Cemeni Umukuni wa kwa Lesa ku Kuitemenwa
“Cemeni umukuni wa kwa Lesa uuli kuli imwe, ukuumona, te ku kupatikishiwa lelo ku kuitemenwa.”—1 PETRO 5:2.
1. Mulandu nshi tulingile ukwenekela baeluda ba Bwina Kristu ‘ukucema umukuni wa kwa Lesa ku kuitemenwa’?
YEHOVA acema abantu bakwe ku kuitemenwa. (Ilumbo 23:1-4) “Umucemi musuma,” Yesu Kristu, ku kuitemenwa apeele ubumi bwakwe ubwa buntunse ubwapwililika pa bantu bapale mpaanga. (Yohane 10:11-15) E co, umutumwa Petro akonkomeshe baeluda ba Bwina Kristu ‘ukucemo mukuni wa kwa Lesa ku kuitememwa.’—1 Petro 5:2.
2. Fipusho nshi fyawaminwa ukulangulukapo kwesu ukukuma ku mibombele ya kucema iya baeluda ba Bwina Kristu?
2 Ukuitemenwa cishibilo ca babomfi ba kwa Lesa. (Ilumbo 110:3) Lelo icacila pa kuitemenwa kwa mwaume wa Bwina Kristu cilakabilwa ku kusontwa nga kangalila, nelyo kacema munono. Ni bani bafikapo ku kuba bakacema ba musango yo? Cinshi cintu ukucema kwabo kusanshamo? Ni shani fintu kupwishishiwa bwino?
Uuteka Aba mu Ŋanda
3. Mulandu nshi cingasoselwa ukuti inshila umwaume wa Bwina Kristu asakamaninamo ulupwa lwakwe ilasonga nampo nga nafikapo ukuba kacema mu cilonganino?
3 Ilyo umuntu talasontwa ku “cifulo ca bukangalila,” afwile ukukumanisha ififwaikwa fya mu Malembo. (1 Timote 3:1-7, NW; Tito 1:5-9) Ku cintu cimo, umutumwa Paulo atile kangalila alingile ukuba “uuteka bwino aba mu ŋanda yakwe iine pa kuba na bana bakwe mu kunakila kabili aba mucinshi muli fyonse.” Kwaliba umulandu usuma kuli ici, pantu Paulo atile: “Lelo umuntu nga taishibo kuteka aba mu ŋanda yakwe iine, bushe engabaka shani ulukuta lwa kwa Lesa?” (1 Timote 3:4, 5) Lintu alesonta abakalamba mu cilonganino pa cishi ca Krete, Tito aebelwe ukufwaya “abantu abashitungwa kabi, onse umulume wa mukashi umo, uwaba na bana abatetekela, abashaba na kushininwa kwa kuipoosaika nangu bucintomfwa.” (Tito 1:6) Ee, inshila umwaume wa Bwina Kristu asakamaninamo ulupwa lwakwe ifwile ukulangulukwa mu kupima nampo nga nafikapo ku kusunsa icishingamo cafininako ica kucema icilonganino.
4. Mu kulunda ku kukwata isambililo lya lyonse ilya Baibolo ne pepo, ni shani fintu abafyashi ba Bwina Kristu balangisha ukutemwa ku ndupwa shabo?
4 Abaume abateka bwino aba mu ŋanda yabo bacita ifyacila pa kupepa no kusambilila Baibolo ne ndupwa shabo pa cishinte ca lyonse. Lyonse baliba abaipekanya ukwaafwa abatemwikwa babo. Kuli abo ababa abafyashi, ici citampa ubushiku umwana afyalwa. Abafyashi ba Bwina Kristu balishiba ukuti ilyo bacilamo ukukakatila ku cibelesho ca bukapepa, e lintu umunono wabo akalinga mu kwangufyanya mu kutantika kwabo ukwa mibombele ya Bwina Kristu mu bumi bwa cila bushiku. Fintu wishi wa Bwina Kristu ateka bwino muli iyi mibele cilabelebesha imilingo yakwe nga eluda.—Abena Efese 5:15, 16; Abena Filipi 3:16.
