Abapampamina pa Kubila Sana Imbila Nsuma
“Atwebele ukushimikila abantu no kushimikisha ubunte.”—IMIL. 10:42.
1. Ilyo Petro alelanda na Korneli, mulimo nshi atile e o abatumwa babapeele?
UMUKALAMBA wa bashilika ba ku Italia, ali mwaume uwaletiina Lesa. Bushiku bumo aitile balupwa ne fibusa ukusangwa ku kulongana ukwaishilealula sana imibombele ya kwa Lesa na bantu. Uyo muntu ali ni Korneli. Umutumwa Petro aebele ibumba lyalongene ukuti abatumwa balibebele “ukushimikila abantu no kushimikisha ubunte” pali Yesu. Ilyo Petro ashimikishe ubunte kuli aba bena fyalo bashasembululwa, balipokelele umupashi wa kwa Lesa, balibatishiwe, kabili baishilekwata isubilo lya kuba ishamfumu pamo na Yesu mu muulu. Ala mwandini mwalifumine ifisuma lintu Petro abilile sana imbila nsuma pali ubu bushiku!—Imil. 10:22, 34-48.
2. Bushe twaishiba shani ukuti icipope ca kushimikila imbila nsuma tacapeelwe fye ku batumwa 12?
2 Ici cacitike mu 36 C.E. Imyaka ibili ilyo ifi fishilacitika, umwaume uwalecusha sana Abena Kristu amwene icimonwa icalengele ukuti aluke. Sauli umwina Tarsi aleya ku Damaseke lintu Yesu amoneke kuli ena no kumweba ukuti: “Ingila mu musumba, kabili ukebwa ico ufwile ukucita.” Yesu akoseleshe umusambi Anania ukuyamona Sauli kabili amwebele ukuti Sauli ali no kushimikila “ku bena fyalo na ku shamfumu na ku bana ba kwa Israele.” (Belengeni Imilimo 9:3-6, 13-20.) Ilyo Anania afikile kuli Sauli atile: “Lesa wa fikolwe fyesu nakusala ukuti . . . ukabe inte yakwe ku bantu bonse.” (Imil. 22:12-16) Bushe Sauli, uwaishileishibikwa ukuti Paulo, alemona shani umulimo bamupeele uwa kushimikila imbila nsuma?
Alishimikile Sana Imbila Nsuma!
3. (a) Lyashi nshi twalalandapo? (b) Bushe baeluda ba mu Efese bacitile shani ilyo bapokelele imilai Paulo alaishe, kabili ca kumwenako nshi batushiila?
3 Kuti cawama nga nshi ukusambilila pali fyonse ifyo Paulo acitile ilyo bamupeele uyu mulimo. Lelo, pali ino nshita natulande sana pe lyashi ilyo Paulo alandile nalimo mu 56 C.E. ilyaba mu Imilimo icipandwa 20. Paulo alandile ili lyashi ilyo ali mupepi no kupwisha ulwendo lwa bumishonari ulwalenga butatu. Afikile pa Milete, icabu caba pali Bemba wa Aegean, no kulaisha ukuti baeluda ba mu filonganino fyali mu Efese bese bamukumanye. Efese yabelele apali amakilomita 50 ukufuma ku Milete, lelo ulwendo lwali lutali nga nshi pantu imisebo yali iyashokoloka. Nalimo kuti mwaelenganya ifyo baeluda ba mu Efese batemenwe ilyo bapokelele imilai Paulo alaishe. (Linganyeniko Amapinda 10:28.) Na lyo line, balekabila ukupekanya ulwendo lwa kuya ku Milete. Bushe bamo balekabila ukupoka cuti ku ncito nelyo ukwisala amatuuka yabo pa kuti bakaye pali ulu lwendo? Cila mwaka, Abena Kristu abengi muno nshiku e fyo bacita pa kuti bengasangwa ku kulongana kwa citungu inshiku shonse.
