Bushe Icebo ca kwa Lesa Mwalicitemwisha?
“Ifyo natemwa amalango yenu! Akasuba konse yene e kwetetula kwandi.”—AMALUMBO 119:97.
1. Ni nshila nshi imo iyo bakapepa balangishishamo ifyo batemwa Icebo ca kwa Lesa?
IMINSHIPENDWA ya baume na banakashi balikwata Baibolo. Lelo ukukwata Baibolo te cimo cine no kutemwa Icebo ca kwa Lesa. Bushe umuntu kuti atila alitemwa Icebo ca kwa Lesa nga ca kuti acibelenga fye limo limo? Iyo! Lelo, bamo abo kale bashakatamike Baibolo nomba baibelenga cila bushiku. Balisambilila ukutemwa Icebo ca kwa Lesa, kabili ukupala kemba wa malumbo, nomba betetula pa Cebo ca kwa Lesa “akasuba konse.”—Amalumbo 119:97.
2. Cinshi calengele umo uwa Nte sha kwa Yehova ukutwalilila ukutetekela te mulandu na mafya?
2 Umo uwasambilile ukutemwa Icebo ca kwa Lesa ni Nasho Dori. Pamo na basumina banankwe, abombele Yehova pa myaka iingi mu calo afyalilwe ica Albania. Pa myaka iingi iya ico ciputulwa ca nshita, Inte sha kwa Yehova shalibindilwe, kabili aba Bena Kristu ba busumino balepokelela impapulo sha Baibolo ishinono. Lelo icitetekelo ca kwa Munyina Dori cali icakosa. Cinshi calengele ukuti cikose? Atila: “Ubuyo bwandi bwali bwa kubelenga Baibolo iawala limo cila bushiku. Ico e cintu nacitile pa myaka nalimo 60 ilyo nshilapofula.” Ni nomba line fye abalanda iciAlbania baishilekwata Baibolo onse, lelo Munyina Dori asambilile iciGriki ilyo ali umwaice, e co alebelenga Baibolo muli ulo lulimi. Ukubelenga Baibolo lyonse kwalengele Munyina Dori ukushipikisha amesho, kabili na ifwe kuti kwatulenga ukushipikisha.
“Fulukeni” Icebo ca kwa Lesa
3. Mibele nshi Abena Kristu balingile ukukwata pa lwa Cebo ca kwa Lesa?
3 Umutumwa Petro alembele ukuti: “Fulukeni ishiba lya bumupashi ilyabulo bucenjeshi, ngo tunya utwafyalwa nomba.” (1 Petro 2:2) Nga fintu fye akanya kafuluka ishiba lya kwa nyina, Abena Kristu abaibukila ku fyo bakabila lwa ku mupashi babekelwa mu kubelenga Icebo ca kwa Lesa. Bushe e fyo mumfwa? Nga te fyo mwifupulwa. Na imwe kuti mwatendeka ukufuluka Icebo ca kwa Lesa.
4. Finshi fyabimbwa mu kubelenga Baibolo lyonse?
4 Pa kucite co, ica ntanshi mulekabila ukulabelenga Baibolo lyonse nelyo fye cila bushiku. (Imilimo 17:11) Pambi te kuti mulebelenga Baibolo iawala limo cila bushiku nga fintu Nasho Dori alecita, lelo kuti mwalubulako inshita cila bushiku iya kubebeta Icebo ca kwa Lesa. Abena Kristu abengi balabukako bwangu pa kuti betetule pa malembo ya mu Baibolo. Iyi e nshila yawamisha iya kutendekelapo ubushiku. Bamo batemwapo ukusondwelela ubushiku ukupitila mu kubelenga Baibolo ilyo fye bashilasendama. Bamo na bo babelenga Baibolo pa nshita ibawamina. Icacindama kubelenga Baibolo lyonse. Lyene, mulelubulako inshita inono iya kwetetula pa fyo mwabelenga. Natubebete ifya kumwenako fya bantu abanonkelemo mu kubelenga no kwetetula pa Cebo ca kwa Lesa.
Kemba wa Malumbo Uwatemenwe Amalango ya kwa Lesa
5, 6. Nangu cingati tatwaishiba ishina lya walembele Amalumbo 119, cinshi twingasambililako ukupitila mu kubelenga no kwetetula pa fyo alembele?