5. Ni shani fintu wishi wa Bwina Kristu engakusha abana bakwe “mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa Yehova”?
5 Mu kuteka aba mu ŋanda yakwe, wishi wa Bwina Kristu uwasakamanisha omfwila ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Mwilenga abana benu ukufulwa; lelo mubalele mu kufunda no kukonkomesha kwa kwa [Yehova, NW].” (Abena Efese 6:4) Isambililo lya Baibolo ilya lyonse no lupwa, ku mukashi na bana, litambika amashuko ya mu nshita ku kufunda kwabamo ukutemwa. Abana muli ifyo bapokelela “ukufunda,” nelyo ukufunda kwa kulungika. “Ukukonkomesha” uko ukucitika iyo nshita kwaafwa umwana umo na umo ukwisaishiba imimwene ya kwa Yehova iya milandu. (Amalango 4:9; 6:6, 7; Amapinda 3:11; 22:6) Mu mibele ya kukokoloka iya uku kubishanya pamo ukwa ku mupashi, wishi wayangwako alakutika mu kusakamanisha ilyo abana bakwe balesosa. Ifipusho fya kulonsha ifya cikuuku filabomfiwa ku kuletako ukulumbulula kwafumaluka ukufuma kuli bene pa lwa fintu fibasakamika ne mibele ya mutima. Wishi tatunga ukuti alishiba fyonse ifilecitika mu mintontonkanya yabo iiteku. Mu cine cine, “uwasuke cebo ilyo talaumfwa, bupumbu kuli wene kabili ni nsoni,” e fisosa Amapinda 18:13. Ilelo, abafyashi abengi basanga ukuti imibele abana babo bakumanya yalipusanako apakalamba ukufuma kuli iyo bene bakumenye lintu baali abaice. Nge ca kufumamo, wishi akatukuta ukwishiba ifyashingulukako ne fishinka fya kulonsha ifya mpika ilyo talasosa ifyo ilingile ukubombwapo.—Linganyeniko Yakobo 1:19.
6. Mulandu nshi wishi wa Bwina Kristu alingile ukwalukila ku Cebo ca kwa Lesa lintu aleafwa ulupwa lwakwe?
6 Cinshi cicitika pa numa impika, amasakamika, ne mibele ya mutima iya mwana wa umo fyaishibikwa? Wishi uuteka bwino alukila ku Malembo, ayaba “ya mulimo ku kusambilisha, ku kwebaula, ku kulungika, ku kufunda kwa mu bulungami.” Asambilisha abana bakwe ifya kubomfya ifya kutungulula fya Baibolo ifyapuutwamo. Muli iyi nshila, abo abacaice mu myaka baba ‘abapwililila, abaiteyanya ku kubombo mulimo onse usuma.’—2 Timote 3:16, 17; Ilumbo 78:1-4.
7. Ca kumwenako nshi ico bashibo ba Bwina Kristu balingile ukwimika ukukuma kwi pepo?
7 Imisepela ya bukapepa ilolenkana ne nshita shayafya mu kulundana na banabo ba pa sukulu aba ku calo. E co ni shani fintu bashibo ba Bwina Kristu bengacefyako umwenso wa bana babo? Inshila imo ni pa kupepa lyonse na bene kabili no kubapepela. Lintu aba abacaice balolenkana ne mibele ya kwesha, mu kupalishako bakapashanya ukushintilila pali Lesa ukwa bafyashi babo. Umukashana umo uwa myaka ya bukulu 13, uwaipushiwe pa ntanshi ya kubatishiwa mu cilangililo ca kuipeela kwakwe kuli Lesa, ashimike ukuti alikumenye ukupumiwa no musaalula ukufuma ku banankwe ba pa sukulu. Lintu acingilile icisumino cakwe icashimpwa pali Baibolo mu kushila kwa mulopa, abakashana bambi balimupumine no kumufwishila amate. (Imilimo 15:28, 29) Bushe alilandwile? Iyo. “Natwalilile ukupepa kuli Yehova ku kungafwa ukutwalilila uwatekanya,” e fintu alondolwele. “Na kabili naibukishe ifyo abafyashi bandi bansambilishe mwi sambililo lyesu ilya lupwa pa lwa kukabila kwa kuba abashipikisha.”—2 Timote 2:24.