4. Finshi Paulo alecita ilyo ali mu Efese pa myaka iinono?
4 Ilyo Paulo ali mu Milete, bushe batini finshi alecita pa nshiku shitatu nelyo shine ilyo baeluda bashilafika? Bushe nga ni mwe, nga finshi mwalecita? (Linganyeniko Imilimo 17:16, 17.) Amashiwi Paulo asosele kuli baeluda ba ku Efese yalatwafwa ukwishiba ifyo alecita. Alondolwele ifyo alebomba umulimo wa kushimikila pa myaka iingi, ukubikako fye na lintu aile ku Efese mu kubangilila. (Belengeni Imilimo 20:18-21.) Apo alishibe ukuti aba bamunyina na bo balishibe icishinka, Paulo abebele mu kulungatika ukuti: “Ukufuma pa bushiku bwa ntanshi ubo naingile mu citungu ca Asia, mwalishiba bwino ifyo naikele na imwe . . . naleshimikila sana.” Ca cine, Paulo alibikile sana amano ku kubomba umulimo uo Yesu amupeele. Bushe alebomba shani uyu mulimo ilyo ali mu Efese? Inshila imo alecitilamo ifi kushimikila ku baYuda, aleya uko engabasanga abengi. Luka ashimika ukuti ilyo Paulo ali mu Efese, nalimo mu 52 C.E. ukushinta mu 55 C.E., “alenashanasha abantu pa kulanda pa bufumu bwa kwa Lesa” mwi sunagoge. Ilyo Paulo amwene ukuti abaYuda “bali abakosa imitima no kukanatetekela,” atampile ukuya ku ncende shimbi mu musumba uko akonkenyepo ukushimikila ku bantu bambi. Ici calengele ukuti ashimikile imbila nsuma ku baYuda na ku baGriki aba muli ulya musumba uukalamba.—Imil. 19:1, 8, 9.
5, 6. Mulandu nshi twashininkishisha ukuti ilyo Paulo aleshimikila ku ng’anda ne ng’anda alelanda ku bantu abashali Bena Kristu?
5 Mu kuya kwa nshita, bamo abasangwike Abena Kristu basukile baba baeluda, kabili bali pali balya Paulo alandileko ilyo ali mu Milete. Paulo abacinkwileko pa nshila alebomfya ilyo ashimikile imbila nsuma kuli bena. Asosele ati: “Nshashimunwike ukumweba conse ica kumwafwa nangu ukumusambilisha pa bantu na ku ng’anda ne ng’anda.” Muno nshiku, abantu bamo batila Paulo alelanda pa kupempula Abena Kristu banankwe. Lelo te fyo alelandapo. Amashiwi ya kuti ‘ukusambilisha pa bantu na ku ng’anda ne ng’anda’ yalelosha ku kushimikila ku bantu abashali Bena Kristu. Na kuba, amashiwi akonkeshepo ukusosa e fyo yalanga. Paulo atile aleshimikila ku “baYuda na baGriki ukubakonkomesha ukuti balapile kuli Lesa no kutetekela Shikulwifwe Yesu.” Ukwabula no kutwishika Paulo aleshimikila ku bashali Bena Kristu, abalekabila ukulapila no kutetekela Yesu.—Imil. 20:20, 21.
6 Ilyo uwasoma umo alebebeta amalembo ya ciGriki, alandile pa Imilimo 20:20 ukuti: “Paulo apoosele imyaka itatu mu Efese. Aliile pa ng’anda yonse fye, nelyo alishimikile ku bantu bonse (icikomo 26). Pano e po amalembo yalanga ukuti Abena Kristu bafwile ukulashimikila ku ng’anda ne ng’anda e lyo na mu ncende shimbi umusangwa abantu abengi.” Nge fyo uyu wasoma asosele, nampo Paulo nga aliile pa ng’anda shonse mu musumba nelyo iyo, icishinka ca kuti Paulo talefwaya baeluda ba ku Efese ukulaba inshila alebomfya pa kushimikila ne fyafumine mu kushimikila kwakwe. Luka ashimike ukuti: “Bonse abaikele mu citungu ca Asia baumfwile amashiwi ya kwa Shikulu, abaYuda na baGriki.” (Imil. 19:10) Bushe cali shani pa kuti “bonse” mu Asia bomfwe imbila nsuma, kabili cinshi ici ciletusambilisha pa mulimo wa kushimikila tubomba?
