Lekeni Icilonganino Cilekuulwa

“Icilonganino . . . caingile mu nshita ya mutende, calekuulwa.”—IMILIMO 9:31.

 1. Mepusho nshi twingepusha ulwa “cilonganino ca kwa Lesa”?

PA BUSHIKU bwa Pentekoste mu 33 C.E., Yehova atendeke ukumona ibumba lya basambi ba kwa Kristu ngo luko ulupya, “Israele wa kwa Lesa.” (Abena Galatia 6:16) Aba Bena Kristu basubwa baishileba na kabili ico Baibolo ita ukuti “icilonganino ca kwa Lesa.” (1 Abena Korinti 11:22) Finshi fyabimbwamo mu kuba icilonganino ca kwa Lesa? Bushe “icilonganino ca kwa Lesa” cali no kuteyanishiwa shani? Cali no kulabomba shani pano calo te mulandu ne ncende uko ababamo bekala? Cakuma shani ifyo tucita cila bushiku kabili kuti catulenga shani ukuba ne nsansa?

2, 3. Bushe Yesu alangile shani ukuti icilonganino cali no kuteyanishiwa bwino bwino?

² Nge fyo twasambilile mu cipande cafumineko, Yesu e wasobele ukuti icilonganino ca basambi bakwe abasubwa cikabako. Aebele umutumwa Petro ukuti: “Pali ici cilibwe [Yesu Kristu] e po nkakuula icilonganino candi, ne mpongolo sha Nshiishi tashakacimfye cene.” (Mateo 16:18) Na kabili ilyo Yesu ali na batumwa, abalangile ifyo ici cilonganino cali mupepi no kupangwa cali no kuteyanishiwa ne fyo cali no kulabomba.

³ Ifyo Yesu alesambilisha ne fyo alecita fyalelanga ukuti bamo bakalatungulula mu cilonganino. Bali no kulacita ifyo ukupitila mu kubombela, nelyo ukupyungila bambi mwi bumba lyabo. Kristu atile: “Mwalishiba ukuti abamoneka ukuba bakateeka ku bena fyalo bena balabatitikisha na bakalamba babo bomya ulupaka pali bene. Te fyo cifwile ukuba kuli imwe; lelo onse uufwayo kuba umukalamba pali imwe, afwile ukuba kapyunga wenu, na onse uufwayo kuba uwa ntanshi pali imwe, afwile ukuba umusha wa bonse.” (Marko 10:42-44) Kanshi “icilonganino ca kwa Lesa” tacali no kuba bantu fye abasalangana kwati ba mu cilonganino icishateyanishiwa bwino bwino. Lelo, bali no kuba abateyanishiwa bwino, bali no kulalanshanya, no kulabombela capamo.

4, 5. Twaishiba shani ukuti aba mu cilonganino balekabila ukusambilila pali Yehova?

⁴ Yesu uwali no kuba umutwe wa cilya “cilonganino ca kwa Lesa” alangile ukuti abatumwa bakwe na bambi abasambilile kuli wena bali no kulabombela bambi mu cilonganino. Finshi bali no kulacita? Umulimo uwacindama wali no kuba wa kusambilisha aba mu cilonganino pali Yehova. Ibukisheni ukuti ilyo Yesu abuushiwe, asosele aya mashiwi kuli Petro, ninshi na batumwa bambi e po bali, atile: “Simone mwana Yohane, bushe walintemwa ukucile fi?” Petro ayaswike ukuti: “Ee, mwe Shikulu, mwaliishibo kuti nalimutemwa.” Lyena Yesu atile kuli wena: “Liisha utwana twa mpaanga twandi. . . . Cemo twana twa mpaanga twandi. . . . Liisha utwana twa mpaanga twandi.” (Yohane 21:15-17) Ala mwandini uyu wali mulimo wacindama!

⁵ Amashiwi Yesu asosele yalelanga ukuti abalelonganikwa mu cilonganino bali kwati ni mpaanga mwi cinka. Ishi mpaanga, Abena Kristu abaume, abanakashi, na bana, balekabila ukusambilila pali Yehova no kulabacema bwino bwino. Na kabili, apo Yesu aebele abasambi bakwe bonse ukulasambilisha bambi no kulapanga abasambi, abapya bonse abaleisa mukuba impaanga shakwe balingile ukusambilila ifya kubomba umulimo Lesa abapeele.—Mateo 28:19, 20.

