Ukulanshanya Kusuma E Muti wa Cupo Cisuma
Mu 1778, Robert Barron apangile loko wingesulwa ukubomfya fibili kabili pali uyo loko e pashimpwa amaloko yabomfiwa na lelo. Uyu loko pa kwisula alekabila amakii yabili ukuyabomfesha capamo.
CIMO cine na ku cupo, pa kuti cibombe bwino cashintilila pa mulume no mukashi ukubombela capamo mu kwikatana. Pa kuti besule no kuipakisha ubuseko bwaumo mutengo ubwa cupo cisuma, icintu cimo icikabilwa kulanshanya kusuma.
Cintu Ukulanshanya Kusuma Kusanshamo
Cinshi ukulanshanya kusuma kusanshamo? Dikishonari umo alondolola ukuti ukulanshanya kwaba “kweba umo ifyo uletontonkanya nelyo ukushimikilana ifyo muletontonkanya, nelyo ifyebo ukupitila mu kulanda, ukulemba, nelyo ifishibilo.” Ukulanshanya kanshi kusanshamo ukulanda pa fyo muleyumfwa ne fyo muletontonkanya. Ukulanshanya kusuma kanshi kubimbamo ukulanda pa fintu ifya kukuulilila, ifya kupembesula, ifisuma, ifya kutasha, ne fya kusansamusha.—Abena Efese 4:29-32; Abena Filipi 4:8.
Ukulanshanya kusuma kubako fye nga pali ukucetekelana, no kumfwana. Iyi mibele ibako fye nga ca kuti icupo cilemonwa nga bucibusa bubelelela kabili mwapampamina na pa kucilenga ukuti cibombe. Pa kulanda pa kwampana kwa uyo musango, kalemba wa nshintu uwa mu mwanda wa myaka uwalenga 18 Joseph Addison alembele ukuti: “Abantu babili abasalana ukufuma pa bantunse bonse, mu kuba ne mifwaile ya kusansamushanya no kusekeshanya, muli fyo, baipeelesha ukuba aba nseko, aba bucibusa, abashilimuka, abalekelela, abatekanya, kabili aba nsansa ukukuma ku mabunake no kukanapwililika kwabo, mpaka ne mfwa.” Fintu ukwampana kwa musango yo kuba ukwa nsansa! Kabili iyi mibele iyaumisho mutengo kuti yayemfya icupo cenu, pantu kuti yaba mu cupo cenu ukupitila mu kulanshanya kusuma.
Ificilikila Ukulanshanya Kusuma
Abengi bengila mu cupo baleenekela ifingi, ukuba fye ne nsansa icine cine. Lelo ku bengi, isho nsansa shilaluba mu kwangufyanya no kwenekela kulakubuluka. Ukwikushiwa kuti kwapyanwapo no kufulunganishiwa, ukukalifiwa, ubulwani, nelyo fye ulupato. Icupo lyene cisanguka fye ca kushipikisha “ukufikila imfwa ikatupaatukanye.” Kanshi, pa kuwamyako nelyo ukusungilila ukulanshanya kusuma ukukabilwa mu cupo cisuma, kwaliba ificilikila fimo ififwile ukucimfiwa.
Icintu icikalamba icingacilikila ukulanshanya kuti caba mwenso wa kutiina ifyo umwina mwenu alacita nga mwamweba ifyebo fimo nelyo ifyo mulefwaya. Ku ca kumwenako, kuti atiina ukukaanwa nga ca kuti aishiba pa lwa malwele yamo ayaletendeka nelyo ubulema. Kuti alondolwela shani umwina mwakwe ukuti ukubombelwapo kuleisa kuli no kwalula sana imimonekele ya umo no kumucefya amaka? Muli fyo, ukumfwana kwafumaluka no kupekanya kusuma ukwa fya ku ntanshi filakabilwa nga nshi. Ukumulaya pa lwa kutwalilila ukumutemwa, pamo ne ncitilo sha mutengo, kuti fyalenga eshibe ukuti alitemwikwa icingafwa no kutungilila icupo ca kwikusha icine cine. Ipinda lyakonkapo lifwile ukubomba umupwilapo mu cupo: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.”—Amapinda 17:17.
Ukufiitwa cintu na cimbi icingacilikila ukulanshanya kusuma. Calisoswa bwino ukuti icupo ca nsansa cipangwa na bantu babili abaishiba ukulekelelana. Pa kuti cibe fyo na mu cupo cabo, abaupana bafwile ukubombesha ukukonka ukupanda mano kusuma ukwa mutumwa Paulo ukwa kuti: “Mwileka kasuba kawe mucili no bukali.” (Abena Efese 4:26) Ukubomfya uku kufunda mu cifulo ca kusungila ubukali ku mukoshi cifwaya ukulanshanya kwa kuicefya. Abaupana mu cupo cisuma tabakalipa libili libili, ukuumana, no kusungilana akambaala. (Amapinda 30:33) Bafwaya ukupashanya Lesa, uushisungila akambaala. (Yeremia 3:12) Cine cine, balalekelelana ukufuma ku mutima.—Mateo 18:35.
Icicilikila ukulanshanya kwa musango uuli onse caba kutalala fye. Ici kuti casanshamo ukuba fye uwakutumana, ukulaisha fye icefu, ukucite fintu ukwabula ukwangwako, kabili no kufinda. Uulecite fi ninshi aleeba umunankwe ukuti pali icimukalipe. Lelo ukulanda pa fintu aleyumfwa mu kufumaluka kabili mu nshila isuma kuti kwayafwa sana ku kuwamyako icupo ukucila ukutalala fye no kubundumana.
