Umusango wa Citetekelo Cenu—Uleeshiwa Nomba
“Ishibeni ukuti ca kusekelela fye, mwe bamunyinane, ilintu mwawila mu fya kwesha fya misango misango, pa kwishibo kuti ukulabulwa kwa citetekelo cenu kucito kushipikisha.”—YAKOBO 1:2, 3.
1. Mulandu nshi Abena Kristu balingile ukwenekela amesho ya citetekelo?
ABENA KRISTU ba cine tabaifwaila fye ukucula, kabili tabasekelamo mu kukalipwa nelyo ukusebanishiwa. Lelo, balebukisha amashiwi yali pa muulu ayalembelwe na Yakobo munyina citika wa kwa Yesu. Kristu alilondolwelele abasambi bakwe bwino bwino ukuti baali no kwenekela ukupakasa na mafya yambi pa mulandu wa kukonka ifipimo fya kwa Lesa. (Mateo 10:34; 24:9-13; Yohane 16:33) Nangu ni fyo, mu mesho ya musango yo kuti mwafuma ubuseko. Mu nshila nshi?
2. (a) Ni shani fintu amesho ya citetekelo cesu yengafumamo ukusekelela? (b) Ni mu nshila nshi ukushipikisha kwingabombela umulimo wa kuko kuli ifwe?
2 Umulandu ukalamba tusangila ubuseko lintu tuleeshiwa mu citetekelo wa kuti ifya kwesha kuti fyaletako busuma. Nga fintu Yakobo atila, ukushipikisha amesho nelyo amafya “kucito kushipikisha.” Kuti twanonkelamo mu kulundulula iyo mibele yakatama iya Bwina Kristu. Yakobo alembele ukuti: “Lekeni ukushipikisha kubombe umulimo wa kuko uwafikapo, ukuti mube abapwililila kabili abafikapo, ababulwe cintu nangu cimo.” (Yakobo 1:4) Ukushipikisha kulacitapo fimo, kulabomba “umulimo.” Umulimo wa kushipikisha waba kutulenga ukuba abafikapo mu mbali shonse, ukutwaafwa ukuba Abena Kristu bashikatala. E ico, icitetekelo cesu cileshiwa no kulopololwa ilyo twaleka ifya kwesha ukuipwila fye ifine ukwabula ukwesha ukuli konse ukwa kubomfya inshila shishili sha mu malembo pa kuti tufipwishe mu kwangufyanya. Nga twalibulisheko ukutekanya, icililishi, icikuuku, nelyo ukutemwa mu kubomba ne mibele intu twingaisangamo nelyo na bantu banensu, ukushipikisha kutulenga ukuba abafikapo bwino bwino. Caba muli iyi nshila: Amesho yatulenga ukushipikisha; ukushipikisha kulengilishako imibele ya Bwina Kristu; ne yi mibele itulenga ukusekelela.—1 Petro 4:14; 2 Petro 1:5-8.
3. Mulandu nshi tushilingile ukutiinina ifya kwesha nelyo amesho ya citetekelo?
3 Umutumwa Petro na o alilandilepo pa mulandu tushilekabila ukutiinina amesho ya citetekelo cesu nelyo ukukwinda. Alembele ukuti: “E mo mwangila, nelyo mulengwo bulanda inshita inono (nga e fyo cifwile ukuba) ku fya kwesha ifingi, ukuti bucishinka bwa citetekelo cenu, icafinisha ukucila golde (uonaika nelyo waeshiwa ku mulilo), cisangwe ukulola ku kutasha no lulumbi no mucinshi pa kusokololwa kwa kwa Yesu Kristu.” (1 Petro 1:6, 7) Aya mashiwi yalakoselesha nga nshi ukucilisha pali nomba lintu “ubucushi bukalamba”—inshita ya kutasha, ululumbi, umucinshi, ne pusukilo—bupalamishe ukucila ifyo bamo baletontonkanya kabili ukucila ilyo twatendeke ukutetekela.—Mateo 24:21; Abena Roma 13:11, 12.
