Ifyebo Ififumine mu Mpapulo Shili mu Katabo ka Mikalile no Mulimo Tubomba
AUGUST 3-9
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUFUMA 13-14
“Iminineni Ndi no Kumona Ifyo Yehova Alamupususha”
Mose Ali Ne Citetekelo
Mose afwile taishibe ukuti Lesa aali no kwakanya amenshi pali Bemba Wakashika pa kuti abena Israele baabuke. Lelo nangu cibe ifyo, alicetekele ukuti Lesa ali no kucitapo fimo pa kuti apusushe ababomfi bakwe. Na kabili Mose alefwaya ukuti abena Israele banankwe na bo bakwate icitetekelo. Baibolo itila: “Mose asosele ku bantu ati: ‘Mwitiina. Iminineni ndi no kumona ifyo Yehova alamupususha lelo.’” (Ukufuma 14:13) Bushe Mose alyafwile abena Israele banankwe ukukwata icitetekelo cakosa? Ee, pantu ukulosha ku bena Israele bonse, Baibolo itila: “Citetekelo calengele bapite pali Bemba Wakashika kwati ni pa mushili uwauma.” (AbaHebere 11:29) Kanshi kuti twatila, abena Israele fye bonse balinonkelemo mu kucetekela Yehova.
Wa Maka Yonse Lelo Alalangulukilako Abantu
13 Belengeni Ukufuma 14:19-22. Elenganyeni ukuti muli pa kati, uku lubali kuli abashilika ba kwa Farao, e lyo ku lubali lumbi kuli Bemba Wakashika. Lyena Lesa acitapo fimo. Intumba ye kumbi yaselela ku numa, yacilikila abena Egupti kabili yalenga baba mu mfifi. Lelo ibumba lyenu lyena lili mu lubuuto sana! Lyena mwamona Mose atambulwila ukuboko pali bemba, e lyo umwela uwakosa uwa ku kabanga walekanya bemba pa kati. Imwe no lupwa lwenu, ifitekwa, na bantu bonse mwalaenda pa nshi ya bemba. Bwangu bwangu mwamona fimo ifyaibela. Pa nshi ya bemba tapali amatipa; pali fye apauma ica kuti mwalaenda fye ukwabula ubwafya nangu bumo. Pa mulandu wa kuti napoma, na bashileendesha bonse baenda fye bwino mpaka bafika na bushilya bwa bemba.
Mwikatala Amulaba Yehova
Ilyo abena Egupti balelwishanya na maceleta yabo ayaonaike, abena Israele bonse basukile batuntukila na kwi shilya lya bemba. Nomba Mose atambike ukuboko kwakwe pali Bemba Wakashika. E lyo Yehova alekele amenshi ayaiminine ku mbali shonse shibili ukubwela. Amenshi ayengi nga nshi yalipuminkene kabili Farao na bashilika bakwe balinwena. Tapali nangu umo pali balya balwani uwapuswike. Abena Israele balilubwike!—Ukufu. 14:26-28; Amalu. 136:13-15.
Aba mu fyalo fyali mupepi balyumfwileko ili lyashi kabili ukufuma iyo nshita ukuya na ku ntanshi baletiina. (Ukufu. 15:14-16) Ilyo papitile imyaka 40, Rahabu uwaleikala mu Yeriko aebele abena Israele babili ati: “Tulemutiina, pantu twalyumfwa ifyo Yehova akamishe amenshi ya muli Bemba Wakashika pa ntanshi yenu ilyo mwafumine mu Egupti.” (Yosh. 2:9, 10) Kanshi na bantu ba mu fyalo fya cisenshi tabalabile ifyo Yehova alubwile abantu bakwe. E ico abena Israele bena abo cacitikile, tabalingile ukulaba nangu panono.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-1-E ibu. 1117
Umusebo Uukalamba, Umusebo
Ukutula fye na kale, imisebo iikalamba e lyo ne misebo iinono ukubikako fye ne nshila isho aba makwebo balebomfya, shalikatenye imisumba na mabufumu mu Palestine. (Impe. 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yosh. 2:22; Abapi. 21:19; 1 Sam. 6:9, 12; 13:17, 18) Cimoneka ukuti umusebo uo balebomfya sana, wafumine ku Egupti wapita mu misumba ya baPelishiti pamo nga Gasa na Ashkelone kabili walikoneke walola na ku Megido. Uyu musebo walipitilile waya na ku musumba wa Hasore uwali ku kupinda ka ku kuso aka Bemba wa Galili kabili wailefika na ku Damaseke. Nga muleya ku Calo ca Bulayo ukufuma mu Egupti uyu umusebo uwapitile mu calo ca baPelishiti e waipipe. Lelo Yehova atungulwile abena Israele ku nshila imbi pa kuti bekatiina abaPelishiti nga babasansa.—Ukufu. 13:17.
it-1-E ibu. 782 amapara. 2-3
Ukufuma
Ni pesa apo Lesa apatukenye Bemba wa Kashika pa kuti abena Israele babuuke?
