Kuti Mwawikisha Munyinenwe
“Kabiye, kamushinine pa kati ka iwe na wene mweka. Nga akuumfwa, ninshi wawikisha munonko.”—MATEO 18:15.
1, 2. Kufunda nshi Yesu alandile ukwingabomba ku kukalulula imilandu?
ILYO kwashele mupepi no mwaka umo ukuti ubutumikishi bwakwe bupwe, Yesu afundile abasambi bakwe amasambililo yacindama. Kuti mwabelenga yene muli Mateo icipandwa 18. Limo lyali pa bucindami bwa kuicefya, nga bana. Mu kukonkapo alandile ukuti tatufwile ukupunwisha “kamo pali utu tunono” kabili tulingile ukwesha ukubwesha “utunono” utupaasuka pa kuti twionaika. Lyene Yesu alundilepo ukupanda mano kwacindama, ukwingabomba ku kukalulula ukupusana pa kati ka Bena Kristu.
2 Kuti mwaibukisha amashiwi yakwe ayatila: “Nga munonko abembukila iwe, kabiye, kamushinine pa kati ka iwe na wene mweka. Nga akuumfwa, ninshi wawikisha munonko. Lelo nga tomfwile, buula no muntu umo napamo babili baye pamo nobe, ukuti pa tunwa twa nte shibili nalimo shitatu icebo conse cishininkishiwe. Lelo nga akaana ukubomfwa, ebo lukuta; awe nga akaana ukuumfwa no lukuta, akabe kuli iwe kwati Mwina fyalo kabili umusangushi.” (Mateo 18:15-17) Ni lilali tulingile ukubomfya ukufunda kwa musango yo, kabili mibele nshi tulingile ukukwata pa kucite co?
3. Cinshi ilingi line tulingile ukucita ku filubo fya bambi?
3 Icipande cafumineko cakomailepo ukuti apo bonse tatwapwililika kabili tulalufyanya, tulakabila ukutukuta ukulekelela bambi. Ico cilakabilwa pali bufi nga ifilandile nelyo ificitile Umwina Kristu munensu fyatukalifya nelyo ukutubifya. (1 Petro 4:8) Nga batubifya ilingi kuti cawamapo ukulabako fye ku cilubo—e kutila, ukulekelela no kulabako. Kuti twamona ukucite ci nge cingaletako umutende mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Amalumbo 133:1; Amapinda 19:11) Lelo, inshita shimo kuti camupinda ukuti mufwile ukukalulula ubwafya na munyinenwe nelyo nkashi uwamukalifye. Nga cabe fyo, amashiwi ya kwa Yesu ayali pa muulu kuti yamwafwilisha.
4. Mu cinkumbawile, kuti twabomfya shani Mateo 18:15 ku filubo fya bambi?
4 Yesu afundile ati “kamushinine pa kati ka iwe na wene mweka.” Ukucite co ca mano. Ba Baibolo bamo aba cina Germany bapilibula ici cikomo, ati kamwebelepo “pa menso yane,” e kutila pa menso yenu na yakwe. Lintu mwalanda pa bwafya ilyo muli mweka, cilangukako ukubukalulula. Munyina uwacitile nelyo uwasosele ifyabipa kuti asumina icilubo nga muli mweka. Nga pali abalekutikako, ukukanapwililika kwa buntunse kuti kwalenga akaane icilubo nelyo esheko ukuilungamika. Lelo lintu mwalanshanya “pa menso yane,” kuti mwasango kuti tamwaumfwikishe fye kabili umunenu tabembwike nelyo te ku mumbo alufyenye. Lintu bonse mwamono kuti ukukanaumfwikisha e kwalengele, kuti mwawikishanya, no kukanaleka umulandu uunono ukule no konaula bucibusa bwenu. E ico, icishinte ca pali Mateo 18:15 kuti cabomfiwa na ku filubo ifinono mu mikalile ya cila bushiku.
Bushe Yesu Aloseshe Mwi?
5, 6. Ukulingana na mashiwi yashingulukako, Mateo 18:15 ilosha ku membu sha musango nshi, kabili cinshi cilangilila ico?
5 Maka maka ukufunda kwa kwa Yesu kulosha ku filubo fikalamba. Yesu atile: “Nga munonko abembukila iwe.” “Ulubembu” nga kululondolola kuti lwaba cilubo icili conse nelyo ukulufyanya. (Yobo 2:10; Amapinda 21:4; Yakobo 4:17) Nangu cibe fyo, amashiwi yashingulukako yatubululo kuti ulubembu Yesu alelandapo lufwile lwali ulukalamba ica kuti uwalucitile kuti amonwa “kwati Mwina fyalo kabili umusangushi.” Ayo mashiwi yalolele mwi?
