“Ifisuma” Fileisusha Ing’anda ya kwa Yehova

“[Ine Yehova] nkatensha ne nko shonse, fikasuke afiisa ifisuma fya nko shonse, na ine njisusha mu ng’anda iyi ubukata.”—HAGAI 2:7.

 1. Lintu kwaponako ubusanso, mulandu nshi tutontonkanishisha intanshi pa batemwikwa besu?

FISUMA nshi fyaisusha ing’anda yenu? Bushe mwalikwata ifipe fya mutengo, kompyuta wa muno nshiku, atemwa motoka mupya? Nangu ca kuti mwalikwata ifi fintu fyonse, bushe tamulesumino kuti abantu aba mu lupwa lwenu e fintu fyakwatisha umutengo mu ng’anda yenu? Elenganyeni ukuti ubushiku icushi icilenunka camushibusha. Ing’anda yenu ilepya, e lyo mushele ne nshita fye inono iya kufulumukamo! Cinshi mwingapoosako amano intanshi? Bushe fipe fya mu ng’anda? Bushe ni kompyuta wenu? Bushe ni motoka wenu? Bushe tamwakatontonkanye pa batemwikwa benu? Kwena e fyo mwingacita, pantu abantu balicindama sana ukucila ifipe.

 2. Fintu nshi Yehova abumbile, kabili fibumbwa nshi Yesu atemenwe sana?

² Nomba tontonkanyeni pa lwa kwa Yehova Lesa no Mwana wakwe, Yesu Kristu. Yehova ‘e wacitile umuulu na pano nse na bemba, na fyonse ifilimo.’ (Imilimo 4:24) Umwana wakwe, uuli ni “cibinda wa mulimo,” ali ni nkombe Yehova abomfeshe mu kupanga ifintu fyonse. (Amapinda 8:30, 31, NW; Yohane 1:3; Abena Kolose 1:15-17) Cine cine, Yehova na Yesu balikatamika fyonse ifyabumbilwe. (Linganyeniko Ukutendeka 1:31.) Lelo bushe kuti mwatila fibumbwa nshi fyakatama sana kuli Yehova na Yesu? Bushe fintu nelyo bantu? Pamo nga mano ayemininwako ngo muntu, Yesu alandile ati: ‘Napekelwe abana ba bantu’ nelyo nga fintu ubupilibulo bwa kwa William F. Beck bulanda ati, Yesu “atemenwe abantunse.”

 3. Cinshi Yehova aseseme ukupitila muli Hagai?

³ Ukwabula ukutwishika Yehova amona abantu nga baumo mutengo. Cimo icilange fyo cisangwa mu fyebo ifyo aseseme mu mwaka wa 520 B.C.E. ukupitila muli kasesema Hagai. Yehova abilishe ati: “Nkatensha ne nko shonse, fikasuke afiisa ifisuma fya nko shonse, na ine njisusha mu ng’anda iyi ubukata . . . ubukata bwa ng’anda iyi ubukakonkapo bukabo bukulu ukucilo bwa ntanshi.”—Hagai 2:7, 9.

4, 5. (a) Mulandu nshi tacingabelamo amano ukusondwelela ukuti ishiwi “ifisuma” lilosha ku kupuulama kwa fyuma? (b) Kuti mwalondolola shani ishiwi “ifisuma,” kabili mulandu nshi?

⁴ “Fisuma” nshi fyali no kwisusha ing’anda ya kwa Yehova no kuletamo ubukata ubushatala abumonwa? Bushe fipe ifingi ne fya kuyemfya? Bushe ni golde, silfere, na mabwe ayaumo mutengo? Awe tacingabe fyo. Ibukisheni ukuti pa kukuula itempele lya ntanshi, ilyapeelwe imyaka nalimo 500 mu kubangilila palipooselwe amadola amabilioni!a Na kuba, Yehova tengenekela itempele ilyakuulilwe ne bumba linono ilya baYuda bafumine ku Babele ukuba ilyapuulama ukucila itempele lya kwa Solomone!

