Sakamaneni Nshiwa na Bamukamfwilwa mu Kucula Kwabo

Tacakosa ukwishiba ukuti tuleikala mu calo cabulamo kutemwa. Ukulosha ku musango wa bantu abali muli ishi “nshiku sha kulekelesha,” umutumwa Paulo alembele ukuti: “Mukesaba inshita ishayafya. Pantu abantu bakaba abaitemwa, . . . bakaba abashatemwa busuma.” (2 Timote 3:1-3) Fintu ayo mashiwi yaba aya cine!

CIMO icalenga ukubulwa inkumbu mu mitima ya bengi pali lelo caba mibele ya ndakai. Ukutemwa abantu banabo kulecepelako, limo tabakwata fye no kutemwa mu lupwa lwabo.

Ici cilakuma abengi, abo pa mulandu wa mibele yapusanapusana, balaba abapelebela. Pa mulandu wa nkondo, utuyofi, ne mbutushi abalefwaya ukwa kuuba, impendwa ya bamukamfwilwa na bana ba nshiwa ileingilishiwako. (Lukala Milandu 3:19) Lipoti wa ba United Nations Children’s Fund ashimike ukuti, “[abana] ba nshiwa nelyo balya abo abafyashi baipaiwa mu nkondo nabacila pali milioni umo.” Kabili mufwile mwalishiba na pa lwa mpendwa ikalamba iya bafyashi banakashi abashimbe, abalekeleshiwa, nangu abo ifyupo fyapwa abakwata umulimo wayafya uwa kusakamana indupwa shabo ukwabulo ukubafwako ku balume babo. Aya mafya nayabipilako pa mulandu wa kuti ifyalo fimo nafikwata ubwafya bukalamba ubwa fya ndalama, ubulelenga abekashi abengi ukuba abapiina icine cine.

Pa mulandu wa ici, bushe kuliko isubilo ilili lyonse kuli abo bali no bu bucushi? Ni shani ifyo bamukamfwilwa ne nshiwa abalecushiwa bengelululwa? Bushe ubu bwafya bukatala abufumishiwapo?

Ukusakamana Kwabamo Kutemwa mu Nshita sha mu Baibolo

Ukusakamana bamukamfwilwa na bana ba nshiwa lwa ku mubili na lwa ku mupashi lwali lubali lukalamba ulwa kupepa Yehova mu nshita sha mu Baibolo. Lintu abena Israele balelobolola ingano ne fisabo fyabo, tabalelobolola ifyashele mwi bala, tabaleya mu kusota. Ifyaleshala baleshila ku ‘mulebeshi, inshiwa, na mukamfwilwa.’ (Amalango 24:19-21) Ifunde lya kwa Mose mu kulungatika lyatile: “Mukamfwilwa onse, no mwana wa nshiwa, mwikamucusha.” (Ukufuma 22:22, 23) Bamukamfwilwa na bana ba nshiwa abalandwapo mu Baibolo mu kulinga balelosha ku bapiina, apo umulume nelyo wishi nangu abafyashi bonse nga balifwa, ulupwa napamo kuti lwashala lweka no kuba ulwapelelwa. Icikolwe Yobo atile: “Nalapususho mulanda uwakuuta, ne nshiwa iishali no wa kuyafwa.”—Yobo 29:12.

Ilyo fye icilonganino ca Bwina Kristu catendeke, ukusakamana incushi na bashakwete pa kuma kuboko pa mulandu wa kufwilwa abafyashi nangu umulume lwali lubali lwaibela mu kupepa kwa cine. Pa kutemwa aba musango yo, umusambi Yakobo alembele ukuti: “Ukupepa ukwasanguluka kabili ukushakowela ku menso ya kwa Lesa Shifwe ni uku: ukupempule nshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo, no kuibaka uwabula akabi ku fya pano isonde.”—Yakobo 1:27.

Mu kulunda pa kulumbula abana ba nshiwa na bamukamfwilwa, Yakobo na kabili ayangilwe sana ku bapiina na babusu. (Yakobo 2:5, 6, 15, 16) Umutumwa Paulo na o alyangilweko. Ilyo Paulo na Barnaba bapeelwe umulimo wa kushimikila, cimo ico baebelwe ‘kwibukisha ababusu.’ Paulo alandile na kampingu musuma ukuti: “Ico na co napimpiile na ine wine ukucicita.” (Abena Galatia 2:9, 10) Ubulondoloshi ubwa mibombele ya cilonganino ca Bwina Kristu ilyo catendeke fye butila: “Tapali uwabulilwe . . . awe shayakanishiwe kuli onse ifyo alekabila.” (Imilimo 4:34, 35) Icine cine, ukusakamana abana ba nshiwa, bamukamfwilwa, na babusu ukwatendeke mu Israele kwalitwalilile na mu cilonganino ca Bwina Kristu.