 6. Kuteyanya nshi ukwaishileba mu “cilonganino ca kwa Lesa” icapangilwe?

⁶ Ilyo “icilonganino ca kwa Lesa” capangilwe, abalimo balelongana lyonse ku kusambilila no kukoseleshanya. “Batwalilile ukulaipeelesha kwi sambilisho lya batumwa no kulapeelana, ku kulya ifya kulya na ku mapepo.” (Imilimo 2:42, 46, 47) Na cimbi ico ilyashi lya mu Baibolo lyalandapo ca kuti abaume bamo abafikile pa milingo ya mu Baibolo balisontelwe ukulabomba imilimo imo iyacindama. Ico babasalile te kutila balisambilile sana nelyo ukulamuka. Lelo ni co bali baume ‘abaiswilemo umupashi na mano.’ Umo pali aba baume ali ni Stefani, kabili Baibolo itila ali ‘mwaume uwaiswilemo icitetekelo no mupashi wa mushilo.’ Ukuteyanya bwino ifilonganino kwalengele ukuti ‘icebo ca kwa Lesa cikule, kabili impendwa ya basambi yalisandulwike nga nshi mu Yerusalemu.’—Imilimo 6:1-7.

Abaume abo Lesa Alebomfya

7, 8. (a) Bushe mulimo nshi abatumwa na bakalamba ba mu Yerusalemu balebomba mu cilonganino ca Bena Kristu ba kubalilapo? (b) Cinshi cafuminemo ilyo baebele ifilonganino ifya kucita?

⁷ Kwena te batumwa fye baletungulula mu cilonganino ca kubalilapo, lelo kwaliko abaume na bambi abaletungulula. Ica kumwenako fye, kwaliko inshita imo ilyo Paulo na banankwe babwekele ku Antioke wa ku Suria. Pa Imilimo ya Batumwa 14:27 patila: “Ilyo bafikile no kulonganika icilonganino, batendeke ukushimika ifingi ifyo Lesa acitile muli bene.” Ilyo bali kuli cilya cilonganino, kwaimine icipusho, nampo nga abena fyalo abaishileba Abena Kristu bali no kulasembululwa nelyo iyo. Pa kupwisha ubu bwafya, Paulo na Barnaba babebele ukuya “ku batumwa na bakalamba mu Yerusalemu” abapangile ibumba litungulula.—Imilimo 15:1-3.

⁸ Umukalamba wa mu cilonganino ca Bena Kristu Yakobo, munyina wa kwa Yesu uushali umutumwa, e wali ceyamani ilyo “abatumwa na bakalamba balongene ku kumona uyu mulandu.” (Imilimo 15:6) Pa numa ya kulanshanya no kwafwa kwa mupashi wa mushilo, bapingwile ifya kucita ukulingana na Malembo. Lyena balitumine bakalata ku filonganino fyonse. (Imilimo 15:22-32) Aba mu filonganino balibelengele filya fyebo kabili batendeke ukulafikonka. Bushe cinshi cafuminemo? Bamunyina ne nkashi balikoseleshiwe. Baibolo itila: “E ico, ifilonganino fyalekoshiwa mu citetekelo no kulundwako impendwa ubushiku no bushiku.”—Imilimo 16:5.

