Icuma Cesu mu Fipe fye Bumba

“Tuli ne cuma ici mu fipe fye bumba, ukuti ukucishamo kwa maka kube kwa kwa Lesa, kabili te kuntu kwafuma kuli ifwe.”—2 ABENA KORINTI 4:7.

 1. Ica kumwenako ca kwa Yesu cifwile ukutukoselesha shani?

YESU alyumfwilepo ifyo amabunake ya buntunse yomfwika ilintu alemumungwa kuli Yehova pe sonde. Fintu ica kumwenako cakwe ica bumpomfu cifwile ukutukosha! Umutumwa atweba ukuti: “Pantu ni ci cine mwaitiilweko; pa kuti na Kristu aculiile imwe no kumushile ca kumwenako, ukuti mukonke mu makasa yakwe.” (1 Petro 2:21) Yesu alicimfishe icalo pa kunakila ku kumumunga kwa musango yo. Kabili alengele na basambi bakwe ukushipa ukuba bakacimfya. (Imilimo 4:13, 31; 9:27, 28; 14:3; 19:8) Kabili fintu abakoseleshe nga nshi pa kusondwelela ilyashi lyakwe ilya kulekelesha! Atile: “Ifi fintu nalanda kuli imwe, ukuti mukabe no mutende muli ine. Pano isonde mumono bucushi, lelo tekeni imitima. Ine nincimfya aba pano isonde.”—Yohane 16:33.

 2. Mu kucilanya na fintu abantu bapofushiwa, lubuuto nshi twakwata?

² Cimo cine na fintu umutumwa Paulo alandile pa numa ya kucilanya ifyo “umulungu wa nshita ino” wapofwisha abantu e lyo no “lubuuto lwa mbila nsuma” pa kutila: “Tuli ne cuma ici mu fipe fye bumba, ukuti ukucishamo kwa maka kube kwa kwa Lesa, kabili te kuntu kwafuma kuli ifwe; monse monse tuli abacushiwa lelo abashimaninkishiwa, tuli abasanswasanswa lelo abashipelelwa, tuli abapakaswa lelo abashilekeleshiwa, tuli abafuntulwa lelo abashonaika.” (2 Abena Korinti 4:4, 7-9) Nangu cingati twaba “ifipe fye bumba,” Lesa alitumumunga bwino ku mupashi wakwe pa kuti tube abacimfya abacilamo icalo ca kwa Satana.—Abena Roma 8:35-39; 1 Abena Korinti 15:57.

Ukumumunga Israele wa pa Kale

 3. Ni shani fintu Esaya alondolwele fintu uluko lwa baYuda lwamumungilwe?

³ Yehova alamumunga umuntu umo umo no luko lumo lumo. Ku ca kumwenako, lintu Israele wa pa kale anakilile ku kumumungwa kuli Yehova, alitungulwike. Lelo alisukile atalama kuli bucintomfwa. E calengele ukuti Kabumba wa kwa Israele alete “akalanda” pali wene. (Esaya 45:9) Mu mwanda wa myaka uwalenga 8 B.C.E., Esaya aebele Yehova ulwa kubembuka kwabipisha ukwa kwa Israele, ati: “Ni mwe bashifwe, mwe Yehova, bonse tuli mulimo wa minwe yenu; ifwe tuli ibumba, na imwe muli mubumfi. . . . ifintu fyesu fyonse ifyawama fyaba amapopa.” (Esaya 64:8-11) Israele amumungilwe ukuba icipe icalinga fye ukonaula.

 4. Cilangililo nshi cintu Yeremia acitile?

⁴ Ilyo papitile umwanda wa myaka umo, lintu ubushiku bwa kulubulula bwalepalamina, Yehova aebele Yeremia ukubula mulongwe we bumba no kushindika bamo pa bakalamba ba mu Yerusalemu ku Mupokapoka wa Tofete, no kumweba ati: “Utobe mulongwe ku menso ya bantu abaleya nobe, no kutila kuli bene, E fyo Yehova wa milalo atila: Ifyo fine nkatoba aba bantu no musumba uyu, ifyo umuntu atobe cipe ca mubumfi, icishingacitwa cituntulu kabili.”—Yeremia 19:10, 11.