Ilyo bafumine ku Sukote no kuya ku Etamu “ku mpela ya matololo,” Lesa aebele Mose ukuti “baluluke no kupanga inkambi . . . mupepi na Pihahirote . . . mu lulamba lwa bemba.” Ici calengele Farao atontonkanye ukuti abena Israele “nabafulungana bale-endauka fye.” (Ukufu. 13:20; 14:1-3) Abasambilila bamo balanda ukuti inshila ya ku el Haj nga eyaweme ukubomfya, batila ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti ‘ukwaluluka’ talipilibula fye ukuti “ukupasuka” nelyo “ukufuma mu nshila,” lelo lilosha na ku kubwelela uko ufumine na ku kubomfya inshila imbi. Balandile no kuti ilyo abena Israele bafikile ku lutwe lwa Bemba wa Kashika lwa ku kapinda ka ku kuso, balibwelulwike no kuya ku kabanga ka mpili sha Jebel ʽAtaqah. Ishi mpili shali ku masamba ya Bemba wa Kashika. Kanshi ifi abena Israele bali abengi, nga tacabangukile ukufulumukila ku kapinda ka ku kuso kabili ku lubali lumbi na ko kwali bemba, nayo nga yalibacilikiile.
Ifi fine e fyo na baYuda mu nshita ya batumwa baishibe. Nomba icacindamisha ca kuti ifi fine e fyo na Baibolo ilanda, nangu ca kuti abasambilila abengi balakaana. (Ukufu. 14:9-16) Cimoneka ukuti apo abena Israele bayabukiile bemba palilepeleko ukufuma ku lutwe lwa Bemba wa Kashika. Apa bayabukiile cali no kukosela abashilika ba kwa Farao ukushinguluka bemba no kubasangila ku lubali lumbi ulwa bemba.—Ukufu. 14:22, 23.
w07 12/15 amabu. 18-20 amapara. 13-16
“Iminineni ndi, no Kumono Kupususha kwa kwa Yehova”
9 Inshila iipi iyo abena Israele bengapita ya kukonka Bemba wa Mediterranean no kuyapita mu calo ca baPelishiti. Lelo abaPelishiti balwani ba bena Israele. E co nalimo pa kucingilila abantu bakwe ku balwani, Yehova atungulula abena Israele ku nshila iyapita mu matololo ayaba mupepi na Bemba Wakashika. Nangu cingati abafumine mu Egupti bali ibumba ilikalamba, baleenda fye mu muyano. Baibolo itila: “Abana ba kwa Israele baninine abaipangasha [“mu mabumba mabumba kwati bashilika,” NW] ukufuma mu calo ca Egupti.”—Ukufuma 13:17, 18.
‘Moneni Ukupususha kwa kwa Yehova’
10 Lyena, Yehova aeba abena Israele ukucita icintu icabapapusha. Yehova aeba Mose ukuti: “Eba abana ba kwa Israele ukuti babwele no kucite nkambi ku cinso ca Pihahirote pa kati ka Migidole na bemba, ku cinso ca Baali-sefone.” Ilyo ili bumba likalamba lyakonka ifyo Yehova alyeba ukucita, lyafika mu mpanga iyaba pa kati ka mpili e lyo ku ntanshi kuli Bemba Wakashika. Camoneka kwati tapali uko abena Israele bengalola. Lelo, Yehova naishiba ifyo alecita. Aeba Mose ukuti: “Ndetalamiko mutima wa kwa Farao, no kuleka asupile ku numa yabo; e lyo nkaimweno bukata muli Farao, na mu mulalo wakwe onse, na bena Egupti bakeshibo kuti nine Yehova.”—Ukufuma 14:1-4.
11 Ilyo Farao amona ukuti alufyanya ukusuminisha abena Israele ukufuma mu Egupti, abakonka pamo na maceleta ya nkondo 600. Ilyo abena Israele bamona abashilika abena Egupti baleisa, batiina icibi kabili balilila kuli Mose abati: “Bushe ni pa mulandu wa kubule nshishi mu Egupti, e co mwatuletela ku kufwila mu matololo?” Mose nashininkisha ukuti Yehova alabapususha, e co aeba abantu ukuti: “Mwitiina, iminineni ndi, no kumono kupususha kwa kwa Yehova, uko alecita kuli imwe lelo. . . . Yehova alemulwila, na imwe mutalale.”—Ukufuma 14:5-14.
12 Nga filya fine Mose alandile ukuti Yehova umwine alelwila abena Israele, apo pene bamalaika ba kwa Yehova bacingilila abena Israele. Mu cipesha amano, malaika wa kwa Yehova asesesha ku numa ya bena Israele intumba ye kumbi ililebatungulula. Ili kumbi limo line lyalenga ku bena Egupti kube imfifi e lyo ku bena Israele kwena kwaba ulubuuto. (Ukufuma 13:21, 22; 14:19, 20) Mose nomba atambulula ukuboko kwakwe nga fintu Lesa amweba. Baibolo yatwalilila ukusosa ukuti: “Kabili Yehova aenseshe bemba ku mwela uwakosa wa ku kabanga ubushiku bonse, . . . Na bana ba kwa Israele baingile mu kati ka bemba apauma; na menshi yali kuli bene icibumba ku kulyo na ku kuso.” Abena Egupti batwalilila fye ukukonka abena Israele, lelo Yehova ali na bantu bakwe. Afulunganya abena Egupti, kabili aeba Mose ati: “Tambiko kuboko kobe pali bemba, no kuleka amenshi yabwelele pa bena Egupti, pa maceleta yabo, na pa ba pali bakabalwe babo.” Awe abashilika ba kwa Farao baonaulwa nakalya nakalya ica kuti tapali nangu umo uwapusuka!—Ukufuma 14:21-28; Amalumbo 136:15.