7. Bushe imbila nsuma Paulo aleshimikila yafikile shani ku bantu abo nalimo ashashimikile mu kulungatika?
7 Apo Paulo aleshimikila ku cintubwingi na ku ng’anda ne ng’anda, abengi balyumfwile imbila nsuma. Bushe batini bonse abo ashimikileko baikele fye mu Efese, tapali nangu umo uwailepo kumbi mu kucita amakwebo, mu kwikala na balupwa, nelyo ukufuma mu musumba uukalamba no kuyaikala ku mishi imbi? Awe nakalya. Pali ino nshita abengi balakuuka pa mulandu wa ifi twalandapo; limbi na imwe bene e fyo mwacita. Na kabili, pali ilya nshita, abantu ukufuma ku ncende shimbi baleya ku Efese ku kutamba ifyangalo nelyo ku kucita amakwebo. Ilyo baleba kulya nalimo balikumenyepo Paulo nelyo ukumfwa uko aleshimikila. Bushe cinshi abantu ba musango yo bengacita nga babwelelamo ku mwabo? Abasangwike Abena Kristu kuti batendeka ukushimikila. Bambi nalimo tabasangwike Abena Kristu lelo bafwile balelanda pa fyo baumfwile ilyo bali mu Efese. E ico, balupwa, abena mupalamano, nelyo abo balecita nabo amakwebo balyumfwile imbila nsuma, kabili nalimo bamo balisangwike Abena Kristu. (Linganyeniko Marko 5:14.) Finshi ici cilemusambilisha pa fingafumamo nga muleshimikila sana imbila nsuma?
8. Bushe abantu ba mu citungu ca Asia conse nalimo baumfwile shani imbila nsuma?
8 Ilyo alelanda pa nshita aikele mu Efese mu kubangilila, Paulo alembele ukuti ‘alikwete ishuko ilikalamba ilya kuti abombeshe.’ (1 Kor. 16:8, 9) Lishuko nshi ilyo kabili alibomfeshe shani? Lintu Paulo aleshimikila mu Efese, abantu abengi nga nshi balyumfwile imbila nsuma. Tontonkanyeni pa misumba itatu iyapalamine no musumba wa Efese, e kutila Kolose, Laodikea, na Hierapoli. Paulo tatalile afikako, lelo abantu ba muli iyi misumba balyumfwile imbila nsuma. Epafra afumine kuli ilya ncende. (Kol. 2:1; 4:12, 13) Bushe ni mu Efese emo Paulo ashimikile kuli Epafra pa kuti abe Umwina Kristu? Baibolo tayalanda ifyo cali. Lelo ilyo Epafra aleshimikila icine muli ilya ncende iyo afumineko, afwile ali mwiminishi wa kwa Paulo. (Kol. 1:7) Nalimo imbila nsuma yafikile na mu misumba imbi pamo nga mu Filadelfia, mu Sarde, na mu Tuatira muli ilya ine myaka Paulo aleshimikila mu Efese.
9. (a) Cinshi Paulo alefwaisha sana ukucita? (b) Bushe ilembo lya mwaka ilya mu 2009 lileti shani?
9 Kanshi baeluda ba mu Efese tabali na kutwishika ifyo Paulo asosele ilyo atile: “Umweo wandi nshiumona ukuti walicindama, ine kulila fye napwisha ulubilo lwandi no mulimo uo napeelwe kuli Shikulu Yesu, uwa kubila sana imbila nsuma iya cikuuku ca kwa Lesa.” Muli ici cikomo e mufumine amashiwi ya kutukoselesha no kutucincisha ayali e lembo lya mwaka ilya mu 2009, ayaleti: ‘Bileni sana imbila nsuma.’—Imil. 20:24.
Ukubila Sana Imbila Nsuma Muno Nshiku
10. Twaishiba shani ukuti na ifwe bene tulingile ukulashimikila sana imbila nsuma?
10 Icipope ca “kushimikila abantu no kushimikisha ubunte” tacapeelwe fye ku batumwa beka. Ilyo Yesu uwabuushiwa alandile ku basambi nalimo 500 abalongene mu Galili, abebele ukuti: “Kabiyeni, kalengeni aba nko shonse ukuba abasambi, mulebabatishisha mwi shina lya kwa Tata ne lya Mwana ne lya mupashi wa mushilo, mulebasambilisha ukulakonka fyonse ifyo namwebele.” Amashiwi ayo Yesu asosele mu kulekelesha yalanga ukuti Abena Kristu bonse muno nshiku na bo bafwile ukulaumfwila ici cipope. Atile: “Moneni! nakulaba na imwe inshiku shonse mpaka na ku mpela ya calo.”—Mat. 28:19, 20.
