Lefèvre d’Étaples ALEFWAYA ABANTU YAWEYAWE BESHIBE ICEBO CA KWA LESA

ILYO abekashi ba mu musumba wa Meaux uwabela mupepi na ku Paris bali mu calici pa mulungu ulucelo mu 1520, kwali icintu icabapapwishe. Balibabelengeele Amalandwe mu lulimi lwabo ulwa ciFrench mu nshita ya kubabelengela mu ciLatin.

Uwapilibwile aya Amalandwe ni Jacques Lefèvre d’Étaples (mu ciLatin balemba ati, Jacobus Faber Stapulensis). Ilyo papitile inshita, Lefèvre alembeele cibusa wakwe ukuti: “Ala kuti wapapa ukumona ifyo Lesa alelenga abantu yaweyawe mu ncende shimo ukwishiba Icebo cakwe.”

Pali ilya nshita, ba Katolika na balesambilisha ifya mapepo mu Paris, balibindile ukubomfya amaBaibolo ayashili ya mu ciLatin. Nomba cinshi calengele Lefèvre ukupilibwila Baibolo mu ciFrench? Kabili acitile shani pa kwafwa abantu yaweyawe ukumfwikisha Icebo ca kwa Lesa?

Ilyo Lefèvre ashilaba kapilibula, alelembulula ifitabo fimo ifilanda pa mano ya bantu e lyo na pa fya mapepo pa kuti fibe ifyo fyali pa kubala. Alimwene ukuti ifyebo ifingi ifyo balembele kale, mu kuya kwa nshita balifyalwileko ku balekopolola na balepilibula. Ilyo alefwailisha pa bupilibulo bwa mashiwi yaba mu fitabo fya kale, atendeke ukubelenga Baibolo iyo ba Katolika balebomfya sana iya Latin Vulgate.

Ifyo abelengele mu Malembo fyalengele aishiba ukuti “pa kuti umuntu akwate sana insansa . . . afwile ukwishiba ifyaba mu Cebo ca kwa Lesa.” Ici calengele Lefèvre aleke ukusambilila amano ya bantunse kabili atendeke ukupilibula Baibolo.

Mu 1509, Lefèvre alilembele icitabo pa fyo afwailishe mwi buuku lya Amalumbo,a ukubomfya amaBaibolo yalekanalekana 5, ukubikako fye na Vulgate iyo akwete. Lefèvre taali nga bantu abalesambilisha ifya mapepo pali ilya nshita pantu ena alefwaisha ukwishiba umo amalembo yalolele. Ifyo alecita pa kumfwikisha amalembo e fyo na bantu bambi abasambilila sana Baibolo batendeke ukubomfya.—Belengeni akabokoshi akaleti, “Ifyo Ifyebo Lefèvre Alembele Fyayafwile Martin Luther.”

Lefèvre alepepa ku Katolika ukufuma ku bwaice kabili aishibe ukutila aba mu calici kuti bayaluka mu fyo basuminamo nga ca kuti bashimapepo basambilisha bwino abantu yaweyawe Amalembo. Nomba bushe abantu yaweyawe bali no kulabelenga shani Baibolo apo yali fye mu ciLatin?

Lefèvre alefwaya abantu abengi bakwate Icebo ca kwa Lesa pantu alicitemenwe sana. Pa kucita ifi, mu June, mu 1523, alipilibwile no kusabankanya amabuuku yabili ayanono yanono aya Mbila Nsuma mu ciFrench. Apo aya amabuuku tayakosele umutengo, na bantu abalefilwa ukushita Baibolo, baleyashita.

Abantu yaweyawe balefwaisha sana ukulayabelenga. Abantu bonse balefwaisha sana ukubelenga amashiwi ya kwa Yesu mu lulimi lwabo, ica kuti amabuuku 1,200 ayo apulintile pa kubala yapwile fye mu myeshi iinono.

