Beni Bakacita wa Cebo, Te Bakuumfwa Fye Iyo
“Te onse uutila kuli ine, Shikulu, Shikulu, akengila mu bufumu bwa mu mulu iyo; kano uucite cifwaya Tata wa mu mulu.”—MATEO 7:21.
1. Cinshi abakonshi ba kwa Yesu baali no kutwalilila ukulacita?
AKULOMBENI. Akufwayeni. Akukunkunsheni. Beni aba mukoosha mu kupepa, ukusambilila, no kucita ifyebo fya kwa Yesu ifyalembwa mu Lyashi lya pa Lupili. Yesu aeba abakonshi bakwe ukuti bali mucele wa pano isonde, mu kuba no bukombe bwa kupususha ubwalungwamo mucele ubo tabafwile ukusuminisha ukufumuka, ukulufya umundowendowe wa buko nelyo amaka ya buko aya kupususha. Bali lubuuto lwa calo, ukubelebesha ulubuuto ukufuma kuli Kristu Yesu na Yehova Lesa te ku cintu fye basosa lelo na kabili ku cintu bacita. Imilimo yabo iisuma ilabalika pamo fye nge ficita amashiwi yabo aya kubuutusha—kabili kuti pambi nelyo fye yacilapo kubilikisha mu calo icabeleshiwa kuli bubumbimunda bwa ciFarise ubwa bonse intungulushi sha butotelo ne sha bupolitiki, abasosa ifingi no kucita finono.—Mateo 5:13-16.
2. Kukonkomesha nshi Yakobo apeela, lelo cifulo nshi ica bwanalale bamo mu cilubo bapokelela?
2 Yakobo akonkomesho kuti: “Mube bakacita wa cebo, te ba kuumfwa fye iyo, e kuikopeka fye.” (Yakobo 1:22) Abengi balaikopeka ne cifundisho ca ‘ukupusuka limo ninshi lyonse wapusuka,’ kwati kuti nomba baleka no kulolela icilambu catunganishiwa ica mu mulu. Cifundisho ca bufi kabili isubilo lyabulamo akantu. “Uwashipikisha ukufika ku mpela, wene akapusuka.” (Mateo 24:13) Pa kunonka ubumi bwa muyayaya, ufwile “ube uwa cishinka ukufika ku mfwa.”—Ukusokolola 2:10; AbaHebere 6:4-6; 10:26, 27.
3. Kukambisha nshi pa lwa kupingula kuntu Yesu apeela mu kukonkapo mu Lyashi lya pa Lupili?
3 Ilyo Yesu atwalilile Ilyashi lyakwe ilya pa Lupili, ifyebo fyafulilako fyalitulamene ifyo Abena Kristu bafwile ukuibikilishako ukukonka. Pano pali cimo icimoneka icayanguka, lelo cisenuka kumo ukwa kukongama kwacilishapo kwafya ukufumyapo: “Mwipingula, ukuti mwipingulwa: pantu ku bupingushi ubo mupingula mukapingwilwako; kabili mu cilingilo ico mulingilamo e mo mukalingilwa. Nga cinshi ulolesesha aka kutobola akali mu linso lya kwa munonko, lelo icipampa icili mu linso lyobe taucimona? Napamo wingatila shani kuli munonko, auti, Leka mfumye aka kutobola akali mu linso lyobe; kabili mona, mu linso lyobe muli icipampa. We wa bumbimunda we, ubale ufumye icipampa mu linso lyobe, e lyo walamwensekesha ukufumya aka kutobola mu linso lya kwa munonko.”—Mateo 7:1-5.
4. Kukambisha nshi ukwalundwako ubulondoloshi bwalembwa ubwa kwa Luka bupeela, kabili cinshi ukubomfya kwa buko kuletako?