⁵ Inga kanshi, finshi “ifisuma” ifyali no kwisusha ing’anda ya kwa Lesa? Ukwabula ukutwishika, fifwile ukuba bantu. Na kuba, icilenga umutima wa kwa Yehova ukusamwa te silfere na golde lelo bantu abamubombela pa mulandu wa kuti balimutemwa. (Amapinda 27:11; 1 Abena Korinti 10:26) Cine cine, Yehova alakatamika bonse abaume, abanakashi, na bana abamupepa mu nshila yapokelelwa. (Yohane 4:23, 24) Aba e “fisuma,” kabili ba mutengo nga nshi kuli Yehova ukucila fyonse ifyapuulama ifyayemfeshe itempele lya kwa Solomone.

 6. Ni ku mifwaile nshi itempele lya pa kale ilya kwa Lesa lyabeleleko?

⁶ Te mulandu no kutwalilila ukubakaanya, itempele lyapwile ukukuulwa mu 515 B.C.E. Ukufika pa nshita ilambo lya kwa Yesu lyapeelwe, itempele mu Yerusalemu lyali e cifulo cikalamba ica kupepa kwasanguluka ukwa “ifisuma” ifingi ifyasanshishemo abafyelwe abaYuda na bena Fyalo insangu. Lelo itempele lyaiminineko icintu icapulamo, nga fintu twalamona.

Ukufikilishiwa kwa mu Mwanda wa Myaka uwa Kubalilapo

 7. (a) Itempele lya pa kale ilya kwa Lesa mu Yerusalemu lyaleimininako cinshi? (b) Londololeni ifyo shimapepo mukalamba alecita pa Bushiku bwa Kukonsolwela.

⁷ Itempele mu Yerusalemu lyaiminineko imitantikile yakulisha iya kupepa. Lyaba litempele lya ku mupashi ilya kwa Lesa, ilyo Yehova aimike mu 29 C.E. no kubika Yesu nga Shimapepo Mukalamba. (AbaHebere 5:4-10; 9:11, 12) Natulande pa fyo imilimo ya kwa shimapepo mukalamba uwa mu Israele yapalene ne fyo Yesu acitile. Cila mwaka pa Bushiku bwa Kukonsolwela, shimapepo mukalamba alepalama ku cipailo mu lubansa lwe tempele no kuninika ing’ombe ilume ku kukonsolwela imembu sha bashimapepo. Pa numa, aleingila mwi tempele no mulopa wa ng’ombe ilume, no kupita pa miinshi iyalekenye ulubansa no Mwashila kabili lyene alepula mu cipembe icalekenye Umwashila no Mwashilisha. Cilya aingila Umwashilisha, shimapepo alekupawila umulopa pa cipao ca cipingo. Lyene, alecita cimo cine pa kuninika sawe ku kukonsolwela imembu sha mikowa 12 iya Israele iishili ya bushimapepo. (Ubwina Lebi 16:5-15) Uku kusefya kwayampana shani ne tempele lya ku mupashi ilya kwa Yehova?

 8. (a) Ni mu nshila nshi Yesu apeelelwe nge lambo ukutendeka mu 29 C.E.? (b) Lisenge nshi ilyaibela Yesu aipakishe na Yehova mu nshita ya butumikishi bwakwe pe sonde?

⁸ Na kuba, Yesu apeelwe nge lambo pa cipailo ca kufwaya kwa kwa Lesa lintu abatishiwe no kusubwa no mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa mu 29 C.E. (Luka 3:21, 22) Na kuba, ici cali cishibilo ca kutendeka kwa bumi bwa bulilambo ubwa kwa Yesu ubwasendele imyaka itatu na hafu. (AbaHebere 10:5-10) Pali ilya nshita, Yesu aipakishe isenge na Lesa ilya kufyalwa ku mupashi. Abantunse bambi tabali no kumfwikisha ili senge lyaibela Yesu akwete na Wishi wa mu muulu. Cali kwati ica kucingila calecinga amenso yabo aya kwiluka, nga fintu ica kucingila calecinga abali mu lubansa lwe hema ukumona Umwashila.—Ukufuma 40:28.

