“Icebo ca kwa Lesa Calakula”
“E utume cebo cakwe pano isonde; icebo cakwe cibutukisho lubilo.”—AMALUMBO 147:15.
1, 2. Mulimo nshi Yesu apeele abasambi bakwe, kabili cinshi wasanshishemo?
PA KUSESEMA kwaba mu Baibolo ukwapulamo ni kulya kusangwa pa Imilimo 1:8. Ilyo Yesu ali mupepi no kuya ku muulu, aebele abakonshi bakwe aba busumino ati: “Mukapokelela amaka ilyo ukeso Mupashi wa mushilo pali imwe; kabili mukabe nte shandi . . . ukufika ku mpela ya pano nse.” Mwandi uyu wali no kuba mulimo ukalamba!
2 Ukubile cebo ca kwa Lesa mwi sonde lyonse kufwile kwamoneke ngo mulimo wakosa kuli lilye bumba linono ilya basambi ilyapeelwe uyu mulimo. Moneni ifyo bali no kucita. Bakabile ukwaafwa abantu ukumfwikisha imbila nsuma iya Bufumu bwa kwa Lesa. (Mateo 24:14) Ukushimika Yesu ubunte nako kwakabile ukulalanshanya na bambi ifisambilisho fyakwe ifya maka no kulondolola umulimo wakwe mu bufwayo bwa kwa Yehova. Na kabili, muli uyu mulimo mwasanshishe ukupanga abasambi no kubabatisha. Kabili uyu mulimo wali no kubombwa mwi sonde lyonse!—Mateo 28:19, 20.
3. Cinshi Yesu alaile abakonshi bakwe, kabili bayankwileko shani ku mulimo abapeele?
3 Nalyo line, Yesu alaile abakonshi bakwe ukuti umupashi wa mushilo wali no kuba na bene ilyo balebomba umulimo abapeele. E co, nangu ca kuti umulimo bakwete wali uukalamba kabili wakwete na bakakaanya ba lukaakala abalefwaya ukubalesha ukushimikila, abasambi ba kubalilapo aba kwa Yesu babombele bwino ulya mulimo ukulingana ne fyo abebele. Te kuti tukaane ukuti balitungulwike muli uyu mulimo kabili calilembwa no kulembwa.
4. Ni mu nshila nshi ukutemwa kwa kwa Lesa kwamonekele mu mulimo wa kushimikila no kusambilisha bambi?
4 Kampeni wa mwi sonde lyonse uwa kushimikila no kusambilisha aali cilangililo ca kutemwa kwa kwa Lesa ku bantu abashamwishibe. Abalengele ukuba ne shuko lya kupalama kuli Yehova no kulekelelwa imembu. (Imilimo 26:18) Umulimo wa kushimikila no kusambilisha na o walangilile ukutemwa kwa kwa Lesa ku bantu abasenda ubukombe, pantu wabalengele ukulangisha ukuipeela kwabo kuli Yehova no kutemwa kwabo ku bantu banabo. (Mateo 22:37-39) Umutumwa Paulo akatamike sana ubutumikishi bwa Bwina Kristu ica kuti afikile fye na mu kubwita ati “cuma.”—2 Abena Korinti 4:7.
5. (a) Ni kwi tusanga ilyashi lya cine cine ilya Bena Kristu ba kubalilapo, kabili kukula nshi kwalondololwamo? (b) Mulandu nshi ibuuku lya Imilimo lyacindamina ku babomfi ba kwa Lesa lelo?