5 Ukwabula no kutwishika uwalembele Amalumbo 119 alitemenwe Icebo ca kwa Lesa. Nani alembele ayo Amalumbo? Baibolo tayalumbula uwalembele. Lelo, ku fyo alembele tulasambililako fimo pali wene, kabili twalishiba ukuti alipitile mu mafya. Abanankwe bamo abalekabila ukulapepa Yehova tabatemenwe ifishinte fya Baibolo nga wene. Lelo, kemba wa malumbo talekele imibele yabo ukumulesha ukucita icalungama. (Amalumbo 119:23) Nga ca kuti mwikala nelyo mubomba no muntu uushakatamika ifipimo fya Baibolo, kuti mwamona umo imibele yenu ipalene ne ya kwa kemba wa malumbo.
6 Nangu cingati ali ni kapepa, uyu kemba wa malumbo taleilungamika. Alelanda pa membu shakwe ukwabula no kupita mu mbali. (Amalumbo 119:5, 6, 67) Lelo talekele ulubembu ukumuteka. Aipwishe ukuti: “Bushe ni mu nshi umulumendo engasangulwile mibele yakwe?” Ayaswike ukuti: “Mu kuibaka umwabele cebo cenu.” (Amalumbo 119:9) Lyene, ilyo alekomaila pa maka ya Cebo ca kwa Lesa, kemba wa malumbo alundilepo ukuti: “Mu mutima wandi nabikamo icebo cenu, ukuti nibembuka kuli imwe.” (Amalumbo 119:11) Icintu cingatulenga ukukanabembukila Lesa ca maka cine cine!
7. Mulandu nshi na kucilisha abacaice balingile ukwangwa ku kubelenga Baibolo cila bushiku?
7 Abena Kristu bacaice balingile ukubebeta amashiwi ya kwa kemba wa malumbo. Ilelo Abena Kristu bacaice balesanswa. Kaseebanya kuti atemwa sana ukulufya bakapepa ba kwa Yehova abacaice. Ubuyo bwa kwa Satana bwa kubeleleka Abena Kristu bacaice ukukonkelela ifya bumubili no kutoba amalango ya kwa Lesa. Ilingi amafilimu na maprogramu ya pa televishoni filangilila imintontonkanishishe ya kwa Kaseebanya. Impalume sha maprogramu ya musango yu shicebusha abantu kabili balashitemwa; tabamona bucisenene ubo shicita ngo lubembu. Finshi ici cisambilisha? Cisambilisha ukuti, ‘Tacaba na mulandu ku bashaupana ukulalana kulila fye balitemwana cine cine.’ Ku ca bulanda, cila mwaka Abena Kristu bacaice abengi bakonkelela ukutontonkanya kwa musango yu. Bamo icitetekelo cabo cilabunda. Cine cine kuli umutitikisha! Bushe uyu mutitikisha naulumisha ica kuti mwe bacaice te kuti muucimfye? Iyo! Yehova alipayanishisha Abena Kristu bacaice inshila ya kucimfishamo ulunkumbwa lwa fyabipa. Kuti bacincintila icanso icili conse ico Kaseebanya engapanga ukupitila mu ‘kuibaka umwabele Cebo ca kwa Lesa, ukubika Icebo ca kwa Lesa mu mitima yabo.’ Bushe mulabomfya inshita yalinga mu kubelenga Baibolo pa lwenu no kwetetula?
8. Ni shani fintu ifya kumwenako fili muli iyi paragrafu fingamwafwa ukutesekesha Amalango ya kwa Mose?
8 Uwalembele Amalumbo 119 atile: “Ifyo natemwa amalango yenu!” (Amalumbo 119:97) Malango nshi alelandapo? Cebo ca kwa Yehova icasokololwa, ukusanshako na Amalango ya kwa Mose. Pa kubala bamo kuti batila Amalango ya kwa Mose ya kale kabili kuti bapapa ne fyo uuli onse engatemwa amalango ya musango yu. Lelo, ilyo tuleetetula pa mbali shalekanalekana isha Amalango ya kwa Mose, nga fintu kemba wa malumbo alecita, kuti twatesekesha amano yaba muli yalya Malango. Ukulunda pa mbali sha kusesema ishingi isha aya Malango, kwali na mafunde pa lwa busaka ne miliile ayalelenga abantu ukuba no bumi busuma. (Ubwina Lebi 7:23, 24, 26; 11:2-8) Amalango yakoseleshe ubufumacumi mu fya makwebo no kukonkomesha abena Israele ukulangulukilako bakapepa banabo abalekabila ukwafwiwa. (Ukufuma 22:26, 27; 23:6; Ubwina Lebi 19:35, 36; Amalango 24:17-21) Ubupingushi bwali no kucitwa ukwabula akapaatulula. (Amalango 16:19; 19:15) Ilyo kalemba wa Amalumbo 119 aleishibilako ifingi mu bumi, ukwabula ukutwishika alimwene ifyo ifintu fyawamine abalebomfya Amalango ya kwa Lesa, kabili aishiletemwisha Amalango. Cimo cine ilelo, ilyo ifintu filewamina Abena Kristu pa mulandu wa kubomfya ifishinte fya Baibolo, balatemwisha no kutesekesha sana Icebo ca kwa Lesa.
