Nalimona Uko Abantu ba kwa Lesa Bafulilako mu Korea

Abashimika ili lyashi ni ba Milton Hamilton

“Tulemwishibisha ukuti ubuteko bwa calo ca Korea nabukaana ifipepala fyenu bamishonari ifya kwingililapo mu calo kabili batile tabalemufwaya muli cilya calo. . . . Pali uyu mulandu, tulemutuma ukuyabombela ku calo ca Japan pa nshita iinono.”

AYO e mashiwi ine no mwina mwandi twapokelele ukufuma ku Brooklyn, New York, U.S.A. ku kupwa kwa mwaka wa 1954. Ku kutampa kwa uyu wine mwaka, e lyo twapwile Isukulu lya Gileadi ku New York mwi kalasi lyalenga 23. Pa nshita twapokelele iyi kalata, twalebombela ku Indianapolis, mu Indiana.

Ine no mwina mwandi, Liz, (uwali kale Liz Semock), twali mwi kalasi limo ku sekondari. Mu 1948, twalyupene. Alitemenwe umulimo wa nshita yonse lelo aletiina ukufuma mu United States no kuyabombela ku calo cimbi. Cinshi calengele aluke?

Liz alisumine ukuya na ine mu kukumana kwa balefwaya ukusangwa kwi sukulu lya Gileadi. Uko kukumana kwaliko pa nshita ya kulongana kwa fyalo ifingi mu cibansa ca Yankee Stadium, ku New York, mu lusuba lwa mu 1953. Pa numa ya uko kukumana ukwatukoseleshe nga nshi, twalilembele amaformu ya kufwaya ukusangwa kwi sukulu lya Gileadi. Twalipapile ilyo batwitile ukusangwa kwi kalasi lyali no kukonkapo, ilyali no kutendeka mu February 1954.

Batutumine ku Korea, nangu ca kuti e lyo fye inkondo yaliko pa myaka itatu yapwile mu lusuba lwa mu 1953, kabili icalo cashele fye amapopa. Intanshi twaile ku Japan nga fintu batwebele muli kalata nandilepo pa muulu. Twafikile ku Japan mu January 1955 pa numa ya kwenda ne shitima lya pa menshi pa nshiku 20. Twaile pamo na bamishonari bambi 6. Aba na bo babatumine ku Korea. Ba Lloyd Barry, abali bakangalila ba musambo wa Japan pali yo nshita e batupokelele ne nshita ya 6 koloko ya lucelo. Bwangu bwangu twalimine no kuya ku ng’anda ya bamishonari ku Yokohama. Pali bulya bwine bushiku, twalile na mu kushimikila.

Twasuka Twaya ku Korea

Mu kuya kwa nshita twalipokele ifipepala fya kwingililapo mu calo ca Korea. Pa March 7, 1955, twalimine ne ndeke ukufuma pa cibansa ca ndeke ica Haneda International Airport mu Tokyo no kwenda ama-awala yatatu ukuya ku cibansa ca ndeke ica Yaodo ku Seoul. BaNte abena Korea ukucila pali 200 balishile mu kutupokelela kabili twalilukwishe ne filamba ku nsansa. Ilya nshita, mu calo ca Korea mwali fye baNte 1,000. Abengi abafuma ku fyalo fya basungu bamona kwati aba ku fyalo fya ku kabanga bonse balipalana kabili bacita fye fimo fine. Na ifwe bene e fyo twalemona. Lelo mu nshita fye inono twasangile ukuti te fyo caba. Abena Korea balikwata ululimi lwabo ne milembele yabo. E lyo kabili balipusanako na bena Kabanga bambi mu mipikile ya fya kulya, imimonekele, imifwalile, na mu fintu fimbi pamo nga imikuulile ya fikuulwa.

Ubwafya bwa kubalilapo twakwete bwa kusambilila ululimi. Iyo nshita takwali ifitabo umo twingasambilila icina Korea. Bwangu bwangu twaishilesanga ukuti teti ulande icina Korea ukubomfya fye imishimbwile ya ciNgeleshi. Nga ulefwaya ukwishiba ukushikimika bwino kano fye wasambilila ifilembo fya cina Korea.