Ifyo Tulesambilila ku fyo Yehova Apuswishe Abena Israele
13 Bushe abena Israele bacitile shani ilyo Yehova abapuswishe mu cipesha amano? Ilyo line fye Mose na bena Israele bonse baimbile ulwimbo ulwa kulumbanya Yehova! Baimbile ukuti: “Ndeimbila Yehova, ico napulama apakalamba. . . . Yehova akabe mfumu umuyayaya umuyayaya!” (Ukufuma 15:1, 18) Ico babalilepo ukucita, kulumbanya Lesa. Ici cilelanga ukuti bonse baliimwenene na menso ukuti Yehova e mulopwe uwa maka yonse.
14 Finshi tusambililako kuli ifi fyacitike? Fitusansamusha shani, kabili lisubilo nshi filenga ukuti tukwate? Fitusambilisha ukuti Yehova alikwata amaka ya kupwisha amesho ayali yonse ayo abantu bakwe bengalapitamo. Kuti apwisha ubwafya ubuli bonse ubwingabaponena. Lintu Yehova alengele umwela ukalamba uwa ku kabanga ukupuupa, Bemba Wakashika tacilikile abena Israele ukupita. Bayabwike apauma kabili Yehova alengele ulya wine Bemba Wakashika ukuba inshishi ya bashilika ba kwa Farao. Nga tuletontonkanya pali ifi, tukalanda nga filya fyalandile uwaimbile amalumbo ukuti: “Yehova aba na ine; nshakatiine. Umuntu kuti ancita nshi?” (Amalumbo 118:6) Na kabili amashiwi ya kwa Paulo ayaba pa Abena Roma 8:31 yalatusansamusha, yatila: “Lesa nga ali kuli ifwe, nani engatulwisha?” Aya mashiwi yapuutwamo yalalenga twaba ne citetekelo icakosa! Yalalenga twaba ne subilo pantu yalapwisha umwenso no kutwishika ukuli konse. Kanshi ilembo lya mwaka wa 2008 nalilinga sana, pantu lileti: “Iminineni ndi, no kumono kupususha kwa kwa Yehova”!—Ukufuma 14:13.
15 Finshi fimbi ifyo twingasambilila ku kulubulwa kwa bena Israele ukufuma mu Egupti? Tulesambililako ukuti tufwile ukulaumfwila fyonse ifyo Yehova atweba ukucita. Abena Israele balyumfwilile no kucita fyonse ifyo Lesa abebele pa fyo bali no kupekanya Ica Kucilila. Balyumfwilile ilyo babebele ukukanafuma mu mayanda yabo ubushiku pa Nisani 14. Na lintu bafumine mu Egupti, bali mu mabumba mabumba kwati bashilika. (Ukufuma 13:18) Nacicindama sana muno nshiku ukuti tulekonka ubutungulushi bwa “musha wa cishinka kabili uwashilimuka”! (Mateo 24:45) Tufwile ukubikako sana amano ukumfwila icebo ca kwa Lesa icitila: “Ilyo mwapaatukila ku kwa kulyo nangu ku kwa kuso, amatwi yenu yakomfwe cebo cafuma ku numa yenu, icileti, Iyi e nshila, e mo mwende.” (Esaya 30:21) Ilyo ubucushi bukalamba bukaba mupepi no kutendeka, bafwile bakatweba na fimbi ifya kucita. Pa kucingililwa muli shilya nshiku shayafya kano tukaleba pamo na babomfi ba cishinka aba kwa Yehova.
16 Ibukisheni no kuti Yehova atungulwile abena Israele ku mpanga iyali pa kati ka mpili e lyo ku ntanshi kwali Bemba Wakashika, uko camoneke kwati tabakwete kwa kulola. Abena Israele bamwene kwati uko Yehova abatungulwile takwali bwino. Lelo Yehova alishibe ifyo alecita, kabili fyonse fyalyendele fye bwino, ishina lyakwe lyalicindikwe e lyo na bantu bakwe balipuswike. Na muno nshiku mwine, nalimo te kuti twishibe bwino bwino ico ifintu fimo mu kuteyanya kwa kwa Lesa ficitilwa mu nshila iyo tushenekela, lelo tufwile ukulakonka ifyo Yehova atweba ukucita ukupitila mu musha wakwe uwa cishinka. Limo kuti camoneka kwati abalwani besu baletunguluka mu fyo balecita. Apo tatwapwililika, te kuti twishibe fyonse ifibimbilwemo. Na lyo line, Yehova alikwata amaka ya kwalula ifintu pa nshita yakwe iyalinga, nga filya fine acitile ku bena Israele.—Amapinda 3:5.
