“Inshila sha kwa Yehova Shalitambalala”
“Inshila sha kwa Yehova shalitambalala, kabili abalungama e bakendamo.”—HOSEA 14:9, NW.
1, 2. Pa kubala Yehova alengele abena Israele ukuba abantu ba musango nshi, nomba cinshi cacitike kuli bena?
YEHOVA alengele abena Israele ukuba abatambalala mu nshiku kasesema Mose ali umumi. Nomba, lintu umwanda wa myaka uwalenga 8 B.C.E. walefika, imibele yabo yalibipile icine cine ica kuti Lesa abasangile no mulandu wa kucita ifyabipa nga nshi. Ifi e fyo tusanga mu fipandwa 10 ukufika ku 14 ifya mwi buuku lya kwa Hosea.
2 Imitima ya bena Israele yali no bumbimunda. Aba mu bufumu bwa mikowa 10 ‘balelima ububifi’ no kulobolola ubupondamishi. (Hosea 10:1, 13) Yehova atile: “Ilyo Israele ali kalume, nalimutemenwe, kabili naitile umwana wandi ukufuma ku Egupti.” (Hosea 11:1, NW) Nangu line Lesa alubwile abena Israele mu busha bwa mu Egupti, balemubepa no kumufutika. (Hosea 11:12) E calengele Yehova ukubafunda ukuti: “Mu kwafwa kwa kwa Lesa obe, bwela: ikato luse no bupingushi.”—Hosea 12:6.
3. Cinshi cali no kucitikila abena Samaria bacipondoka, lelo Lesa ali no kumfwila shani abena Israele inkumbu?
3 Impela ya bena Samaria bacipondoka pamo ne mfumu yabo ikabipa icine cine. (Hosea 13:11, 16) Na lyo line, icipandwa ca kulekelesha ica kusesema kwa kwa Hosea catendeka na mashiwi ya kupaapaata ayatila: “We Israele, bwelela kuli Yehova Lesa obe.” Nga ca kuti abena Israele balilapile no kulomba ubwelelo, Lesa nga alibomfwilile inkumbu. Na kuba, balingile ukwishiba ukuti ‘inshila sha kwa Yehova shalitambalala,’ no kwendamo.—Hosea 14:1-6, 9.
4. Fipope nshi twalalandapo ifyaba mu kusesema kwa kwa Hosea?
4 Ici ciputulwa ca kusesema kwa kwa Hosea cakwata ifipope ifingi ifingatwafwa ukulaenda na Lesa. Twalalanda pali ifi fipope: (1) Yehova afwaya ukuti tube ababula ubumbimunda, (2) Lesa wa luse ku bantu bakwe, (3) lyonse tulingile ukulolela pali Yehova, (4) inshila sha kwa Yehova shalitambalala, na (5) ababembu kuti babwelela kuli Yehova.
Yehova Afwaya Ukuti Tube Ababula Ubumbimunda
5. Lesa afwaya ifwe ukuba shani ilyo tulemubombela?
5 Yehova afwaya twaba abasanguluka mu mibele kabili ababula ubumbimunda pa kumubombela umulimo washila. Lelo, ifi te fyalecita abena Israele, baishileba “umwangashi uuleonaika.” Abena Israele ‘bafushishe ifipailo’ fya kubomfya mu kupepa kwa bufi. Aba basangu bakuulile ne fyaimikwa, nalimo ifitali nga nshi ifyo balebomfya mu mipepele ishasanguluka. Yehova aali no konaula ifi fipailo no kuwisha ifyaimikwa.—Hosea 10:1, 2.
6. Pa kwenda na Lesa, mibele nshi iyo tushilingile ukukwata?
6 Ababomfi ba kwa Yehova tabafwile ukuba no bumbimunda. Lelo cinshi cacitike ku bena Israele? Ala ‘imitima yabo yali ya bumbimunda’! Nangu ca kuti bali uluko ulwaipeela kuli Yehova, abasangile no mulandu wa bumbimunda. Cinshi tulesambilila kuli ci? Apo twali-ipeela kuli Lesa, tatufwile ukuba no bumbimunda. Pa Amapinda 3:32, twasokwa ukuti: “Uwapotama wa muselu kuli Yehova, lelo ku batambalala e kwabe senge lyakwe.” Pa kuti tuleenda na Lesa, tufwile ukuba no kutemwa “ukufuma mu mutima wasanguluka na kuli kampingu musuma na mu citetekelo icabula ubumbimunda.”—1 Timote 1:5.
Lesa wa Luse ku Bantu Bakwe
7, 8. (a) Ni lilali Lesa engatubelela uluse? (b) Cinshi tulingile ukucita nga ca kuti twalibembuka?