5 Ilyashi lya cine cine pa lwa kushimikila kwa Bena Kristu ba mukubangilila lisangwa mwi buuku lyapuutwamo ilya Imilimo, ilyalembelwe no musambi Luka. Lilanda pa kukula kwa cipesha amano kabili ukwayangufyanya. Uku kukula kwa kwishiba Icebo ca kwa Lesa kutwibukishako amashiwi yaba pa Amalumbo 147:15, ayatila: ‘[Yehova] atume cebo cakwe pano isonde; icebo cakwe cibutukisho lubilo.’ Ilyashi lya Bena Kristu ba mu kubangilila, abakoshiwe no mupashi wa mushilo, lilatucincimusha kabili lyalicindamisha na kuli ifwe lelo. Inte sha kwa Yehova babomba umulimo umo wine uwa kushimikila no kupanga abasambi, ni co fye bena walikulishapo. Tushingwana na mafya yamo yene nga yaleshingwanako na Bena Kristu ba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Ilyo twatontonkanya pa fyo Yehova apaalile no kukosha Abena Kristu ba kubalilapo, ukucetekela kwesu mu maka yakwe aya kututungilila kulakoshiwa.
Ukufula kwa Basambi
6. Ni numbwilo nshi pa lwa kukula imoneka imiku itatu mwi buuku lya Imilimo, kabili ilosha kuli finshi?
6 Inshila imo iya kubebetelamo ukufikilishiwa kwa mashiwi yaba pa Imilimo 1:8 yaba kutontonkanya pa mashiwi ya kuti “icebo ca kwa Lesa calakula,” amashiwi ayamoneka ukupusanako panono fye mu milembele kabili ayamoneka fye imiku itatu mu Baibolo kabili yonse yasangwa fye mwi buuku lya Imilimo. (Imilimo 6:7; 12:24; 19:20) Amashiwi ya kuti “icebo ca kwa Shikulu,” nelyo “icebo ca kwa Lesa,” muli aya malembo yalosha ku mbila nsuma—ubukombe bucincimusha ubwa cine ca bulesa, ubukombe bwa maka ubucilipo ubwayalwile imikalile ya babupokelele.—AbaHebere 4:12.
7. Ni kuli cinshi ukukula kwa cebo ca kwa Lesa kulosha pa Imilimo 6:7, kabili cinshi cacitike pa bushiku bwa Pentekoste mu 33 C.E.?
7 Apo ukukula kwa cebo ca kwa Lesa kwalandwa pa muku wa kubalilapo ni pa Imilimo 6:7. Tubelengapo ukuti: “Kabili icebo ca kwa Lesa calelunduluka; yalefushiwa apakalamba ne mpendwa ya basambi mu Yerusalemu, ne bumba likalamba lya bashimapepo lyalenakila ku citetekelo.” Ukukula kwalandwapo pano kulelosha ku kufula kwa basambi. Pa kabala ntanshi, pa bushiku bwa Pentekoste mu 33 C.E., umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa wapongolwelwe pa basambi abali nalimo 120 mu muputule wa pa muulu. Pa numa umutumwa Petro alandile ilyashi lya kucincimusha, kabili pa bakutikeko, abantu mupepi na 3,000 balitetekele pali bulya bwine bushiku. Kufwile kwali icimpungili ilyo amakana ya bantu baleya ku cishiba nelyo ku fishiba fyali mu Yerusalemu na ku nse ku kuyabatishiwa mwi shina lya kwa Yesu, uwaipaiwe nge ntalamisoka pa kupopelwa pa cimuti apo papitile mupepi ne nshiku 50!—Imilimo 2:41.