Cilolo Uushakwete Umwenso wa Kuba Uwapusanako
9. Imfumu Hisekia yalemona shani Icebo ca kwa Lesa?
9 Ifyaba mu Amalumbo 119 filomfwana bwino ne fyo twaishiba pali Hisekia ilyo ali cilolo wacaice. Bamo abasoma Baibolo batila Hisekia e walembele ili lumbo. Nangu cingati ici tacashininkishiwa, twalishiba ukuti Hisekia alikatamike nga nshi Icebo ca kwa Lesa. Ukupitila mu mikalile yakwe, alangilile ukuti alekonka no mutima onse amashiwi ya pa Amalumbo 119:97. Pali Hisekia Baibolo itila: “Alambatile kuli Yehova, taalwike mu kumukonka, lelo alebaka amafunde ayo Yehova aebele Mose.”—2 Ishamfumu 18:6.
10. Ica kumwenako ca kwa Hisekia cikoselesha shani Abena Kristu bashakulila mu ndupwa sha bakapepa?
10 Ifishinka filangilila ukuti Hisekia takulile mu lupwa lwa bakapepa. Wishi, Imfumu Ahasi ali ni kapepa wa tulubi uushakwete ubusumino, uwaocele fye no mwana wakwe umutuntulu nge lambo ku mulungu wa bufi! Uyo mwana ali ni munyina Hisekia. (2 Ishamfumu 16:3) Te mulandu ne ca kumwenako cabipa, Hisekia ‘alisangulwile imibele yakwe’ iya busenshi ukupitila mu kwishiba Icebo ca kwa Lesa.—2 Imilandu 29:2.
11. Ifintu fyaishileba shani kuli wishi kwa Hisekia uushakwete ubusumino nga fintu Hisekia umwine aimwenene?
11 Ilyo Hisekia alekula, aliimwenene ifyo wishi uwalepepa utulubi aleteka Icalo. Yuda ashingulwikwe ku balwani. Kwali Resini, Imfumu ya bena Aramu, uwaumene akapi ne Mfumu Peka iya Israele mu kucandila Yerusalemu. (2 Ishamfumu 16:5, 6) Kwali abena Edomu na baPelishiti abaingilile Yuda no kupoka imisumba imo imo iya bena Yuda. (2 Imilandu 28:16-19) Cinshi Ahasi acitile pali aya mafya? Mu cifulo ca kupaapaata Yehova ukuti amwafwe ukulwisha Aramu, Ahasi aalukile ku mfumu ya ku Ashuri, aipeele amafisakanwa aya golde na silfere, ukusanshako fye ne fya mu cipao ce tempele. Lelo ifi fyaletele fye Yuda umutende wa pa kashita.—2 Ishamfumu 16:6, 8.
12. Kucita cinshi kwali no kulenga Hisekia ukusengauka ukucita ifilubo wishi acitile?
12 Ahasi asukile afwa kabili Hisekia aishileba imfumu lintu ali ne myaka 25. (2 Imilandu 29:1) Ali mwaice, lelo ico tacamuleseshe ukuteka bwino pamo nge Mfumu. Mu cifulo ca kupashanya imibele ya kwa wishi uushakwete ubusumino, akakatile ku Malango ya kwa Yehova. Ici casanshishemo ifunde lyaibela ku shamfumu ilya kuti: “Ilyo [imfumu] ikekala pa cipuna ca bufumu bwa iko, ikailembele aya bubili aya malango pe buuku, ukuyaambula muli ilyo ilili ku cinso ca bashimapepo abena Lebi; kabili likabe kuli yene, na yo ikalebelengamo inshiku shonse sha mweo wa iko, ku kuleka isambilile ukutiina Yehova Lesa wa iko, ku kubake fyebo fyonse fya malango aya.” (Amalango 17:18, 19) Ukupitila mu kubelenga Icebo ca kwa Lesa cila bushiku, Hisekia ali no kusambilila ukutiina Yehova no kusengauka ukucita ifilubo wishi ushali kapepa alecita.