 9. Bushe Baibolo yatila milimo nshi iyo Abena Kristu abaume abafikile pa milingo ya mu Malembo balebomba?

⁹ Lelo mulimo nshi ifilonganino fyalebomba cila bushiku? Natulande pa filonganino fyali pa cishi ca Krete. Nangu cingati abantu abengi abaleikala pali cilya cishi bali ne misango iyabipa, bamo balyalwike kabili baishileba Abena Kristu ba cine. (Tito 1:10-12; 2:2, 3) Abena Kristu ba mu Krete baleikala mu misumba iyalekanalekana, kabili bonse bali ukutali nga nshi na ku Yerusalemu ukwali ibumba litungulula. Lelo, ubu tabwali bwafya ubukalamba pantu “abakalamba” balisontelwe ukulapyunga mu filonganino fya mu Krete nge fyo cali na mu filonganino fya ku ncende shimbi. Aba baume balifikile pa milingo iyalembelwe mu Baibolo, kabili balisontelwe ukuba abakalamba, nelyo bakangalila, abengaba “na maka ya kukonkomesha mwi sambilisho ilituntulu no kwebaula abapilika.” (Tito 1:5-9; 1 Timote 3:1-7) Abaume bambi abafikile pa milingo ya mu Baibolo balisontelwe ukulayafwilisha icilonganino kabili baleitwa ukuti ababomfi batumikila, nelyo badikone.—1 Timote 3:8-10, 12, 13.

10. Ukulingana na Mateo 18:15-17, bushe amafya bali no kulayapwisha shani?

¹⁰ Yesu alangile ukuti ifi fine e fyo icilonganino cali no kuteyanishiwa. Ibukisheni amashiwi asosele pali Mateo 18:15-17. Atile limo ubwafya kuti bwaima pa bantu ba kwa Lesa babili lintu umo alufyanya umunankwe. Uo balufyenye ali no kuyatununuka umunankwe no “kusokolola icilubo” pa kati kabo beka. Nga ca kuti bafilwa ukuwikishanya, ali no kwitako uwa kubafwa umo nelyo babili abaishibe ifyacitike. Cinshi bali no kucita nga ca kuti bafilwa ukuwikishanya na kabili? Yesu atile: “Nga tomfwile kuli bene, eba icilonganino. Nga tomfwile na ku cilonganino, leka abe kuli iwe ngo mwina fyalo kabili nga kasonkesha.” Ilyo Yesu alesosa aya mashiwi, ninshi abaYuda bacili “icilonganino ca kwa Lesa,” kanshi aya mashiwi pa kubala yalebomba ku baYuda.a Lelo, lintu icilonganino ca Bena Kristu capangilwe, amashiwi ya kwa Yesu yatendeke ukubomba mu cilonganino ca Bena Kristu mwine. Ubu bwali bushininkisho na bumbi ubwa kuti Abena Kristu bali no kuba mu cilonganino icateyanishiwa bwino bwino pa kuti abantu ba kwa Lesa balekoseleshiwa no kulatungululwa bwino.

11. Mulimo nshi baeluda balebomba pa kupwisha amafya?

¹¹ Kanshi abakalamba nelyo bakangalila baleimininako icilonganino pa kupwisha amafya nelyo ukupingula ababembwike. Ifi filomfwana ne milingo ya bakalamba iyalumbulwa pali Tito 1:9. Kwena, baeluda ba mu filonganino tabali abapwililika, kabili na Tito wine uo Paulo atumine ku filonganino ku ‘kulungike fyakolobana’ nao tali uwapwililika. (Tito 1:4, 5) Na lelo line, abo batasha ukuba baeluda bafwile ukuba abaipeelesha kabili aba citetekelo pa nshita imo ilyo bashilabasonta ukuba bakangalila. Ici cilenga aba mu cilonganino ukucetekela ubutungulushi bwa baeluda.

12. Mulimo nshi baeluda bakwata mu cilonganino?

¹² Paulo aebele baeluda ba mu cilonganino ca ku Efese ukuti: “Muleyangwa mwe bene no mukuni onse, uo umupashi wa mushilo wamusontapo ukuba bakangalila, ku kucema icilonganino ca kwa Lesa, ico ashitile ku mulopa wa Mwana wakwe wine.” (Imilimo 20:28) E fyo caba na lelo line, baeluda balasontwa mu filonganino pa kuti ‘balecema icilonganino ca kwa Lesa.’ Bafwile ukucite fyo cikuuku cikuuku, tabafwile ukulatitikisha umukuni nangu panono. (1 Petro 5:2, 3) Bakangalila bafwile ukulabombesha ukukoselesha no kwafwa “umukuni onse.”