11. Mulimo nshi uwacindama uo Inte sha kwa Yehova babeshibilako?
11 Abena Kristu abacincila balomfwile ili funde, balesha na maka yonse “ukubila sana imbila nsuma.” Inshila yacindama sana iya kucitilamo ifi ni ilya Paulo alandilepo kuli baeluda ba mu Efese, iya kushimikila ku ng’anda ne ng’anda. Mu citabo ca mu 2007 icilanda pali bamishonari ababomba bwino sana, David G. Stewart, Jr., atila: “Inshila Inte sha kwa Yehova babomfya pa kusambilisha abantu babo ifya kulaebako bambi pa fyo basuminamo ilabomba bwino sana ukucila ukulashimika fye mu calici. Umulimo Inte sha kwa Yehova ishingi shatemwa nga nshi wa kulaebako bambi ifyo basuminamo.” Cinshi cafumamo? David G. Stewart, Jr, atwalilile ukusosa ukuti: “Mu 1999, ilyo naleipusha abantu mu misumba ibili iikalamba iya mu fyalo fya ku Eastern Europe, pa bantu 100 abo naleipusha, bantu fye babili ukufika kuli bane e balesosa ukuti balibashimikilepo kuli bamishonari be calici lya Latter-day Saints nelyo ilya ba ‘Mormon.’ Lelo abantu ukucila pali 70 balesosa abati balibashimikilapo ku Nte sha kwa Yehova, kabili abengi baleti balabashimikila libili libili.”
12. (a) Mulandu nshi tuyila “libili libili” pa mayanda ya ba mu ncende tushimikilamo? (b) Bushe kuti mwashimika icacitike icilanda pa balekaana ukumfwa imbila nsuma lelo abaishilealuka?
12 Nalimo na bantu baba mu ncende mwikalamo nabo e fyo bengasosa. Limbi na imwe bene mulabashimikila libili libili. Nga mulebomba umulimo wa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda, ‘mulashimikila’ ku bantu balekanalekana, abaume, abanakashi, ne misepela. Bamo limbi tabakutika nangu cingati mulabashimikila “libili libili.” Bambi nalimo balakutika pa nshita iinono ilyo mulebabelengela ilembo muli Baibolo. E lyo bambi bena mwalibashimikila sana ica kuti balisambilila ne cine. Ifi fyonse twalandapo e fingacitika ilyo ‘tulebila sana imbila nsuma.’ Nge fyo nalimo mwaishiba, kwaliba amalipoti ayengi nga nshi aya bantu abashalebikako amano ilyo balebashimikila “libili libili,” lelo pa numa balishilealuka. Limbi kwali ifyabacitikile, nelyo ifyacitikile lupwa lwabo, ifyalengele ukuti bafwaishe ukusambilila icine. Pali ino nshita, aba bantu ni bamunyinefwe ne nkashi. E ico, te kwesha ukunenuka nangu ni lintu mushilesanga abalekutika. Tatwenekela ukuti abantu bonse bakesa mu cine. Na lyo line, Lesa enekela ifwe ukutwalilila ukuba abacincila ilyo tuleshimikila sana imbila nsuma.
Ifingafumamo Ilyo Tuleshimikila Ifyo Tushingeshiba
13. Bushe mu kushimikila imbila nsuma kuti mwafuma shani fimo ifyo tushingeshiba?
13 Abaumfwile imbila nsuma Paulo aleshimikila te balya fye ayafwile ukuba Abena Kristu. Nangu fye ni kuli ifwe bene, abomfwa imbila nsuma tubila te balya fye abo tushimikilako mu kulungatika. Lyonse tulabombako umulimo wa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda, ukushimikila ku bantu bonse abo twingasanga. Tulashimikila imbila nsuma ku bena mupalamano, ku bo tubomba na bo, ku bo tusambilila na bo, na kuli balupwa lwesu. Bushe tuleshiba fyonse ififumamo? Bamo, kuti twamona ba-aluka apo pene. Lelo bambi, te kuti baaluke apo pene, kuti papita inshita pa kuti icine cilimbe imishila mu mitima yabo. Nangu ni lintu ifya musango yu fishicitike, abo tushimikilako kuti baebako bambi ifyo twalanshenye na bo, ifyo twasuminamo, ne fyo imibele yesu yaba. Mu kukanaishiba aba bantu nalimo kuti babyala imbuto mu mitima ya bantu bambi no kumena shamena.
14, 15. Finshi fyafumine mu kushimikila kwa kwa munyinefwe umo?