4. Ni shani fintu munyina umo ayumfwile pa lwa mesho ayo wene na Bena Kristu bambi abasubwa bapitilemo?
4 Mu cipande citangilileko, twabebetele amesho ayo abashalapo basubwa balolenkene na yo ukufuma mu 1914. Bushe ifi fyali fya kusekelelapo? A. H. Macmillan alandile ifyo aibukishe ukuti: “Nalimonapo ifya kwesha ifingi ifyatapata ifyaisa pa kuteyanya na mesho ya citetekelo ca baba mu kuteyanya. Ukupitila mu kwaafwa kwa mupashi wa kwa Lesa, ukuteyanya kwalitwalilila ukulunduluka. Nalimona ifyo mwaba amano mu kulolela pali Yehova ukulengamika ukumfwikisha kwesu ukwa fyaba mu Malembo mu cifulo ca kufulwa pe tontonkanyo lipya. . . . Te mulandu no kuteuluka kwingafwaikwa ku nshita ne nshita mu mimwene yesu, ico tacingaalula ukupayanya kwa cikuuku ukwa cilubula no bulayo bwa kwa Lesa ubwa bumi bwa muyayaya. E co tacalekabilwa ukuleka icitetekelo cesu ukunenunwa pa mulandu wa kukanafikilishiwa kwa fintu twaleenekela nelyo ukwaluka mu mimwene yesu.”—The Watchtower, August 15, 1966, ibula 504.
5. (a) Mapaalo nshi yafuminemo mu kweshiwa kwa bashalapo? (b) Mulandu nshi twingafwaila pali ino nshita ukusambilila pa lwa fya kwesha?
5 Abena Kristu basubwa abapitile mu nshita ya kwesha pa kati ka 1914 na 1919 balilubwilwe ku fya kusonga fya ku calo ne fibelesho fya mipepele ya cina Babele ifingi. Abashalapo batwalilila ukuya ku ntanshi nga basangululwa kabili abalopololwa, mu kuitemenwa ukutuula amalambo ya kutootela kuli Lesa kabili ukuba abashininkisha ukuti wene alibatemenwe. (Esaya 52:11; 2 Abena Korinti 6:14-18) Ubupingushi bwatendekele pa ng’anda ya kwa Lesa, lelo tabwali no kupwa pa nshita fye imo. Ukwesha no kwela pa bantu ba kwa Lesa kwalitwalilila. Abasubila ukupusunsuka “ubucushi bukalamba” nga ababa mwi “bumba likalamba” na bo icitetekelo cabo cileeshiwa. (Ukusokolola 7:9, 14) Ici cilecitika mu nshila shapala ku fintu abashalapo basubwa bapitilemo ukusanshako fye ne nshila shimbi.
Ni mu Nshila Nshi Mwingeshiwilwa?
6. Bwesho nshi bumo ubwatapata ubo abengi bapitamo?
6 Abena Kristu abengi balitontonkanyapo pa lwa bwafya bwa kulolenkana na mesho ayeshila mu musango wa kusansa kwa kulungatika. Balebukisha ili lyashi: “[Intungulushi sha ciYuda] pa kwita abatumwa no kubafopaula, babebele ukuti belandila mwi shina lya kwa Yesu, e lyo babalekele baye. E ico bena bafumine pa cinso ca cilye balesekelela, ico balingilwe abawamino kucendelwa Ishina.” (Imilimo 5:40, 41) Kabili ifyapitamo abantu ba kwa Lesa aba pali lelo, ukucilisha abaikalako mu nshita sha nkondo, fyalango kuti Inte sha kwa Yehova ishingi balipumwa icabipisha kuli bakapakasa.