Cetekeleni Yehova
17 Abena Israele bafwile balicetekele sana Lesa ilyo baletontonkanya pali ilya ntumba ye kumbi iyalebatungulula akasuba na pa ntumba ya mulilo iyalebatungulula ubushiku! Ilya ntumba yali bushininkisho bwa kuti “malaika wa kwa Lesa” e walebatungulula. (Ukufuma 13:21, 22; 14:19) Muno nshiku, twalicetekela ukuti Yehova aba na bantu bakwe, alabatungulula, alabacingilila, kabili alabapususha. Twalicetekela ubulayo bwa kuti: “[Yehova] takashe aba cishinka bakwe. Bakacingililwa umuyayaya.” (Amalumbo 37:28, NW) Natuleibukisha ukuti bamalaika ba maka balatungilila ababomfi ba kwa Lesa muno nshiku. Apo bamalaika balatutungilila, kuti ‘twaiminina ndi no kumona ukupususha kwa kwa Yehova.’—Ukufuma 14:13.
18 Cinshi cikatwafwa “ukwiminina ndi” mu cine? Kufwala ifya bulwi fya kwa Lesa ifyo Paulo alondolola muli kalata alembeele abena Efese. Moneni ukuti Paulo aletukoselesha ‘ukufwala ifya bulwi fyakumanina ifya kwa Lesa.’ Bushe twalifwala ifya bulwi fya kwa Lesa ifyakumanina? Uyu mwaka uleisa, cikawama sana ukuiceceta pa kuti ifwe umo umo tukamone nga twalifwala bwino bwino ifya bulwi fya kwa Lesa fyonse. Umulwani wesu Satana Kaseebanya alishiba ubwafya ubo ifwe umo umo twakwata ubwingalenga twabembukila Lesa, kabili afwaya ukutulufya pa nshita iyo tushileenekela nelyo ukwingilila kuli ubo bwine bwafya pa kutuwisha. ‘Tulashomboka’ ne mipashi yabipa. Na lyo line, ku maka ya kwa Yehova kuti twacimfya!—Abena Efese 6:11-18; Amapinda 27:11.
19 Yesu aebele abasambi bakwe ukuti: “Mu kushipikisha kwenu e mo mukabakile myeo yenu.” (Luka 21:19) Shi na ifwe natube pa bantu abashipikisha amafya yonse ayo bapitamo pa kuti, pa mulandu wa cikuuku ca kwa Lesa, ‘tukeminine ndi no kumono kupususha kwa kwa Yehova.’
AUGUST 10-16
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUFUMA 15-16
“Lumbanyeni Yehova mu Nyimbo”
Mulandu Nshi Uwakutiinina Lesa wa Cine Nomba?
11 Ukonaula kwa kwa Yehova ukwa fita fya Egupti kwalimusansabike mu menso ya bakapepa bakwe kabili kwalengele ishina lyakwe ukwishibikwa mu kusaalala. (Yoshua 2:9, 10; 4:23, 24) Ee, ishina lyakwe lyalisumbwilwe pa muulu wa balesa ba mu Egupti, ababulwa amaka, aba bufi, abashininkishe ukukanaba na maka ya kupokolola bakapepa babo. Ukucetekela mu milungu yabo na mu muntu umwina kufwa na mu maka ya fita kwatungulwile ku kulengwe nsoni ukwabipisha. (Ilumbo 146:3) E mulandu wine abena Israele baseshiwilwe ukwimba amalumbo ayabelebeshe akatiina kabo akalinga aka kuli Lesa wa mweo, uyo mu bukose apususha abantu bakwe!
w95 10/15 amabu. 11-12 amapara. 15-16
Mulandu Nshi Uwa Kutiinina Lesa wa Cine Nomba?
15 Atwiminina mu kucingililwa ku mbali ya kwa Mose, mu kushininkisha nga twaliseshiwe ukwimba ati: “Pa milungu pali uyani uwaba nga imwe, mwe Yehova? N’ ani uwaba nga imwe, umukankaala ku mushilo, uwa kutiinwa ku milimo ya lulumbi, uucite fipesha amano.” (Ukufuma 15:11) Ukuyumfwa kwa ku mutima ukwa musango yo kwalibwekeshiwepo ukupulinkane myanda ya myaka yonse ukutula ilya inshita. Mwi buuku lya kulekelesha ilya Baibolo, umutumwa Yohane alondolola ibumba lya babomfi ba kwa Lesa aba busumino abasubwa ukuti: “Baleimba no lwimbo lwa kwa Mose umusha wa kwa Lesa, no lwimboo lwa Mwana wa mpaanga.” Lwimbo nshi ulu ulwa lulumbi? “Ikalamba kabili yapesha amano imilimo yenu, mwe Shikulu Lesa wa maka yonse. Yalilungama kabili ya cine imibele yenu, mwe Mfumu ya muyayaya. N’ ani uushakatiine ishina lyenu, mwe Shaikulu, no kulicindika, ico ni ‘mwe mweka uwa mushilo.”—Ukusokolola 15:2-4.