6 Abasambi ba kwa Yesu abaumfwile ayo mashiwi balishibe ukuti abaYuda banabo tabalebishanya na Bena fyalo. (Yohane 4:9; 18:28; Imilimo 10:28) Kabili balesengauka abasangushi, abali baYuda lelo abaleliila abantu pa mitwe. E co amashiwi ya pali Mateo 18:15-17 yalelosha ku membu ishikalamba, te ku filubo ifinono atemwa ukubifiwa uko mwingalekelela no kulabako.—Mateo 18:21, 22.a
7, 8. (a) Ni membu sha musango nshi shingabombelwapo na baeluda? (b) Ni membu sha musango nshi shingakalululwa pa kati ka Bena Kristu babili, ukulingana na Mateo 18:15-17?
7 Ukulingana na Malango, imembu shimo shalekabila umuntu uubifiwe ukucita ifyacila pa kulekelela umunankwe. Ukupontela Lesa, ubusangu, ukupepo tulubi, ne membu sha bulalelale, ubucende, no kulaalana kwa baume beka beka fyaletwalwa kuli baeluda (nelyo bashimapepo) abali no kubombelapo. E fyo caba na mu cilonganino ca Bwina Kristu. (Ubwina Lebi 5:1; 20:10-13; Impendwa 5:30; 35:12; Amalango 17:9; 19:16-19; Amapinda 29:24) Nangu cibe fyo, moneni ukuti imembu isho Yesu alelandapo shali no kukalululwa pa kati ka bantu babili. Ku ca kumwenako: Pa mulandu wa cipyu nelyo akalumwa umo acito bukwakwa ku munankwe. Umwina Kristu umo alaya ukubombo mulimo umo ne fibombelo fimo kabili alaya ukuupwisha pa bushiku bapangene. Umwina Kristu umbi asumino ukubwesha inkongole bwangu atemwa pa bushiku bapangene. Umo alayo kuti uwamwingisha incito nga amusambilisha, (nangu fye aleka incito) takacimfyanye nankwe atemwa ukwesha ukumupoka ubukwebo pa nshita imo bapangene atemwa mu cifulo cimo baumfwene.b Nga munyina atobe cipangano kabili talapile pa filubo fya musango yo, kuti waba mulandu ukalamba. (Ukusokolola 21:8) Lelo ifilubo fya musango yo kuti fyakalululwa pa kati ka bantu babili ababimbilwemo.
8 Kuti mwakalulula shani imilandu ya musango yo? Ilingi cisoswo kuti mu mashiwi ya kwa Yesu mwaliba imbali shitatu. Natubebete lumo na lumo. Mwilamona ishi mbali nga mafunde ayaumina kumo, moneni muntu shilolele, kabili mwilabako ubuyo bwenu ubwa kutemwa.
Tukuteni Ukuwikisha Munyinenwe
9. Cinshi tulingile ukwibukisha pa kubomfya Mateo 18:15?
9 Yesu atendeke ati: “Nga munonko abembukila iwe, kabiye, kamushinine pa kati ka iwe na wene mweka. Nga akuumfwa, ninshi wawikisha munonko.” Kwena, tamufwile ukucite ci nga muletunganya fye. Mulingile ukushininkisha atemwa ukwishibapo fimo ifyo mwingabomfya ku kwafwilisha munyinenwe ukumono kuti alilufyenye kabili alekabila ukulungika icilubo. Kuti cawama ukubombelapo bwangu, ukukanaleka umulandu ukukulilako nelyo ukuleka imibele yakwe ikunkume. Kabili mwilabako ukuti nga mwacibika ku mutima kuti camonaula. Apantu mufwile ukuba mweka pa kulanshanya, mwishimikilako bambi pa kuti bamusuminisheko nelyo pa kuti cimoneke kwati tamwalubile. (Amapinda 12:25; 17:9) Mulandu nshi? Pa mulandu wa buyo bwenu.