7. Ni ku cipimo nshi Abena Kristu bamo aba pali ndakai bafika mu kulange citetekelo cabo?
7 Ukukuma ku kupakaswa kwa Bena Kristu, icalo tacilekanya abashalapo basubwa ne bumba likalamba ilya “mpaanga shimbi.” (Yohane 10:16) Pa myaka iingi bonse balyeshiwa icabipisha ukupitila mu kupooswa mu cifungo no kwipaiwa fye pa mulandu wa kutemwa Lesa wabo no kumutetekela. Ababa muli aya mabumba yonse yabili balikabila umupashi wa kwa Lesa, te mulandu ne caba isubilo lyabo. (Linganyeniko Ulupungu lwa kwa Kalinda, June 15, 1996, ibula 31.) Muli ba 1930 na ba 1940 mu Germany waletekwa na baNazi, ababomfi ba kwa Yehova abengi, ukusanshako abana, balangishe icitetekelo capulamo, kabili abengi balyeshiwa ukufika kuli kapeleko. Muli ba nomba line, abantu ba kwa Yehova balilolenkana no bwesho bwa kupakaswa mu fyalo pamo nga Burundi, Eritrea, Ethiopia, Malawi, Mozambique, Rwanda, Singapore, na Zaire. Kabili amesho ya musango yu yalitwalilila.
8. Ni shani fintu ifyalandile munyina umo umwina Afrika filelango kuti fingi fyabimbwamo mu kweshiwa kwa citetekelo cesu ukucila fye pa kupakasa kwa kupumwa?
8 Nangu cibe fyo, nga fintu tusosele kale, icitetekelo cesu cileeshiwa mu nshila shacilapo kubelama. Amesho yamo tayaba aya kulungatika sana kabili tayeshibikwa bwangu. Moneni ifyo mwingacita muli fi fintu fyakonkapo. Munyina umo mu Angola uwakwata abana 10 aali mu cilonganino ico pa nshita imo catalwike ukufuma kuli bamunyina bashingamwa mu kuteyanya. Pa numa ifintu fyaliwemeko kabili bambi baishiletendeka ukutandalila ico cilonganino. Alipushiwe ifyo aalekumanisha ukuliisha ulupwa lwakwe. Alifililwe ukwasuka, cintu alandile fye ca kuti ifintu fyalyafishe. Bushe aaleba na maka ya kuliisha abana bakwe ica kulya nangu fye umuku umo akasuba kamo? Ayaswike ukuti: “Kwena, ica ncepela fye. Twalisambilila ukwikalila ku tuntu tukwete.” Lyene ne shiwi lyacincimuka, atile: “Lelo bushe ici te cintu twingenekela muli shino nshiku sha kulekelesha?” Icitetekelo ca musango yo caliba icapulamo mu calo, lelo e fyo caba ku Bena Kristu ba bucishinka abengi, abatetekela nga nshi ukuti amalayo ya Bufumu yakafikilishiwa.
9. Ni shani fintu tuleeshiwa ukukuma kuli 1 Abena Korinti 11:3?
9 Ibumba likalamba lileeshiwa na ku kunakila ku nshila sha teokrasi. Icilonganino ca Bwina Kristu ica mwi sonde lyonse citungululwa ukulingana ne fishinte fya bulesa ne fipimo fya teokrasi. Ici cilepilibule ntanshi ukwishiba Yesu ukuti e Ntungulushi, uwasontwa ukuba Umutwe wa cilonganino. (1 Abena Korinti 11:3) Mu kuitemenwa ukunakila kuli wene na kuli Wishi kulanga ukuti twalitetekela mu kusonta kwa mu nshila ya teokrasi na mu kupingula uko kututungulula ukucita ukufwaya kwa kwa Yehova mu kwikatana. Ukulundapo, mu cilonganino cimo cimo, mulaba abaume abasontwa ku kulatungulula. Tabapwililika kabili ifilubo fyabo kuti twafimona bwangu; lelo twaebwa ukucindika balya bakangalila no kubanakila. (AbaHebere 13:7, 17) Bushe ico cilamukosela limo limo? Bushe cine cine caba bwesho kuli imwe? Nga e fyo caba, bushe mulemwenamo muli ubu bwesho bwa citetekelo cenu?
