Muletontonkanya pa fyo Cikaba Pa “Mpela”

UBUMI bwaba kwati lwendo kabili pali ulu lwendo paba ifintu ifingi nga nshi ifyo tufwile ukusala ukucita. Kuti caba bwino sana ukutontonkanya pa fikafuma mu fyo twasala ukucita nga filya fine umuntu abala atontonkanya ukwalola umusebo ilyo ashilatendeka ukwendamo. Bamo balacula sana ne mitima pa mulandu wa fyo basalile ukucita. Nalimo na imwe pali inshita ilyo mwalangulwike amuti, ‘Kwena nga nalishibe ati e fyo cali no kuba ifi, nga nshacitile ici cintu.’

Umuntu uwaenda sana alafwaya ukwishiba uko umusebo onse waya. Kuti amona pali mapu no kwipusha abantu abaishiba bwino iyo ncende. Kuti alebika sana amano ku filembelwe pa fipampa ifyo asanga mu nshila. Nga mu bumi mwena, kuti mwaishiba shani ifingawama sana ukucita? Inshita imo, Lesa alandile pa bantu ba mu Israele ku kale ukupitila muli Mose ati: “Ababa aba mano, nga bailwike ci, nga batontonkanye mpela yabo.”—Amalango 32:29.

Ukupanda Amano Ukwawamisha

Tatufwile ukutwishika ifyo cikaba pa “mpela” ya fintu ifyo twingasala ukucita mu bumi. Apo Lesa alamona fyonse, kuti apanda abantunse bonse amano ayasuma sana pa fyo balingile ukucita. Alimona ifintu fyalekanalekana ifyo abantunse bacita e lyo ne fyafumamo. Baibolo itila: “Pa mulola wa menso ya kwa Yehova e pabe mibele ya muntu, na o alinga amakuba yakwe yonse.”—Amapinda 5:21.

Yehova alasakamana abamutemwa. Abomfya Icebo cakwe, Baibolo, pa kweba abantu ifingawama ukucita. Tubelenga muli Baibolo ukutila: “Ndekushilimuna, kabili ndekulange nshila iyo ufwile ukwendamo; ndekupanda amano na menso yandi pali iwe.” Kanshi ilyo mushilasalapo ukucita icili conse, kuti cawama sana ukulomba ukuti Yehova amupande amano, nge fyo Imfumu Davidi iya mu Israele ku kale yacitile, iyapepele ukutila: “Nengeni ukwishiba inshila iyo mfwile ukwendamo.”—Amalumbo 32:8; 143:8.

Nga mwakonka ifyo umuntu uwacetekelwa kabili uwaishiba bwino incende imo alondolola kuti mwaicetekela no kukanatiina ilyo muli pa lwendo lwenu. Te kuti musakamane ukuti bushe uyu musebo uleya kwi, awe. Davidi alilombele ukutila Yehova amutungulule kabili alikonkele ifyo Lesa amwebele. Ici calengele ukuti elatiina icili conse, nga filya alondolola bwino mu Amalumbo 23. Davidi alembele ati: “Yehova e mucemi wandi; nshibulwa. Mu mulemfwe uteku e mo anengo kuyolola, antwala pa menshi ayatekanya; abweseshamo umweo wandi. Antungulula mu makuba ya bulungami pa mulandu we shina lyakwe. Kabili ilyo nyenda mu mupokapoka wa kufiita kwa mfwa, nshitiina bubi.”—Amalumbo 23:1-4.

Cinshi Cikabacitikila ku Ntanshi?

Kemba wa malumbo umo, nampo nga ni Asafi nangu umo pa bana bakwe, alisumine ukuti kwashele fye kwempe nga alifumine mu nshila yalungama. Cinshi cacitike? Alimwene ifyo abantu babulwa icishinka kabili abankalwe baleikala bwino kabili alekumbwa “umutende wa babifi.” Ena alemona kwati aba bantu bali fye umutende umuyayaya. Icabipishe ca kuti uyu kemba wa malumbo atendeke ukutwishika inshila yalungama iyo asalile ukulakonka.—Amalumbo 73:2, 3, 6, 12, 13.

Nomba uyu kemba wa malumbo aingile mwi tempele lya kwa Yehova kabili alipepele no kutontonkanya pa fyali no kucitikila ababifi. Atile alefwaya “ukulolekeshe mpela shabo.” Atontonkenye pa fyali no kucitikila balya bantu alekumbwa. Bushe finshi fyali no kubacitikila ku ntanshi? Aishileiluka ukutila abantu ba musango yo bali “umwatelela” kabili bali no ‘kupwililila mu tuyofi.’ Nomba cinshi cali no kucitika kuli ena uwasalile inshila yalungama? Atile: “Pa numa [mwe Yehova] mukampokelela mu bukata.”—Amalumbo 73:17-19, 24.