8. Bafulileko shani abasambi mu myaka yakonkele pa Pentekoste wa mu 33 C.E.?
8 Na kuba iyo yali fye ni ntendekelo. Amatukuto yatwalilila aya bashimapepo ba ciYuda ku kulesha umulimo wa kushimikila tayabombele. Icakalifye shilya ntungulushi cali ca kuti, “Shikulu alalundako [ku basambi] ubushiku no bushiku abalepusuka.” (Imilimo 2:47) Awe nga fino, “impendwa ya baume yaba nalimo amakana yasano.” Na kabili, ‘abatetekele Shikulu balelundwako ukucila, amabumba ya baume na banakashi.’ (Imilimo 4:4; 5:14) Pa nshita imbi ku ntanshi, tubelenga ukuti: “Ulukuta lwali no mutende monse mu Yudea na Galili na Samaria; lwalekuulwa no kwenda mu katiina kuli Shikulu na mu kwafwiwa ku Mupashi wa mushilo, lwalasanduluka.” (Imilimo 9:31) Ilyo papitile imyaka, napamo mu 58 C.E., kwali ukuloshako kuli aba “aba myanda mishila . . . abatetekele.” (Imilimo 21:20) Pali yo nshita, kwali na bena Fyalo abengi abatetekele.
9. Kuti mwalondolola shani Abena Kristu ba kubalilapo?
9 Icalengele sana ukuti abasambi bafule mulandu wa nsangu ishalelundwako. Nangu ca kutila imipepele yali iipya, abantu balimo bali abacincila nga nshi. Abasambi tabali ba kusangwako fye ku mapepo, lelo baipeele umupwilapo kuli Yehova na ku Cebo cakwe, kabili bamo pa nshita shimo basambilishiwe fye ne cine ku bantu abapakeswe icabipisha. (Imilimo 16:23, 26-33) Abapokelele ubuKristu balishibe ico balecita, lelo baali Abena Kristu pa numa ya kushininkisha fyonse. (Abena Roma 12:1) Basambilishiwe inshila sha kwa Lesa; icine cali mu mintontonkanya yabo na mu mitima yabo. (AbaHebere 8:10, 11) Bali abaipekanya ukufwila pa co basuminemo.—Imilimo 7:51-60.
10. Mulimo nshi Abena Kristu ba kubalilapo bapokelele, kabili kupalana nshi tumona pali lelo?
10 Abapokelele ifisambilisho fya Bwina Kristu balishibe ukuti bali no mulimo wa kwebako bambi icine. Ici calengele ukuti abalelundwako bafule. Uwasoma Baibolo umo atile: “Ukulenga bambi ukuba ne citetekelo takwalemonwa ngo mulimo fye wa bapimpa sana nelyo ngo wa kwa shimapepo wasontwa. Umulimo wa kushimikila wali mulimo wa muntu onse uwa mu Calici. . . . Ukuipeelesha kwa Bena Kristu bonse ukwakufika ponse kwalengele ubuKristu ukuti bulelunduluka ukufuma fye palya pene pa kutendeka.” Akonkenyepo ukulemba ati: “Umulimo wa kushimikila e mulimo wacindeme sana uo Abena Kristu ba kubalilapo balebomba.” E fyo caba na ku Bena Kristu ba cine aba lelo.
Ukukula Kwafika na mu Fyalo Fimbi
11. Kukula kwa musango nshi kwalondololwa pa Imilimo 12:24, kabili ni shani fintu ici caishileba?
11 Apa bubili apasangwa ukukula kwa cebo ca kwa Lesa ni pa Imilimo 12:24 apatila: “Icebo ca kwa Lesa calakula no kusanduluka.” Aya mashiwi yalosha ku kufulilako kwa fyalo umwalefika ubuKristu. Nangu ca kutila amabuteko yalekanya uyu mulimo, lelo wena waleilako fye pa ntanshi. Umupashi wa mushilo wapongolwelwe intanshi mu Yerusalemu, kabili ukufuma palya icebo casalangene bwangu. Ukupakaswa kwa basambi mu Yerusalemu kwalengele bapalanganiwa mu fyalo fya Yudea na Samaria. Cinshi cafuminemo? “Abapalanganiwe balaendauka balebile mbila nsuma.” (Imilimo 8:1, 4) Filipi atungulwilwe ukuyashimikila ku muntu, uwatile ashibatishiwa fye, asenda no bukombe ku Etiopia. (Imilimo 8:26-28, 38, 39) Mu kwangufyanya fye icine calilimbilwe mu Luda, mwi Lungu lya Sharone, na mu Yopa. (Imilimo 9:35, 42) Pa numa, umutumwa Paulo aendele intamfu iikalamba nga nshi pa mumana na ku mulundu, ukupanga ifilonganino mu fyalo ifingi ifya ku Mediterranean. Umutumwa Petro aile ku Babele. (1 Petro 5:13) Mu myaka 30 pa numa ya kupongololwa kwa mupashi wa mushilo pa Pentekoste, Paulo alembele ati imbila nsuma yali ‘naibilwa ku cibumbwa conse ca mwi samba lya muulu,’ e kutila ku calo caishibikwe pali ilya nshita.—Abena Kolose 1:23.