16 Na lelo line kwaliba bakapepa abatesekesha te milimo fye iyawamisha iya kwa Lesa lelo ne fipoope fyakwe. Abantu ukufuma mu nko shonse balilubulwa lwa ku mupahi, ukupaatulwako ukufuma kuli ici calo cakowela pantu balishiba kabili balabomfya ifipoope fyalungama ifya kwa Lesa. Cila mwaka, imyanda ya makana balafyuka kuli ici calo cabotelela ku kwikala no kuteyanya kwasanguluka, ukwatambalala ukwabakapepa ba kwa Yehova. Mu kwangufyanya, pa numa ya mapingushi yabilima aya kwa Lesa pa kupepa kwa bufi ne micitile ya fintu iibifi iya shala bakekala kuli pe nape ku calo cipya ica bulungami.
it-2-E ibu. 454 para. 1
Inyimbo
Amabumba ya bakemba mu Israele baleimba inyimbo sha kwankulana, e kutila ibumba limo lileimba amashiwi yamo e lyo limbi lileyankula nelyo umuntu umo aleimba e lyo ibumba lya bakemba lilepokelela. Na Baibolo itila pa kwimba “baleankulana.” (Ukufu. 15:21; 1 Sam. 18:6, 7) Ifyo inyimbo shimo shalembwa mwi buuku lya Amalumbo pamo nga Amalumbo 136, filanga fye ukuti e fyo balecita pa kwimba. Na kabili ifyo balondolola amabumba yabili ayakalamba ayaleimba inyimbo sha kutootela mu nshiku sha kwa Nehemia ne fyo baimbile ilyo balepeela ifibumba fya Yerusalemu, filanga ukuti nabo baleyankulana pa kwimba.—Nehe. 12:31, 38, 40-42.
it-2-E ibu. 698
Kasesema Mwanakashi
Miriamu e o Baibolo yabalilapo ukwita ukuti kasesema mwanakashi. Cimoneka ukuti Lesa alelandila muli Miriamu, nalimo ukupitila mu nyimbo. (Ukufu. 15:20, 21) E mulandu wine Miriamu na Aarone baebele Mose abati: “Bushe [Yehova] talandila na muli ifwe?” (Impe. 12:2) Na kasesema Mika alilandilepo ukuti Yehova e watumine “Mose, Aarone, na Miriamu” ukulanda na bena Israele ilyo balefuma mu Egupti. (Mika 6:4) Nangu ca kuti Lesa alebomfya Miriamu ukulanda ifyo alefwaya, bucibusa bwakwe na Lesa tabwalingene na bucibusa Mose ndume yakwe akwete na Lesa. Ilyo aituntumbile, Lesa alimukandile.—Impe. 12:1-15.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Bushe Kuti Mwa-asuka Ifi Fipusho?
Mulandu nshi Lesa asalilepo ukupeela abena Israele inkwale ilyo bali mu matololo?
Ilyo abena Israele bafumine mu Egupti, pa miku ibili, Lesa abapeele inkwale ishingi nga nshi ukuti balye.—Ukufuma 16:13; Impendwa 11:31.
Inkwale fyuni ifyalepa amasentimita 18 kabili fifina amagramu 100. Inkwale shisandila sana ku masamba ya Asia na ku Bulaya. Mu nshita ya mpepo, ifi fyuni fyatemwa ukuya ku North Africa na ku Arabia, kabili fipita mu lulamba lwabela ku kabanga ka Bemba ya Mediterranean na mu mpanga ya Sinai.
Icitabo ca The New Westminster Dictionary of the Bible, catila inkwale “shilapupuka bwangu kabili shipupukila pamo, e lyo shilola ukuleya umwela; lelo umwela nga wayaluka, nelyo nga shanaka, shonse fye shilapona pa nshi, kabili tashikwata na maka ya kupupuka.” Pa kuti shime na kabili palapita ubushiku bumo nelyo shibili, ne ci cilenga abantu baleshipaya sana. Ku kutampa kwa ba 1900, cila mwaka icalo ca Egypt caleshitisha inkwale 3,000,000 ku fyalo fimbi.
Imiku yonse ibili abena Israele babapeele inkwale yali ni pa kati ka April na May. Nangu cingati inkwale lyonse shalepita mu mpanga ya Sinai pali iyi nshita, Yehova e ‘waimishe umwela’ uwalengele ukuti shiponene mu nkambi ya bena Israele.—Impendwa 11:31.
Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Lintu fye abena Israele babalubwile mu Egupti, batendeke ukung’winta pa fya kulya. E co Yehova abapeele mana. (Ukufuma 12:17, 18; 16:1-5) Lyena Mose aebele Aarone ukuti: “Buula mulongwe umo, bikamo na Mana umwisulo wa lupe, no kumubika ku cinso ca kwa Yehova, ku kubakililwa ku nkulo shenu.” Ici calembwa citila: “Ifyo Yehova aebele Mose, e fyo Aarone amubikile ku cinso ca Cishimiko [umo balesungila ifintu ifyacindama], ku kubakililwa.” (Ukufuma 16:33, 34) Lilya line Aarone alibulile umulongwe no kubikamo mana, lelo taubikile ku cinso ca Cishimiko mpaka Mose apwile ukupanga Icipao no kubikamo ifipapatu fya mabwe.
AUGUST 17-23
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUFUMA 17-18
“Abaume Abafuuka Balasambilisha Kabili Balapeelako Bambi Imilimo”
Mose Ali No Kutemwa
Mose alilangile ukutemwa na ku bena Israele banankwe. Abena Israele balishibe ukuti Yehova alebomfya Mose ukutungulula abantu bakwe, kanshi e o baleeba amafya yonse ayo balekwata. Baibolo itila: “Abantu baleisa kuli Mose ukufuma ulucelo ukufika icungulo.” (Ukufuma 18:13-16) Elenganyeni ifyo Mose alenaka ukukutika ku mafya ya bena Israele pa nshita iitali! Lelo apo Mose alitemenwe abantu, ali uwa nsansa ukubafwa.