4 Mu bulondoloshi bwalembwa ubwa kwa Luka ubwa Lyashi lya pa Lupili, Yesu aebele bakomfwa bakwe ukukanasange cilubo muli bambi. Ukucila, balekeni ‘balelekelela,’ uko e kuti, ukwelela ukupelebela kwa muntu munabo. Ici kuti calenga bambi ukwankulako mu nshila imo ine, nga fintu Yesu asosele ukuti: “Peeleni, lyene kukapeelwa kuli imwe icilingilo cisuma; icashindailwa, icasunkaniwa, icasempauka, e cikapeelwa mu ceni cenu; pantu mu cilingilo ico mulingilamo bambi, e mukalingilwa imwe.”—Luka 6:37, 38.
5. Mulandu nshi cabele cayangukishe fyo ukumona impuso muli bambi ukucila isho ishili muli ifwe bene?
5 Mu kati ka mwanda wa myaka wa kubalilapo C.E., pa mulandu wa fishilano fya pa kanwa, abaFarise mu cinkumbawile bakongamine ku kupingula bambi mu kukaluka. Abaali bonse aba muli bakakutika ba kwa Yesu abaali mu cibelesho ca kucite co baali no kuleka cene. Calibe cacilapo kwanguka nga nshi ukumona utwa kutobola mu menso ya bambi ukucila ifipampa mu yesu yene—no kucilapo kwebekesha nga nshi kuli bukaitemwe bwesu! Nga fintu umuntu umo asosele ukuti, “nalitemwa ukulengulula bambi pantu cilanenga ukuyumfwa bwino nga nshi!” Ukushimaula bambi lyonse kuti pambi kwatupeela ukuyumfwa kwa bulumba ubumoneka ukufuuta ifilubo fyesu fine ifyo tulefwaya ukufisa. Lelo nga ca kuti ukulungika kwabo kwakabilwa, kulingile ukupeelwa no mutima wanakilila. Uulepeela ukulungika alingile lyonse ukubo waibukila ulwa kupelebela kwakwe kwine.—Abena Galatia 6:1.
Pa Ntanshi ya Kupingula, Esha Ukumfwikisha
6. Ni pa cishinte nshi amapingushi yesu, lintu yaba ayakabilwa, yalingile ukucitilwa, kabili kwaafwa nshi tulingile ukufwaya pa kuti tatubele abacishamo kulengulula?
6 Yesu taishile ku kupingule calo lelo ku kucipususha. Amapingushi ayali yonse yantu acitile tayali yakwe lelo yashimpilwe pa fyebo fintu Lesa amupeele ukulanda. (Yohane 12:47-50) Amapingushi ayali yonse yantu twacita yalingile na yo yene ukuba mu kumfwana ne Cebo ca kwa Lesa. Tufwile ukunyanyantila ukongama kwa buntunse ku kuba aba kupingula. Mu kucite ci, tulingile mu mukoosha ukupepela ukwaafwa kwa kwa Yehova: “Lombeni, kabili cilepeelwa kuli imwe; fwayeni, kabili mulesanga; kunkunsheni, kabili kuleiswilwako kuli imwe; pantu onse uulomba alapeelwa, no ufwaya alasanga, no ukunkunsha aleswilwako.” (Mateo 7:7, 8) Nelyo fye ni Yesu atile: “Ine nshingacita kantu neka; ifyo ŋumfwa kuli Tata e fyo mpingula, no bupingushi bwandi bwalilungama; pantu nshifwaya kufwaya kwandi, lelo ukufwaya kwa wantumine.”—Yohane 5:30.
7. Cibelesho nshi tulingile ukukusha icikatwaafwa mu kubomfya Ifunde lya Mulinganya?
7 Tulingile ukukusha icibelesho, te ca kupingula abantu, lelo ica kwesha ukumfwikisha bene pa kuibika fwe bene mu cifulo cabo—te cintu cayanguka ukucita lelo cintu cakabilwa nga ca kuti tuli no kumfwila Ifunde lya Mulinganya, ilyo Yesu mu kukonkapo abilishe ukuti: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene; pantu ici e Malango na bakasesema.” (Mateo 7:12) E co abakonshi ba kwa Yesu bafwile ukuba abaibukila no kwiluka imibele ya muntontonkanya, inkuntu, ne ya ku mupashi iya bambi. Bafwile ukwiluka no kumfwikisha ukukabila kwa bambi no kukwata ubuseko bwa pa lwabo mu kubafwilisha. (Abena Filipi 2:2-4) Imyaka pa numa Paulo alembele ukuti: “Pantu Amalango yonse yafishiwapo mu cebo cimo, muli ici, Uletemwo mubiyo nga we mwine.”—Abena Galatia 5:14.