12. Basumine shani bakakaanya ba buKristu ukukula kwa cebo ca kwa Lesa na mu fyalo fimbi?
12 Nangu ni balya balekaanya ubuKristu balisumine ukuti icebo ca kwa Lesa califikile mu Buteko bonse ubwa Roma. Ku ca kumwenako, Imilimo 17:6 ishimika ukuti mu Tesalonika, ku kapinda ka ku kuso aka Greece, bakakaanya babilikishe abati: “Abalepinune calo conse baisa na kuno.” Na kabili, pa kutendeka kwa mwanda wa myaka uwalenga bubili, Pliny uo baleita Younger alembele Kateka wa Roma Trajan ukufuma ku Bithynia pa lwa buKristu. Ailishenye ati: “[Tabuli] fye mu misumba, lelo nabufika na mu mishi e lyo na mu fyalo ifinamupalamano kwati bulwele bwa lwambu.”
13. Ni mu nshila nshi ukufula kwa fyalo umwalefika ubuKristu kwalangilile ukutemwa kwa kwa Lesa ku bantu?
13 Uku ukufula kwa fyalo umwalefika ubuKristu yali ni nshila Yehova alelangilamo ukutemwa kwakwe ku bantu abengapusushiwa. Ilyo Petro amwene umupashi wa mushilo wamonekela na muli Korneli umwina Fyalo, atile: “Cine cine ninkutuluka ukuti Lesa taba na kapaatulula ka bantu, lelo uwa mu luko lonse uwamutiina no kubombo kulungama asekelelwa kuli wene.” (Imilimo 10:34, 35) Cine cine, imbila nsuma yali kabili icili bukombe bwa bantu bonse, kabili ukukula kwa cebo ca kwa Lesa ukufika na mu fyalo fimbi kwalengele abantu ukuli konse ukuba ne shuko lya kwankulako ku kutemwa kwa kwa Lesa. Muli ino myaka ya ba 2000, icebo ca kwa Lesa calisalangana fye ku mbali shonse ishe sonde.
Ukukula Ukwacimfishe
14. Kukula kwa musango shani ukwalondololwa pa Imilimo 19:20, kabili ni finshi icebo ca kwa Lesa cacimfishe?
14 Umuku walenga butatu uo ukukula kwa cebo ca kwa Lesa kwalandwapo, usangwa pa Imilimo 19:20 apatila: “Icebo ca kwa Shikulu calekula, no kubombesha mu maka [no kucimfya, NW]” Baibolo wa cibemba uwa mu 1956 alomfwana ne shiwi lya ciGriki ilyapilibulwa ati “ukucimfya” ilipilibula “ukubombesha mu maka.” Ifikomo fibalileko fishimika ukuti abengi mu Efese balitetekele, kabili na bengi mu balecita amalele baocele amabuuku yabo pa menso ya bonse. E ico, icebo ca kwa Lesa cacimfishe ifisumino fya mipepele ifya bufi. Na kabili imbila nsuma yacimfishe ifipindami fimbi, pamo ngo kupakaswa. Takwali nangu cimo icali no kuilesha. E fyo caba na ku Bena Kristu ba cine aba pali ndakai.