10. Bwesho nshi tulolenkene na bo ukukuma ku butumikishi bwa mwi bala?
10 Kabili tuleshiwa ukukuma kwi shuko ne cifwaikwa ca kubombako lyonse ubutumikishi bwa mwi bala. Pa kuti tupite muli ubu bwesho, tufwile ukwishiba ukuti ukubombako ubutumikishi mu kufishapo kusanshamo ifyacila pa kushimikila fye amaawala ya kupenda, pa kuti batumone. Ibukisheni amashiwi ya kwa Yesu umo aaletasha mukamfwilwa umubusu uwapeele fyonse ifyo akwete. (Marko 12:41-44) Kuti twaipusha atuti, ‘Bushe mu kupalako ndabombesha no mweo onse mu butumikishi bwa mwi bala?’ Ifwe bonse tulingile ukuba Inte sha kwa Yehova pa nshita yonse, abaiteyanya pa nshita iili yonse ukulenga ulubuuto lwesu ukubalika.—Mateo 5:16.
11. Ni shani fintu ukwaluka mu kumfwikisha nelyo ukufunda pa lwa myendele fingaba bwesho?
11 Ubwesho bwesu bumbi bwakuma ku cipimo ca kutasha kwesu pa lubuuto lwa cine ca mu Baibolo ululeingilishiwako no kutasha pa kufunda kwa musha wa cishinka. (Mateo 24:45) Limo limo ici cifwaya ukuteuluka mu myendele ya pa lwesu, pamo nga fintu cali ilyo caishileumfwika ukuti abapeepa fwaka baalekabila ukuleka nga baalefwaya ukutwalilila ukuba mu cilonganino.a (2 Abena Korinti 7:1) Nelyo ubwesho kuti bwaba bwafya bwa kuteulula inyimbo twatemwa nelyo imisango imbi iya fya kusekesha.b Bushe tulatwishika amano yaba mu kufunda kupeelwa? Nelyo bushe tulaleka umupashi wa kwa Lesa ukuti umumunge imitontonkanishishe yesu no kutwaafwa ukufwala ubuntu bwa Bwina Kristu?—Abena Efese 4:20-24; 5:3-5.
12. Cinshi cikabilwa pa kukoshe citetekelo pa numa ya kubatishiwa kwa umo?
12 Pa makumi ya myaka ayengi, impendwa ye bumba likalamba ilekulilako, kabili pa numa ya kubatishiwa balatwalilila ukukosha ukwampana kwabo na Yehova. Ici cisanshamo ifyacila pa kusangwa fye ku kulongana kwa Bwina Kristu ukukalamba, nelyo ukunono pa Ng’anda ya Bufumu, nelyo ukubombako limo limo mu mulimo wa mwi bala. Ku kulangilila: Umuntu kuti amoneka ku mubili ngo wafuma mu Babele Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa kupepa kwa bufi, lelo bushe cine cine alifumamo? Bushe akakatila fye ku fintu ifilangisha umupashi wa kwa Babele Mukalamba—umupashi uupelula ifipimo fyalungama ifya kwa Lesa? Bushe alicindika ukusanguluka kwa mibele na bucishinka bwa mu cupo? Bushe akomaila pali bukaitemwe ne fya ku mubili ukucila pa fya ku mupashi? Bushe aliibaka uwabula akabi ku fya pano isonde?—Yakobo 1:27.
Amapaalo Ayafuma mu Citetekelo Caeshiwa
13, 14. Cinshi cintu bamo baacita pa numa ya kutendeka ukupepa kwa cine?