 5. Bwakulile shani ubupingushi bwa kwa Yehova pali Israele?

⁵ Mu 607 B.C.E., Nebukadnesari aonawile umusumba wa Yerusalemu ne tempele lya uko no kusenda abaYuda bashelepo ku Babele mu bunkole. Lelo pa numa ya kuba mu bunkole pa myaka 70, abaYuda balapila balibwelelemo ku kukuula cipya cipya Yerusalemu ne tempele lya uko. (Yeremia 25:11) Lelo mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., uluko lwalikeene na kabili Umubumfi Mukalamba, kabili lwasukile lwacita bumpulamafunde bwabipisha ubwa kwipaya Umwana wa kwa Lesa. Mu 70 C.E., Lesa abomfeshe Icalo Cakwatishe Amaka ica Roma ukonaula imicitile ya fintu iya baYuda, no kushonaula umusumba wa Yerusalemu ne tempele lya uko. Yehova tali no kumumunga na kabili uluko lwa Israele ku maboko yakwe nge cintu ica “bumushilo no kuyemba.”a

Ukumumunga Uluko lwa ku Mupashi

6, 7. (a) Paulo alondolola shani ifyo Israele wa ku mupashi amumungilwe? (b) “Ifipe fya luse” fyaba finga, kabili ni shani fintu impendwa yakumanine?

⁶ AbaYuda abasumine Yesu balimumungilwe nga bakubalilapo aba luko lupya, “Israele wa kwa Lesa” uwa ku mupashi. (Abena Galatia 6:16) Kanshi amashiwi ya kwa Paulo yalilinga aya kuti: “Bushe umubumfi takwete bucibinda kwi bumba, ku kucitako ku mupusa umo wine icipe cimo cibe ca mulimo wa mucinshi, na cimbi cibe ca mulimo uwabulwo mucinshi? . . . Ni shani nga Lesa, pa kufwayo kulango bukali no kusokolola amaka yakwe, ashipikisha no kutekanya ukwingi ku fipe fya bukali ifyapekaniwa ku kulola ku boni? Kabili ni shani nga acite fi ukuti asokolole ubucindami bwa bukata bwakwe pa fipe fya luse ifyapekanishiwe libela ku kumono bukata?”—Abena Roma 9:21-23.

⁷ Ilyo papitile inshita, Yesu wabuushiwa aishibishe ukuti ifi “fipe fya luse” fyali no kuba 144,000. (Ukusokolola 7:4; 14:1) Apantu Israele wa cifyalilwa alifililwe ukufika pa mpendwa ilya, Yehova alangishe uluse ku bena fyalo. (Abena Roma 11:25, 26) Icilonganino cipya ica Bwina Kristu calikulile lubilo lubilo. Mu myaka fye 30 imbila nsuma “yabililwe ku cibumbwa conse ca mwi samba lya muulu.” (Abena Kolose 1:23) E co ifilonganino ifingi ifyasalanganishiwe fyalekabila ubwangalishi busuma.

 8. Ni bani bali mwi bumba litungulula ilya kubalilapo, kabili ni shani fintu ili bumba lyalundulwike?

⁸ Yesu alipekenye abatumwa 12 ku kuba ibumba litungulula ilya kubalilapo, no kubakansha e lyo na bambi mu butumikishi. (Luka 8:1; 9:1, 2; 10:1, 2) Pa Pentekoste 33 C.E., icilonganino ca Bwina Kristu calipangilwe, kabili mu kupita kwa nshita ibumba litungulula lyalikulile ukusanshamo “abatumwa na bakalamba ku Yerusalemu.” Yakobo, umwaice wa kwa Yesu, kwati ali e ceyamani pa nshita yalepa, nangu cingati taali umutumwa. (Imilimo 12:17; 15:2, 6, 13; 21:18) Ukulingana na kalemba wa lyashi lya kale, Eusebius, abatumwa balepakaswa icibi kabili basalanganishiwe ku ncende shimbi. E co ibumba litungulula lyaliteulwilwe ukulingana ne mibele.

 9. Mibele nshi ya bulanda Yesu asobele iyali no kubako?

⁹ Ku kupwa kwa mwanda wa myaka uwa kubalilapo, ‘umulwani, Kaseebanya’ atendeke ‘ukutanda amankumba’ mu mpyani sha “Bufumu bwa mu muulu” ishapala ingano. Yesu alisobele ukuti iyi mibele ya bulanda yali no kutwalilila ukufikila ukulobolola pa “mpela ya nshita.” E lintu na kabili, ‘abalungama baali no kubalika nga kasuba mu bufumu bwa kwa Shibo.’ (Mateo 13:24, 25, 37-43) Ni lilali cali no kucitika?

