Icilambu ca Cilumba—Cakula Shani?

BUSHE mwalitala amubishanyapo no muntu uyo ku mufulo fye alefwaya muyumfwe aba pa nshi? Nalimo ni maneja, umukalamba wa ncito, kangalila, nelyo fye lupwa lwenu uwalemumona aba pa nshi no kumusuula icine cine. Bushe mwayumfwile shani pa lwa uyo muntu? Bushe mwalitemenwe imibele yakwe? Kwena iyo! Mulandu nshi? Pantu icilumba cibika icipindami no kucilikila ukulanshanya.

Icilumba cilenga umo ukusuula bambi, no kulaimona lyonse uwabacila. Umuntu wa ifyo ilingi line talandila bambi ubusuma. Lyonse alakwata mashiwi yamo aya kusuusha pamo nga, “ca cine aliba fye bwino, lelo ico abipila ni ca kuti na ca kuti.”

Mu citabo ca Thoughts of Gold in Words of Silver icilumba calondololwa nga “ubupulumushi butwalilila ukucimfya. Cilonaula umuntu, ukumusha no busuma bunono fye.” E mulandu wine kanshi abantu bashiyumfwila abakakuka nga pali uwa cilumba. Na kuba, ilingi line icilambu ca cilumba kukanakwata ifibusa fya cine cine. Icitabo cimo cine citila, “lelo abantu balitemwa abaicefya icine cine, te baicefya bufi bufi.” E mulandu Baibolo ilandila ukuti: “Icilumba ca muntu cimuletela ukucefiwa, no uicefya balamucindika.”—Amapinda 29:23, Baibolo wa ba Diocese of Mbala, 1971.

Nangu cibe fyo, ukucila pali bucibusa no kucindikwa ku bantu, icacilapo ca kuti ni shani fintu icilumba cambukila bucibusa bwa umo na Lesa? Bushe Lesa amona shani abacilumba, abamiiya, na baituntumba? Bushe alaposako amano ku cilumba nelyo ukuicefya?

Isambililo Lyaba mu Kuicefya

Kalemba wapuutwamo uwa Amapinda atile: “Amatutumuko [“icilumba,”NW] yatangililo kufunaulwa, no kutuuma kwa mutima kutangililo kuipununa. Cawamo kubo wasokopalo mutima pamo na balanda, ukucilo kwakane ca kutapa na ba matutumuko.” (Amapinda 16:18, 19) Bucine bwa kuti ayo mashiwi yamano kuti bwamonwa mu cacitikile Naamani, mushika umwina Suria, uwaliko mu nshita ya kwa Elisha kasesema umwina Israele.

Naamani alilwele ifibashi. Lintu alefwaya ukundapwa, aile ku Samaria uko aleenekela ukumonana na Elisha. Lelo kasesema alitumine umubomfi wakwe ku kweba Naamani ukuyaowa imiku 7 mu Mumana wa Yordani. Naamani alifulilwe cibi pa fyo apokelelwe no kwebwa. Mulandu nshi kasesema taishile no kulanda kuli wene ukucila ukutuma umubomfi? Na kuba, umumana uuli onse uwa ku Suria walingene fye no mumana wa Yordani! Alikwete icilumba. Cinshi cafuminemo? Ku ce shuko, ukufunda kwa mano kwalimunashishe. “E lyo atentemwike, aitumpike na mu Yordani imiku cinelubali umwabelele icebo ca muntu wa kwa Lesa; no mubili wakwe wabwelelemo ngo mubili wa mwaice munono, kabili alisangulwike.”—2 Ishamfumu 5:14.

Limo limo ukuicefya fye kunono kufumamo ifilambu ifikulu.

Icilambu ca Kuituntumba

Nangu cibe fyo, icilambu ca cilumba kuti caba icabipisha ukucila ukupanya amashuko yamo nelyo ubunonshi. Kwalibako umusango na umbi uwa cilumba uwitwa “hubris” uwalondololwa ukuti waba “cilumba nelyo ukuicetekela kwacishamo ilingi line ukufumamo ukukanda.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Ili shiwi lyafuma ku ciGriki kabili ukulingana no wasoma iciGriki William Barclay, “hubris itobenkanya icilumba no bunkalwe . . . , imisuula yabamo ukuituntumba iilenga [umuntu] ukusaalula abantu banankwe.”

Ica kumwenako ca uyu musango wa cilumba cisangwa muli Baibolo. Cacitikile mfumu Hanuni iya bena Amone. Icitabo ca Insight on the Scriptures cilondolola ukuti: “Lintu Nahashi uwalangile Davidi icikuuku afwile, Davidi alitumine ababomfi bakwe ku kusansamusha Hanuni pa mfwa ya kwa wishi. Lelo lintu Hanuni ashininwe kuli bacilolo bakwe ukuti uyu wali fye mucenjelo wa kwa Davidi uwa kulengwilamo umusumba, alisaalwile ababomfi ba kwa Davidi pa kubabeya imyefu yabo lubali no kuputula amalaya yabo lubali ukufika pa matako no kuleka baye.”a Barclay alanda ulwa ico ati: “Ukucite fyo cali ni hubris. Cali kuminkanya ukutukana, ukukalipa, ukuseebanya kwa pa lwalala.”—2 Samwele 10:1-5.