15. (a) Cinshi kalemba wa fyalecitika kale ifya mu Baibolo alembele pa lwa Bena Kristu ba kubalilapo? (b) Nani uo abasambi baleti e walelenga ukuti batunguluke?
15 Abatumwa na Bena Kristu ba kubalilapo bambi babilishe icebo ca kwa Lesa no kucincila. Kalemba umo uwa lyashi lya kale ilya fya mu Baibolo abalandilepo ati: “Nga ca kuti abantu nabaipeelesha ukulanda pali Shikulwibo, balasanga inshila ishingi isha kulandilamo. Cine cine, ukuibikilishako kwa aba baume na banakashi e ko tukumbwako sana ukucila inshila babomfeshe.” Nalyo line, aba Bena Kristu ba kubalilapo balishibe ukuti ukutunguluka kwa butumikishi bwabo takwashintilile fye pa maka yabo epela. Lesa e wabebele ukutwalilila umulimo wabo, kabili e walebatungilila pa kuti baupwishishishe. Ukukula kwa ku mupashi kufuma kuli Lesa. Umutumwa Paulo asumine ici cishinka muli kalata alembele icilonganino ca mu Korinti. Alembele ati: “Ine nalilimbile, Apolo alitapilile, lelo ni Lesa e wameseshe. Pantu ifwe tuli babomfi ba kwa Lesa abalebombela pamo.”—1 Abena Korinti 3:6, 9.
Umupashi wa Mushilo Ulebomba
16. Cinshi cilangilila ukuti umupashi wa mushilo wakoseshe abasambi ukulanda no kushipa?
16 Ibukisheni ukuti Yesu alaile abasambi bakwe ukuti umupashi wa mushilo ukabafwilisha mu kulenga icebo ca kwa Lesa ukukula no kuti umupashi wa mushilo wali no kupeela abasambi amaka ilyo balebomba umulimo wa kushimikila. (Imilimo 1:8) Cacitike shani ci? Ilyo tapalapita ne nshita ukutula apo umupashi wapongolwelwe pa basambi pa Pentekoste, Petro na Yohane balitilwe ku kuyalubulula ku cilye ca Sanhedrin, icilye cikalamba ica baYuda, umwali bakapingula bapingwilile Yesu Kristu ukwipaiwa. Bushe abasambi bali no kututuma ukwiminina pa ntanshi ya cilya cilye ca mupatikisha icishaba na luse? Iyo! Umupashi wa mushilo wakoseshe Petro na Yohane ukulanda no kushipa ica kutila na balebakaanya balipapushiwe, kabili ‘baishibo kuti baali pamo na Yesu.’ (Imilimo 4:8, 13) Na kabili umupashi wa mushilo walengele Stefani ukushimikila no kushipa ku cilye ca Sanhedrin. (Imilimo 6:12; 7:55, 56) Pa ntanshi ya ifi, umupashi wa mushilo walengele abasambi ukushimikila no kushipa. Luka ashimika ati: “Ilyo bapaapaatile, mwalitenshiwe mu ng’anda umo balongene; na bonse baisushiwemo Umupashi wa mushilo, no kulande cebo ca kwa Lesa no kushipa.”—Imilimo 4:31.
17. Ni mu nshila nshi shimbi umo umupashi wa mushilo wayafwilishe abasambi mu butumikishi bwabo?
17 Ukupitila mu mupashi wakwe uwa mushilo, Yehova, capamo na Yesu wabuushiwa, baletungulula umulimo wa kushimikila. (Yohane 14:28; 15:26) Ilyo umupashi wapongolwelwe pali Korneli, pali balupwa lwakwe, na pa fibusa fyakwe, umutumwa Petro ailwike ukuti na bena Fyalo abashasembululwa kuti bafikapo ukubatishiwilwa mwi shina lya kwa Yesu Kristu. (Imilimo 10:24, 44-48) Pa numa, umupashi walibombele umulimo wacindama mu kusonta Barnaba na Sauli (umutumwa Paulo) ku mulimo wa bumishonari na mu kubatungulula uko bali no kuya no ko tabali no kuya. (Imilimo 13:2, 4; 16:6, 7) Walangile abatumwa na bakalamba mu Yerusalemu inshila sha kukonka pa kupingula pa fintu. (Imilimo 15:23, 28, 29) Na kabili umupashi wa mushilo watungulwile ukusonta kwa bakangalila mu cilonganino ca Bwina Kristu.—Imilimo 20:28.