10. Cinshi cikatwafwa ukuwikisha munyinefwe?
10 Ubuyo bwenu bwa kuwikisha munyinenwe, te kumulimuna, ukumuseebanya, nelyo ukumonaula. Nga cine cine e ulufyenye, ninshi kuti aonaula bucibusa bwakwe na Yehova. Mulefwaisho kuti atwalilile ukuba munyinenwe uwa Bwina Kristu. Kuti mwawikishanya nga ca kuti pa kulanshanya muletekanyako, tamulelanda ifyebo ifyaluma atemwa tamuleumfwika kwati mulemupeelo mulandu. Ilyo mulelanshanya mu kutemwa, ibukisheni ukuti bonse babili tamwapwililika, muli bantunse ababembu. (Abena Roma 3:23, 24) Nga aishibo kuti tamwaebeleko bambi kabili amono kuti mulefwaya ukumwafwa, kuti mwaishiba ifya kukalulula ubwafya. Iyi nshila ya cikuuku kabili iisuma ikalangisha amano pali bufi nga mwasango kuti bonse mwalilubile atemwa ukukanaumfwikisha e kwalengele mupusane.—Amapinda 25:9, 10; 26:20; Yakobo 3:5, 6.
11. Nangu ca kuti uulufyenye akaana, cinshi tukacita?
11 Nga mwamwaafwa ukumona ukuti alicitile icilubo icikalamba, nalimo kuti alapila. Ca cine, nalimo icilumba kuti calenga akaane. (Amapinda 16:18; 17:19) Nangu ca kuti umuku wa kubalilapo akaana kabili talapile, mufwile ukulolela ilyo mushilacitapo cimo. Yesu tatile ‘kabiye umuku umo, kamushinine.’ Apantu ulu lubembu kuti lwakalululwa, mufwile ukuyako na kabili ukulingana na Abena Galatia 6:1 kabili “pa menso yane.” Nalimo kuti mwamuwikisha. (Linganyeniko Yuda 22, 23.) Lelo, cinshi mwingacita nga namushininkisho kuti alibembwike, kabili tasumine?
Ukubuula Abakosoka
12, 13. (a) Yesu alumbwile lubali nshi ulwa bubili mu kukalulula imilandu? (b) Kufunda nshi ukwalinga tulingile ukubomfya pa kucite ci?
12 Nga mwalicitile icilubo icikalamba, bushe kuti mwafwaya bambi batompoke bwangu ilyo balemwafwa? Iyo. E mulandu wine, Yesu alangishe ukuti pa numa ya lubali lwa kubalilapo, tamulingile ukutompoka ukwesha ukuwikisha munyinenwe, ukulenga atwalilile ukwikatana na imwe na bambi mu kupepa Lesa mu nshila yapokelelwa. Yesu alandile ulubali lwa bubili ati: “Nga tomfwile, buula no muntu umo napamo babili baye pamo nobe, ukuti pa tunwa twa nte shibili nalimo shitatu icebo conse cishininkishiwe.”
13 Yesu asosele ukuti kubulo “muntu umo napamo babili.” Tatile pa numa ya lubali lwa kubalilapo, mufwile ukwebako na bambi abengi, ukwebako kangalila wenda, atemwa ukulembela bamunyina bakalata. Nangu ca kuti namushininkisha ukuti icilubo calicitilwe, kwena tacilati cishininkishiwe bwino bwino. E ico tamufwile ukutandanya ubufi icingalenga mube abakwakwa. (Amapinda 16:28; 18:8) Lelo Yesu atile buuleni no muntu umo nelyo babili. Mulandu nshi? Kabili ni bani abo bene?
14. Ni bani twingabuula mu lubali lwa bubili?
14 Ico muleesha kuwikisha munyinenwe ukupitila mu kumushinino kuti alicitile ulubembu no kuti alekabila ukulapila pa kuti engawikishiwa kuli imwe na kuli Lesa. Kuti cawama nga “umo napamo babili” pali abo mwingabuula balimweneko icilubo icacitilwe. Napamo e ko bali lintu cacitike, nelyo nabeshibako fimo ifyacitike (nelyo ifishacitike) mu mulandu wa fya ndalama. Nga inte sha musango yo tashimoneke, kuti mwabuula abaishiba ifya kubomba na uyo mulandu kabili abengashininkisho kuti icilubo calicitilwe. Ukulundapo, nga caisakabilwa, kuti baisaba inte ishaumfwileko ifyasoselwe, ku kushininkisho kuti ifyalandilwe kabili ne fyo mwaeseshe ukumwaafwa. (Impendwa 35:30; Amalango 17:6) Kanshi ishi nte tashifwile ukwisa mu kumfwako fye nelyo ukulubulwisha; lelo, shifwile ukwafwilisha ukuwikisha munyinenwe kabili munyinabo.