Ukutontonkanya pa fyali no kucitikila abantu abanonka bwangu icuma nangu ababomfya inshila sha kunonkelamo ishabipa kwa-afwile uyu kemba wa malumbo ukwishiba ukuti inshila alipo yali fye bwino. E ico asondwelele ukutila: “Lelo ine, ukupalama kuli Lesa e cawama kuli ine.” Ukupalama kuli Yehova Lesa lyonse kulafumamo ifisuma ifishipwa.—Amalumbo 73:28.

Ishibeni Uko Muleya

Ifyo uyu muntu apitilemo e fyo na ifwe bene twingapitamo. Nalimo kuti bamupeela umulimo uwingamuletele indalama ishingi, nelyo ukumupeela icifulo icikalamba pa ncito, nangu umuntu umo kuti amweba ukutila mulebomba nankwe umulimo uwingalamuletela indalama ishingi. Kwena te lyonse ifintu fingenda bwino muli fyonse ifyo mulecita. Lelo, bushe batini te kuti ciwame intanshi ukutontonkanya pa fyo “impela” ya fyo mwasalapo ukucita ikaba? Finshi fikafumamo? Bushe mukalafuma pa ng’anda pa nshita ntali ica kuti ici nalimo cikalenga imwe nelyo abena mwenu ukuba na malangulushi? Bushe mukalaba na bantu abashaba ne mibele isuma ilyo mukalacita ubukwebo bwenu nelyo ilyo mukalaba pa mahotela nelyo kumbi? Nga mwatontonkanya bwino pa fyo ifintu fikaba, cikamwafwa ukusalapo bwino ifya kucita. Mulekonka ukupanda amano ukwa kwa Solomone ukwa kuti: “Uleangwe kuba lya makasa yobe.”—Amapinda 4:26.

Kuti cawama nga ca kuti ifwe bonse twatontonkanya pali uku kufunda, lelo abaice e bafwile ukutontonkanyapo sana. Umulumendo umo aashime vidio iyo aishibe ukuti balelangamo ubulalelale. Pa numa, umwine ashimike ati ilyo atambile iyi vidio, umutima watendeke ukusabasaba fye ica kuti aile kuli cilende uo aishibe ukuti ekala lwa mupepi. Icafuminemo ca kuti atendeke ukucula no mutima, kampingu yalemucusha, kabili alesakamana ati nalimo alyambwile ubulwele. Ifyacitikile uyu mulumendo ni filya fine Baibolo yalondolola ati: “Aleya alamukonka nakolopekwa, nge ng’ombe iilume iileya ku kwipaiwa.” Ala mwandini nga caliwema nga ca kuti uyu mulumendo alibalile atontonkanya pa fyo cali no kuba pa “mpela”!—Amapinda 7:22, 23.

Mulecetekela Ifipampa

Abantu abengi kuti basuma ukuti tacawama ukusuula ifilembwa pa fipampa ifiba mu musebo. Lelo ica bulanda ca kuti abantu abengi ifi fine e fyo bacita nga bapeelwa amafunde ayashileumfwana ne fyo balefwaya ukucita. Tontonkanyeni pa fyacitile abena Israele bamo mu nshiku sha kwa Yeremia. Aba bantu balingile ukusalapo fimo, kabili Yehova Lesa abapandile amano ya kuti: “Moneni ukuli bakumba ba muyayaya, ipusheni amuti, Ili kwi inshila isuma? Kabili endenimo.” Lelo abantu bakaninine fye ndai, batile “tatwakendemo.” (Yeremia 6:16) Bushe cinshi cacitikile aba bacipondoka pa “mpela”? Mu 607 B.C.E., abena Babiloni balishile no konaula umusumba wa Yerusalemu no kwikata abekashi ba muli uyu musumba no kubasenda ku Babiloni.

Ukusuula amafunde ya kwa Lesa ayaba nge fipampa takwawama nangu panono. Amalembo yatukoselesha ati: “Tetekela Yehova umutima obe onse, na ku kwiluka kobe we mwine wishintililako; uko konse wenda umwishibe, na o akatambalike nshila shobe.”—Amapinda 3:5, 6.