Inshita shimo twalelufyanya. Ku ca kumwenako, umwina mwandi Liz aipwishe umwine wa ng’anda nga alikwata Baibolo. Umwine wa ng’anda alimuloleshe ninshi napapa, e lyo aingile mu ng’anda no kuyasenda akabokoshi ka macisa. Kanshi Liz alandile ati sungnyang (icipilibula macisa) mu nshita ya kusosa ati sungkyung, e kutila “Baibolo.”

Ilyo papitile imyeshi inono, batutumine ukuyaisula ing’anda ya bamishonari ku Pusan, umusumba wabela kuli bemba ku kapinda ka ku kulyo. Twalesonkela imiputule inono itatu umo twaleikala pamo na bankashi babili abo twalebomba na bo. Muli iyi miputule tamwali amenshi nangu ifimbusu fya kukumpa. Ubushiku e lyo amenshi yalefulako, kabili e lyo yalenina ukufika na pa muputule wa pa muulu. Kanshi twalekomboshanya ukucelela no kutapa amenshi. Twalebilausha amenshi nangu ukubikamo umuti pa kuti yasanguluke.

Kwali amafya na yambi. Amalaiti yali fye ayanono ica kuti twalefilwa ukubomfya mashini ya kuwasha ifya kufwala ne nshimbi ya kuciishilako. Akashila ka mu ng’anda e ko twapangile kicini, kabili twalebomfya icitofu cinono ica parafini. Bonse twalisambilile bwangu bwangu ifya kwipika ifya kulya pa bushiku umo umo ali no kwipika. Pa numa ya myaka itatu ukufuma apo twafikiile ku Korea, ine na Liz twaishilelwala ubulwele bwa kufimba amabu. Bamishonari abengi muli ilya myaka balelwalako ubu bulwele. Palipitile imyeshi iingi pa kuti tupole, kabili twalelwala na malwele yambi.

Ifyo Batwafwile Ukucimfya Amafya

Pa myaka iyapita 55, mu cofi ca ku Korea mwaliba intulubundi sana. Pa kati ka calo ne cofi balilesha ukulwilapo inkondo. Iyi ncende yabela ku kapinda ka ku kuso aka musumba wa Seoul, umusumba ukalamba uwa mu Korea, kabili paba amakilomita 55 ukufuma ku Seoul. Mu 1971, ba Frederick Franz balitutandalile ukufuma ku maofeshi yakalamba ku Brooklyn. Nalibashindike ukuya kuli co cifulo balesha ukulwilapo inkondo, kabili ici e cifulo cacingililwa sana pano isonde. Pa myaka iingi, abalashi ba cisaka ca United Nations balikumaninapo na beminishi ba buteko bwa North Korea no bwa South Korea.

Lelo kwena, tatuipoosa mu fikansa fya calo, kabili tatwaipoosa mu ficitika mu cofi ca ku Korea. (Yoh. 17:14) BaNte ukucila pali 13,000 mu Korea balikakwapo mu cifungo pa myaka ukucila pali 26,000 nga kuisansha pamo yonse. Babakakila pa mulandu wa kukaana ukulwako inkondo. (2 Kor. 10:3, 4) Bamunyinefwe bonse abalumendo balishiba ukuti bushiku bumo bakaba muli ubu bwafya, lelo tabatiina. Ca bulanda ukuti ubuteko bumona Abena Kristu nge fipondo, kabili “umulandu” babapeela wa kukaana ukuipoosa mu fikansa fya mitekele ya calo.

Mu 1944, mu nshita ya Nkondo ya Calo iya Bubili, na ine nalikeene ukwingila ubushilika e ico balinkakile imyaka ibili na hafu mu cifungo ca ku Lewisburg, ku Pennsylvania. Kanshi nangu ca kuti ifintu fyalikosa sana kuli bamunyinefwe abena Korea, nalishiba ifyo aba baNte bacaice bapitamo. Abengi balikosa pa kwishiba ukuti bamo pali ifwe bamishonari abalebombela mu Korea twalipitapo mu bwafya bumo bwine.—Esa. 2:4.