14 Ku ca kumwenako fye, moneni ifyacitike kuli ba Ryan na bena mwabo ba Mandi, abekala mu Florida ku America. Ilyo bali ku ncito, mu bunte bwa mu lyashi ba Ryan balishimikile ku muntu balebomba nankwe. Uyu muntu uwakuliile mu mipepele ya baHindu, alitemenwe sana ifyo ba Ryan balefwala ne fyo balelanshanya nankwe. Ilyo balelanshanya, ba Ryan balilandile na pa kubuuka kwa bafwa na pa fyo abafwa baba. Bushiku bumo, mu January icungulo, ulya mwaume aipwishe abakashi bakwe ba Jodi ifyo baishibepo pa Nte sha kwa Yehova. Ba Jodi balepepa ku Katolika, kabili batile ico baishibepo fye pa Nte sha kwa Yehova ca kuti “balashimikila ku ng’anda ne ng’anda.” Ici calengele ba Jodi ukuya pa kompyuta no kutampa ukubelenga ifyebo fyaba pali adresi ya Nte sha kwa Yehova iya www.watchtower.org. iyaba pa Intaneti. Pa myeshi itatu, ba Jodi balebelenga filya fyebo, ukusanshako na Baibolo ne fipande ifyo baletemwa ifyaba mu mpapulo sha Nte sha kwa Yehova.
15 Mu kuya kwa nshita, ba Jodi balikumene na ba Mandi, pantu bonse babili bali ni banasi. Ba Mandi balyaswike amepusho ayo ba Jodi bakwete. Ilyo papitile inshita balilanshenye pa malyashi ayengi aya mu Baibolo, ba Jodi abene batila ukutendekela “pali Adamu ukuyafika kuli Armagedone.” Ba Jodi balisumine ukulasambilila Baibolo, kabili tapakokwele batampile ukulasangwa ku kulongana. Mu October, ba Jodi baishileba bakasabankanya abashabatishiwa, kabili mu February balibatishiwe. Balembele ukuti: “Apo nomba nalishiba icine, naliba ne nsansa nga nshi.”
16. Bushe filya fyacitike kuli munyinefwe uwikala mu Florida filetusambilisha cinshi pa ficitika ilyo tubika amano ku kushimikila sana imbila nsuma?
16 Ba Ryan tabaishibe ukuti ukushimikila ku muntu umo kukalenga umbi ukusambilila icine. Ba Ryan bena balishileishiba icafuminemo ilyo ‘bashimikile sana imbila nsuma.’ Lelo, imwe limbi kuti mwashimikila ku ng’anda ne ng’anda, pa ncito, pa sukulu, nelyo ubunte bwa mu lyashi, kabili limbi tamwaishiba ukuti iyi e nshila bambi bomfwilamo imbila nsuma mwabilile. Nga filya fine Paulo ashaishibe fyonse ifyafuminemo ilyo aleshimikila “mu citungu ca Asia,” na imwe limbi tamwaishiba ifisuma fyonse ifyafumamo mu mbila nsuma iyo mubila sana. (Belengeni Imilimo 23:11; 28:23.) Lelo calicindama nga nshi ukuti mutwalilile ukushimikila sana imbila nsuma!
17. Cinshi ico mupampaminepo ukucita mu mwaka wa 2009?
17 Mu mwaka wa 2009, shi ifwe bonse natubike sana amano ku kubomba umulimo twapeelwa uwa kushimikila ku ng’anda ne ng’anda e lyo na mu nshila shimbi. Nga twacite fyo, tukaba na maka ya kusosa nge fyasosele umutumwa Paulo ati: “Umweo wandi nshiumona ukuti walicindama, ine kulila fye napwisha ulubilo lwandi no mulimo uo napeelwe kuli Shikulu Yesu, uwa kubila sana imbila nsuma iya cikuuku ca kwa Lesa.”
Bushe Kuti Mwa-asuka Shani?
• Bushe abatumwa, Petro, Paulo, na bambi, bashimikishe shani ubunte?
• Mulandu nshi ififumamo ilyo tushimikila imbila nsuma fyafulila ukucila pa fyo twaishiba?
• Bushe ilembo lya mwaka wa 2009 lileti shani, kabili mulandu nshi muletontonkanishisha ukuti nalilinga sana?
[Amashiwi pe bula 19]
Ilembo lya mwaka ilya mu 2009 likalati: ‘Bileni sana imbila nsuma.’—Imil. 20:24.
[Icikope pe bula 17]
Baeluda ba mu Efese balishibe ifyo Paulo aleshimikila imbila nsuma ku ng’anda ne ng’anda
[Icikope pe bula 18]
Finshi fikafumamo nga muleshimikila sana imbila nsuma?