18. Abena Kristu ba kubalilapo balangishe shani ukutemwa?
18 Umupashi wa mushilo wamonekele na mu Bena Kristu bene, abalelangisha imibele ya bulesa pamo nga ukutemwa. (Abena Galatia 5:22, 23) Ukutemwa kwalengele abasambi ukulayakana ifintu. Ku ca kumwenako, pa numa ya Pentekoste wa mu 33 C.E., bapangile icipao ca bonse ku kwafwilisha basambi babulilwe ifya ku mubili mu Yerusalemu. Icalembwa ca mu Baibolo citila: “Tapali uwabulilwe; pantu bonse abakwete impanga atemwa amayanda, ilyo bafishitamo indalama, balatwalo mutengo wa fyapooselwe, no kutuule ndalama ku makasa ya batumwa: awe shayakanishiwe kuli onse ifyo alekabila.” (Imilimo 4:34, 35) Uku kutemwa takwapeshiwe fye ku basumina beka lelo kwafikile na kuli bambi ukupitila mu kubashimikila imbila nsuma na mu kwangwa bambi pa kufwaya ukubafwilishako. (Imilimo 28:8, 9) Yesu atile ukutemwa kwa kuti wafwila na bambi e kukeshibisha abakonshi bakwe. (Yohane 13:34, 35) Ukwabula no kutwishika imibele yacindama iya kutemwa yapalamike abantu kuli Lesa kabili yalisangwilileko ku kulunduluka kwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo nga fintu fye icita na pali lelo.—Mateo 5:14, 16.
19. (a) Ni mu nshila nshi shitatu umo icebo ca kwa Yehova ca kulile mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo? (b) Cinshi tukabebeta mu cipande cikonkelepo?
19 Mu kusupula fye, amashiwi ya kuti “umupashi wa mushilo” yamoneka imiku 41 mwi buuku lya Imilimo. Cailanga fye ukuti ukufula kwa Bena Kristu bene bene aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo kwali pa mulandu wa maka no kutungulula kwa mupashi wa mushilo. Abasambi balifulileko, icebo ca kwa Lesa casalangene umwingi, kabili cacimfishe imipepele na mano ya buntunse aya pali ilya nshita. Uku ukukula kwa mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo kwapalana ne mibombele ya Nte sha kwa Yehova pali ndakai. Mu cipande cikonkelepo, tukabebeta ukukula kwapalako ukwa cebo ca kwa Lesa ukwa muno nshiku.
Bushe Muleibukisha?
• Bafulileko shani abasambi ba kubalilapo?
• Ni mu nshila nshi icebo ca kwa Lesa casalanganine mu ncende ishingi?
• Ni mu nshila nshi icebo ca kwa Lesa cacimfishe mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo?
• Mulimo nshi umupashi wa mushilo wabombele mu kulenga icebo ca kwa Lesa ukukula?
[Icikope pe bula 12]
Filipi ashimikile ku mwina Etiopia, ukusalanganya imbila nsuma mu ncende ishingi
[Icikope pe bula 13]
Umupashi wa mushilo e watungulwile abatumwa na bakalamba mu Yerusalemu
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 10]
Pa muulu ku kulyo: Ukukuula cipya cipya ukwa Musumba wa Yerusalemu mu nshita ya Itempele lya Bubili–apabela iotela lya Holyland Hotel, ku Jerusalem