13 Nga cine cine twalifulumuka Babele Mukalamba e lyo na kabili twalifuma na ku calo, tatufwile ukulalolesha ku fya ku numa. Mu kumfwana ne cishinte calembwa pali Luka 9:62, nga uuli onse uwa ifwe alolesha ku numa kuti capilibula ukupusumuna ishuko lya kuba umutekwa wa Bufumu bwa kwa Lesa. Yesu atile: “Takuli uwikata kuli plao, kabili alelolesha ku numa, uwawamino bufumu bwa kwa Lesa.”
14 Lelo bamo ababele Abena Kristu ku numa baliisuminisha ukupashanya ubwikashi buno. Tabakaana umupashi wa ku calo. (2 Petro 2:20-22) Baobelwa ne fya kupumbula fya ku calo e ko bapoosa ne nshita, na muli fyo ukubacilikila ukulunduluka. Mu cifulo ca kutwalilila ukubika imintontonkanya ne mitima yabo pa Bufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ukutangishako ifintu fya musango yo mu bumi, bena balyalukako no kukonkelela amabuyo ya kutemwe fikwatwa. Bali mu busanso bwa kuti bakalufya ukwampana kwabo ukwaumo mutengo na Yehova no kuteyanya kwakwe kano fye nga bengakuntwa ukwishibo kuti icitetekelo cabo calinaka no kuti imibele yabo ili ya cifulefule, na kabili kano fye nga bengalula imibele yabo ukupitila mu kufwaya ukufunda kwa bulesa.—Ukusokolola 3:15-19.
15. Cinshi cifwaikwa pa kutwalilila ukuba abasuminishiwa na Lesa?
15 Pa kuti tukasenaminwe no kuba mu mutande wa kupusunsuka ubucushi bukalamba ubulepalamina lubilo lubilo cashintilila pa kuisunga aba busaka, ‘ukusamba amalaya yesu mu mulopa wa Mwana wa mpaanga.’ (Ukusokolola 7:9-14; 1 Abena Korinti 6:11) Nga ca kuti tatwiminine aba busaka, kabili abalungami ku cinso ca kwa Lesa, ninshi umulimo wesu uwashila tawakapokelelwe. Ee, umo umo wa ifwe alingile ukwishibo kuti imibele yaeshiwa iya citetekelo ikatwaafwa ukushipikisha no kusengauka ukuiletela icifukushi ca kwa Lesa.
16. Ni mu nshila nshi ubufi bwingabela bwesho bwa citetekelo cesu?
16 Inshita shimo, ifya kusabankanishishamo amalyashi pamo pene na balashi balalande fya bufi pa lwa bantu ba kwa Lesa, ukubifya ifisumino fya Bwina Kristu ne mikalile yesu. Ici tacilingile ukutupapusha, pantu Yesu alilondolwele mu kumfwika ukuti ‘isonde lyali no kutupata pa mulandu wa kuti tatuli lubali lwa liko.’ (Yohane 17:14) Bushe tukasuminisha abaapofwishiwa na Satana ukututiinya no kutunenuna no kutulenga ukuyumfwa insoni pa lwa mbila nsuma? Bushe tukasuminisha ubufi babepesha icine ukuti bukambukile ukulongana kwesu lyonse ne mibombele yesu iya kushimikila? Nelyo bushe tukashangila no kuba abakosa kabili abacilapo kupampamina pa kutwalilila ukubila icine pa lwa kwa Yehova no Bufumu bwakwe?