Ukutetekela Bambi Kulakabilwa pa Kuba ne Nsansa
Aba e baume balangishe imibele ya bukapepa imo pa ntanshi ya kubasonta ku milimo yalekabila ukutetekelwa. Bali nabailanga abene ukuti baletiina Lesa; balikwete akatiina kuli Kabumba kabili baletiina ukumufulwisha. Calimoneke fye apabuuta kuli bonse ukuti aba baume balebombesha ukwikala umwabela ifipimo fya kwa Lesa. Balipatile ukumana, icalelangilila ubukose mu mibele ubwali no kubaafwa ukukanaba incenjeshi pa mulandu wa maka bapeelwe. Tabali na kubomfya ukutetekela batetekelwe bubi bubi pa kuti bainonshe abene nelyo balupwa nelyo ifibusa.
Bumpomfu Butungulula Abatambalala
Mose na o ali uwafuuka kabili uwaicefya. Lintu atendeke ukunaka pa mulandu wa kukalulula amafya ya bambi, shifyala, Yetro, amwebele icingapwisha ubu bwafya: Ukupeelako imilimo abaume bambi abafikapo. Pa kwishiba ukupelebela kwakwe, Mose pa kubomfya amano apokelele iyi mitubululo. (Ukufuma 18:17-26; Impendwa 12:3) Umuntu uwafuuka tashimunuka ukupeelako bambi imilimo, kabili tatiina ukuti amaka ya butungulushi yalacepa nga apeelako bambi abafikapo imilimo yalinga. (Impendwa 11:16, 17, 26-29) Lelo, afwaisha ukubaafwa ukulunduluka lwa ku mupashi. (1 Timote 4:15) Bushe te fyo cifwile ukuba na kuli ifwe?
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
‘Amaboko Yenu Yetompoka’
14 Aarone na Huri balikatilile amaboko ya kwa Mose lintu kwali ubulwi. Na ifwe muno nshiku kuti twacita fimo pa kwafwa aba bwananyina mu nshila ishalekanalekana. Kuti twayafwako abakalamba, abalwalilila, abo bakaanya kuli balupwa ukubombela Yehova, abatalalilwa nelyo abo lupwa wabo afwa. Na kabili kuti twayafwa abacaice abo bapatikisha ukucita ifyabipa nelyo ukukwata ifintu ifingi ifya muli cino calo. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Mulebika amano ku ba bwananyina ilyo muli pa Ng’anda ya Bufumu, ilyo mulebila imbila nsuma nabo, lintu muleliila pamo ifya kulya nelyo ilyo mulelanshanya nabo pa foni.
it-1-E ibu. 406
Amabuuku ya mu Baibolo
Ifyo Mose alembele ni Lesa walemweba ukulemba, kabili filafwa abantu ukwishiba ifyo balingile ukupepa Lesa ukulingana ne fyo afwaya. Kanshi ukwabula no kutwishika ifyo alembele filingile ukuba mu Baibolo. Mose taitendekeleko fye ukuya mu kutungulula abena Israele, na kuba pa kubala alikeene ilyo bamwebele ukubomba uyu mulimo. (Ukufu. 3:10, 11; 4:10-14) Lelo Lesa e watumine Mose no kumupeela amaka ya kucita ifipesha mano ica kuti na bashimapepo ba finjelengwe aba kwa Farao basukile basumina ukuti Lesa e walelenga ukuti Mose alecita ifipesha mano. (Ukufu. 4:1-9; 8:16-19) Kanshi Mose tapangile fye kale ukuti akesaba kalemba kabili uwa kulanda ku cintubwingi. Mose alekonka amafunde ya kwa Lesa kabili umupashi wa mushilo walemwafwa, na kuba umupashi wa mushilo walemwafwa ukulanda e lyo pa numa walemwafwa ukulemba amabuuku yamo aya mu Baibolo.—Ukufu. 17:14.
AUGUST 24-30
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUFUMA 19-20
“Ifyo Amafunde Ikumi Yamukuma”
w89 11/15 ibu. 5 para. 6
Cinshi Amafunde Ikumi Yapilibula Kuli Iwe?
Amafunde ya kubalilapo yane yebekesha icishingamo cesu ukulola kuli Yehova. (Ilya Kubalilapo) Ni Lesa uufwaisha ukuipeelesha kwapaatulwa. (Mateo 4:10) (Ilyalenga Bubili) Takuli kapepa wakwe uufwile ukubomfya ifipasho. (1 Yohane 5:21) (Ilyalenga Butatu) Ukubomfya kwesu ukwe shina lya kwa Lesa kufwile ukuba ukwalinga no kucindikwa, te mu kubulwo mucinshi. (Yohane 17:26; Abena Roma 10:13) (Ilyalenga Bune) Ubumi bwesu bonse bulingile ukushinguluka imilandu yashila. Ici cilatwafwilisha ukutusha, nelyo ‘ukusunga isabata,’ ukufuma ku nshila ya kuilungamika.—AbaHebere 4:9, 10
w89 11/15 ibu. 6 amapara. 2-3
Cinshi Amafunde Ikumi Yapilibula Kuli Iwe?
