Icipandwa 5
Ubuntungwa Bakapepa ba kwa Yehova Baipakisha
1, 2. (a) Buntungwa nshi Lesa apeele abantunse babili aba kubalilapo? (b) Lumbulenipo amafunde yamo ayaletungulula Adamu na Efa mu fyo balecita.
ILYO Yehova abumbile umwaume wa kubalilapo no mwanakashi, baleipakisha ubuntungwa ubwacila nga nshi pa buntungwa abantunse bakwata pali lelo. Umushi wabo wali ni Paradise, Ibala lyayemba ilya Edene. Tabalelwala, e co baleipakisha ubumi, pantu imintontonkanya yabo ne mibili fyali ifyapwililika. Tabalepembelela kufwa nge fyo caba pali lelo ukutula lilya. Tabalepindululwa fye nga maroboti, lelo balipeelwe ica bupe cawamisha ica kuisalila ica kucita. Lelo pa kutwalilila ukuipakisha ubuntungwa bwa musango yo ubwawamisha, balekabila ukukonka amafunde ya kwa Lesa.
2 Ku ca kumwenako, bebeteni amafunde Lesa abikako ayatungulula ifyabumbwa. Kwena, aya mafunde nakalimo tayali mafunde ayalembelwe no kulembwa, lelo Adamu na Efa babumbilwe mu musango wa kuti cali fye ca cifyalilwa ukuyomfwila. Ukumfwe nsala kwalebeeba ukuti bafwile ukulya, ifyo fine nga baumfwe cilaka, calebalanga ukuti bafwile ukunwa amenshi; kabili akasuba nga kawa baleishiba ukuti bafwile ukusendama. Yehova abapeele no mulimo wa kubomba. Uyo mulimo, na kabushe, wali fye nge funde pantu e wali no kubatungulula mu co bali no kucita. Bali no kufyala abana, ukuba na bukateka pa misango yalekanalekana iya fya mweo fya pe sonde, no kukusha imipaka ya Paradise mpaka yakumana isonde lyonse. (Ukutendeka 1:28; 2:15) Ala kwena ilyo lyali lifunde ilisuma ilyo bali no kumwenamo! Lyabalengele ukuba no mulimo baleipakisha icine cine, uwalebalenga ukubomfya ukulamuka kwabo konse mu kucite fintu ifyayana. Kabili balikwete ubuntungwa bwalinga ubwa kuisalila ifyo bali no kubomba umulimo wabo. Bushe cine cine kwali ifyo bashakwete?
3. Bushe Adamu na Efa baali no kusambilila shani ukubomfya bwino ubuntungwa bwabo ubwa kuisalila ica kucita?
3 Kwena, ilyo Adamu na Efa bapeelwe ishuko lya kuisalila ica kucita, ici tacalolele mu kuti conse fye ico basalapo ukucita cali no kubaletela ifisuma. Ubuntungwa bwa kuisalila ica kucita bwali no mwa kupelela ukulingana na mafunde ya kwa Lesa ne fishinte. Bali no kusambilila shani aya mafunde ne fishinte? Pa kukutika kuli Kalenga wabo no kubebeta imilimo yakwe. Lesa apeele Adamu na Efa umucetekanya walekabilwa ukuti babomfye ifyo basambilile. Apo babumbilwe abapwililika, mu cifyalilwa fye bali no kulemenena ku kulangisha imibele ya kwa Lesa ilyo balesala ica kucita. Ukwabulo kutwishika, nga cine cine balitashishe pa fyo Lesa abacitiile kabili balefwaya no kumutemuna, bali no kwangwo kucite co.—Ukutendeka 1:26, 27; Yohane 8:29.
4. (a) Bushe ifunde Adamu na Efa bapeelwe ilya kukanalya icisabo ca ku muti umo lyalibapokele ubuntungwa? (b) Mulandu nshi ili funde lyabelele ilyalinga?