Kwena, icilonganino cimo na cimo caleyafwilisha ukulingana na po cakwatile. Indalama tashaonawilwe, kabili abayafwilishiwe bali mu kukabila icine cine. Takuli Umwina Kristu uwabomfeshe bubi bubi uku kupayanya, kabili tacali cisendo pa cilonganino. Ifi fyebo fyalilandwa bwino bwino na Paulo pali 1 Timote 5:3-16. Palya tusambililapo ukuti ulupwa nga kuti lwayafwa uuli mu kukabila, ninshi e lulingile ukumusakamana. Bamukamfwilwa ababulishe bafwile ukukumanisha ififwaikwa fimo pa kulinga ukupeelwa ukwafwilishiwa. Conse ici cilango kutantika kwa mano uko Yehova abomfya ku kusakamana abali mu kukabila. Lelo kabili cilango kuti kulingile kwabako kushikatala pa kuti umo talemwenamo na pashilingile mu nkumbu shilangwa.—2 Abena Tesalonika 3:10-12.

Ukusakamana Abana ba Nshiwa na Bamukamfwilwa Pali Lelo

Ifishinte ifyalekonkwa na babomfi ba kwa Lesa ku numa ficili filabomba na lelo line mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova pa kusakamana no kwafwilisha abalecula. Ukutemwa aba bwananyina e ko baishibikilwa, nga fintu Yesu atile: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Yohane 13:35) Nga bamo balekabila fimo nelyo basangwa mu tuyofi atemwa mu mafya yalengwa ne nkondo nangu ukukansana kwa mu calo, bamunyina bambi balafwaya inshila sha kwafwilishishamo lwa ku mupashi na lwa ku mubili. Lekeni tumoneko ifyacitika muno nshiku ifilanga icilecitwa pali aya mafya.

Pedro tebukisha ifingi pa lwa banyina abafwile ilyo ali no mwaka umo na citika. Ilyo ali ne myaka isano, bawishi na bo balifwile. E co Pedro ashele fye na bamunyina. Kale kale Inte sha kwa Yehova baletandalila bawishi, e co Pedro na bakalamba bakwe batendeke ukusambilila Baibolo pa ng’anda.

Pedro ashimika ukuti: “Mu mulungu wakonkelepo, twatendeke ukusangwa ku kulongana. Ilyo twalebishanya na bamunyina, twaleyumfwa abatemwikwa. Icilonganino cali cubo kuli ine pantu bamunyina na bankashi balangile ukutemwa, kwati fye bafyashi bandi.” Pedro alebukisha ukuti eluda umo uwa Bwina Kristu alemulaalika ukuya ku ng’anda ku mwakwe. Ku ng’anda ya kwa eluda eko Pedro aleisha no lupwa kabili balekokolokela capamo. Pedro uwatendeke ukwebako bambi pa lwa cisumino cakwe lintu ali ne myaka 11 no kubatishiwa lintu ali ne myaka 15 atile: “Ifi fyonse ndafifuluka.” Ukwafwiwa na ba mu cilonganino, kwalengele abakalamba bakwe nabo bene ukulunduluka lwa ku mupashi.

Na kabili kuliko icacitikile David. David na mpundu munankwe umukashana bashele beka ilyo abafyashi babo bapaatukene. Bashikulwibo na banakulwibo pamo na banasenge e babakushishe. “Ilyo twakulileko no kwishiba ifyatucitikile, twalipeelelwe nga nshi kabili twali no bulanda. Twakabile ica kutwafwilisha. Bamayosenge baishileba Inte ya kwa Yehova, kabili pa mulandu wa ico, twalisambilishiwe icine ica mu Baibolo. Bamunyina bali aba bucibusa. Balitutemenwe no kutukoselesha ukufishapo amabuyo yesu no kutwalilila ukubombela Yehova. Ilyo nali ne myaka 10, umubomfi utumikila alensenda mu mulimo wa mwi bala. Munyina umbi alendipilila indalama isha kuyasangwa ku mabungano. Umbi na o alempeela ne ndalama sha kusangwilako umusangulo pa Ng’anda ya Bufumu.”