7 Nga tulepepa Yehova mu nshila iyalungama kabili ukwabula ubumbimunda, Yehova akatubelela uluse. Abena Israele bacipondoka baebelwe ukuti: “Itandileni ubulungami, lobololeni umwabelo luse lwa kwa Lesa. [Ilimineni ibala, ilyo kuli inshita ya kufwaya Yehova asuke esa no kusambilisho bulungami kuli imwe, NW].”—Hosea 10:12.
8 Abena Israele abalapila icine cine no kufwaya Yehova, ifintu nga fyaliweme. Yehova nga ‘alibasambilishe ubulungami.’ E ico, nga ca kuti twalibembuka, natufwaye Yehova, tupepe kuli ena pa kuti atwelele kabili tulelomba ukwafwa kwa ku mupashi ukwa baeluda ba Bwina Kristu. (Yakobo 5:13-16) Na kabili tufwile ukulomba ubutungulushi bwa mupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, pantu “uulebyala ku mubili akalobolola ukubola ku mubili wakwe, lelo uulebyala ku mupashi, ku mupashi wine akalobolola ubumi bwa muyayaya.” (Abena Galatia 6:8) Nga ‘twabyala ku mupashi,’ tukalalobolola uluse lwa kwa Lesa.
9, 10. Bushe Hosea 11:1-4 yafikilishiwe shani ku bena Israele?
9 Twalishininkisha ukuti lyonse Yehova alasunga bwino abantu bakwe. Ubushininkisho busangwa pali Hosea 11:1-4 [NW], apo tubelenga ukuti: “Ilyo Israele ali kalume, nalimutemenwe, kabili naitile umwana wandi ukufuma ku Egupti. . . . Kuli baBaali e ko batendeke ukupeela amalambo, na ku fipasho fyabaswa e ko batendeke ukufutumwina icushi ce lambo. Lelo ine, nasambilishe Efraimu [abena Israele] ukwenda, ukubasendela pa maboko yandi; lelo tabaishibe ukuti nalibaposeshe. Ku myando ya bantunse e ko nalebakulila, ku myando ya kutemwa, ica kuti nali kuli bene nga bantu abalesumbule koli ukufuma pa ncendwa shabo, kabili nalinakilile pa kubaletela umo umo ica kulya.”
10 Pano Yehova apashanya abena Israele ku mwana munono. Asambilishe abena Israele ukwenda, alebekata pa kuboko. Kabili alebakulila “ku myando ya kutemwa.” Ala Yehova ni Lesa wa kutemwa! Elenganyeni ukuti muli bafyashi kabili mulesambilisha umwana wenu ukutendeka ukwenda. Kuti mwatambulula amaboko yenu. Na kuba, nga ni kale nga mwalebomfya imyando iya kwikatako umwana wenu pa kuti tawile. Ifi fine, e fyo na Yehova amutemwa icine cine. Alomfwa bwino ukumutungulula “ku myando ya kutemwa.”
11. Ni mu nshila nshi Lesa ‘abelele ngo wa kusumbule koli’?
11 Ilyo Yehova alebisha abena Israele, ‘ali kuli bene ngo wa kubasumbwilako ikoli ukufuma pa ncendwa shabo, kabili alinakilile pa kubaletela umo umo ica kulya.’ Lesa ali kwati wa kufumyapo ikoli pa kuti inama ilye bwino. Abena Israele nga baleka ukumfwila Lesa, e lyo abalwani babo balebatitikisha. (Amalango 28:45, 48; Yeremia 28:14) Shi twileka umulwani wesu mukalamba, Satana, aletutungulula no kutucusha ku fya kutitikisha fyakwe. Ukucila, natuleenda na Lesa uwatutemwa nga nshi.
Lyonse mulelolela Yehova
12. Ukulingana na Hosea 12:6, cinshi cifwaikwa pa kuti tuleenda na Lesa lyonse?
12 Pa kulaenda na Yehova lyonse, tulingile ukulalolela wena. Abena Israele baebelwe ukuti: “E ico iwe, mu kwafwa kwa kwa Lesa obe, bwela: ikato luse no bupingushi, no kulolela Lesa obe pe.” (Hosea 12:6) Abena Israele baali no kulanga ukuti nabalapila no kubwelela kuli Yehova nga baba no luse, nga bacita ubupingushi, e lyo no ‘kulolela Lesa lyonse.’ Nangu ca kuti twalyenda na Lesa pa nshita ntali, tufwile ukutwalilila ukuba no uluse, ukulacita ubupingushi, no kulalolela Lesa lyonse.—Amalumbo 27:14.