4 Kanshi, Lesa alilungike pa kusala ukubeesha ku kumona ifyo baipeela kuli wene apo e Wabapeele ubumi. Yehova apeele Adamu ili funde: “Umuti onse wa mwi bala, ukulya ulelyako: lelo umuti wa kulengo kwishibo busuma no bubi te kuti ulyeko: pantu mu bushiku walyako ukufwa ukafwa.” (Ukutendeka 2:16, 17) Pa numa ya kubumbwa, Efa na o alyebelwe ulwa ili funde. (Ukutendeka 3:2, 3) Bushe ici cibindo calibapokele ubuntungwa? Awe nakalya. Balikwete ifya kulya fisuma ifingi ifya misango yonse ica kuti nga tabasakamene no kulya kuli ulya muti umo. (Ukutendeka 2:8, 9) Kanshi cali fye icalinga ukuti beshibe ukuti isonde lya kwa Lesa, pantu e walibumbile. E co alikwata insambu sha kupanga amafunde ayomfwana no bufwayo bwakwe kabili ayo abantunse bengamwenamo.—Amalumbo 24:1, 10.
5. (a) Bushe Adamu na Efa bapanishe shani ubuntungwa bwabo bwawamisha ubo bakwete? (b) Cinshi capyene pa buntungwa Adamu na Efa baleipakisha, kabili catukuma shani?
5 Lelo cinshi cacitike? Pa mulandu wa lunkumbwa, malaika umo abomfeshe bubi bubi ubuntungwa bwakwe ubwa kuisalila kabili asangwike Satana, icalola mu kuti “Kakaanya.” Abepele Efa pa kumulaya icintu cimo icapusene no kufwaya kwa kwa Lesa. (Ukutendeka 3:4, 5) Adamu na o ailundile kuli Efa mu kutobe funde lya kwa Lesa. Kanshi ukubuula icishali cabo, kwabalengele ukupanya ubuntungwa bwabo ubwawamisha. Ulubembu lwatekele pali bene, kabili umwabelele ukusoka Lesa abasokele, batendeke ukulafwa. Ubupyani bashile ku bana babo, lubembu—ulumonekela mu kulemenena ku kucite cabipa uko tufyalwa na ko. Ulubembu lwaletele no kunakuka ukulenga ukulwala, ubukote, ne mfwa. Ukulemenena ku kucite cabipa, uko Satana aaluminishe, kwalengele kube ubwikashi bwa bantunse ubwa lupato, bumpulamafunde, ulumanimani, ne nkondo umwafwila abantu imintapendwa ne mintapendwa. Cine cine ici calipusana nga nshi ku buntungwa Lesa apeele abantu pa kutendeka!—Amalango 32:4, 5; Yobo 14:1, 2; Abena Roma 5:12; Ukusokolola 12:9.
Ukwingasangwa Ubuntungwa
6. (a) Ni kwi ubuntungwa bwine bwine bwingasangwa? (b) Buntungwa nshi Yesu alandilepo?
6 Apo ifintu fibipile fye mpanga yonse pali lelo, te kuti tupape umulandu abantu bafulukila ukukwata ubuntungwa ubwingi. Lelo ni kwi ubuntungwa bwine bwine bwingasangwa? Yesu atile: “Nga imwe mwaikalilila mu cebo candi, muli basambi bandi cine cine; kabili mukeshibe cine, ne cine cikamulenga abantungwa.” (Yohane 8:31, 32) Ubu buntungwa te bulya abantu bafwaya ilyo bakaana kateka umo nelyo umusango umo uwa buteko pa kuti basange kateka umbi nelyo ubuteko bumbi. Lelo, ubu buntungwa bwa kufuma ku lubola lulenga amafya ya bantunse. Ico Yesu alelandapo buntungwa ukufuma ku busha bwa lubembu. (Yohane 8:24, 34-36) E ico, nga ca kuti umuntu asanguka umusambi wa cine uwa kwa Yesu Kristu, imikalile yakwe ilaaluka icine cine, abo muntungwa!