Twaba no Bwafya

Mu 1977, kwali umulandu waimine uwakumine na ifwe bene. Abalashi batile twalisongele abena Korea abacaice ukukaana ukwingila ubushilika no kulabomfya ifyanso. E ico ubuteko bwatile mishonari nga afuma mu calo, tabali na kumusuminisha ukubwela te mulandu ne fyo aleisa mu kucita. Ici cibindo caliko ukufuma mu 1977 ukufika na mu 1987. Atufuma mu Korea pali iyi nshita yonse, nga tabatusuminishe ukubwela. E ico, pali iyo myaka yonse tatwatalile atuya ku myesu mu kutandala.

Twalilanshenye imiku ne miku na balashi ba buteko no kubalondolwela ukuti apo ifwe tukonka Kristu, tatuipoosa mu fikansa fya mitekele ya calo. Mu kuya kwa nshita, balimwene ukuti balifililwe ukututiinya, e ico balifumishepo ico cibindo pa numa ya myaka 10. Muli yo myaka, bamishonari bamo bamo balifumine mu calo pa mulandu nalimo uwa kulwala, na pa milandu imbi, lelo fwe bengi twalikele, kabili caliweme ukuti tatwafumine mu calo.

Muli ba 1980, abaletulwisha batile abalashi ba Nte sha kwa Yehova balesambilisha abalumendo ukuti tabafwile ukwingila ubushilika. Ico calengele ubuteko buleita umulashi umo na umo no kumulubulwisha. Pa January 22, 1987, abalubulwisha imilandu basangile ukuti tatwali no mulandu. Ici calengele abantu beshibe ifishinka no kucilikila amafya ku ntanshi.

Lesa Apaala Umulimo Wesu

Pa mulandu wa kukanaipoosa mu fikansa fya mitekele ya calo, abaletulwisha balicililemo ukutulwisha. Ne co calengele ukuti ciletukosela ukusanga ukwa kulonganina ukulongana kukalamba. E ico baNte balikuulile Icikuulwa ca Kulonganinamo mu Pusan kabili e cali ica kubalilapo mu fyalo fya ku Kabanga. Nalikwete ishuko lya kulanda ilyashi lya kupeela ici cikuulwa pa April 5, 1976, kabili abantu 1,300 e basangilweko.

Ukutula mu 1950, abashilika abena America abengi balibatuma ukubombela ku Korea. Abengi nga babwelelamo balaya mu kuba Inte sha kwa Yehova. Balatutuminako amakalata mu nshita mu nshita, kabili tumona ukuti lishuko sana ukubaafwa ukwishiba Yehova.

Ku ca bulanda, pa September 26, 2006, umwina mwandi uwatemwikwa Liz alifwile. Ndamufuluka icine cine. Mu myaka 51 iyo abombele mu Korea, alesumina ukubomba umulimo uuli fye onse kabili taleilishanya iyo. Tatalile alandapo mu kulungatika nangu mu manshoko ukuti alefwaya ukubwelela ku America, icalo ico atile takatale afumamo!

Ncili momba pa Bethel mu Korea. Ulupwa lwa Bethel lwalikula. Ilyo twafikile bali fye abanono lelo ndakai bafikile ku mpendwa 250. Nalikwata ishuko lya kubomba muli Komiti ya Musambo iyangalila umulimo mu calo ca Korea iyabamo bamunyinefwe 7.

Ilyo twafikile, icalo ca Korea cali icipiina nga nshi, nomba ino nshita caba pa fyalo fya cuma sana. Mu Korea mwaba baNte ukucila pali 95,000, kabili mupepi na hafu balabombako bupainiya bwa nshita yonse nelyo ubwa kwafwilisha. Ifi fyonse fyaba pa milandu ntashishapo ukubombela Lesa mu Korea no kumona uko abantu bakwe balefulilako.

[Icikope pe bula 24]

Apa, e lyo twafikile mu Korea na bamishonari banensu

[Icikope pe bula 24, 25]

Apa, ninshi tulebombela mu Pusan

[Icikope pe bula 25]

Pano, ndi na Munyinefwe Franz mu 1971

[Icikope pe bula 26]

Apa, ndi na Liz ilyo talafwa

[Icikope pe bula 26]

Uyu e musambo wa mu Korea apo ncili mombela