwesu bali filundwa fyaipeelesha ifye calici lya Greek Orthodox Church. Nabele kabelenga waswatuka uwa fitabo fya mapolitiki ne fya mipepele pa nshita lintu abana calo banandi abengi bashaishibe kubelenga no kulemba.

Ubupiina no lufyengo ifyaanene ku kutendeka kwa mwanda wa myaka walenga 20 fyanengele ukufwaisha icalo icakwata imibele yawamako. Natontonkenye ukuti, imipepele, ilingile ukuwamyako imibele ya bulanda iya bana calo banandi. Pa mulandu wa kulemenena kwandi ku fya mapepo, abakalamba ba mu mushi naleikala batubulwile ukuti nkabe shimapepo wa baGreek Orthodox mu bwikashi bwesu. Nangu cibe fyo, nangu ca kuti naliile ku fikuulwa fya bashimbe baume aba mipepele ifingi kabili nalilanshenyepo pa nshita shalepa na bashikofu na bakalamba ba fikuulwa fya bashimbe baume, nshaleyumfwa uwaipekanya kabili nshaitemenwe ukupokelela icishingamo ca musango yo.

Pa Kati ka Nkondo ya Bana Calo

Ilyo papitile imyaka, mu April 1941, Greece yalicandilwe ku bena Nazi. Ici catendeke iciputulwa ca nshita icabipisha ica kwipayana, icipowe, ukubulwa, no kucululuka. Akabungwe ka kulwisha akakosa kalipangilwe, kabili nailundile ku mabumba ya tupondo ayalelwisha abena Nazi baingilile. Pa mulandu wa ico, iŋanda yandi yalikolekwe imiku iingi, nalipikilwe imfuti, ne filimwa fyandi fyalyonawilwe. Mu kubangilila kwa 1943 ine no lupwa lwandi twafulumukile ku mpili ukwasapa. E ko twaikele ukufikila abena Germany bafumine mu calo mu October 1944.

Ukukansana kwa bupolitiki no kwa bana calo kwalibalamwike ilyo abena Germany bafuminemo. Ibumba lya tupondo ilyo nalebomba nalyo lyali e lisolwesolwe mu bulwi bwa bana calo. Nangu ca kuti imfundo sha cikomyunisimu isha bulungi, umulinganya, na bucibusa shalencebusha, mu cine cine kwi pele pele shanshile uwafiitwa nga nshi. Apantu nalikwete icifulo ca pa muulu mwi bumba lyesu, naliimwenene ukuti ukukwata amaka kulonaula abantu. Te mulandu na matontonkanyo yalemoneka ayasuma ne mfundo, akaso no kukanapwililika filonaula amapange ya bupolitiki ayawamisha.

Icamfulungenye apakalamba ca kuti ku mbali shonse ishalelwishanya mu nkondo ya bana calo, bashimapepo ba ciOrthodox balebuula ifyanso no kwipaya abo bapepa na bo! Nalelanguluka nati, ‘Ni shani fintu aba bashimapepo bengasoso kuti bemininako Yesu Kristu, uwasokele ati: “Bonse ababuulo lupanga bakafwa ku lupanga”?’—Mateo 26:52.

Mu nkondo ya bana calo, mu 1946, nailefisama mupepi ne tauni lya Lamia, pa kati na nkati ka Greece. Nalisapwile nga nshi, e co napingwilepo ukuifungushanya no kuya kuli kabila mu musumba ku kubilishako ifya kufwala fipya. Kwali ukulanshanya kwakaba lintu nafikile, kabili mu kwangufyanya naisangile ndelanda pa lwa cintu natemwishishe, imipepele, te pa mapolitiki iyo. Pa kumona ifyo naishibe ubwingi, abaletambako batubulwile ukuti nandeko na umo ‘profesa wa fya mipepele.’ Ilyo line, baliile mu kumusenda.

Ukusanga Isubilo Lyashintililwapo

Mu kulanshanya kwakonkelepo, uyu “profesa” anjipwishe apashimpilwe ifisumino fyandi. “Pali baFather Abatakatifu na ba Filye fya Macalici,” e fintu nayaswike. Mu cifulo ca kumpilika, akupukwile Baibolo wakwe munono pali Mateo 23:9, 10, no kunjeba ukubelenga amashiwi ya kwa Yesu ayatila: “Kabili mwiita uwa pano isonde, Tata; pantu Shinwe umo, uwa mu muulu; nangu kwitwa Intungulushi, pantu intungulushi yenu imo, ni Kristu.”

Ico calinjiswile umutwe! Nalimwene ukuti uyu muntu alelande cine. Lintu aishibishe ukuti ni umo uwa Nte sha kwa Yehova, namulombele ukumpeelako impapulo sha kubelenga. Andetele icitabo ca Light, icaba kulandapo pe buuku lya mu Baibolo ilya Ukusokolola, kabili nalicisendele uko nafiseme. Pa nshita yalepa, ifiswango ifyalandwapo mu Ukusokolola fyalempelenganya, lelo nomba nalisambilile ukuti ifi fyaleimininako amateyanyo ya bupolitiki aya mu mwanda wa myaka uwalenga 20. Natendeke ukumfwikisha ukuti Baibolo yalitukwatila ubupilibulo mu nshita shesu no kuti ningile ukuisambilila no kuteulula ubumi bwandi ukumfwana ne cine ca iko.