7. (a) Ni mu nshila nshi twingaba abantungwa ku lubembu pali nomba? (b) Pa kuti tukwate ubo buntungwa, cinshi tufwile ukucita?
7 Ici tacilolele mu kuti pali ino nshita Abena Kristu ba cine tabomfwa kulya kusonga kwa kulemenena ku kucito lubembu. Apo balipyana ulubembu, bacili balashomboka pa mulandu na lwene. (Abena Roma 7:21-25) Lelo, nga cine cine umuntu aleikala umwabela ifisambilisho fya kwa Yesu, takabe umusha wa lubembu. Takaleumfwila ico ulubembu lwamwebo kucita ukwabulo kutontonkanyapo. Takakobwe mu mikalile yabulo buyo kabili iingamusha na kampingu wa mulandu. Akaba na kampingu wasanguluka pa ntanshi ya kwa Lesa pantu imembu sha kale shalilekelelwa pa mulandu wa citetekelo cakwe mwi lambo lya kwa Kristu. Kwena ukulemenena ku kucito lubembu kukalaisa, lelo ilyo akaana ukunakila ku kulucita pa mulandu wa kwibukisha ifisambilisho fyasanguluka ifya kwa Kristu, alanga ukuti ulubembu talumuteka.—Abena Roma 6:12-17.
8. (a) Buntungwa nshi tusanga mu Bwina Kristu bwa cine? (b) Tulingile ukumona shani bakateka ba ku calo?
8 Tontonkanyeni pa buntungwa twakwata pa kuba Abena Kristu. Twalilubulwa ku fisambilisho fya bufi, ku busha bwa kutiine mipashi, na ku kuba abasha ba lubembu. Icine cawamisha ico twaishiba pa bafwa na pa kubuushiwa calitulubula ku kutiine mfwa icitiinetiine. Ukwishibo kuti imitekele ishapwililika iya bantunse nomba line ili no kupyanikwapo no Bufumu bwa kwa Lesa ubwalungama kutulubula ku kubulwe subilo. (Daniele 2:44; Mateo 6:10) Lelo, ubuntungwa bwa musango yo tabutupeela nsambu sha kukanacindika abalashi ba buteko kumo na mafunde yabo.—Tito 3:1, 2; 1 Petro 2:16, 17.
9. (a) Ni shani Yehova mu kutemwa atwafwa ukuipakisha ubuntungwa bwawamisha abantunse bengakwata pali nomba? (b) Ni shani twingapingula mano mano ica kucita?
9 Yehova tatuleka fye ukuti tuletunganya fye iingabe mikalile isuma. Alishiba ifyo twabumbwa, ifituletela insansa shine shine, ne fingatuwamina umuyayaya. Alishiba amatontonkanyo ne micitile ifingonaula bucibusa bwa muntu na Wene na bantu banankwe, ifyo napamo ifingacilikila fye no yo muntu ku kwingila mu calo cipya. Pa mulandu wa kutemwa, Yehova alatweba pali ifi fyonse ukupitila muli Baibolo na mu kuteyanya kwakwe uko tumona. (Marko 13:10; Abena Galatia 5:19-23; 1 Timote 1:12, 13) Kanshi cashalila ifwe ukubomfya ubuntungwa bwa kuisalila ubo Lesa atupeela ukuti twishibe ico twingacitapo. Nga twalyumfwila ifyo Baibolo itweba, twakulapingula mano mano ica kucita, ukukanaba nga Adamu. Tukalanga ukuti ico twayangwa sana mu bumi bwesu ni bucibusa busuma na Yehova.