15. Mulandu nshi baeluda ba Bwina Kristu bengatwafwila bwino mu lubali lwa bubili?
15 Tacilepilibula ukuti mulingile ukubuula baeluda ba mu cilonganino. Nangu cibe fyo, abaume abakosoka abali ni baeluda kuti baafwilishako ukupitila muli bumupashi bwabo. Baeluda ba musango yo baba “ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula, nge mimana ya menshi apaumisha, nge cintelelwe ca cilibwe cikalamba mu calo icatembuka.” (Esaya 32:1, 2) Balibelesha ukupelulula no kulungika bamunyina na bankashi. Kabili uulufyenye kuti acetekela “ifya bupe ku bantu” ifya musango yo.c (Abena Efese 4:8, 11, 12) Nga mwalanshanya pa menso ya aba baume bakosoka no kupepela pamo na bo kuti mwatontolokako kabili kuti mwakalulula no bwafya ubwakosa.—Linganyeniko Yakobo 5:14, 15.
Ukutukuta kwa Kulekelesha ku Kuwikisha Munyinenwe
16. Lubali nshi ulwa butatu Yesu alumbwile?
16 Nga ca kuti ulubali lwa bubili talubombele, bakangalila mu cilonganino bafwile ukubimbwamo mu lubali lwa kulekelesha. “Nga akaana ukubomfwa [ukuumfwa kuli umo napamo babili], ebo lukuta; awe nga akaana ukuumfwa no lukuta, akabe kuli iwe kwati Mwina fyalo kabili umusangushi.” Bushe ici calola mwi?
17, 18. (a) Cipasho nshi cingatwafwa ukumfwikisha ubucindami bwa ‘kwebo lukuta’? (b) Kuti twacita shani ici ilelo?
17 Kwena tatwasumino kuti calola mu kuti ulubembu nelyo icilubo cifwile ukutwalwa ku kukumana kwa lyonse nelyo ukwaibela ukwa cilonganino conse. Icebo ca kwa Lesa cilatulanga inshila yalinga. Moneni ifyalecitwa mu Israele wa pa kale nga kwabako cintala, umubuuke, no umunwi: “Umuntu nga aba no mwana mwaume umuumankonso kabili icintala, uushumfwa kwi shiwi lya kwa wishi na kwi shiwi lya kwa nyina, kabili bamulimuna, na o tomfwile kuli bene, e lyo wishi na nyina bakamwikate, no kumufumisha ku bakalamba ba mushi, ku mpongolo ya ku mwabo; kabili bakatile ku bakalamba ba mushi, Uyu mwana wesu umwaume muumankonso kabili cintala, tomfwa kwi shiwi lyesu; mubuuke, kabili munwi. Na baume bonse aba mushi wakwe bakamupoole amabwe.”—Amalango 21:18-21.
18 Imembu sha uyo muntu tashalepingulwa no luko lonse atemwa na bonse aba mu mukowa wakwe. Lelo, “abakalamba” abaleimininako ulukuta e balepingula. (Linganyeniko Amalango 19:16, 17 pa lwa mulandu uwalepingulwa na ‘bashimapepo na bapingushi aba muli isho nshiku.’) Cimo cine ne lelo, lintu cakabilwa ukucita ulubali lwa butatu, baeluda, abemininako icilonganino, e babombelapo umulandu. Na bo bene ubuyo bwabo bwa kwesha na maka yonse ukuwikisha munyina wa Bwina Kristu. Balacite ci mu bulungi, ukukanapingwila libela umulandu atemwa ukucita akapaatulula.
19. Cinshi baeluda abaleumfwako umulandu bakatukuta ukucita?
19 Bakatukuta ukupimununa ifishinka no kukutika ku nte ishilekabilwa pa kuti cishininkishiwe ukuti ulubembu lwalicitilwe (atemwa lucili lulecitwa). Bafwaya ukucingilila icilonganino ku kubola no kufumyamo umupashi wa pano isonde. (1 Abena Korinti 2:12; 5:7) Ukulingana ne milingo yabo iya mu Malembo, bakatukuta “ukukonkomesesha mwi sambililo lituntulu no kushinina abapilika.” (Tito 1:9) Basubilo kuti uulufyenye takabe nga Abena Israele abo kasesema wa kwa Yehova alembele ati: “Ilyo naitile tamwayaswike, ilyo nasosele tamwaumfwile, mwacita ne cabipa mu menso yandi, no kusala ico nshabekelwa.”—Esaya 65:12.