13, 14. Bushe Paulo alandile shani pali Hosea 13:14, bushininkisho nshi atupeela ubutulenga ukulolela Yehova?
13 Ukusesema kwa kwa Hosea ku bena Israele kulatulenga ukulolela Lesa. Yehova atile: “Bushe ndebashita mbafumye mu maka ya ku Mbo? Bushe ku mfwa e ko ndebalubula? Fili kwi ifikuko fyobe, we Mfwa? Ali kwi pumpunta obe, we ku Mbo?” (Hosea 13:14) Pali ilya nshita Yehova taali na kupususha abena Israele ku mfwa, lelo ku ntanshi akamina imfwa ku ciyayaya no kupwisha amaka yakwata.
14 Ilyo Paulo alelanda ku Bena Kristu banakwe abasubwa, ayambwile mu kusesema kwa kwa Hosea no kulemba ukuti: “Ilyo ici icibola cikafwalo kukanabola ne ci icifwa cikafwalo kukanafwa, e lyo cikesafishiwe cebo icalembwa, aciti: ‘Imfwa naiminwa pe na pe.’ ‘We Mfwa we, kuli kwi ukucimfya kobe? We mfwa we, luli kwi ulubola lobe?’ Awe ulubola ululeta imfwa lubembu, lelo amaka ya lubembu Mafunde. Awe kube ukutootela kuli Lesa, pantu atupeela ukucimfya muli Shikulwifwe Yesu Kristu!” (1 Abena Korinti 15:54-57) Yehova abushishe Yesu ku baafwa, ukutupeela ubushininkisho ubutusansamusha nga nshi ubwa kuti akabuusha bonse abafwa ababa mu cibukisho cakwe. (Yohane 5:28, 29) Ala ubu, bushininkisho busuma ubutulenga kulolelela Yehova! Lelo, kwaliba na fimbi ifilenga ukuti tuleenda na Lesa.
Inshila sha kwa Yehova Shalitambalala
15, 16. Cinshi casesemenwe Samaria, kabili ukusesema kwafikilishiwe shani?
15 Ukushininkisha ukuti ‘inshila sha kwa Yehova shalitambalala,’ kulalenga ukuti tuleenda na Lesa. Abekashi ba mu Samaria tabaleenda mu nshila sha kwa Lesa ishatambalala. Ne cali no kufumamo ca kuti bali no kucula pa mulandu wa bubifi bwabo no kukanakwate citetekelo muli Yehova. Hosea abasesemene ati: “Samaria akalingwo wa mulandu, pantu ataleme kuli Lesa wakwe; abakaaya bakawa ku lupanga, Abana babo bakabobaulwa, na banakashi babo abaimita bakapangulwa.” (Hosea 13:16) Ifyalembwa fya mu lyashi licitika ukutula na kale filanga ukuti abena Ashuri bali abakalushi icine cine kabili balecita ifya musango uyu ku bantu.
16 Samaria ali e Musumba uukalamba uwa bufumu bwa mikowa 10 ubwa bena Israele. Lelo, pali ili lembo, Samaria kuti yalosha na ku mpanga yonse iya bulya bufumu. (1 Ishamfumu 21:1) Imfumu ya bena Ashuri Shalmanesere V yashingile umusumba wa Samaria mu 742 B.C.E. Lintu umusumba baucimfishe mu 740 B.C.E., intungulushi ishingi ishaleikala mu Samaria shasendelwe bunkole ku Mesopotamia na ku Madai. Na lyo line tatwaishiba bwino uwacimfishe Samaria nga ni Shalmanesere V nelyo ni mpyani yakwe Sarigone II. (2 Ishamfumu 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Lelo, ifyalembwa fya kwa Sarigone fyalanda pa kusendwa kwa bena Israele 27,290 abo batwele ku ncende shabela ku Muulu wa Mumana wa Yufrate na ku Madai.
17. Ukucila ukusuula ifipimo fya kwa Lesa ifyalungama, cinshi tulingile ukucita?
17 Abena Samaria baliculile pa mulandu wa kukanaumfwila Yehova no kukanaenda mu nshila shakwe. Na ifwe bene fwe Bena Kristu baipeela kuti twacula nga tulebembuka, e kuti nga tulepula mu mafunde ya kwa Lesa ku mufulo nelyo ukusuula ifipimo fyakwe ifyalungama. Shi twikakonkelela inshila shabipa! Ukucila, natulecita ifitukonkomesha amashiwi ya mutumwa Petro ayatila: “Lelo, umo uwa muli imwe ecula nga kepaya nelyo umupuupu nelyo incitatubi nelyo uwa mulomo. Lelo nga acula pa kuba Umwina Kristu, eba na nsoni, lelo mwi shina ili e mo alecindikila Lesa.”—1 Petro 4:15, 16.