 9. Mulandu nshi Yesu tali no kwingilila mu muulu mu buntunse, kabili ni shani iyi mibele yateulwike?

⁹ Nangu ca kuti ali Mwana wa kwa Lesa uwasubwa no mupashi, Yesu uwali mu buntunse tali no kunonko bumi mu muulu. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti umubili no mulopa te kuti fipyane Ubufumu bwa mu muulu ubwa kwa Lesa. (1 Abena Korinti 15:44, 50) Apantu umubili wa buntunse uwa kwa Yesu wali cipindami, waimininweko bwino ne cipembe icalekenye Umwashila no Mwashilisha mwi tempele lya pa kale ilya kwa Lesa. (AbaHebere 10:20) Lelo inshiku shitatu pa numa ya mfwa yakwe, Yesu alibuushiwe mu mupashi kuli Lesa. (1 Petro 3:18) Lyene ali no kwingila mu muputule Umwashilisha mwi tempele lya ku mupashi ilya kwa Lesa—e kutila, mu muulu mwine. Kabili ici e cacitike. Paulo alembo kuti: “Kristu taingile umwashila [mu kushininkisha ukulosha ku Mwashilisha] umwacitilwe ku minwe ya buntu (umwapala fye umwine mwine); lelo aingile mu muulu mwine, ku kumonekela nomba ku cinso ca kwa Lesa pa mulandu wa ifwe.”—AbaHebere 9:24.

10. Cinshi Yesu acitile lintu abwelele ku muulu?

¹⁰ Mu muulu, Yesu ‘akupawile umulopa’ we lambo lyakwe ukupitila mu kupeela umutengo wa cilubula uwa mulopa wakwe kuli Yehova. Lelo, te ifyo fyeka Yesu acitile. Ilyo fye ashilafwa, alyebele abakonshi bakwe ati: “Ndeya ku kumupekanisho bwikalo? Kabili nga naya, no kumupekanisho bwikalo, nkesa kabili, no kumupokelela kuli ne mwine; ukuti uko ndi e ko na imwe mukabe.” (Yohane 14:2, 3) E co ilyo aingile Umwashilisha, nelyo mu muulu, Yesu aiswile inshila pa kuti bambi bengamukonka. (AbaHebere 6:19, 20) Aba bantu, abali no kuba 144,000, bali no kuba bashimapepo banono mwi tempele lya ku mupashi ilya kwa Lesa. (Ukusokolola 7:4; 14:1; 20:6) Nga fintu shimapepo mukalamba uwa mu Israele abalilepo ukubuulo mulopa wa ng’ombe ilume Umwashilisha ku kukonsolwela imembu sha bashimapepo, umutengo wa mulopa Yesu asumishe wabombele intanshi kuli aba bashimapepo banono ba 144,000.b

“Ifisuma” Ifya Muno Nshiku

11. Ni bani shimapepo mukalamba uwa mu Israele aleninikila sawe, kabili ici caleimininako cinshi?

¹¹ Cimoneka kwati ilyo calefika muli ba 1935, ukulonganikwa kwa basubwa kwalipwile.c Lelo Yehova talekele ukukatamika ing’anda yakwe. Na kuba, “ifisuma” fyali no kwingilamo. Ibukisheni ukuti shimapepo mukalamba mu Israele aleninika inama shibili—ing’ombe ilume ku kukonsolwela imembu sha bashimapepo na sawe ku kukonsolwela imembu sha mikowa ishili ya bushimapepo. Apo bashimapepo baleimininako abasubwa abali no kuba na Yesu mu Bufumu bwa mu muulu, ni bani baleimininwako ne mikowa ishili ya bushimapepo? Icasuko cisangwa mu fyo Yesu alandile ifyalembwa pali Yohane 10:16 ukuti: “Impaanga shimbi ndi na sho, ishishili sha mwi cinka ili; na sho ndi no kushileta, kabili shikomfwe shiwi lyandi; e lyo kukabo mukuni umo, umucemi umo.” E ico, umulopa wasumiwe uwa kwa Yesu unonsha amabumba yabili aya bantu—ilya ntanshi, abo Bena Kristu abakwata isubilo lya kuteka pamo na Yesu mu muulu ne lya bubili, abasubila ukwikala ubumi bwa muyayaya pe sonde lya paradise. Mu kushininkisha ili bumba lya bubili limininako “ifisuma” ifyalumbulwa mu kusesema kwa kwa Hagai.—Mika 4:1, 2; 1 Yohane 2:1, 2.