David abatishiwe ilyo ali ne myaka 17, kabili pa numa ayambile ukubombela pa maofeshi ya Nte sha kwa Yehova aya mu Mexico. Na pali nomba atila: “Kuliko baeluda abengi abangafwa sana ukuti nsambilile no kumpeela ukufunda. Muli iyi nshila ndacimfya amasakamika no kutalalilwa.”

Abel, eluda mu cilonganino ca mu Mexico icabamo bamukamfwilwa abengi abakabila ukwafwa ashimika ukuti: “Ndi uwashininwa ukuti ukukabila ukukalamba uko bamukamfwilwa bakabila kwaba kutungililwa mu nkuntu. Limo balapopomenwa; kabili balatalalilwa. E co, calikatama ukubatungilila, no kubakutika. Ifwe [baeluda mu cilonganino] tulabatandalila libili libili. Calicindama ukusange nshita iya kukutika ku mafya yabo. Ici cilabapembesula lwa ku mupashi.” Lelo, ukwafwa mu fya ndalama limo na ko kwine kulakabilwa. Nomba line fye Abel atile: “Pali ndakai tulekuule ng’anda ya kwa nkashi, mukamfwilwa. Ifibelushi fimo na mu kati ka mulungu icungulo tulaya mu kubomba pa ng’anda yakwe.”

Ukulanda pa fyo ayafwilishako bamukamfwilwa na bana ba nshiwa, eluda na umbi uwa mu cilonganino atile: “Ndi uwashininwa ukuti abana ba nshiwa bakabila icitemwishi ca Bwina Kristu ukucila na pali bamukamfwilwa. Nalimona balomfwa ukuti balilekeleshiwa ukucila abana abanono na bapungwe abakwata abafyashi. Bakabila sana icitemwishi. Calibe cisuma pa numa ya kulongana ukubamona no kwishiba ifyo bali. Kuliko munyina uwaupa uwafwililwe abafyashi ilyo ali kalume. Lyonse ndamuposha ne nsansa pa kulongana, kabili nga amona alankumbatila. Ici cilakosha ukutemwa kwa cine cine ukwa bwananyina.”

Yehova ‘Akapokolola Umubusu’

Ukucetekela Yehova kulakabilwa pa kushipikisha bumukamfwilwa no bwana bwa nshiwa. Pa lwa kwa Yehova Amalumbo 146:9 yatila: “Abaka abalebeshi, inshiwa na mukamfwilwa alabapuupuutula, lelo inshila ya babifi alailufyanya.” Icikafumyapo aya mafya yonse, Bufumu bwa kwa Lesa mu mitekele ya kwa Yesu Kristu. Kemba wa malumbo alembele mu kusesema pa lwa iyi mitekele ya kwa Mesia ukuti: ‘Akapokololo mubusu uwakuuta, no mulanda, no ushikwete wa kumwafwa; akalililo bulanda umulanda no mubusu, ne myeo ya babusu akapususha.’—Amalumbo 72:12, 13.

Lintu impela ya bwikashi buno ilepalama, amafya ayo Abena Kristu balekwata lyonse yakulafulilako. (Mateo 24:9-13) Cila bushiku Abena Kristu bafwile ukwangwa sana kuli umo no munankwe kabili no ‘kuba abacincila mu kutemwana.’ (1 Petro 4:7-10) Abaume ba Bwina Kristu, ukucilisha baeluda, balekabila ukulangisha ukwangwako ne nkumbu ku bana ba nshiwa. Kabili abanakashi abakosoka mu cilonganino kuti batungilila bamukamfwilwa no kubasansamusha. (Tito 2:3-5) Na kuba onse kuti ayafwilisha mu kulangilila ukwangwako ku bantu bambi abalecushiwa.

Abena Kristu ba cine ‘tabesalila inkumbu shabo’ nga ‘bamona munyinabo ali mu kukabila.’ Balebukisha sana ukumfwila ukufunda kwa mutumwa Yohane ukutila: “Mwe twana, twitemwa ku cebo nangu ku lulimi, lelo ku milimo na ku cine.” (1 Yohane 3:17, 18) E co kanshi ‘natulepempule nshiwa na bamukamfwilwa mu kucula kwabo.’—Yakobo 1:27.

[Amashiwi pe bula 11]

“Twitemwa ku cebo nangu ku lulimi, lelo ku milimo na ku cine.”—1 Yohane 3:18

[Ifikope pe bula 10]

Abena Kristu ba cine balasakamana abana ba nshiwa na bamukamfwilwa lwa ku mubili, lwa ku mupashi, na lwa mu nkuntu