Ukumumunga Israele wa kwa Lesa Ilelo

10, 11. (a) Ni shani fintu Israele wa ku mupashi uwa muno nshiku atendeke ukumumungwa? (b) Fisambilisho nshi ifyapusanako fyali no kusangwa mu Kristendomu na pa kati ka Basambi ba Baibolo aba mukoosha?

¹⁰ Mu 1870, Charles Taze Russell alipangile ibumba lye sambililo lya Baibolo mu Pittsburgh, ku Pennsylvania, ku United States. Mu 1879 atendeke ukulemba magazini cila mweshi iyo itwa nomba Ulupungu lwa kwa Kalinda. Aba Basambi ba Baibolo, nge fyo baishile mu kwitwa, bwangu bwangu bailwike ukuti Kristendomu alibuulile ifisambilisho fya cisenshi ifishili fya mu malembo, pamo nge fya kuti umweo taufwa, umulilo wa helo, umutwala, Lesa Wabamo batatu, no kubatisha utunya.

¹¹ Nangu cibe fyo, icacindama ca kuti aba batemenwe icine ca Baibolo babweseshe ifisambilisho fya Baibolo ifya kutendekelako, pamo nga ukulubulwa ukupitila mwi lambo lya cilubula ilya kwa Yesu no kubuushiwilwa ku mweo wa muyayaya muli paradise wa mutende pe sonde ilikatekwa no Bufumu bwa kwa Lesa. Ne cacindamisha, balikomaile pa kwebelwa ukwalesungamina ukwa kwa Yehova Lesa nga Shikulu Mulopwe wa kubumbwa konse. Abasambi ba Baibolo basumine ukuti Ipepo lya Shifwe lyali mupepi no kwasukwa ilitila: “Shifwe wa mu muulu, ishina lyenu libelwe akatiina. Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano nse nga mu muulu.” (Mateo 6:9, 10) Umupashi wa kwa Lesa walebamumunga ukuba abekashi ba mwi sonde lyonse abaali Abena Kristu batemwa umutende.

12. Ni shani fintu Abasambi ba Baibolo baishile mu kwiluka ubushiku bwacindama?

¹² Ukubelengesha icipandwa 4 mwi buuku lya kwa Daniele no kusesema kumbi kwashinine Abasambi ba Baibolo ukuti ukubapo kwa kwa Yesu nge Mfumu Mesia kwali mupepi. Balilwike ukuti 1914 wali no kuba umwaka lintu “inshita ya bena fyalo” yali no kupwa. (Luka 21:24; Esekiele 21:26, 27) Abasambi ba Baibolo balilundulwile bwangu bwangu imibombele yabo, no kupanga amakalasi ya Baibolo (ayaishile mu kwitwa ifilonganino) mu United States monse. Ku kutendeka kwa ba 1900, umulimo wabo uwa kusambilisha Baibolo walifikile na ku Bulaya na ku Australia, Tasmania, New Zealand, na Melanesia. E co ukuteyanishiwa kusuma kwalekabilwa.

13. Kulembesha nshi ukwa mwi funde Abasambi ba Baibolo balembeshe, kabili mulimo nshi uushaiwamina presidenti wa kubalilapo uwa Sosaite abombele?

¹³ Pa kuti Abasambi ba Baibolo beshibikwe mwi funde, Zion’s Watch Tower Tract Society yalilembeshiwe mu 1884 ku United States, na maofesi yakalamba yali mu Pittsburgh, ku Pennsylvania. Abaleangalila balebomba nge Bumba Litungulula, ilyalelolekesha pa mulimo wa kushimikila Ubufumu bwa kwa Lesa mwi sonde lyonse. Presidenti wa Sosaite uwa kubalilapo, Charles T. Russell, alembele ifitabo 6 ifya Studies in the Scriptures no kwende nyendo ishitali isha kushimikila. Na kabili asangwileko indalama ishishaifulila ku mulimo wa Bufumu shintu anonkele ilyo talatendeka ukusambilila Baibolo. Mu 1916, ninshi kwali Inkondo ya Calo ku Bulaya, Munyina Russell ninshi nanaka afwilile pa lwendo lwa kushimikila. Alipeele fyonse ku kulundulula ukushimikila Ubufumu bwa kwa Lesa.