12. “Ifisuma” ifingi filekulwa shani ku ng’anda ya kwa Lesa ilelo?

¹² Ifi “fisuma” ficili fileisusha ing’anda ya kwa Yehova. Mu myaka ya nomba line, ifibindo fyalifumishiwapo mu Eastern Europe, mu fyalo fya mu Afrika, na mu fyalo fimbi. Ici calilenga ukuti imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa ubwaimikwa isanduluke mu fifulo ifishashimikilwamo. Ilintu ifisuma fiisa mwi tempele lya kwa Lesa, na fyo fine filatukuta ukupanga abasambi, mu kumfwila ikambisho lya kwa Yesu. (Mateo 28:19, 20) Ilintu balecite fyo, balakumanya abengi, abacaice na bakalamba, abo mu kupita kwa nshita besa mu kuba “ifisuma” ifikakatamika ing’anda ya kwa Yehova. Natulande pa fya kumwenako fye finono pa fyo ifi filecitika.

13. Umukashana munono ku Bolivia alangisha shani ukupimpa kwakwe mu kusalanganya ubukombe bwa Bufumu?

¹³ Mu Bolivia, umukashana wa myaka isano uwakushiwa na bafyashi Inte, apokele kuli kafundisha ulusa lwa kukanaba ku sukulu mu mulungu wa kutandala kwa kwa kangalila wa muputule. Mulandu nshi? Alefwaya ukubombako mu butumikishi mu mulungu onse uwaibela. Ici capapwishe abafyashi bakwe, lelo balitemenwe ukuti ali ne mibele isuma. Pali nomba uyu mukashana munono atungulula amasambililo ya Baibolo aya pa ng’anda yasano, kabili bamo pali aba basambi balasangwako ku kulongana kwa Bwina Kristu. Aishile na bakafundisha bakwe ku Ng’anda ya Bufumu. Nalimo mu kupita kwa nshita, abasambi bakwe aba Baibolo bamo bakesaba “ifisuma” ifikakatamika ing’anda ya kwa Yehova.

14. Ku Korea, nkashi umo uwapampamine pa kushimikila umuntu uwamoneke kwati talefwaya ukukutika alambwilwe shani?

¹⁴ Ilyo alelolela pa citesheni ce shitima, umwanakashi umo Umwina Kristu ku Korea atununwike umwana we sukulu uwalekutika ku nyimbo ukubomfya ifya kumfwilako fya kufwala ku matwi. Aipwishe umwana we sukulu ati: “Bushe walikwata uko upepa?” Na o umwana we sukulu ayaswike ati: “Nshatemwa imipepele nangu imo.” Ico tacacilikile ulya nkashi. Akonkenyepo ati: “Mu kupita kwa nshita, nalimo umuntu kuti afwaya ukusala uko akulapepa. Lelo nga ca kuti taishibapo fimo pa lwa mipepele, kuti asala iyalubana.” Uyu mwana we sukulu anashisheko umutima, kabili atendeke ukukutikisha kuli nkashi. Ulya nkashi amutambike icitabo ca Is There a Creator Who Cares About You? kabili amwebele ukuti ici citabo cikamwafwa sana lintu akafwaya ukusala uko akulapepa. Alipokelele cilya citabo. Umulungu wakonkelepo, atendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova, kabili pali nomba alasangwa ku kulongana konse ukwa cilonganino.