17. Kwebekesha nshi kwingatucincisha ukutwalilila ukulangishe citetekelo?
17 Ukulingana na masesemo yafikilishiwa muli Baibolo, nomba tuleikala mu kati sana aka nshita ya ku mpela. Ukwenekela kwesu ukwashimpwa pali Baibolo ukwa calo cipya ica bulungami cine cine kuli no kufikilishiwa no kuleta ukucankwa. Ukufikila bulya bushiku bukese, shi ifwe bonse natukwate icitetekelo cishingatelentenshiwa mu Cebo ca kwa Lesa no kulangishe citetekelo cesu pa kukanaleka ukushimikila imbila nsuma iya Bufumu mu calo conse. Tontonkanyeni pa lwa makana na makana aya basambi bapya abalebatishiwa cila mulungu. Bushe uyo tauli mulandu wakumanina uwa kutesekesho kuti ukutekanya kwa kwa Yehova mu kukanaleta bwangu ubupingushi kuti kwafumamo ipusukilo ku bantu na bambi abengi? Bushe tatuli abasekelela ukuti Lesa alisuminisha umulimo wa kushimikila pa lwa Bufumu uwa kupususho bumi ukutwalilila? Kabili bushe tatuli abacankwa ukuti amamilioni balipokelela icine kabili balelangisha icitetekelo?
18. Cinshi cili e mupampamina wenu pa lwa kubombela Yehova?
18 Tatwishibe inshita ukweshiwa kwa citetekelo cesu kukasenda. Lelo ico twashininkishako fye ca kuti: Yehova alimika ubushiku bwa kulubulula kuli ino myulu ya ndakai iya bubifi ne sonde. Pali ino nshita, natupampamine pa kupashanya umusango waibela uwa citetekelo caeshiwa icalangilwe na Kawaminisha wa citetekelo cesu, Yesu. Kabili natukonke ica kumwenako ca bashalapo basubwa abaleya balekota abali pe sonde ne ca kumwenako ca bambi abo mu kushipa balebombela pamo na ifwe.
19. Nangu cibe shani cinshi cikacimfya pano isonde?
19 Tufwile ukuba abapampamina pa kubilisha imbila nsuma ya muyayaya ukwabulo kuleka ku luko lonse, umukowa, ululimi, na bantu ukubombela pamo na malaika uulepupuka mu kati ka muulu. Lekeni bomfwe ukubilisha kwa kwa malaika ukwa kuti: “Tiineni Lesa, no kumupeelo mucinshi, pa kuti naiise nshita ya bupingushi bwakwe.” (Ukusokolola 14:7) Lintu inshita ya ubo bupingushi bwa bulesa ikafika, cinshi cikafuma mu musango waeshiwa uwa citetekelo cesu? Bushe takwakabe kucimfya kwabamo bukata—ukupokololwa ku micitile ya ndakai iya fintu ukwingila mu calo cipya ica kwa Lesa icalungama? Ukupitila mu kushipikisha amesho ya citetekelo cesu, tukaba na maka ya kusosa nge fyasosele umutumwa Yohane ukuti: “Ukucimfya ukucimfya pano isonde ni uku, citetekelo cesu.”—1 Yohane 5:4.
[Amafutunoti]
a Moneni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa December 1, 1973, amabula 543-50, na The Watchtower wa July 1, 1973, amabula 409-11.
b Moneni Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa January 15, 1984, amabula 9-13.
Bushe Muleibukisha?
◻ Ni mu nshila nshi amesho ya citetekelo cesu yengabela ica kulengo kusekelela?
◻ Mesho nshi aya citetekelo cesu ayashingeshibikwa bwangu?
◻ Ni shani fintu twingapaalwa ilyo twacimfya amesho ya citetekelo cesu mu kutunguluka?
[Ifikope pe bula 17]
A. H. Macmillan (pa ntanshi ku kuso) mupepi na pa nshita wene na balashi ba Watch Tower Society bapooselwe mu cifungo mu lufyengo
Aalisangilwe kwi bungano ku Detroit, Michigan, mu 1928
Ilyo aali mupepi no kufwa, Munyina Macmillan atwalilile ukulange citetekelo
[Icikope pe bula 18]
Ukupala ulu lupwa, Abena Kristu abengi muno Afrika balilangisha umusango wa citetekelo uwaeshiwa