8. Ni shani fintu eluda uushakwata bana engateka bwino aba mu ŋanda yakwe?
8 Eluda uushakwata bana kuti pambi na o wine acita ukupayanya kwalinga ukwa ku mupashi no kwa ku mubili kuli abo aba mu ŋanda yakwe. Ici cilesanshamo umunankwe wa mu cupo kabili nakalimo ba lupwa lwakwe abo asunga abekala mu ŋanda mu mwakwe. (1 Timote 5:8) Ukuteka bwino muli iyo nshila ni cimo ica fifwaikwa ifyo fifwile ukukumanishiwa ku mwaume uwasontwa ku kusunsa icishingamo nga eluda wa cilonganino. Ni shani, lyene, abakalamba abasontwa balingile ukumona amashuko yabo aya fishingamo mu cilonganino?
Ukuteka “no Kucincila”
9. Mibele nshi iyo baeluda ba Bwina Kristu balingile ukukwata ukulola ku kupeelwa kwabo ukwa mulimo?
9 Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo uwa Nshita yesu Iyaishibikwa, umutumwa Paulo abombele nga kapyunga mu cinshingwa-ŋanda ca kwa Lesa, icilonganino ca Bwina Kristu pe samba lya bumutwe bwa kwa Kristu. (Abena Efese 3:2, 7; 4:15) Mu kukonkapo, Paulo akonkomeshe abasumina banankwe mu Roma ukuti: “Awe tuli ne fya bupe ifyalekanalekana umwabelo kusenamina uko twapeelwa umo umo; ica bupe cesu nga ca kusesema, tubombeko umwabelo mulingo wa kutetekela kwesu; nga ca kupyunga, tutukute mu kupyunga kwesu; uusambilisha, atukute mu kusambilisha kwakwe; uukonkomesha, atukute mu kukonkomesha kwakwe; uupeela apeele mu bupe, uuteka ateke no kucincila, uubelelo luse acite ne nsansa.”—Abena Roma 12:6-8.
10. Mu kusakamana umukumi wa kwa Lesa, ca kumwenako nshi Paulo aimikile baeluda ilelo?
10 Paulo acinkwileko abena Tesalonika ukuti: “Umo shibo acitila abana bakwe bene, e mo twacitile umuntu onse wa muli imwe, ukukonkomesha imwe no kumukoselesha no kumwebo kuti mwende umwawamina kuli Lesa uwamwita mwingile mu bufumu bwakwe na mu bukata bwakwe bwine.” (1 Abena Tesalonika 1:1; 2:11, 12) Ukukonkomesha kwali nakupeelwa mu nshila ya mutembo, iya kutemwa ica kuti Paulo kuti alemba ati: “Twali abafuuka mu kati ka imwe, ngo uonsha uulelela abana bakwe bene; ifyo fine, ico twamufulukishe, twabekelwe ukumupeelapo te mbila nsuma ya kwa Lesa yeka yeka, lelo ne mitima yesu iine, pa kuti mwaishileba abatemwikwa kuli ifwe.” (1 Abena Tesalonika 2:7, 8) Mu kumfwana ne ca kumwenako ca buwishi ica kwa Paulo, abakalamba ba bucishinka balikwata ukwangwako kwashika kuli bonse mu cilonganino.
11. Ni shani fintu baeluda basontwa bengalangisha ukuswatuka?
11 Umutembo, capamo no kuswatuka, fifwile ukwishibisha ubwangalishi bwabamo ukutemwa ubo bakacema besu aba Bwina Kristu aba busumino babelesha. Imibele yabo ilumbulula ifingi. Petro afunda baeluda ukucema umukuni wa kwa Lesa “te ku kupatikishiwa” nelyo “ku kumwenamo ubunonshi bwa nsoni.” (1 Petro 5:2) Pali ici cishinka, uwasambilila William Barclay alumbulwile icishibisho ca kusoka, ukulembo kuti: “Kwabako inshila ya kupokelelamo icifulo ne ya kubombelamo umulimo kwati wali mulimo waundalila kabili uwabipa, kwati wali wa kunasha, kwati wali cisendo cili no kusenukwa. Kuti cacitika ku muntu ukwipushiwa ukucita icintu cimo, kabili ukuti wene acicite, lelo ukucicita mu nshila yabulwe nkumbu ica kuti incitilo yonse yaonaulwa. . . . Lelo [Petro] atila Umwina Kristu onse alingile ukuba uwaswatuka mu kubamo ukututuma mu kubomba umulimo wa musango yo ukufika pantu engapesha, nangu cingati ali uwaibukila mu kukumanina ifyo aba uushalinga ukubomba wene.”