Mu mashiwi ya ntendekelo aya mabuuku ya Mbila Nsuma, Lefèvre alembele ukuti icalengele ayapilibwile mu ciFrench ni co alefwaya “abantu yaweyawe beshibe icine icaba mu Baibolo kwati fye ni filya fine abasambilila iciLatin bacishiba.” Nomba cinshi calengele Lefèvre alefwaisha ukwafwa abantu yaweyawe ukwishiba ifyo Baibolo ilanda?

Lefèvre alishibe ukuti bashimapepo ba mu Katolika balitendeke ukusambilisha ifya bufi na mano ya bantunse mu calici. (Marko 7:7; Abena Kolose 2:8) Na kabili alimwene ukuti inshita yalifikile iya kuti abantu mwi sonde “beshibe bwino bwino Imbila Nsuma pa kuti belababepa ku basambilisha ifisambilisho fya bufi.”

Lefèvre alefwaisha ukulanga ukuti abalekaanya ukupilibula Baibolo mu ciFrench balilubile. Alandile pa bumbimunda bwabo ati: “Bushe kuti basambilisha shani abantu ukulakonka ifyo Yesu alandile nga ca kuti tabafwaya abantu yaweyawe ukubelenga Imbila Nsuma ya kwa Lesa mu lulimi lwabo?”—Abena Roma 10:14.

Tapakokwele, abalesambilisha ifya mapepo pa University of Paris—the Sorbonne, balefwaya Lefèvre aleke umulimo wakwe. Mu August mu 1523, batile amaBaibolo ayapilibulwa e lyo ne fitabo ifilanda pali Baibolo ifyo bapilibula “fyaleonaula Icalici.” Imfumu ya ku France, Francis I, aikaana ukumucingilila, nga balimupeele umulandu wa kusuusha icalici.

Lefèvre talekele ukupilibula Baibolo pa mulandu fye wa kukansana ukwaliko. Mu 1524, pa numa ya kupwisha ukupilibula Amalembo ya ciGriki (ayo beta no kuti Icipingo Cipya), alitendeke ukupilibula ibuuku lya Amalumbo pa kuti abantu “balepepa amapepo ukufuma pa nshi ya mutima.”

Bwangu bwangu abalesambilisha ifya mapepo pa Sorbonne balitendeke ukupituluka mu fyo Lefèvre apilibwile. Pa numa balyocele amaBaibolo ya Amalembo ya ciGriki ayo apilibwile kabili batendeke ukulanda ukuti ifitabo fimbi ifyo alembele “fyaletungilila filya Luther alesuusha icalici.” Ilyo abalesambilisha ifya mapepo bamwitile ukuti aye aipokolole, aikele fye “tondolo” kabili alibutukiile ku Strasbourg. Ilyo aile kulya, alitwalilile ukupilibula Baibolo mu bumfisolo. Nangu ca kuti bamo batila filya acitile fyalangile ukuti ali ni camwenso, aishibe ukuti filya acitile e fyo alingile ukucita ku bantu abashacindika “bamargariti” ababa muli Baibolo, e kutila icuma icaba mu Cebo ca kwa Lesa Baibolo.—Mateo 7:6.

Ilyo papitile umwaka umo ukutula apo Lefèvre afyukiile, Imfumu Francis I yalimusalile ukulaisambilishishako umwana waiko Charles uwali fye ne myaka 4. Uyu umulimo walengele akwate inshita ya kupwisha ukupilibula Baibolo. Mu 1530, Imfumu Charles Vb yalisuminishe ukuti bapulinte Baibolo yonse, kabili baipulintile mu musumba wa Antwerp, uwaba ku nse ya calo ca France.

Lefèvre alefwaisha ukuti aba mu calici bakaleke ukukonka intambi sha bantu no kutendeka ukukonka ifyo Amalembo yalanda na kabili. Aishibe ukuti “Umwina Kristu onse alikwata insambu no mulimo wa kubelenga no kusambilila ifyaba muli Baibolo.” Ici e calengele alebombesha sana pa kuti abantu bonse bakwate Baibolo. Nangu ca kuti filya alefwaya ukuti aba mu calici baaluke tafyacitike, alyafwile abantu yaweyawe abengi ukwishiba Icebo ca kwa Lesa.