14. Ni shani fintu J. F. Rutherford ‘apilikite ukupilikita kusuma’? (2 Timote 4:7)

¹⁴ Joseph F. Rutherford, uwabombelepo nga kapingula pa nshita inono ku citungu ca Missouri, e wakonkelepo ukuba presidenti. Pa mulandu wa fintu alesosela icine ca Baibolo ukwabulo mwenso, bashimapepo ba mu Kristendomu baumene akapi na bakateka ku “kucululusha ku fipope.” Pa June 21, 1918, Munyina Rutherford na bambi Abasambi ba Baibolo abaletungulula bapooselwe mu cifungo, ukubakaka pa myaka 20 nelyo 40. Abasambi ba Baibolo na bo balicitilepo cimo. (Ilumbo 94:20; Abena Filipi 1:7) Lintu bacitile apilu, balibafumishe mu cifungo pa March 26, 1919, kabili ilyo papitile inshita basangilwe aba kaele pa milandu ya bufi bapeelwe iya kwimina ubuteko.b Fintu bapitilemo fyabamumungile ukuba bandubulwila bashipa aba cine. Bali abapampamina, ukucimfya mu bulwi bwa ku mupashi ubwa kubila imbila nsuma apo bengapesha mu kuba no kwaafwa kwa kwa Yehova te mulandu no kukaanya kwa kwa Babele Mukalamba. Kabili ubu bulwi buletwalilila no kufika kuli uno mwaka wa 1999.—Linganyeniko Mateo, icipandwa 23; na Yohane 8:38-47.

15. Mulandu nshi umwaka wa 1931 wacindamina?

¹⁵ Muli ba 1920 na ba 1930, abasubwa ba muli Israele wa kwa Lesa balitwalilile ukumumungwa ku Mubumfi Mukalamba. Ulubuuto lwa mu Malembo lwalisanike, no kupeela umucinshi kuli Yehova no kutontomesha pa Bufumu bwa kwa Yesu ubwa buMesia. Mu 1931, Abasambi ba Baibolo balisekelele ukwitwa ishina ilipya ilya Inte sha kwa Yehova.—Esaya 43:10-12; Mateo 6:9, 10; 24:14.

16 no mukululo pe bula 19. Ni lilali impendwa ya ba 144,000 yakumene, kabili cinshi cishininkisha ici?

¹⁶ Muli ba 1930, impendwa ya “bantu abaitwa, kabili abasalwa, kabili aba cishinka,” ba 144,000, yamoneke kwati yalikumene. (Ukusokolola 17:14; moneni umukululo pe bula 19.) Tatwaishiba impendwa ya basubwa abaitilwe ukufuma pa “mankumba” mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo na mu myaka ya mfifi iya ku mupashi iya busangu bwabipisha ubwa kwa Kristendomu. Lelo mu 1935, icipendo ca pa muulu ica bakasabankanya ica 56,153, kwali 52,465 mwi sonde abalangilile isubilo lyabo ilya ku muulu pa kulyako ifimpashanya fya pa Cibukisho. Lisubilo nshi lyali no kukwata abali no kulonganikwa?

“Moneni, Kwali Ibumba Likalamba”

17. Cintu nshi icacindama icacitike mu 1935?

¹⁷ Pe bungano lyaliko pa May 30 ukufika pa June 3, mu 1935, mu Washington, D.C., ku United States, Munyina Rutherford alandile ilyashi ilyacindama ilyaleti “Ibumba Likalamba.” Ili bumba “ilishingapendwa ku muntu nangu umo,” lyali no kwishibikwa lintu ukukakatikwa kwa ba 144,000 aba kwa Israele wa ku mupashi kwaile kulepwa. Aba na bo bali no kutetekela mu maka ya kulubula aya “mulopa wa Mwana wa mpaanga,” Yesu, no kubomba umulimo washila mu kutantika kwa kupepa ukwe tempele lya kwa Yehova. Nge bumba bali no ‘kufuma mu Bucushi bukalamba’ abomi, ku kupyana Paradise pe sonde umo “imfwa tayakabeko kabili iyo.” Pa myaka iingi pa ntanshi ye bungano lilya, ili bumba lyaleitwa ati baYonadabu.—Ukusokolola 7:9-17; 21:4; Yeremia 35:10.