15. Umukashana umo ku Japan atendeka shani amasambililo ya Baibolo, kabili ukubombesha kwakwe kwalambulwa shani?

¹⁵ Ku Japan, Megumi, umukashana wa myaka 12 amona pa sukulu asambilila nge bala lisuma ilya kushimikilamo no kusambilishamo. Alitendeka fye na masambililo ya Baibolo ayengi. Bushe Megumi ashimikila shani? Apantu pa nshita ya kutuusha alabelenga Baibolo nelyo ukupekanishisha ukulongana, abana be sukulu banankwe ilingi line balamwipusha ifyo alecita. Bamo balamwipusha umulandu taibimbilamo mu milimo imo iya pa sukulu. Megumi alaasuka ifipusho fyabo no kubeba ukuti Lesa alikwata ishina. Ici ilingi line cibalenga ukufwaya ukusambilila icine. Lyene alabatambika isambililo lya Baibolo. Pali nomba Megumi alatungulula amasambililo ya Baibolo 20—pali aya masambililo, 18 atungulula ku bana be sukulu abo asambilila nabo.

16. Munyina umo ku Cameroon atendeke shani amasambililo ya Baibolo kuli bamo abali mwi bumba lya balemupumya?

¹⁶ Mu Cameroon, abaume 8 abalebomba pa cifulo cimo babilikishe munyina uwaletambika impapulo sha Baibolo ku bapita nshila. Ico balefwaya ukupumya munyina, bamwipwishe umulandu tasuminina muli Balesa Batatu, helo wabamo umulilo, nelyo bumunshifwa bwa mweo. Munyinefwe abomfeshe Baibolo pa kwasuka ifipusho fyabo, ica kuti batatu pali aba baume balisumine ukusambilila Baibolo. Umo uwa bene, Daniel, atendeke ukusangwako ku kulongana kabili aonawile ne fisoko fyakwe fyonse ifya kupupilamo imipashi. (Ukusokolola 21:8) No mwaka umo tawapwile alibatishiwe.

17. Mano nshi bamunyina bamo ku El Salvador babomfeshe pa kushimikila umwaume ushalefwaya ukukutika ku bukombe bwa Bufumu?

¹⁷ Ku El Salvador, umwaume umo aleti nga amona Inte sha kwa Yehova shileisa, alekakila imbwa yakwe iikali ku ntanshi ya cibi. Ulya mwaume alelolela pa kuti Inte nga shapitilila, engishe imbwa yakwe mu ng’anda. Bamunyina balefilwa ukulanda no yu mwaume. E co bushiku bumo baesesheko ukubomfya inshila imbi. Pa kwishiba ukuti ulya mwaume kuti aumfwa, bapingwilepo ukushimikila ku mbwa. Bafikile pa ng’anda, no kuposha ilya mbwa, no kuyeba ukuti bali aba nsansa ukukwate shuko lya kulanda na yo. Balandile pa lwa nshita lintu kukabako paradise pe sonde, lintu takwakabe umuntu uwafulwa—lintu fye ne nama shine shikaba isha mutende. Lyene mu mucinshi bashalikepo imbwa kabili batendeke ukwenda mu kashila. Ku ca kupapusha, bamwene ulya mwaume afuma mu ng’anda no kulombo bwelelo pa kukanasuminisha Inte ukulanda nankwe. Alipokelele bamagazini, kabili isambililo lya Baibolo lyalitendeke. Pali ino nshita uyu mwaume ni munyinefwe—ni umo uwa “fisuma”!

“Mwitiina”

18. Mafya nshi Abena Kristu abengi bapitamo, lelo ni shani fintu Yehova amona bakapepa bakwe?

¹⁸ Bushe na imwe mulebombako uyu mulimo wacindama uwa kushimikilo Bufumu no kupanga abasambi? Nga e fyo mucita, mwalishuka icine cine. Cine cine, ni kuli uyu mulimo Yehova alekulilako “ifisuma” ukwisa mu ng’anda yakwe. (Yohane 6:44) Ca cine, nalimo inshita shimo mulomfwo kunaka nelyo ukufuupulwa. Inshita shimo, bamo—nangu fye pa babomfi ba busumino aba kwa Yehova—balashomboka pa mulandu wa kuimona nga bashacindama. Lelo mwifuupulwa! Yehova amona umo umo uwa bakapepa bakwe ngo musuma, kabili afwaya imwe mukapusuke.—2 Petro 3:9.