Ukufwaya Umusango Umbi uwa Buntungwa
10. Musango nshi uwa buntungwa baNte sha kwa Yehova bamo bafwaya?
10 Limo limo abacaice bamo Inte sha kwa Yehova—kumo na bakalambako—kuti baumfwa ukuti balefwaya umusango umbi uwa buntungwa. Ifya mu calo kuti fyamoneka ifisuma kabili ifya kucincimusha, kabili ilyo batwalilila ukutontonkanya pali co, e lyo ukufwaisha kwabo ukwa kucite fishili fya Bwina Kristu ifiseekele mu calo kuluminako. Aba musango yo nalimo te kuti bakwate ne pange lya kubomfya imiti ikola bubi bubi, ukunwensha umwangashi, nelyo ukucito bulalelale. Lelo batendeka ukubishanya na bamo abashili Bena Kristu ba cine, pa kuti batemwikwe kuli bene. Kuti batendeka fye no kupashanya imilandile yabo ne micitile.—3 Yohane 11.
11. Ni kwi inshita shimo kufuma ukubelelekwa kwa kucite calubana?
11 Limo limo ukubelelekwa kwa kucite fishili fya Bwina Kristu kufuma kuli umo uuitunga ukubombela Yehova. Ico e cacitikile Abena Kristu bamo aba mu kubangilila, kabili e cingacitika na lelo. Aba musango yo ilingi line bafwaya ukucite fintu ifyo batontonkanya ukuti kuti fyabaletela umusamwe, lelo ifi filapinkana na mafunde ya kwa Lesa. Bacincisha bambi ukuti “basangalaleko.” Aba ‘balayo buntungwa ilyo abene bacili abasha ku kubola.’—2 Petro 2:19.
12. Fintu nshi fyabipa ififuma mu kucite fintu ifipinkana na mafunde ya kwa Lesa ne fishinte?
12 Ifitumbuka mu co abene bamona ngo buntungwa lyonse fibi, pantu e filenga ukukanaumfwila amafunde ya kwa Lesa. Ku ca kumwenako, muli bucisenene kuti mwafuma ukulungulushiwa mu matontonkanyo, amalwele, imfwa, no kupule fumo, nalimo fye ne cupo ukupwa. (1 Abena Korinti 6:18; 1 Abena Tesalonika 4:3-8) Ukubomfya imiti ikola bubi bubi kuti kwalenga umo ukulakalipa bwangu, ukukanashikimika imilandile, ukukanamona bwino, ulunshingwa, ukukanapeema bwino, ukulamone finjelengwe, ne mfwa. Kuti kwalenga umo ukukunkuma, icingamutungulula kuli bumpulamafunde pa kuti alesanga umwa kwikushisha ukukunkuma kwakwe. Ifyapala kuli ifi e fifuma na mu kunwensha ubwalwa. (Amapinda 23:29-35) Abacite fya musango yo kuti batontonkanya ukuti bantungwa, lelo basensela ilyo kawa ilyo basanga ukuti balitekwa ubusha ku lubembu. Kabili mwandini ulubembu ni kateka wakaluka! Ukutontonkanya pali uyu mulandu pali nomba kuti kwatucingilila ukukanaponena mu fintu fya musango yo.—Abena Galatia 6:7, 8.
Uko Amafya Yatendekela
13. (a) Bushe ulunkumbwa ulutungulula ku mafya ilingi lubalamunwa shani? (b) Pa kumfwikisha umwalola “ukubishanya kubi,” nani tulekabila ukumfwila ukulingana ne fyo amone fintu? (c) Ilyo muleasuka amepusho yatantikwe mu paragrafu 13, komaileni pa fyo Yehova amona uyo mulandu.