Bakacema Baitemenwa
12. Ni shani fintu baeluda ba Bwina Kristu bengalangisha ukuitemenwa?
12 “Cemeni umukuni wa kwa Lesa uuli kuli imwe . . . ku kuitemenwa,” e fyo Petro na o acincisha. Kangalila wa Bwina Kristu uusakamana impaanga acite fyo ku kuitemenwa, ku kuisalila kwakwe umwine, pe samba lya Mucemi Musuma, Yesu Kristu. Ukubomba ku kuitemenwa na kabili cipilibula ukuti, kacema wa Bwina Kristu alanakila ku bulashi bwa kwa Yehova, ‘kacema kabili kangalila wa myeo yesu.’ (1 Petro 2:25, NW) Kacema munono uwa Bwina Kristu mu kuitemenwa alangisha umucinshi ku kutantika kwa teokratiki. Acite co lintu atungulula abo abalefwaya ukupanda amano ku Cebo ca kwa Lesa, Baibolo. Nangula cingati ukubelesha kukaafwa eluda ukukuula ubutala bwa kufunda kwashimpwa pali Baibolo, ici tacipilibula ukuti akakwata ukupikulula kwa mu Malembo ku mpika iili yonse ilyo line. Nelyo fye lintu eshibe icasuko ku cipusho, kuti pambi acisanga ica mano capamo no wipwishe ukufwaya muli Watch Tower Publications Index nelyo ifisontelelo fimbi ifyapalako. Muli ifyo asambilisha mu nshila shibili: Alangilila ifya kusanga ifyebo fya kwaafwa kabili mu kuicefya alangisha umucinshi kuli Yehova pa kulosha ukusakamana ku cintu ukuteyanya kwa kwa Lesa kwasabankanya.
13. Ni ntampulo nshi shingabuulwa ku kwaafwa baeluda ukupeela ukupanda amano kusuma?
13 Cinshi eluda engacita nga ca kuti tapali nangu cimo icasabankanishiwa mu mpapulo sha Sosaite pa mpika imo iilipo? Ukwabulo kutwishika, akapepela ukushilimuka kabili akafwailisha ifishinte fimo ifya muli Baibolo ifyo fibomba pa mulandu. Na kabili kuti pambi acisanga ica kunonsha ukutubulula ukuti umuntu uulefwaya ukwaafwa alanguluke ica kumwenako ca kwa Yesu. Eluda kuti pambi aipusha ukuti: “Nga ca kuti Yesu, Kasambilisha Mukalamba, aali mu mibele yobe, bushe uletontonkanya kuti acita shani?” (1 Abena Korinti 2:16) Ukupelulula kwa musango yo kuti pambi kwayafwa uuleipusha ukupanga ukupingulapo kwa mano. Lelo fintu cingaba icabulamo amano kuli eluda ukutambika fye imimwene ya pa lwakwe kwati yali kupanda amano kusuma ukwa mu Malembo! Ukucila, baeluda kuti balanshanya impika shayafya. Kuti pambi baleta fye ne milandu yakatama ku kulanshanya pa kukumana kwe bumba lya baeluda. (Amapinda 11:14) Ukupingulapo kufumamo kukapeela bonse bene amaka ku kulanda mu kusuminishanya.—1 Abena Korinti 1:10.
Ubufuuke Bwalikatama
14, 15. Cinshi cifwaikwa kuli baeluda lintu balepuupuutula Umwina Kristu ‘uwasangilishiwe mu bubi bumo’?