Ukwikatwa no Kupooswa mu Cifungo

Mu kwipipa pa numa ya ico, abashilika balitulile uko nafiseme no kunjikata. Napooselwe mu kalokoni ka pa nshi. Apantu nalipingilwe ku buteko pa nshita yalepako, naenekele ukuti nali no kwipaiwa. Mulya, mu kalokoni nali, nalitandalilwe kuli Nte ulya nalandile nankwe pa kubala. Ankoseleshe ukucetekela Yehova mu kukumanina, kabili e fyo nacitile. Natuminwe ukuyakakilwa ku cishi ca Aegean ica ku Ikaria pa myeshi 6.

Ilyo fye nafikile, naishibishe ukuti nali Nte ya kwa Yehova, te Komyunisti iyo. Bambi abasambilile icine ca mu Baibolo na bo e ko bakakilwe kulya, e co nalibafwaile, kabili libili libili twalesambilila Baibolo capamo. Balingafwile ukunonka ukwishiba kwalundwapo ukufuma mu Malembo no kumfwikisha bwino Lesa wesu uwacetekelwa, Yehova.

Mu 1947 ilyo napwishishe imyeshi 6, nalitilwe kwi ofeshi lya kwa kalubulwisha. Anjebele ukuti alitemenwe imibele yandi kabili atile nga ca kuti balefwaya ukunkaka na kabili kuti nabeba ukuti bamwipushe pa lwa ine. Ilyo nafikile ku Athens, uko ulupwa lwandi lwakuukile ilyo nali mu cifungo, natendeke ukubishanya ne cilonganino ca Nte sha kwa Yehova kabili mu kwangufyanya nalibatishiwe ukulangisha ukuipeela kwandi kuli Yehova.

Ukupeelwa Umulandu wa Kupange Nsangu

Pa makumi ya myaka ayengi, Greece alepakasa Inte sha kwa Yehova ukubomfya ifunde lyapangilwe mu 1938 na 1939 ilya kubinda ukupanga insangu. Muli fyo, ukufuma mu 1938 ukufika mu 1992, kwali ukwikatwa 19,147 ukwa Nte mu Greece, kabili ifilye fyapingwile imyaka ya kukaka iyalefika kuli 753 ukuibika pamo, kabili pali abo bakakilwe mu cine cine imyaka yafikile kuli 593 mu cifungo ukupuminkanya. Ine, naiketwepo imiku ukucila pali 40 pa mulandu wa kushimikila imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa, kabili imyeshi nakakilwe mu fifungo fyalekanalekana ukuibika pamo yafikile kuli 27.

Inshita imo naiketwe pa mulandu wa kalata natumine kuli shimapepo we calici lya Greek Orthodox mu Chalcis. Mu 1955, ifilonganino fya Nte sha kwa Yehova fyacincishiwe ukutumina bashimapepo bonse akatabo ka Christendom or Christianity—Which One Is “the Light of the World”? Umo uwa bashimapepo ba pa muulu uo nalembeele alintwele ku cilye pa mulandu wa kupange nsangu. Pa kulubulula, ndubulwila uwali Nte na loya wa cikaya bandubulwilile mu nshila yalamuka, ukulondolola ukukakililwako uko Abena Kristu ba cine bakwata ukwa kushimikila imbila nsuma pa lwa Bufumu bwa kwa Lesa.—Mateo 24:14.

Umupingushi wa cilye aipwishe uyu mulashi we calici (uwa cifulo cacepako pali shikofu) ukuti: “Bushe walibelengele kalata na katabo?”

Ayaswike bukali bukali ati: “Iyo, nalifilepwile no kufipoosa lintu fye naiswile enifulupu!”

Umupingushi aipwishe ati: “Nga kuti wasosa shani ati uyu muntu alekusangula?”

Mu kukonkapo ndubulwila wesu aloseshe ku fya kumwenapo fya baprofesa na bambi abapeele iminshinda ya fitabo ngo bupe ku malaibrare ya cintubwingi. E lyo aipusha ati: “Bushe kuti watila aba baleesha ukusangula bambi?”

Cili icamonekesha ukuti, imibombele ya musango yo tayalepilibula ukuti balesangula abantu. Nalitashishe Yehova pa kumfwa ubupingushi ubwatile: “Tali no mulandu.”

Imfwa ya Mwana Wandi

George umwana wandi na o alelulunkanishiwa, ilingi line bashimapepo baOrthodox e balesongelekanya. Na o wine alikeetwe imiku ne miku pa mulandu wa kupimpa kwakwe ukwa bulumendo ukwa kubilisha imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa. Bakakaanya basukile bapingulapo ukumulofya, kabili pa nshita imo ine, ukutuma ubukombe bwa kutiinya kuli fwe bashala ukuti tuleke ukushimikila.