13 Tontonkanya uko amafya yatendekela ilingi line. Baibolo ilondolola ukuti: “Umuntu onse atunkwa pa kulembulwa no kubelelekwa ku lunkumbwa lwakwe lwine; e lyo ulunkumbwa ilyo lwaimita lufyalo lubembu, no lubembu ilyo lwakula lufyale mfwa.” (Yakobo 1:14, 15) Bushe ulunkumbwa lubalamunwa shani? Lubalamunwa ne fyo umo atontonkanyapo. Ilingi line mulandu wa kubishanya na bantu abashikonka fishinte fya mu Baibolo. Kwena, bonse twalishiba ukuti tufwile ukutaluka ku “kubishanya kubi.” (1 Abena Korinti 15:33) Lelo kubishanya nshi kwabipa? Bushe Yehova amona shani uyu mulandu? Ukutontonkanya pa fipusho fyakonkapo no kubelenga amalembo yaloshiweko kufwile ukutwafwa ukusange fyasuko fisuma.
Bushe pa mulandu fye wa kuti abantu bamo bamoneka abacindikwa ninshi ba kubishanya na bo abasuma? (Ukutendeka 34:1, 2, 18, 19)
Bushe ifyo balandapo, napamo imipuulwe yabo, filango kuti tufwile ukuba ifibusa fyabo ifya pa mutima? (Abena Efese 5:3, 4)
Bushe Yehova omfwa shani nga twasala abantu abashamutemwa ku kube fibusa fyesu ifya pa mutima? (2 Imilandu 19:1, 2)
Nangu ca kutila tubomba nelyo ukuya ku sukulu na bantu abo tushipepa na bo, mulandu nshi tufwile ukubela abacenjela? (1 Petro 4:3, 4)
Ukutamba TV na mafilimu, ukubomfya intaneti, no kubelenga ifitabo, bamagazini, ne nyunshipepala ni nshila shimo isha kubishanishishamo na bambi. Fintu nshi ifisangwa mu fyalumbulwa pano ifyo tulingile ukuibakako? (Amapinda 3:31; Esaya 8:19; Abena Efese 4:17-19)
Bushe imisalile yesu iya ba kubishanya na bo ilanga Yehova ukuti tuli bantu ba musango nshi? (Amalumbo 26:1, 4, 5; 97:10)
14. Buntungwa nshi ubwapulamo ubo abakonka ukufunda kwa mu Cebo ca kwa Lesa pali nomba muli bucishinka bakakwata?
14 Icalo cipya ica kwa Lesa cili fye mupepi nga nshi. Ukuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu, kuli no kulubula abantu ku kusonga kwa kwa Satana na ku bwikashi bwakwe bonse ububifi. Panono panono, fyonse ifyo ulubembu lwaleta fikafumishiwa pa bantu aba cumfwila, ici cikalenga tukapwililike mu mintontonkanya na ku mubili, pa kuti tukaipakishe ubumi bwa muyayaya mu Paradise. Kuli pele pele ifibumbwa fyonse fikaipakisha ubuntungwa ubumfwana bwino no “mupashi wa kwa Shikulu.” (2 Abena Korinti 3:17) Bushe kuti caba ica mano ukupuswa kuli ifi fyonse pa mulandu fye wa kusuula ukufunda kwaba mu Cebo ca kwa Lesa pali nomba? Ilyo tulebomfya mano mano ubuntungwa bwa Bwina Kristu, shi ifwe bonse natulange kuli bonse ukuti ico tufwaisha “buntungwa bwa bukata bwa bana ba kwa Lesa.”—Abena Roma 8:21.
Ukulanshanya kwa Kupitulukamo
• Buntungwa nshi abantunse ba kubalilapo babili baipakishe? Bushe ico cipusene shani ku buntungwa abantu bakwete pali nomba?
• Buntungwa nshi Abena Kristu ba cine bakwata? Bushe ubu buntungwa bwapusana shani na ku co abantu mu calo bamona ukuti e buntungwa?
• Mulandu nshi cacindamina nga nshi ukuibaka ku kubishanya kubi? Nani wingatupingwila ukuti ici calilubana uo tufwile ukumfwila, pa kuti twiba nga Adamu?
[Ifikope pe bula 46]
Icebo ca kwa Lesa cisoka aciti: “Mwilufiwa: ukubishanya kubi konaule mibele isuma”