Amafunde ya kwa Lesa yalatutungulula bwino. Ku ca kumwenako Baibolo itila: “Wilaingila umwenda ababifi, kabili wilola umuya ababi.” (Amapinda 4:14) Pali isho nshila shabipa paba imo iyalondololwa pa Amapinda 5:3, 4 apatila: “Imilomo ya mwanakashi umbi umbi itonyo luto, no kulanda kwakwe kwatelela ukucila amafuta, lelo pa numa alula nga malulu, atwa ngo lupanga ulwatwila kubili kubili.” Abantu bamo batontonkanya ukuti ukucita ubulalelale na cilende nelyo umuntu umbi cintu icisuma. Lelo ukusuula amafunde ayatulesha ukucita ifyabipa kuti kwaleta fye amafya.

Kanshi ilyo mushilacita ica musango yo, ipusheni amuti, ‘Bushe cikaba shani nga nacita ifi?’ Ukutontonkanya pa fingacitika pa “mpela” kuti kwamucingilila ukukanacita icintu icingamuletela amafya. Ubulwele bwa AIDS e lyo na malwele yambi ayapitila mu bulalelale, amafumo ya kupula, ukuponya amafumo, ukonaula bucibusa, e lyo no kulacula na kampingu e fiponena abasuula amafunde ya kwa Lesa. Ifikacitikila abacita ifyabipa fyalilondololwa bwino no mutumwa Paulo. Atile “tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.”—1 Abena Korinti 6:9, 10.

“Iyi E Nshila”

Limo cilafya ukwishiba ifikafuma mu fyo twasalapo ukucita. Kanshi, tulatasha sana ukuti Lesa alatusakamana no kututungulula! Yehova atila: “Iyi e nshila, e mo mwende.” (Esaya 30:21) Bushe cinshi caba pa mpela ya nshila iyo Yehova atulanga? Nangu ca kuti iyi inshila inono kabili yalyafya, Yesu atile itungulula ku mweo wa muyayaya.—Mateo 7:14.

Tontonkanyeni panono pa nshila imwe mule-endamo. Bushe ni nshila iisuma? Ilemutwala kwi? Mulepepa kuli Yehova no kulomba ukuti amutungulule. Mulebelenga Baibolo, iyaba kwati ni mapu. Kuti nalimo mwaipushako no muntu uwakonka amafunde ya kwa Lesa pa myaka iingi ukuti amwafweko, filya fine mwingepusha no muntu uwaishiba bwino incende imo uko muleya. Nga mwamona ukuti mufwile ukwaluka, mufwile ukucita ifyo bwangu.

Umuntu uuli pa lwendo alomfwa bwino nga ca kuti amona icipampa mu musebo icilemulanga ukuti talubile. Nga ca kuti ilyo mwatontonkanya pa bumi bwenu mwasanga ukuti mule-enda mu nshila iyo umulungami afwile ukwendamo, mukwai twalilileni ukwenda muli iyo inshila. Ku ntanshi kakacitika ifintu ifyawamisha muli iyi nshila.—2 Petro 3:13.

Muli fyonse ifyo twasalapo ukucita, mulaba ififumamo, filya fine fye no musebo onse uyapo kumo. Bushe ifikafuma mu fyo mwasalapo ukucita fikaba shani? Tapali icikamwafwa pali iyo nshita nga mwatendeka ukusosa amuti, ‘Iye, kanshi nga nasalile ukucita fimbi!’ Kanshi ilyo mushilasala ifyo mulefwaya ukucita mu bumi bwenu, muleipusha amuti, ‘Bushe cikaba shani pa “mpela” ya ifi ndefwaya ukucita?’

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 10]

Bushe Cikaba Shani Pa “Mpela”?

Abaice ilingi line balatunkwa nangu ukupatikishiwa ukucita ifintu ifyo bonse balecitako. Natulandeko pali fimo ifyo abaice nalimo bengatunkwa ukucita.

◼ Umo akweba ati pepako fwaka, nga wakaana ninshi ni we camwenso.

◼ Kafundisha uulefwaya ukukwafwa akukoselesha ukuyasambilila amasambililo ya pa muulu pa yuniversiti.

◼ Bakwita ukuyasangwa kuli parte ukukaba ubwalwa ubwingi ne miti ikola.

◼ Umo akweba ati: “Ukatume ishina lyobe na adresi pa intaneti pa kuti ukapange ifibusa na fimbi.”

◼ Umunobe akweba ukuti muye nankwe mu kutamba filimu umuli ukwipaya no kupuma abantu nangu umuli ubulalelale.

Bushe nga bamweba ukucita ifi twalandapo, mukacita shani? Bushe mukasumina fye apo pene, nelyo bushe mukatontonkanya pa fyo cingaba pa “mpela” nga mwasumina? Kuti cawama ukuipusha amuti: “Bushe umuntu kuti asendelo mulilo pa cifuba, na malaya yakwe ukupya iyo? Bushe umuntu engenda pa misolilo, na makasa yakwe ukubabuka iyo?”—Amapinda 6:27, 28.