14 Eluda wa Bwina Kristu akabila ukulangisha ubufuuke lintu alesambilisha bambi, ukucilisha lintu alebafunda. “Mwe ba bwananyina,” e fifunda Paulo, “umuntu nga asangilishiwa mu bubi bumo, imwe mwe ba bumupashi, mupuupuutuleni uwabe fi ne mitima [ya bufuuke, NW].” (Abena Galatia 6:1) Ku ca kusekesha, ishiwi lya ciGreek pano ilyapilibulwa ‘ukupuupuutula’ lyayampana ne numbwilo ya mu fya cipatala iibomfiwa ku kulondolola ukwimika kwe fupa pa kuti ubulema bwa nshita yonse iya bumi bwingacilikilwa. Kalemba wa badikishonari W. E. Vine ampanya ici ku kubukulula “kuli abo aba bumupashi, ukwa muntu uubembwike, uwa musango yo ukuba nge cilundwa cafunika ica mubili wa ku mupashi.” Ukupilibula kwa kupyanikapo kuli, “ukubwesesha ku cifulo calinga; ukuleta mu mutande walinga.”
15 Ukupuupuutula ukutontonkanya kwa umo tacaba icayanguka, kabili kuti caba icayafya nga nshi ukuleta amatontonkanyo ya muntu utenene mu mutande walinga. Lelo ukwaafwa kupeelwa mu mupashi wa bufuuke mu kupalishako kuti kwapokelelwa mu kuba no kutasha. Nge ca kufumamo, baeluda ba Bwina Kristu balingile ukumfwila ukufunda kwa kwa Paulo ukwa kuti: “Fwaleni umutima wa nkumbu, icongwe, ubupete, [ubufuuke, no kushishimisha, NW].” (Abena Kolose 3:12) Cinshi cintu baeluda bengacita nga ca kuti umuntu uulekabila ukupuupuutulwa akwete imibele ya mutima iyabipa? Balingile ‘ukukonkelela . . . ukufuuka.’—1 Timote 6:11.
Ukucema mu Kusakamanisha
16, 17. Ni ku masanso nshi uko baeluda balingile ukuba abapempwila lintu balefunda bambi?
16 Kwalibako ifingi ku kufunda kwa kwa Paulo pa Abena Galatia 6:1. Acincisha abaume bafikapo lwa ku mupashi ukuti: “Mupuupuutuleni uwabe fi [uutenene] ne mitima ya bufuuke; uleilolekesha we mwine, epali nobe waeshiwa.” Mwandi fya kufumamo fyabipisha ifingabako nga ca kuti ukufunda kwa musango yo takumfwililwe! Ukucincishiwa ku malipoti pa lwa kwa shibutotelo wa Anglican uwasangilwe no mulandu wa kucito bucende na bekala mu ncende sha macalici babili, The Times iya London yatile iyi ili “mibele yatwalilila: ukufunda, mu kumonekesha umwaume wa buwishi nelyo bumunyina ukuba icinakabupalu pa mulandu wa kucetekelwa.” Kalemba wa mikululo mu nyunshipepala lyene aloseshe ku kutunga kwa kwa Dr. Peter Rutter ukwa kuti “icintemwa ca kuliila pa mutwe pa kati ka balwele ne mpanda mano shabo abaume—badokota, bashimafunde, bashimapepo na babengishe ncito—muli sosaite yesu iya mulekelesha mu fya kwampana kwa bwamba, casangwike cikuko ca konaula kabili ica kulenge nsoni.”
17 Tatulingile ukwelenganya ukuti abantu ba kwa Yehova baliba abakunkuma ku mesho ya musango yo. Eluda umo uwacindikwa uwali nabomba mu busumino pa myaka aishilebimbwa muli bucisenene pantu acitile ifipempu fya bucemi pali nkashi uwaupwa lintu nkashi aali eka. Nangula ca kuti aali uwalapila, munyina alufishe amashuko yakwe aya mulimo yonse. (1 Abena Korinti 10:12) Ni shani, lyene, abakalamba basontwa bengapanga ifipempu fya bucemi mu nshila ya kuti tabakawile mu kweshiwa? Ni shani fintu bengatantika icipimo ca kuba beka, ku kupepa, na kwi shuko lya mu nshita ku kusokota mu Cebo ca kwa Lesa ne mpapulo sha Bwina Kristu?