18. Ni mu nshila nshi umwaka wa 1938 wacindeme?

¹⁸ Umwaka wa 1938 walicindeme mu kwishiba aya mabumba yabili bwino bwino. Mu Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa March 15 no lwa April 1, 1938, mwali isambililo lya mbali shibili ilyaleti “Umukuni Wakwe” kabili lyalondolwele bwino bwino amasubilo ya basubwa abashalapo ne fibusa fyabo, ifyaba libumba likalamba. Lyene ishafumine isha June 1 na June 15, shakwete ifipande fya kusambilila pa “Kuteyanya,” ifyashimpilwe pali Esaya 60:17. Fyonse ifilonganino fyaebelwe ukwipusha Ibumba Litungulula ukusonta ababomfi ba filonganino, kabili ici caletele imitantikile yabishiwa na Lesa, iyawaminako iya teokrasi. Kabili e fintu ifilonganino fyacitile.

19 no tulembo twa pe samba. Fishinka nshi fishininkisha ukuti ubwite bwa “mpaanga shimbi” bwalitwalilila ukucila pa myaka 60?

¹⁹ Lipoti wa muli 1939 Year Book of Jehovah’s Witnesses yatile: “Abakonshi basubwa aba kwa Kristu Yesu abali pe sonde banono nga nshi, kabili tabakafulileko na kabili. Aba mu Malembo betwa nga ‘bashalapo’ aba bufyashi bwa kwa Sioni, e kuti ukuteyanya kwa kwa Lesa. (Ukus. 12:17) Shikulu nomba alelonganya ‘impaanga shimbi,’ ishikaba ‘ibumba likalamba.’ (Yohane 10:16) Abalelonganikwa nomba fibusa fya bashalapo, abalebomba pamo na bashalapo. Ukufuma ino nshita no kuya ku ntanshi bonse aba ‘impaanga shimbi’ bakalafulilako ukufikila ‘ibumba likalamba’ lyalonganikwa.” Abasubwa abashalapo balimumungilwe ku kusakamana ukulonganikwa kwe bumba likalamba. Aba na bo nomba bafwile ukumumungwa.c

20. Kwaluka nshi kwabako mu kuteyanishiwa ukutula 1942?

²⁰ Mu January 1942, ilyo Inkondo ya Calo iya Bubili yakakele, Joseph Rutherford alifwile kabili Nathan Knorr e wabele presidenti. Presidenti wa butatu uwa Sosaite alafulukwa pa kuletako amasukulu ya teokrasi mu filonganino ne Sukulu lya Gileadi ilya kukansha bamishonari. Pa kukumana kwa Sosaite ukwa cila mwaka ukwa mu 1944, abilishe ukuti amafunde ya bali no kuba mwi bumba lya Sosaite yalepitulukwamo pa kuti bumupashi e bo bulekonkwa, ukucila ifyuma umuntu asangwilileko. Mu myaka 30 iyakonkelepo, impendwa ya bakasabankanya yalingilishiweko ukufuma pali 156,299 ukufika kuli 2,179,256 mwi sonde. Ukwaluka na kumbi mu kuteyanya kwalekabilwa pa kati ba 1971-75. Te muntu umo uwali presidenti uwali no kulaangalila umulimo wa Bufumu mwi sonde lyonse. Ibumba Litungulula, lyalikulile ukufika ku basubwa 18 kabili bonse abalimo bali no kubombako buceyamani mu nshita mu nshita. Pali nomba mupepi na hafu balipwisho mulimo wa pe sonde.

21. Finshi fyalenga aba mu mukuni unono ukufikapo ukuba mu Bufumu?

²¹ Abashalapo aba mukuni unono balimumungwa ku fya kwesha pa myaka iingi. Balikoshiwa pa mulandu wa kupokelela ‘ubunte bwa mupashi’ ubushingatwishikwa. Yesu alibeba ati: “Abatwalilila na ine mu fya kunjesha ni mwe; ifyo Tata ampaatwilile ubufumu, na ine ndemupaatwila, ukuti mukalye no kunwa pe tebulo lyandi mu bufumu bwandi, no kwikala pa fipuna fya bufumu ukupingule mikowa ikumi na ibili ya kwa Israele.”—Abena Roma 8:16, 17; Luka 12:32; 22:28-30.