Twalilileni Ukuba mu Cilonganino

13. Limo limo finshi fingacitika mu cilonganino, kabili mulandu nshi?

¹³ Baeluda na bonse aba mu cilonganino tabapwililika, e co limo limo kuti kuleba ukupusana nelyo kuti kuleima amafya nge fyo cali na mu nshita ya batumwa. (Abena Filipi 4:2, 3) Kangalila nangu umuntu umbi nalimo kuti asosa ifingamukalifya, nelyo kuti alanda fimo umuliko ubufi. Nangu limbi kuti twalamona kwati bamo balecita ifipuseneko ne fyo amalembo yasosa, e lyo nangu cingati baeluda nabeshiba, tabalecitapo nangu cimo. Kwena, limo baeluda kuti balibombelapo kale nelyo kuti balebombelapo ukulingana na Malembo kabili mu nshila iyo tushingeshiba. E lyo nangu ni lintu bamo balecita ifipuseneko ne fyo amalembo yasosa, tulingile ukutontonkanya pali ici icacitike mu Korinti akale. Kwaliko inshita ilyo ulubembu lwabipisha lwalecitwa mu cilonganino ca mu Korinti, icilonganino ico Yehova alesakamana. Mu kupita kwa nshita, Yehova alengele ubwafya ukubombelwapo bwino bwino ukwabula ukutekelesha ifintu. (1 Abena Korinti 5:1, 5, 9-11) Kanshi tulingile ukuipusha ukuti, ‘Nga e ko nali mu Korinti pali ilya nshita, bushe nga nacitile shani ilyo lulya lubembu lwalecitwa?’

14, 15. Mulandu nshi bamo balekele ukulakonka Yesu, kabili cinshi tusambililako kuli ici?

¹⁴ Moneni na cimbi icingacitika mu cilonganino. Tutile umuntu camwafya ukumfwikisha no kusumina isambilisho lya mu Baibolo. Nalimo alibelenga mu Baibolo no kusokota mu mpapulo ishasabakanishiwa mu cilonganino kabili alipusha Abena Kristu bakosoka ukusanshako fye na baeluda, lelo alifilwa ukumfwikisha nelyo ukusumina ilyo sambilisho. Bushe cinshi engacita? Icapalako calicitike ilyo kwashele mupepi no mwaka uutuntulu ilyo Yesu ashilafwa. Atile ali “mukate wa bumi” kabili pa kuti umuntu akekale umuyayaya alingile ukulya “umubili wa Mwana wa muntu no kunwo mulopa wakwe.” Ici calipapwishe bamo pa basambi bakwe. Mu nshita ya kuti bepushe umo calolele nelyo ukutekanya no kulolela ukuti Yehova akalungike ifintu, abasambi abengi “tabaendele [na Yesu] kabili.” (Yohane 6:35, 41-66) Nga e ko twali, bushe nga twacitile shani?

¹⁵ Muno nshiku, bamo balileka ukusangwa ku kulongana, batontonkanya ukuti bakulapepa Lesa pa lwabo. Limbi kuti batila ico balekela ni co balibakalifye, kabili bamona kwati ubwafya tabwapwa, nelyo calibafya ukusumina amasambilisho yamo. Bushe ico basalapo ukucita caliba fye bwino? Ca cine, Umwina Kristu umo umo alingile ukuba cibusa wa kwa Lesa, lelo ico tushilingile ukulaba ca kuti Lesa abomfya icilonganino ca mwi sonde lyonse nge fyo acitile na mu nshita sha batumwa. Na kabili Yehova alebomfya ifilonganino fya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo kabili alefipaala. Ateyenye ukuti baeluda na babomfi batumikila abafikile pa milingo ya mu Baibolo baletungulula no kulacema aba mu cilonganino. Ifi fine e fyo Yehova ateyanya ne cilonganino ca muno nshiku.