(Ilyalenga Busano) Icumfwila ca bana ku bafyashi babo cilatwalilila ukubomba nge libwe lya pa cifutu ku kwikatana kwa lupwa, ukuletela cena amapaalo ya kwa Yehova. Kabili we subilo lya kusungusha ili “funde lya ntanshi ilyaba ne cilayo” litambika! Talyaba fye “ukuti kuwame kuli iwe” lelo na kabili ukuti “ube wa nshiku ishingi pano nse.” (Abena Efese 6:1-3) Nomba ukuti tuleikala mu “nshiku sha kulekelesha” isha iyi micitile ibifi iilipo, icumfwila ca musango yo ica bukapepa citambika abacaice icilolelo ca kukanafwa.—2 Timote 3:1; Yohane 11:26.
Ukutemwa kwa mwina mupalamano wesu kukatucincintila ukufuma ku kulenga wene ukucenwa ukupitila mu ncitilo shibifi isha musango yo pamo nga (Ilyalenga Mutanda) ukwipaya, (Ilyalenga Cinelubali) ubucende, (Ilyalenga Cinekonsekonse) ukwiba, na (Ilyalenga Pabula) ukucitila ubunte bwa bufi. (1 Yohane 3:10-12; AbaHebere 13:4; Abena Efese 4:28; Mateo 5:37; Amapinda 6:16-19) Lelo ni shani pa lwa nkuntu shesu? Ifunde (Ilyalenga Ikumi), lilwisha ulunkumbwa, ukutucinkulako ukuti Yehova afwaya inkuntu shesu lyonse ukuba ishalungama mu menso yakwe.—Amapinda 21:2.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
it-2-E ibu. 687 amapara. 1-2
Shimapepo
Bushimapepo bwa Bena Kristu. Yehova alilaile abena Israele ukuti nga basunga icipangano bapangene nankwe bali no kuba “ubufumu . . . ubwa bashimapepo kabili uluko . . . ulwa mushilo.” (Ukufu. 19:6) Kanshi bushimapepo bwa kwa Aarone bwali no kutwalilila ukufikila bushimapepo ubwacilapo bwafika. (Heb. 8:4, 5) Na kabili bwali no kutwalilila ukufikila icipangano ce Funde caleka ukubomba ne cipangano cipya catendeka ukubomba. (Heb. 7:11-14; 8:6, 7, 13) Pa kubala abena Israele e bali fye no kuba bashimapepo ba kwa Yehova mu Bufumu bwakwe, nomba mu kupita kwa nshita, Lesa alisuminishe na bena Fyalo ukuba bashimapepo.—Imil. 10:34, 35; 15:14; Rom. 10:21.
BaYuda fye abashelepo e bapokelele Kristu. Ici calengele ukuti mu luko lwa bena Israele mufilwe ukufuma bashimapepo bene bene aba bufumu kabili aba luko lwa mushilo. (Rom. 11:7, 20) Pa mulandu wa kuti abena Israele tabali na cishinka kuli Lesa, alibasokele libela ukubomfya kasesema Hosea ukuti: “Apo ukwishiba e ko iwe wakaana, na ine nkakukaana ukuba shimapepo wandi; kabili apo ulalaba amafunde ya kwa Lesa obe, na ine, nkalaba abana bobe.” (Hos. 4:6) Yesu nao aebele intungulushi sha baYuda ukuti: “Bakamupoka ubufumu bwa kwa Lesa no kubupeela ku luko ulutwala ifisabo fya buko.” (Mat. 21:43) Na lyo line apo Yesu Kristu ilyo ali pano isonde alekonka Amafunde, alishibe ukuti bushimapepo bwa kwa Aarone bwali bucili bulebomba, e ico ale-eba abo aleundapa ifibashi ukulaya kuli bashimapepo no kutuula umutuulo uwalekabilwa.—Mat. 8:4; Marko 1:44; Luka 17:14.
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Ukufuma
20:5—Ni mu nshila Yehova ‘alingulwila amampuulu ya bashibo’ pa ba nkulo sha ku ntanshi? Ilyo umuntu akula, apingwilwa pa mibele yakwe na pa fyo umwine acita. Lelo ilyo uluko lwa bena Israele lwa-alukile ku kupepa utulubi, lwalecula pali ici ku nkulo ne nkulo. Nangu fye bena Israele ba busumino na bo baleculilamo pantu imipepele yabipa iya lulya luko yalelenga cilebafya ukutwalilila aba bucishinka.
AUGUST 31–SEPTEMBER 6
ICUMA ICABA MU CEBO CA KWA LESA | UKUFUMA 21-22
“Mulecita Ifilanga Ukuti Mumona Ubumi nge fyo Yehova Abumona”
it-1-E ibu. 271
Ukuma
UmuHebere uwakwete umusha, balemusuminisha ukuma umusha wakwe umwaume nelyo umwanakashi ne nkonto nga ca kuti umusha taleumfwila shikulu wakwe nelyo apondoka. Nomba nga ca kuti umusha afwa ilyo balemuma, umwine wa musha balemukanda. Nga ca kuti papita ubushiku bumo nelyo shibili e lyo umusha afwa, calelangilila ukuti umwine wa musha taiminine pa kwipaya umusha wakwe ilyo alemuma. Umwine wa musha alikwete insambu sha kusalapula umusha wakwe, pantu ali cuma cakwe. Uwakwete umusha te kuti afwaye ukwipaya umusha wakwe pantu ninshi aonaula icuma cakwe. Na kabili nga ca kuti umusha afwa pa numa ya bushiku bumo nelyo inshiku ishingi ukutula apo bamumine, te kuti cishibikwe bwino nga afwile pa mulandu wa mpumo nelyo nga ni fimbi fye fwamwipaya. Kanshi umusha nga afwa pa numa ya bushiku bumo nelyo shibili, ninshi shikulu wakwe te kuti bamukande.—Ukufu. 21:20, 21.