19. Kukoselesha nshi Yehova apayenye ukupitila muli Hagai, kabili aya mashiwi kuti yatukoselesha shani?

¹⁹ Lintu twafuupulwa, nampo nga ni pa mulandu wa kukaanya nelyo imibele imbi iyabipa, ifyebo ifyo Yehova aebele abaYuda bafumine ku Babele kuti fyatukosha. Pali Hagai 2:4-6, tubelengapo ati: “Na nomba kosa, we Serubabele, cisemo ca kwa Yehova. Kosa, we Yoshua mwana Yehosadaki, we shimapepo mukalamba. Koseni, mwe bantu bonse abana calo, cisemo ca kwa Yehova. Koseni, kabili bombeni; pantu ine ndi na imwe, cisemo ca kwa Yehova wa milalo, ukulingana ne cebo ico napangene na imwe ilyo mwafumine ku Egupti. Umupashi wandi waikala muli imwe, mwiitina. Pantu e fyo Yehova wa milalo atila: Kucili inshita inono, e lyo ine nkatensho muulu ne calo, na bemba no mulundu.” Moneni ukuti Yehova tatucincisha fye ukuti tukose lelo na kabili alatupayanishisha inshila ya kubelamo abakosa. Mu nshila nshi? Moneni fintu atulaya ati: “Ndi na imwe.” Mwandi cilakosha icitetekelo cesu lintu twailuka ukuti te mulandu na mafya tupitamo, Yehova akulaba na ifwe!—Abena Roma 8:31.

20. Ni mu nshila nshi ubukata ubushatala abumonwa buleisusha ing’anda ya kwa Yehova?

²⁰ Yehova alilanga ukuti cine cine alaba na bantu bakwe. Na kuba, cili nga fintu alandile ukupitila muli kasesema Hagai ati: “Ubukata bwa ng’anda iyi ubukakonkapo bukabo bukulu ukucilo bwa ntanshi . . . kabili muno muntu nkapeelo mutende.” (Hagai 2:9) Cine cine, ubukata bwakulisha ilelo busangwa fye mwi tempele lya ku mupashi ilya kwa Yehova. Na cine, kuli amakana ya bantu abalekonkomokela ku kupepa kwa cine cila mwaka. Aba balelishiwa bwino lwa ku mupashi, nangu fye ni muli cino calo ca mafya, balaipakisha umutende nangu ca kuti uyo tawingalingana no ukaba mu calo cipya ica kwa Lesa.—Esaya 9:6, 7; Luka 12:42.

21. Tulingile ukupampamina pali cinshi?

²¹ Nomba line Yehova ali no kutensha inko pa Armagedone. (Ukusokolola 16:14, 16) E ico, natubomfye inshita isheleko ku kupususha imyeo ya bantu. Shi natukose no kucetekela sana muli Yehova. Shi natupampamine pa kutwalilila ukupepa mwi tempele lyakwe ilya ku mupashi ilikalamba, ukwisushamo “ifisuma” na fimbi ukufikila Yehova akatile natupwisha umulimo wesu.

[Amafutunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Kuli Yehova cinshi cakwatisha umutengo ukucila ifikwatwa?

• Mabumba nshi yabili ayalemwenamo mu mulopa wa kwa Yesu uwasuuminwe?

• Finshi “ifisuma” ifyali no kwisusha ing’anda ya kwa Yehova no bukata?

• Bushininkisho nshi twakwata ubwa kuti ukusesema kwa kwa Hagai kulefikilishiwa ilelo?

[Icikope pe bula 16]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

Bushe mwalishiba cintu itempele lya pa kale ilya kwa Yehova limininako?

Umwashilisha

Icipembe

Umwashila

Ubwingililo

Icipailo

Ulubansa

[Icikope pe bula 17]

Shimapepo mukalamba aleninika ing’ombe ilume ku kukonsolwela imembu sha bashimapepo kabili aleninika sawe ku kukonsolwela imembu sha mikowa ishili ya bushimapepo iya Israele

[Icikope pe bula 18]

Umulimo wa kushimikila Ubufumu isonde lyonse ulekula bacinkupiti ku ng’anda ya kwa Yehova