Cine cine, umuntu wa cilumba kuti aba uwa bukalushi, no kuseebanya bambi. Alitemwa ukukalifya bambi ukwabulo luse no kulangulukilako, lyena alasekelela lintu balengwe nsoni nelyo baseebana pa cintubwingi. Lelo ukusaalula umuntu nelyo ukumuseebanya kwabipila pabili. Kufumamo ukulufya icibusa, no kupanga fye ubulwani.

Ni shani Umwina Kristu wa cine engalangisha icilumba cabipe fyo, apo Shikulu wakwe afundile ukuti ‘uletemwo umubiyo nga we mwine’? (Mateo 7:12; 22:39) Cintu capusana ku fintu Lesa na Kristu bafwaya. Pali ici Barclay alandapo icintu cakakala ati: “Hubris waba musango wa cilumba uulenga umuntu ukusaalula Lesa. Bacilumba e batila: ‘Takwaba Lesa!’ (Ilumbo 14:1) Nelyo nga fintu Ilumbo 10:4 lilanda ukuti: “Umubifi mu kutakalala kwa cinso cakwe, atila, Lesa takacilandule; takuli Lesa.” Icilumba nelyo amatutumuko ya musango yo yatalusha umo ku fibusa, balupwa na kuli Lesa wine. We cilambu ulakula!

Mwileka Icilumba Cimonaule

Icilumba kuti caba mu nshila ishingi, kwaliba icifuma mu kutemwisha icalo, mu kapaatulula ka mushobo, akapaatulula ka fifulo fya bwikashi, mu masomo, icuma, ukulumbuka, na maka. Icilumba kuti camwingilila mu nshila ishingi no kumonaula.

Abengi balamoneka ukuicefya lintu bali na babacilile nelyo fye abanabo. Lelo cinshi cicitika lintu umuntu uumoneka ukuicefya akwata icifulo ca pa muulu? Apo pene fye, asanguka uwa culukusu uutitikisha abo atunga ukucila! Ici kuti cacitika kuli bamo lintu bafwala yuniformu nelyo baji imininako amaka. Nangu fye babomfi ba buteko kuti baba aba cilumba pa kubombela abantu, ukutontonkanya ukuti abantu e bafwile ukubombela ababomfi ba buteko, te bena ukubombela abantu. Icilumba kuti camulenga ukuba umukalushi, uwabulwa icililishi; ilintu ukuicefya kuti kwamulenga ukuba uwa cikuuku.

Yesu afwaya nga aali uwa cilumba no mukalushi ku basambi bakwe. Aali uwapwililika, Umwana wa kwa Lesa, uwali na bakonshi bakwe abashapwililika, abasuswa. Lelo, bwite nshi atambike ku balekutika? Atile: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafinwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu; pantu ikoli lyandi lyalyanguka, ne cisendo candi calipepuka.”—Mateo 11:28-30.

Bushe tulesha lyonse ukukonka ica kumwenako ca kwa Yesu? Atemwa bushe twaliba abakalushi, abashipindululwa, abankalwe, ababulwo luse, abacilumba? Beni abapembesula ukupala Yesu, te batitikisha. Cincintileni ubonaushi buletwa ne cilumba.

Mu kumfwana ne fyalandwa pano, bushe icilumba conse calilubana?

Ukuicindika ne Cilumba

Icilumba na kabili caba “kuicindika kwalinga nelyo ukusuma.” (Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary) Ukuicindika cipilibula ukuti walyangwako ku fyo bambi bakutontonkanyapo. Ulasakamana imimonekele yobe ne shina lyobe. Ipinda lya ciSpanish lyalilungika ilitila: “Njeba abanobe kabili nalakweba ifyo waba.” Nga mwalitemwa ukwangala na basali, abanang’ani, ababulwo mucinshi, na bansele, mukabapala. Imibele yabo ikamwambukila, kabili tamwakaicindike.

Nangu cibe fyo, kwalibako icilumba cimbi icacishamo, icilenga ukuyumfwa pa fyo mubomba nelyo ukumeka. Mu nshiku sha kwa Yesu, bakalemba na baFarise bali ne cilumba ku fishilano fyabo no kucishamo ukumoneka nga bakapepa. Yesu alisokele pa lwa bene ukuti: “Ne milimo yabo yonse bacita ku kumonwa ku bantu; pantu bapabula bafulakteria babo no kukushe nseela sha malaya yabo [pa kuti bamoneke abashila]; batemwa ne fya kukuwamapo fya ntanshi ku mitebeto, ne fipuna fya ntanshi mu masunagoge, no kuposhiwa mwi sokoni, no kwitwa ku bantu, Rabi.”—Mateo 23:5-7.

Kanshi, ukuicindika kwalinga kwaliba fye bwino. Ibukisheni no kuti Yehova amona umutima, te ku nse fye iyo. (1 Samwele 16:7; Yeremia 17:10) Ukuimona umulungami te kumonwe fyo na Lesa. Nangu cibe fyo, nomba icipusho ni ci, Ni shani fintu twingalundulula ukuicefya kwa cine cine no kusengauka icilambu cabipisha ica cilumba?

[Futunoti]

[Icikope pe bula 4]

Ukuicefya fye kunono kwalambwile Naamani apakalamba