18. (a) Ni shani fintu ukubomfya icishinte ca bumutwe kwingaafwa baeluda ukusengauka imibele ingalenga insoni? (b) Kutantika nshi kwingacitwa ku kucita icipempu ca bucemi pali nkashi?
18 Ica kusangwilako cimo ico baeluda balingile ukubika mu kulanguluka cishinte ca bumutwe. (1 Abena Korinti 11:3) Nga ca kuti uwacaice alefwaya ubutungulushi, tukuteni ukusanshamo abafyashi bakwe mu kulanshanya lintu caba icalinga. Lintu nkashi waupwa aipusha ukwaafwa kwa ku mupashi, bushe kuti mwatantika ukuti umulume wakwe abepo mu kati ka kutandala? Ni shani nga ca kuti ici te kuti cicitikeko nelyo umulume aba uushasumina uwa buluku ku mukashi mu nshila shimo? Lyene citeni ukutantika kumo kwine uko mwingacita lintu icipempu ca bucemi cilecitwa pali nkashi uushaupwa. Kuti caba ica mano kuli bamunyina babili abafikapo lwa ku mupashi ukutandalila nkashi capamo. Nga ca kuti ici tacili icalinga, nakalimo inshita isuma kuti yasalwa pa kuti bamunyina babili bengakwata ukulanshanya na wene pa Ŋanda ya Bufumu, ukucilisha mu muputule umo uushingapumfyanishiwa. Mu kuba na bamunyina bambi ne nkashi ukuba mu Ŋanda ya Bufumu, nangula tabali mu cifulo ca kumona nelyo ukukutika ku kulanshanya, mu kupalishako ica kulenga ukuipununa icili conse kuti casengaukwa.—Abena Filipi 1:9, 10.
19. Ukuceme mpaanga sha kwa Lesa ku kuitemenwa kuletako ifya kufumamo nshi ifisuma, kabili ni kuli ani tulumbulula ukutasha pali bakacema baitemenwa?
19 Ukucema impaanga sha kwa Lesa ku kuitemenwa kuleta ifya kufumamo fisuma—umukuni wakosa lwa ku mupashi, uutungululwa bwino. Ukupala umutumwa Paulo, baeluda ba Bwina Kristu aba kano kasuba balikwata ukwangwako kukalamba ku basumina banabo. (2 Abena Korinti 11:28) Icafinisha ukucilisha caba cishingamo ca kucema abantu ba kwa Lesa muli ishi nshita shayafya. Muli ifyo, tuli aba kutasha mu cine cine ku mulimo ushaiwamina uucitwa na bamunyinefwe ababomba nga baeluda. (1 Timote 5:17) Pa kutupaala mu kuba ne “fya bupe ku bantu” abacema ku kuitemenwa, tupeela amalumbo kuli Kapeela wa “ca kupeelwa conse icisuma ne ca bupe conse icafikapo,” Kacema wesu uwa ku muulu uwakwato kutemwa, Yehova.—Abena Efese 4:8; Yakobo 1:17.
Ni Shani Fintu Wingasuka?
◻ Ni shani fintu umwaume engateka aba mu ŋanda yakwe bwino?
◻ Mibele nshi ilingile ukwishibisha ubwangalishi kuli baeluda ba Bwina Kristu?
◻ Ni shani fintu baeluda pambi bengalangisha ukuicefya no bufuuke mu kupeela ukufunda?
◻ Cinshi caafwa ku kupanga ukupuupuutula kwa ku mupashi ukuba ukwa kufumamo cimo?
◻ Ni shani fintu baeluda bengasengauka imibele ingalenga insoni pa kucema umukuni?
[Icikope pe bula 18]
Eluda wa Bwina Kristu afwile ukuteka bwino aba mu ŋanda yakwe
[Icikope pe bula 21]
Ukucema kwa Bwina Kristu kulingile ukucitwa mu kuba no bufuuke no kupingula kusuma