8. Ni nshila nshi shibili Yesu alandilepo, kabili mulandu nshi imo iya shene isalilwa ne cinabwingi ca bantu?
8 “Ingileni pa mpongolo ya kamfyemfye,” e fyasosele Yesu mu kukonkapo, “pa kuti impongolo yasaalala, kabili inshila yapabuka iitwala ku boni, kabili bengi abengilako. Lelo inshila iitwala ku mweo ya kamfyemfye kabili yalifyenenkana, kabili banono abaisanga.” (Mateo 7:13, 14) Abengi muli shilya nshiku basalile inshila ya kuya ku boni kabili abengi bacili balacite fyo. Inshila yasaalala isuminisha abantu ukutontonkanya umo balefwaila kabili ukwikala umo balefwaila: takwaba amafunde, takwaba ukukakililwako, musango fye wa bumi bwa bwanalale, fyonse fintu fyayanguka. Kanshi ici “pilikiteni ukwingila pa mwinshi wa kamfyemfye” tailinga kuli bene!—Luka 13:24.
9. Cinshi cisenda ukwenda mu nshila ya kamfyemfye, kabili kusoka nshi Yesu apeela kuli abo abaleendamo?
9 Lelo mwinshi wa kamfyemfye e wisula ukwingila mu nshila ya kuya ku bumi bwa muyayaya. Ni nshila iipinda ukuilama. Kuti pambi yabimbamo ukusalapula ukukafwailisha ukukuntwa kobe no kwesha ulunkonena lwa kuipeela kobe. Lintu ukupakasa kwaisa, inshila ilabipa kabili ifwaya ukushipikisha. Yesu asoka abo abenda muli iyi nshila: “Cenjeleni kuli bakasesema wa bufi, abeshila kuli imwe mu fya kufwala fya mpaanga, lelo mu kati mimbulu ya kutaakanya.” (Mateo 7:15) Ubu bulondoloshi bwalingile abaFarise mu kupwililika. (Mateo 23:27, 28) “[Baikele] pa cipuna ca kwa Mose,” ukutunga ukulandilako Lesa ilintu balekonka ifishilano fya bantu.—Mateo 23:2.
Ifyo AbaFarise ‘Besalilo Bufumu’
10. Ni mu nshila nshi iya kulungatika bakalemba na baFarise bafwaile ‘ukwisalo bufumu ku cinso ca bantu’?
10 Ukulundako, bashibutotelo ba ciYuda bafwaile ukucilikila abo abalefwaya ukwingila ukupula pa mpongolo ya kamfyemfye. “Kalanda kuli imwe, mwe bakalemba na baFarise, ba bumbimunda! pantu mwisalilo bufumu bwa mu mulu ku cinso ca bantu; pantu tamwingilamo mwe bene, nangu kuleka abaleingila bengile.” (Mateo 23:13) Inshila ya baFarise yaali fye nga fintu Yesu asokele. Baali no “kusaalula amashina [ya basambi bakwe] nga yabipa pa mulandu wa Mwana wa muntu.” (Luka 6:22) Pa mulandu wa kuti umuntu uwafyelwe mpofu kabili uwaposhiwe kuli Kristu asumine ukuti Yesu aali Mesia, balimutamfishe ukufuma mwi sunagoge. Abafyashi bakwe tabaali no kwasuka ifipusho pa mulandu wa kuti batiinine ukutamfiwa ukufuma mwi sunagoge. Pa mulandu umo wine, bambi abasumine Yesu ukuba Mesia balishimunwike ukusumina cene apabuuta.—Yohane 9:22, 34; 12:42; 16:2.