Kapokola watuletele imbila ya mfwa ya kwa George atile shimapepo wa cikaya uwa Greek Orthodox ne ntungulushi sha bashilika shimo balyumene akapi ku kwipaya umwana wesu. “Amasanso” ya musango yo yaliseekele muli shilya nshita sha busanso. Te mulandu no bulanda imfwa yakwe yatuletele, umupampamina wesu uwa kutwalilila ukubomba umulimo wa kushimikila no kucetekela Yehova mu kukumanina wakoshiwe fye.—Abena Roma 8:38, 39.

Ukwaafwa Bambi Ukucetekela Yehova

Pa kati ka ba 1960, ine no lupwa lwandi twaleya ku kwikalako ku mushi wa ku lulamba uwa Skala Oropos mu lusuba, uku kwalepele mupepi na bakilomita 50 ukufuma ku Athens. Pali yo nshita, takwali Inte shaleikalako, e co twalecita ubunte bwa mu lyashi ku bena mupalamano. Bashimafarmu bamo aba cikaya balyankwileko bwino. Apantu abantu balebomba mu mabala yabo pa maawala ayengi akasuba, twaletungulula amasambililo ya Baibolo na bene inshita ya bushiku, kabili abafulilako balisangwike Nte.

Pa kumona ifyo Yehova alepaala ukubombesha kwesu, pa myaka mupepi na 15, twaleyako cila mulungu ku kutungulula amasambililo ya Baibolo na balesekelela. Abantu mupepi na 30 abo twalesambilila na bo balilunduluka ukufika na ku lubatisho. Pa kutendeka, ibumba lyalipangilwe, kabili nalipeelwe umulimo wa kutungulula ukulongana. Pa numa ili bumba lyasangwike icilonganino, kabili ilelo Inte ukucila pa mwanda aba kuli ilya ncende balipanga icilonganino ca Malakasa. Twaliba ne nsansa pa kuti abantu bane pa bantu twasambilishe nomba bali batumikishi ba nshita yonse.

Ubupyani Bwafumba

Mu kwipipa fye pa numa napeele ubumi bwandi kuli Yehova, umwina mwandi atendeke ukulunduluka kabili alibatishiwe. Mu myaka yayafya iya kupakaswa, icitetekelo cakwe catwalilile icakosa kabili atwalilile uwashangila ukwabula ukutelententa muli bumpomfu bwakwe. Tatalile ailishanyapo pa lwa mafya ayengi apitilemo pa mulandu wa kubikwa kwandi mu cifungo libili libili.

Pa myaka iingi, twaletungulula amasambililo ya Baibolo capamo, kabili alitungulwike mu kwaafwa abengi mu kuba ne mitununukile yakwe iyayanguka kabili iyacincimuka. Pali ino nshita, alikwata abantu abengi abapokako magazini kabili alabatwalila Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni! libili libili.

Abana besu abalipo batatu ne ndupwa shabo, ukusanshako abeshikulu 6 ne fishikulula fine, bonse balabomba umulimo wa kwa Yehova, ukucilisha pa mulandu wa kutungilila kwa mwina mwandi wa kutemwa. Nangu ca kuti tabapitamo mu kupakaswa no kukaanya kumbi ukwatapata uko ine no mwina mwandi twalolenkene na ko, balitetekela Yehova mu kukumanina, kabili batwalilila ukwenda mu nshila shakwe. Fintu ifwe bonse tukaba aba buseko ukwikatana cipya cipya na George wesu uwatemwikwa lintu akabwela mu kubuuka!

Uwapampamina Ukucetekela Yehova

Muli iyi myaka yonse, nalimona umupashi wa kwa Yehova uko wabombela pa bantu bakwe. Ukuteyanya kwakwe ukutungululwa no mupashi wa mushilo kwalingafwa ukumona ukuti te kuti tucetekele amatukuto ya bantu. Amalayo yabo aya nshita ya ku ntanshi iyawaminako ya fye, bufi bwafita fititi.—Ilumbo 146:3, 4.

Te mulandu ne myaka yandi iiletantalila na mafya ya butuntulu bwa bumi ayabipisha, amenso yandi yatonta pa fya cine cine fye subilo lya Bufumu. Mu cine fye ndalangulushiwa pa lwa nshita napoosele ukuipeelesha ku kupepa kwa bufi no kwesha ukuleta imibele yawaminako ukupitila mu mapolitiki. Nga ca kuti nali no kubwelela ku bwaice na kabili, mu kushininkisha na kabili kuti nasalapo ukubombela Yehova, Lesa wacetekelwa.

(Kimon Progakis nomba line fye alisendeme mu mfwa. Akwete subilo lya pe sonde.)

[Icikope pe bula 26]

Icikope ca nomba line ica kwa Kimon no mukashi wakwe, Giannoula