13. Ni shani fintu Umwina Kristu engashininkisha ukuti lwa ku mupashi, conse ico acita cikalengwo kushuka?
13 Te shamfumu fye sha Israele sheka ishakoseleshiwe ukwangwa ku Cebo ca kwa Lesa lelo na bena Israele bonse aba bukapepa e fyo bakoseleshiwe. Ilumbo lya kubalilapo lilondolola umuntu uwa nsansa cine cine nga umo ‘uubekelwa mu malango ya kwa Yehova ne fili mu malango yakwe afitontonkanya akasuba no bushiku.’ (Amalumbo 1:1, 2) Pa muntu wa musango yu, kemba wa malumbo atila: “Conse ico acita cikalengwo kushuka.” (Amalumbo 1:3) Lelo, ulwa ushatetekela muli Yehova Lesa, Baibolo itila: “Muntu wa mitima ibili, uwalauka mu mibele yakwe yonse.” (Yakobo 1:8) Ifwe bonse tufwaya ukutunguluka no kuba ne nsansa. Ukubelenga Baibolo lyonse kukalundako insansa.
Icebo ca kwa Lesa Cakoseshe Yesu
14. Ni shani fintu Yesu alangilile ukuti alitemwa Icebo ca kwa Lesa?
14 Pa nshita imo, abafyashi ba kwa Yesu bamusangile naikala pali bakasambilisha mwi tempele mu Yerusalemu. Mwandi ishi ncenshi mu Malango ya kwa Lesa ‘shalepapa ku mucetekanya wakwe ne myasukile yakwe’! (Luka 2:46, 47) Ico cali ni lintu Yesu ali ne myaka 12. Na lintu ali umwaice, alitemenwe Icebo ca kwa Lesa. Ku ntanshi, Yesu abomfeshe Amalembo ku kushimaula Kaseebanya, ukusosa ukuti: “Te ku cilyo ceka umuntu ekalila no mweo, lelo ku cebo conse icifuma ku kanwa ka kwa Lesa.” (Mateo 4:3-10) Mu kwangufyanya pa numa ya ico, Yesu ashimikile ku bekashi ba mu mushi akuulile uwa Nasarete.—Luka 4:16-21.
15. Ni shani fintu Yesu aimike ica kumwenako ilyo aleshimikila bambi?
15 Libili libili Yesu aleyambula Icebo ca kwa Lesa ku kukosha ifyo alesambilisha. Abalemukutika ‘bapapile imisambilishishe yakwe.’ (Mateo 7:28) Te kuti tupape ukuti imisambilishishe ya kwa Yesu yafumine kuli Yehova Lesa umwine! Yesu atile: “Isambilisho lyandi te lyandi, lelo lya wantumine. Uusose fyafuma mu mwine, ninshi bukata bwakwe afwaya; lelo uufwayo bukata bube bwa wamutumine, wene wa cine, kabili muli wene tamwaba bufi.”—Yohane 7:16, 18.
16. Yesu alangishe shani ukuti alitemenwe Icebo ca kwa Lesa?
16 Ukupusana no walembele Amalumbo 119, ‘tamwali bufi’ muli Yesu. Tali mubembu, Umwana wa kwa Lesa, ‘uwanakile ukufika na ku mfwa.’ (Abena Filipi 2:8; AbaHebere 7:26) Lelo, nangu cingati ali uwapwililika, Yesu asambilile no kunakila Amalango ya kwa Lesa. Ici e cikalamba icamulengele ukusungilila bumpomfu. Lintu Petro abomfeshe ulupanga pa kuti Shikulu wakwe bemwikata, Yesu ashimawile uyu mutumwa no kumwipusha ukuti: “Bushe uletila nshingapaapaata Tata, na o nomba line kuti antumina bamalaika amatulwe ayacila ikumi na yabili? Nga kanshi yengafishiwa shani amalembo ayatila cili no kube fi?” (Mateo 26:53, 54) Kuli Yesu ukufishiwapo kwa Malembo kwalicindeme ukucila ukusengauka ukwipaiwa bubi bubi kabili mu nshila ya museebanya. Mwandi kutemwa Icebo ca kwa Lesa mu nshila yaibela!