22, 23. Ni shani fintu aba mukuni unono ne mpaanga shimbi balemumungwa?

²² Apo impendwa ya basubwa ku mupashi abashalapo naicepa pe sonde, bamunyina bafikapo aba mwi bumba likalamba balipeelwa ubwangalishi bwa ku mupashi mupepi na mu filonganino fyonse mwi sonde. Kabili ilintu aba kupelako ba Nte shasubwa balepwisha umulimo wabo pe sonde, ba sa·rimʹ bacilolo aba mu mpaanga shimbi bakaba ninshi nabakanshiwa ukubomba imilimo ya bwangalishi pamo nge bumba lya mukankaala pe sonde.—Esekiele 44:3; Esaya 32:1.

²³ Umukuni unono ne mpaanga shimbi kumo baletwalilila ukumumungwa ukuba ifipe fya mulimo wa mucinshi. (Yohane 10:14-16) Nampo nga isubilo lyesu lya mu “myulu ipya”, nelyo mu “calo cipya,” shi natwankuleko no mutima onse ku bwite bwa kwa Yehova ubwa kuti: ‘Sekeleleni no kwanga pe pe pali ico ine ndelenga; pantu, moneni, ndelenga Yerusalemu ica kwangila, na bantu ba uko ica kusekelela.’ (Esaya 65:17, 18) Shi fwe bantunse ababa na mabunake tulebomba lyonse mu kuicefya, no kumumungwa ku “kucishamo kwa maka,” ayaba maka ya kwa Lesa aya mupashi wa mushilo!—2 Abena Korinti 4:7; Yohane 16:13.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

◻ Pa kunakilila ku kumumungwa kuli Wishi, Yesu aba shani ica Kumwenako cesu?

◻ Israele wa pa kale amumungilwe shani?

◻ Ni shani fintu “Israele wa kwa Lesa” amumungwa ukufika ne lelo?

◻ Ni ku mifwaile nshi intu “impaanga shimbi” shamumungwa?

[Akabokoshi pe bula 18]

Ukumumungwa na Kumbi mu Kristendomu

Ilyashi lya ba Associated Press mu Athens, ku Greece, lyashimike pa lwa kwa shimapepo mukalamba uwasontelwe nomba line mwi Calici lya Greek Orthodox ukuti: “Afwile ukuba inkombe ya mutende. Lelo iyi ntungulushi ye Calici lya Greek Orthodox ilelanda kwati ni mushika mukalamba uwa fita uulepekanya ukuya ku nkondo.

“‘Pa bushiku bwa mushilo ubwa Nshiku Nkulu iya Kupakata Maria ubusefya ifita fya ku Greece, Shikofu mukalamba Christodoulos nomba line atile: Twaliipekanya ukusuumya umulopa nga cakabilwa no kucita amalambo. Ifwe nge calici tupepela umutende . . . Lelo nge mibele yakabila cene, tulapaala ne fyanso fyashila.’”

[Akabokoshi pe bula 19]

“Takuli na Bambi Abakalundwako!”

Pa kupwisha isukulu lya Gileadi mu 1970, Frederick Franz, uwali inkonkani kuli presidenti wa Watch Tower Society, aebele abasambi ukuti napamo kuti bena aba mpaanga shimbi abakwete subilo lya pe sonde, babatisha umuntu uwingaitunga ukuba pa ba bashalapo abasubwa. Bushe ici cali no kucitika? Alondolwele ukuti Yohane Kabatisha aali uwa mpaanga shimbi, kabili abatishe Yesu na batumwa bamo. Lyene aipwishe nampo nga kwali no kubako ubwite bwa kulonganika na bambi aba pa bashalapo. Ayaswike ati: “Takuli na bambi abakalundwako! Ubwite bwapwile ku numa mu 1931-35! Takuli na bambi abakalundwako. E ico, ni bani aba kupenda ababatishiwa nomba line abo tubishanya na bo abalelyako ifimpashanya fya Cibukisho? Nga ca kuti bali pa bashalapo, ninshi bakupyanikishapo fye! Te ba kulundako pa basubwa, lelo bakupyanikishapo pa bakaane citetekelo.”

[Icikope pe bula 15]

Fintu twakatamika icuma cesu ica mulimo!

[Icikope pe bula 16]

Israele wa kale amumungilwe ukuba icipe icalinga fye ukonaula