Cimbi icicilikila ukumfwana icifwile ukucimfiwa mu cupo caba kukanakutika bwino nelyo ukukanafwaya fye no kukutika ku mwina myenu nga alanda. Napamo kuti natunaka sana nelyo tuli ne ncito iingi ica kuti twafilwa ukukutika ku filelanda umwina mwesu. Kuti kwaba ukukansana pa kufilwa ukukutikisha ukutantika kumo uko umulume nelyo umukashi atontonkenye ukuti kwalilondololwa bwino lelo umbi aleti tabamwishibishe na po. Ukwabulo kutwishika icilenga ayo mafya kukanalanshanya kusuma.
Ifya Kutungilila Ukulanshanya Kusuma
Fintu cacindama ukusangako inshita ya kulanshanya kusuma ukwa kutemwa! Bamo bapoosa inshita iitali baletamba pa TV imikalile ya bantu bambi no kukanapoosako amano ku yabo. Kanshi, ukushimya TV ilingi line kulakabilwa nga mulefwaya ukulanshanya kusuma.
Kwati fye fintu kwaba inshita yalinga iya kusosa, ifyo fine, kwaba ne nshita ya kutalala. Umuntu wa mano atile: “Ku cintu conse kwabe nshita iyalingwa, . . . inshita ya kutalala, ne nshita ya kusosa.” Na kabushe, kwaba na mashiwi yalinga aya kubomfya. Ipinda limo litila: “Icebo, ifyo cawama mu nshita iyene ya ciko!” (Lukala Milandu 3:1, 7; Amapinda 15:23) E co pimeni ukumona inshita ingawama ukuleta ico mulefwaya ukulandapo nelyo ukulanda icimusakamike. Ipusheni mwe bene amuti: ‘Bushe umwina myandi nanaka nelyo ali uwayangukililwa kabili takwete fili fyonse mu matontonkanyo? Bushe ico ndefwaya ukulandapo kuti caleta uluntu? Bushe umuku walekelesheko ilyo naeseshe ukulanda pali ci, mashiwi nshi umwina myandi ashatemenweko?’
Cisuma ukwibukisha ukuti abantu balankulako bwino nga bamona ifyo ukubombela pamo nelyo ukumfwila icileipushiwa kwingabanonsha. Nga ca kuti kwalimako ukukangana mu cupo, umo pali aba baupana kuti afwaya fye ukusosa ati, “Pali icankalifya kabili twalacibombelapo nomba line fye!” Kwena, amashiwi ya kubomfya kuti yashintilila pa fyo ifintu fili, lelo kuti cawama ukusosa icapale fi, “We mutemwikwa, ndatontonkanya pa lwa mulandu twalandilepo umuku wafumako na fintu twingabombelapo.” Ni ili kwi pali iyi milandile umwina myenu engatemwapo?
Kanshi, inshila mulandilamo cimo yalicindama nga nshi. Umutumwa Paulo alembele ati: “Ilyashi lyenu libe pe ilya kusenamina, ilyalungwamo umucele.” (Abena Kolose 4:6) Muleesha na maka ukulungamo umucele mu milandile yenu no kusala bwino amashiwi. Ibukisheni ukuti “ifyebo fya nsansa luto lwa mpuma, kuloowa ku mutima, kabili butuntulu ku mubili.”—Amapinda 16:24.
Ku baupana bamo, kuti cabangukila ukulanshanya ilyo balebombela pa tumilimo tumo pa ng’anda. Ukubombela pamo ukwa musango yo kulalenga baleyumfwa ukuti bonse balecitapo cimo ilintu balelande lyashi lisuma. Kuli bambi, ukuba fye babili capamo ukukanaesha no kubomba e nshila yawama ku kulanshanya kusuma.
Fingi fingasambililwako ku kumona ifyo abaupana abomfwana balanshanya capamo. Cinshi cabalenga ukube fyo? Cilemoneka kwati, ukumfwana kwabo, na fintu balanshanya ukwabula ubwafya kwafuma mu kubombesha, ukutekanya, no kulangulukilako kwa kutemwa. Na bo bene cimoneke fyo basambilile kumo, pantu ifyupo fisuma tafiishilako fye ifine. Fintu cacindama kanshi ukutontonkanyapo na pa filetontonkanya umwina myenu, no kukatamika ifyo alekabila, no kupwisha imibele iingalenga ukuumana ukupitila mu kubomfya amashiwi yashilimuka. (Amapinda 16:23) Nga mwaliba na bena myenu, bombeleni pa kuba abasuma kabili abo cingangukila umwina myenu ukulomba ukwelelwa. Ico cikafwa sana ukuwamya icupo cenu.
Yehova Lesa afwaya abantu ukuipakisha icupo ca nsansa, icibelelela. (Ukutendeka 2:18, 21) Lelo umuti waba ku bantu bene abopana. Pa kwisula iciibi ca kwingila mu cupo cisuma, cifwaya abantu babili abatemwana kabili ababombela pamo no kubelesha sana ukulamuka kwa kulanshanya.
[Icikope pe bula 22]
Ukushimya TV kulenga mwakwata inshita ya kulanshanya
[Ifikope pe bula 23]
Ukulanshanya kusuma kulafwa ukuleta imitima capamo mu kutemwa kubelelela