11. Fisabo nshi ifya kwishibikilwako bashibutotelo ba Kristendomu batwala?
11 “Mukabeshibila ku fisabo fyabo,” e fyasosele Yesu. “Umuti onse uusuma utwale fisabo fisuma, lelo umuti uwa fye utwale fisabo ifyabipa.” (Mateo 7:16-20) Ifunde limo line lilabomba ilelo. Abengi aba muli bashibutotelo ba Kristendomu basosa icintu cimo no kucite cibiye. Nangu cingati batunga ukusambilisha Baibolo, balasuminisha imiponto ya musango uyo pamo nga Bulesa Butatu no mulilo wa helo. Bambi balakaana icilubula, balasambilisha ukusanguka mu cifulo ca kubumba, kabili balashimikila amano ya mitontonkanishishe yalumbuka ku kutekunya amatwi. Ukupala abaFarise, abengi aba muli bashibutotelo ba lelo ni bakatemwa ba ndalama, ukupusula imikuni yabo amamilioni ya madola. (Luka 16:14) Bonse bene balabilikisha abati, “Shikulu, Shikulu,” lelo ukwankulako kwa kwa Yesu kuli bene kuli kwa kuti: “Nshamwishiba nakalya; fumeni apa, mwe bacita amampuulu.”—Mateo 7:21-23.
12. Mulandu nshi bamo abaendele pa nshita imo mu nshila ya kamfyemfye balekela ukucite fyo, kabili mu kuba na ca kufumamo nshi?
12 Ilelo, bamo abaendele pa nshita imo mu nshila ya kamfyemfye balileka ukucite fyo. Batila balitemwa Yehova, lelo tabaleumfwila ukukambisha kwakwe ku kushimikila. Batila balitemwa Yesu, lelo tabaleliisha impaanga shakwe. (Mateo 24:14; 28:19, 20; Yohane 21:15-17; 1 Yohane 5:3) Tabafwaya ukuba kwi koli limo na abo abenda mu ntampulo sha kwa Yesu. Basangile inshila ya kamfyemfye ukuba iyacishamo kufyenenkana. Balitendelwe ku kucita bwino, e co “bafumine muli ifwe, lelo tabali bena mwesu; pantu ababa abena mwesu, nga baikala pamo na ifwe.” (1 Yohane 2:19) Babwelele mu mfifi, kabili “ni mfifi ikalamba nga nshi!” (Mateo 6:23) Basuulileko ukupaapaata kwa kwa Yohane ukwa kuti: “Mwe twana, twitemwa ku cebo nangu ku lulimi, lelo ku milimo na ku cine.”—1 Yohane 3:18.
13, 14. Cilangililo nshi Yesu apeele pa lwa kubomfya ifyebo fyakwe mu bumi bwesu, kabili mulandu nshi caali icalinge fyo kuli abo baali mu Palestine?
13 Yesu asondwelele Ilyashi lyakwe ilya pa Lubili mu kuba ne cilangililo camonekesha ukuti: “Onse uumfwe fyebo fyandi ifi no kuficita, akapashaniwa ku muntu uwacenjela uwakuulile iŋanda yakwe pa mwalala: kabili imfula yalilokele, ne lyeshi lyaliishile, ne cipupu calipuupile no kupuma pa ŋanda ilya, kabili tayawile iyo; pantu yakuulilwe pa mwalala.”—Mateo 7:24, 25.
14 Mu Palestine imfula ikalamba yaali na maka ya kupongolola amenshi ukutentemuka imikonko ya mimana ya mukuku iyakama mu lyeshi lya mukuku ilya konaula. Nga ca kuti amayanda yaali no kwiminina, yafwaile imifula ya kukuulapo pa mwalala wakosa. Ubulondoloshi bwalembwa ubwa kwa Luka bulango kuti umuntu “[aimbishe] no kubike ca kukuulapo pa mwalala.” (Luka 6:48) Wali mulimo wakosa, lelo walilipile lintu mukukulule aishile. E co ukukuula imibele ya Bwina Kristu pa fyebo fya kwa Yesu kukabo kwa kulambula lintu ilyeshi lya mukuku ilya kayofi lyapuma.