20. Cinshi Yesu asosele cifwile ukucitika nga umubembu akaana ukuumfwa kabili talapile?
20 Nangu cibe fyo, limo limo fye umubembu alangisha imibele yapalako. Nga cabe fyo, Yesu akambisho kuti: “Akabe kuli iwe kwati Mwina fyalo kabili umusangushi.” Shikulu tatwebele ukuti tube abankalwe nelyo abatemwa ukukalifya bambi. Nangu cibe fyo, ifyo umutumwa Paulo akambishe ukwabulo kupita mu mbali ukuti ababembu abashilapila batamfiwe mu cilonganino. (1 Abena Korinti 5:11-13) Pantu ukucite co, kuli pele pele kukafikilisha ubuyo bwa kuwikisha umubembu.
21. Cinshi uutamfiwe mu cilonganino engacita?
21 Kuti twamona icingafumamo nga twabebeta umulumbe wa kwa Yesu uwa mwana walubile. Muli ulya mulumbe, umubembu uwaikele inshita ntali ukwabula ukubishanya kwa kutemwa na ba ng’anda ya kwa wishi, ‘aishilekutuluka.’ (Luka 15:11-18, NW) Paulo aebele Timote ukuti bamo abalufyanya mu kupita kwa nshita balalapila no ‘kukutuluka no kuikakula ukufuma mu citeyo ca kwa Kaseebanya.’ (2 Timote 2:24-26, NW) Tulesubilo kuti onse umubembu uushilapila nga atamfiwa mu cilonganino kabili aumfwa ubulanda pa mulandu wa kulufya ukusenaminwa na Lesa no kubishanya kwa kutemwa na Bena Kristu ba bucishinka—kabili camulenga ukukutuluka.
22. Ni shani twingawikisha munyinefwe?
22 Yesu talemona Abena fyalo na basangushi nga bantu abashingalubulwa. Umo uwa bene, Mateo Lebi, alilapile, no ‘kukonka Yesu,’ kabili alisalilwe ukuba umutumwa. (Marko 2:15; Luka 15:1) E ico, nga ca kuti ilelo umubembu “akaana ukuumfwa no lukuta” kabili atamfiwa, kuti twalolela nga ca kuti, mu kupita kwa nshita, akalapila no kulungika imibele yakwe. Lintu acite co no kubwela mu cilonganino na kabili, tukaba aba nsansa pa kuwikisha munyinefwe mwi cinka lya kupepa kwa cine.
[Amafutunoti]
a Icitabo ca Cyclopedia ica kwa McClintock na Strong citila: “Bakasonkesha [abasangushi] aba mu Cipingo Cipya balemonwa nga bashikamfutu kabili abasangu, abakoweshiwe ku kubishanya lyonse na Bena fyalo abali ifibombelo fya kucushishako abantu. Balemonwa nga babembu . . . Ico bali abakankambwa, abantu bonse aba musangwela tabalebishanya na bo, abantu abakankambwa ababapala, e bali fibusa fyabo nelyo abanabo.”
b Imilandu ya makwebo nelyo iya fya ndalama iibimbamo ukufutika, nelyo ubucenjeshi kuti yaba pa membu isho Yesu alelandapo. Pa kulangilila ici, pa numa ya kufunda ifyalembwa pali Mateo 18:15-17, Yesu auminepo umulumbe wa basha (ababomfi) abali ne misha kabili abafililwe ukubwesha.
c Umo uwasoma Baibolo alandile ati: “Limo limo uulufyenye kuti asumina pa menso ya babili nelyo batatu (maka maka abantu abo acindika) ukucila pa menso ya umo, pali bufi nga muntu uo apusenepo nankwe.”
Bushe Muleibukisha?
◻ Maka maka, Mateo 18:15-17 abomba ku lubembu lwa musango nshi?
◻ Cinshi tulingile ukwibukisha nga tulefwaya ukuibimba mu lubali lwa kubalilapo?
◻ Ni bani bengatwafwa nga tulefwaya ukuibimba mu lubali lwa bubili?
◻ Ni bani ababimbwamo mu lubali lwa butatu, kabili kuti twawikisha shani munyinefwe?
[Icikope pe bula 18]
AbaYuda balesengauka abasangushi. Mateo alyalwile imibele yakwe no kukonka Yesu
[Icikope pe bula 20]
Ilingi line kuti twakalulula umulandu “pa menso yane”