16. Nga umuntu atunkwa ukufuma mu cilonganino, cinshi alingile ukutontonkanyapo?

¹⁶ Nga Umwina Kristu alemona kwati kuti ashintilila fye pali Lesa ukwabula ukulabishanya ne cilonganino ca mwi sonde lyonse e lyo ne cabela kuntu ekala, ninshi akaana ukuteyanya uko Yehova abikako ukwa kuti alebishanya ne cilonganino ca kwa ica mwi sonde lyonse ne cabela kuntu ekala. Umuntu nga alepepa Lesa pa lwakwe nelyo nga alebishanya fye na bantu abanono te kuti anonkelemo mu kuteyanya uko Lesa abikako ukwa baeluda na babomfi batumikila abacema umukuni wa kwa Lesa. Ilyo Paulo alembele kalata ku cilonganino ca ku Kolose iyo atile bakabelenge na mu Laodekia, alandile pa ‘kulimbwa no kulakuulwa muli [Kristu].’ Abanonkelemo fye muli filya fyebo ni balya bali mu cilonganino, abaipatwile ku cilonganino bena tabanonkelemo nakalya.—Abena Kolose 2:6, 7; 4:16.

Uluceshi Kabili Ishintililo lya Cine

17. Cinshi 1 Timote 3:15 itusambilisha pa cilonganino?

¹⁷ Muli kalata abalilepo ukulemba kuli Timote uwali eluda mu cilonganino ca Bwina Kristu, umutumwa Paulo atantawile imilingo iyo abali no kuba baeluda na babomfi batumikila mu filonganino bali no kufikapo. Pa numa fye ya kutantawila imilingo, Paulo alandile pa “cilonganino ca kwa Lesa wa mweo,” atile caba “luceshi kabili ishintililo lya cine.” (1 Timote 3:15) Icilonganino conse ica Bena Kristu basubwa aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo cali luceshi lwa cine. Kabili Umwina Kristu onse ali no kwishiba icine nga ca kuti fye alesangwa ku kulongana mu cilonganino icabelele kuntu aleikala. Mu cilonganino e mo balesambilisha icine ca mu Baibolo no kucisoselako bwino, kabili e mo Umwina Kristu onse ali no kukoseleshiwa.

18. Mulandu nshi ukulongana kwacindamina?

¹⁸ Na muno nshiku mwine icilonganino ca Bena Kristu ica mwi sonde lyonse caba ni ng’anda ya kwa Lesa, “uluceshi kabili ishintililo lya cine.” Ukulasangwa lyonse ku kulongana no kulayasukapo e nshila yacindama iya kukoseshamo bucibusa bwesu na Lesa, kabili kulatupekanishisha ku kucita ukufwaya kwakwe. Ilyo Paulo alembele kalata ku cilonganino ca bena Korinti, alandile sana pa fyo balesambilila ku kulongana kwa musango yu. Alembele ukuti alefwaisha ukuti ifyo balesambilisha pa kulongana fileba ifyayanguka ukumfwa pa kuti abalesangwako ‘balekuulwa.’ (1 Abena Korinti 14:12, 17-19) Na ifwe bene kuti tulekuulwa, nelyo ukukoseleshiwa, nga ca kutila twasumina ukuti Yehova Lesa e wabikako ifilonganino kabili alafitungilila.

19. Mulandu nshi mulingile ukulasangwa lyonse mu kulongana?

¹⁹ Kanshi nga ca kuti tulefwaya ukulakoseleshiwa, fwe Bena Kristu bonse tufwile ukulasangwa ku kulongana. Icilonganino caba bucingo ku fisambilisho fya bufi, kabili e co Yehova abomfya ukubilisha imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa ubo Kristu abapo Imfumu. Tatutwishika no kutwishika ukuti Lesa alipwishishisha ifingi ukupitila mu cilonganino ca Bwina Kristu.—Abena Efese 3:9, 10.

[Futunoti]

Bushe Muleibukisha?

• Mulandu nshi twingasubila ukuti Lesa ali no kulabomfya ifilonganino pano isonde?

• Nangu cingati baeluda tabapwililika, finshi bacitila icilonganino?

• Bushe icilonganino mwabamo cimukoselesha shani?

[Icikope pe bula 26]

Abatumwa na bakalamba ba mu Yerusalemu e bapangile ibumba litungulula

[Icikope pe bula 28]

Baeluda na babomfi batumikila balabasambilisha pa kuti bengalabomba bwino imilimo yabo mu cilonganino