15. Cinshi cikaba e ca kufumamo kuli abo abakonka ifishilano fya bantu ukucila ukumfwila ifyebo fya kwa Yesu?
15 Iŋanda imbi yakuulilwe pa musensenga: “Onse uuleumfwe fyebo fyandi ifi no kukanaficita, akapashaniwa ku muntu uwatumpa uwakuulile iŋanda yakwe pa musensenga: kabili imfula yalilokele, ne lyeshi lyaliishile ne cipupu calipuupile no kupuma pa ŋanda ilya, kabili yaliwile; no kubongoloka kwa iko kwali kukalamba.” E fyo cikaba kuli abo abatila “Mwe Shikulu, mwe Shikulu” lelo abafilwa ukucita ifyebo fya kwa Yesu.—Mateo 7:26, 27.
“Te Pamo nga Bakalemba Wabo”
16. Cinshi cafuminemo kuli abo abaumfwile Ilyashi lya pa Lupili?
16 Cinshi caali ca kufumamo ca Lyashi lya pa Lupili? “Kabili ilyo Yesu apwishishishe ifyebo ifi, [ica kufumamo caali ca kuti, NW] amabumba yapapile imisambilishishe yakwe; pantu alebasambilisha ngo waba na maka, kabili te pamo nga bakalemba wabo.” (Mateo 7:28, 29) Bakumbilwemo ukufiko kwalepesha kuli umo uwalandile mu kuba no bulashi ubo tabatalile abeluka kale.
17. Cinshi bakalemba baali no kucita pa kukosha ukusambilisha kwabo, kabili cinshi batungile pa lwa mpanda mano shafwa abayambwilwe?
17 Takuli kalemba uwabalile alanda mu bulashi bwakwe bwine, nga fintu ici calembwa ca mu lyashi lya kale cilanga ukuti: “Bakalemba baashime lumbo ku cifundisho cabo ukufuma ku fishilano, na bashibo: kabili takwali ilyashi lya kwa kalemba uuli onse ilyakwete ubulashi nelyo umutengo, ukwabula [ukuloshako] . . . AbaRabi balikwata icishilano, nelyo . . . Abantu ba mano basosa; nelyo umuntu umo uwa cishilano uwa kulandilamo uwa uyo musango. Hillel Mukalamba asambilishe mu cine cine, kabili nga fintu icishilano caali ukukuma ku cintu cimo; ‘Lelo, nangu cingati alandile lyashi lya uyo mulandu akasuba konse, . . . tabapokelele icifundisho cakwe, ukufikila asosele mu kupelako ukuti, E fyo naumfwile ukufuma kuli Shemaia na Abtalion [abalashi batangilile Hillel].’” (A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica, ica kwa John Lightfoot) AbaFarise batungile fye na bampanda amano abafwile kale: “Imilomo ya balungami, lintu umo aloshako icisambilisho ca malango mwi shina lyabo—imilomo yabo ilaŋwinta mu nshishi.”—Torah—From Scroll to Symbol in Formative Judaism.
18. (a) Kupusana nshi kwaliko pa kati ka kusambilisha kwa bakalemba na kulya ukwa kwa Yesu? (b) Ni mu nshila nshi ukusambilisha kwa kwa Yesu kwali ukwapulamo nga nshi?
18 Bakalemba bayambwile abantu bafwa pamo ngo bulashi; Yesu alandile mu kuba no bulashi ukufuma kuli Lesa wa mweo. (Yohane 12:49, 50; 14:10) Barabi batapile amenshi ayabi ukufuma mu fishima fyaisalwa; Yesu aletele utumfukumfuku twa menshi yasuma ayapwishishe icilaka ca lwa nkati. Apepele no kwetetula ukupulinkana ubushiku bonse, kabili lintu alandile, afikile ukwalepa mu bantu uko tabatalile ababa abaibukila kale lyonse. Alandile mu kuba na maka baali no kuumfwa, ubulashi ubo nelyo fye ni bakalemba, abaFarise, na baSaduke mu kupelako batiinine ukusonsomba. (Mateo 22:46; Marko 12:34; Luka 20:40) Takwatalile akubako umuntu umbi uwalandile nge fi! Pa kusondwelela kwa lyashi, amabumba yashele ayapapushiwa!