Bushe Mwalicindika Ubumi nge fyo Lesa Abucindika?
16 Yehova alicindika ubumi bwa bantu bonse. Nangu fye mwana uushilafyalwa alicindama kuli ena. Mu Mafunde ya kwa Mose Yehova atile nga ca kuti umuntu mu kukanaishiba apunka umwanakashi uuli ne fumo, e lyo uyu mwanakashi nelyo umwana afwa, uyu muntu aleba no mulandu wa kwipaya umuntu. Ici calolele mu kuti nangu ca kuti aipaya umuntu mu kukanaishiba, icishinka ca kuti umuntu nafwa kabili uumwipeye alingile ukufuta. (Belengeni Ukufuma 21:22, 23.) Lesa amona umwana uushilafyalwa ukuti muntu. Bushe mulemona ukuti Yehova omfwa shani umuntu nga aponya ifumo? Bushe omfwa shani nga amona abana abengi abafwa cila mwaka pa mulandu wa banakashi abaponya amafumo?
Yehova Afwaya Imwe Ukuba ‘Aba Mutende’
Ukulingana na Mafunde ya kwa Mose, umuntu alepeelwa umulandu na lintu ifitekwa fyacena umuntu. Nga ca kutila ing’ombe yalasa umuntu ku masengo afwa no kufwa, umwine alingile ukwipaya iyo ing’ombe pa kuti taileipaya abantu. Apo tali na kulya inama ya iyo ng’ombe nelyo ukuishitisha ku bantu bambi ukuti balye, talesangamo icibwesha nga aipaya. Nomba kuti caba shani nga ca kutila ing’ombe yacena umuntu, lelo umwine afilwa ukuisunga? Nga ca kutila iyo ng’ombe yasaipaya umuntu, ninshi kuipaya, ukwipaila kumo no mwine. Ili ifunde lyalelenga onse uushalecilikila inama ku kuleta ubusanso ukutontonkanyapo pa micitile yakwe.—Ukufu. 21:28, 29.
Ukufwayafwaya Icuma Icaba mu Cebo ca kwa Lesa
Mulandu Nshi Mufwile Ukuipeelela Kuli Yehova?
4 Kuli fwe Bena Kristu, ukuipeela kuli Lesa te bulayo fye, cintu ico tufwile ukucindamika sana. Lelo, bushe ukuipeela kutunonsha shani? Pa kulangilila, natulande pa fyo abantu banonkelamo nga nababika sana amano kuli bucibusa bwabo. Pa kuti munonkelemo mu kukwata icibusa, mufwile ukuipekanya ukucita ififwaikwa pa kuti mube cibusa. Mufwile ukwishiba ukuti mulingile ukulacita fimo ku kulanga ukuti mwalibika amano ku munenu. Bucibusa bumo ubusuma sana ubo Baibolo yalandapo ni bulya ubwa kwa Davidi na Yonatani. Bapangene ne cipangano pa mulandu wa kuti balitemwanene. (Belengeni 1 Samwele 17:57; 18:1, 3.) Nangu ca kuti bucibusa umo abantu balayana umusango yo tabwaseeka, bucibusa ubwingi bulawama ilyo ifibusa baleumfwa ukuti bafwile ukulacitilana fimo.—Amapi. 17:17; 18:24.
5 Ifunde ilyo Lesa apeele abena Israele lilondolola bucibusa na bumbi umo abantu bacitile ne fipangano. Nga ca kuti umusha alefwaya ukwikalilila na shikulu wakwe umusuma pa mulandu wa kuti aleyumfwa uwacingililwa, kuti bacita icipangano nankwe icibelelela. Ifunde litila: “Ngo musha akosapo ukusosa ati, ‘Nalitemwa shikulu wandi icine cine, no mukashi wandi pamo na bana bandi; nshilefwaya ukufuma no kuba umuntungwa,’ e lyo shikulu wakwe akamupalamike kuli Lesa wa cine kabili akamupalamike na ku ciibi nelyo ku luceshi lwa pa mwinshi; kabili shikulu wakwe akamutule ukutwi ku ca kutulilako, na o akaba umusha wakwe umuyayaya.”—Ukufu. 21:5, 6.
it-1-E ibu. 1143
Insengo
Amashiwi yaba pa Ukufuma 21:14 kuti yalola na mu kuti nangu ni shimapepo bali no ku mwipaya nga aipaya umuntu, nelyo kuti yalola na mu kuti umuntu uwaipaya umuntu ku mufulo nangu aikata ku nsengo sha ku ciipailo alingile ukwipaiwa.—Linganyeniko 1 Isha. 2:28-34.