Bambi Abapashanya Kristu
17. Icebo ca kwa Lesa cacindeme shani ku mutumwa Paulo?
17 Umutumwa Paulo alembele Abena Kristu banankwe ukuti: “Mube abampashanya, ifyo na ine mpashanya Kristu.” (1 Abena Korinti 11:1) Ukupala Shikulu wakwe, Paulo aishiletemwa Amalembo. Atile: “Mu buntu bwa mu kati nalitemwisha Amalango ya kwa Lesa.” (Abena Roma 7:22, The Jerusalem Bible) Paulo aleyambula Icebo ca kwa Lesa libili libili. (Imilimo 13:32-41; 17:2, 3; 28:23) Ilyo apeele amakambisho ya kulekeleshako kuli Timote, umutumikishi munankwe uwatemwikwa, Paulo akomaile pa lubali lwacindama ulo Icebo ca kwa Lesa cilingile ukukwata mu mikalile ya cila bushiku iya “muntu wa kwa Lesa” onse.—2 Timote 3:15-17.
18. Peeleni ica kumwenako ca nomba ica umo uwakatamike Icebo ca kwa Lesa.
18 Ababomfi ba kwa Yehova aba busumino abengi mu nshita sha nomba na bo balipashanya Yesu mu kutemwa Icebo ca kwa Lesa. Mu kutendeka kwa uno mwanda wa myaka, umulumendo umo apokelele Baibolo ku munankwe. Alondolwele ifyo ubu bupe bwa mutengo bwa mukumine ukuti: “Napampamine pa kubelenga iciputulwa ca Baibolo ubushiku no bushiku.” Uyo mulumendo ali ni Frederick Franz, kabili ukutemwa Baibolo kwamulengele ukubombela Yehova bwino pa myaka iingi. Abantu balamwibukisha pa fyo alamwike mu kwambula ifipandwa fya mu Baibolo ku mutwe fye.
19. Bamo batantika shani ukubelenga Baibolo ukwa cila mulungu ukwa Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi?
19 Inte sha kwa Yehova shikomaila nga nshi pa kubelenga Baibolo lyonse. Cila mulungu, mu kupekanishisha ukulongana kwabo kumo ukwa Bwina Kristu, Isukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi, babelenga ifipandwa fimo ifya mu Baibolo. Ifishinka fikalamba ifya fipandwa filebelengwa ukufuma mu Baibolo filalandwapo pa kulongana. Ba Nte bamo icibangukila ca kwakanya ukubelenga Baibolo ukwa mulungu mu fiputulwa 7 no kubelenga iciputulwa cimo cila bushiku. Ilyo balebelenga, baletetula filya fyebo. Nga cingacitika, balasapika ifyalundwapo ukubomfya impapulo shashimpwa pali Baibolo.
20. Cinshi cikabilwa nga muli no kukwata inshita ya kubelenga Baibolo lyonse?
20 Pambi kuti mwakabila ‘ukulubulako inshita’ ku fintu fimbi pa kuti mulebelenga Baibolo lyonse. (Abena Efese 5:16) Lelo ubunonshi bukafumamo bukacila nga nshi pa kuipusula konse uko mwingacita. Ilyo mulelundulula icibelesho ca kubelenga Baibolo lyonse, mukatemwisha Icebo ca kwa Lesa. Mu kwangufyanya, mukalengwa ukusosa ifyasosele kemba wa malumbo ukuti: “Ifyo natemwa amalango yenu! Akasuba konse yene e kwetetula kwandi.” (Amalumbo 119:97) Nga fintu icipande cikonkelepo cili no kulangilila, imibele ya musango yu ikamunonsha nga nshi nomba na ku ntanshi.
Bushe Muleibukisha?
◻ Ni shani fintu kalemba wa Amalumbo 119 alangilile ukuti alitemwishishe Icebo ca kwa Lesa?
◻ Finshi twingasambililako ku fya kumwenako fya kwa Yesu na Paulo?
◻ Ni shani fintu ifwe bonse twingalundulula ukutemwa Icebo ca kwa Lesa?
[Ifikope pe bula 10]
Ishamfumu sha busumino shali no kubelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse. Bushe e fyo mucita?
[Icikope pe bula 12]
Na lintu fye ali kalume, Yesu atemenwe Icebo ca kwa Lesa