19. Ni shani fintu inshila shimo isha kusambilisha ishibomfiwa ne Nte sha kwa Yehova ilelo shapala kuli shilya ishabomfiwe na Yesu mu Lyashi lya pa Lupili?
19 Ni shani ilelo? Pamo nga batumikishi ba ku ŋanda ne ŋanda, Inte sha kwa Yehova babomfya inshila shapalako. Mwine ŋanda akwebo kuti: “Icalici lyandi lisosa ukuti isonde lili no kocewa.” Wankulako kuti: “Baibolo yobe ine iya King James ibelengwa pali Lukala Milandu 1:4 ukuti: ‘Isonde lyaiminina kuli pe na pe.’” Umuntu asunguka. “Iye, nshabalile njishiba ukuti ico caali muli Baibolo yandi!” Umbi atila: “Lyonse nalyumfwa ukuti ababembu bakapya mu mulilo wa helo.” “Lelo Baibolo yobe ine isosa pa Abena Roma 6:23 ukuti: ‘Amalipilo ya lubembu ni mfwa.’” Nelyo pa lwa Bulesa Butatu: “Kashimikila wandi asosa ukuti Yesu na Wishi balilingana.” “Lelo pali Yohane 14:28 Baibolo yobe yambula Yesu ngo ulesosa ukuti: ‘Tata mukalamba ukucila ine.’” Umuntu umbi asosa kuli iwe ukuti: “Nalyumfwa ukusoswa ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwaba mu kati na nkati kobe.” Ukwankulako kobe: “Pali Daniele 2:44 Baibolo yobe isosa ukuti: ‘Mu nshiku sha ishi shamfumu Lesa wa mu mulu akemika ubufumu, ubushakabale abonaulwa . . . Bukatobaula tupandwa tupandwa no kupwisha aya yonse amabufumu, kabili bukeminina kuli pe na pe.’ Ni shani fintu ico cingaba mu kati na nkati kobe?”
20. (a) Kucilana nshi kwabako pa kati ka nshila ya kusambilisha kwa Nte na kulya ukwa bashibutotelo ba Kristendomu? (b) Ni kuli cinshi ili nomba e nshita?
20 Yesu alandile mu kuba no bulashi ukufuma kuli Lesa. Inte sha kwa Yehova balanda mu kuba no bulashi bwa Cebo ca kwa Lesa. Bashibutotelo ba Kristendomu balanda ifishilano fya butotelo ifyakoweshiwa ku fifundisho fyapyanwa ukufuma ku Babiloni na Egupti. Lintu abantu bafumaluka baumfwa ifisumino fyabo fyasuushiwa kuli Baibolo, balapapa no kucilimuka abati: ‘Nshabalile njishiba ukuti ico caali muli Baibolo yandi!’ Lelo e mo caba. Nomba e nshita kuli bonse abo abali abaibukila ulwa kukabila kwabo ukwa ku mupashi ukupeelako kusakamana ku fyebo fya kwa Yesu mu Lyashi lya pa Lupili kabili muli iyo nshila ukukuula pa ca kukuulapo ca pa mwalala icibelelela.
Ifipusho fya Kupitulukamo
◻ Ukucila ukupeela ubupingushi, cinshi tulingile ukwesha ukucita, kabili mulandu nshi?
◻ Mulandu nshi abafulile fi ilelo basalila inshila yasaalala?
◻ Mulandu nshi inshila ya kwa Yesu iya kusambilisha yabele iyapusane fyo ukufuma kuli ilya iya bakalemba?
◻ Cinshi caali ica kufumamo ca Lyashi lya pa Lupili kuli bakomfwa ba liko?