18. Bushe kuti twatwalilila shani ‘ukulacindika Lesa’?
18 Tutwalilila ‘ukucindika Lesa’ nga tuleenda mu nshila shakwe ishatambalala ukucila ukulacita ifintu umo tulefwaila. Icalengele Kaini ukwipaya munyina mulandu wa kuti alecita ifyo umwine alefwaya kabili akeene ukumfwila ukusoka kwa kwa Yehova ukwa kuti ulubembu lwali no kumucimfya. (Ukutendeka 4:1-8) Balaamu apokele indalama ku mfumu ya bena Moabu pa kuti atiipe abena Israele, lelo alifililwe. (Impendwa 24:10) Kabili Lesa akandile Kora umwina Lebi na bambi abapondokele ubutungulushi bwa kwa Mose na Aarone. (Impendwa 16:1-3, 31-33) Cine cine, tatulefwaya ‘ukukonka inshila ya kwa Kaini’ iya bukomi, ukuipoosa mu “kuluba kwa kwa Balaamu,” nelyo ukulobela “mu milandile ya bucipondoka iya kwa Kora.” (Yuda 11) Lelo, nga twalicitile ulubembu, ukusesema kwa kwa Hosea kulatupeela icisansamushi.
Ababembu Kuti Babwelela Kuli Yehova
19, 20. Malambo nshi ayo abena Israele abalapile baletuula?
19 Nangu fye bantu abaipununa no kucita ulubembu lwabipisha kuti babwelela kuli Yehova. Pali Hosea 14:1, 2, tusangapo aya mashiwi ya kupaapaata ayatila: “We Israele, bwelela kuli Yehova Lesa obe; pantu wawa ku mampuulu yobe. Buuleni ifyebo muye na fyo, no kubwelela kuli Yehova; mutile kuli wene: Lekeleleni amampuulu yesu yonse, buuleni ne cisuma; muleke tufishe kuli imwe no tuombe twa milomo yesu.”
20 Abena Israele abalapile baletuula ‘utuombe twa milomo yabo’ kuli Lesa. Aya, malambo yafumaluka aya kutasha. Paulo ayambwile uku kusesema ilyo alekonkomesha Abena Kristu ‘ukutuula ilambo lya kulumbanya kuli Lesa, e kutila, icisabo ca milomo iilumbula apabuuta ishina lyakwe.’ (AbaHebere 13:15) Na lelo twaliba ne shuko ilikalamba ilya kwenda na Lesa no kutuula amalambo aya kumulumbanya!
21, 22. Kubweshiwa nshi uko abena Israele balapila bakaipakisha?
21 Abena Israele abashile inshila shabo ishabipa no kubwelela kuli Lesa baletuula ‘utuombe twa milomo yabo.’ Icafuminemo ca kuti balibweshiwe lwa ku mupashi nge fyo Yehova abalaile. Pali Hosea 14:4-7, patila: “Nkaposho kufutatuka kwabo, nkabatemwo mutima onse; nabubwela ubukali bwandi ukufuma pali bene. Nkaba ngo mume kuli Israele; akabalula nga cananika, no kuleke mishila yakwe ilimbe nga Lebanone; utumisambo twakwe tukaanda, kabili ukuyemba kwakwe kukaba ngo muolife, no mununko wakwe nga Lebanone. Bakabwela, bakekala mu cintelelwe candi; bakapepemuka nge ngano, no kununkila ngo mwangashi wa Lebanone.”
22 Lesa akaposha abena Israele balapila ku mupashi kabili akabatemwa na kabili. Nga filya umume ulenga icani ukulelema, e fyo na Yehova akaba ku kuli bena pantu akabapaala apakalamba. Abantu bakwe ababweshiwa ‘bakayemba ngo muti wa miolife,’ kabili bakalaenda na mu nshila sha kwa Lesa. Apo na ifwe twapampamina pa kulaenda na Lesa, cinshi tulingile ukucita?
Twalilileni Ukulaenda mu Nshila sha kwa Yehova Ishatambalala
23, 24. Kusesema nshi ukwa kukoselesha ukwalekelesha mwi buuku lya kwa Hosea, kabili kwatukuma shani?
23 Pa kulaenda na Lesa, tufwile ukuba na “mano ayafuma mu muulu” no kulacita ifintu ukulingana ne nshila shakwe ishatambalala. (Yakobo 3:17, 18) Pa cikomo ca kulekelesha mu kusesema kwa kwa Hosea tubelengapo ukuti: “Nani uwa mano, eluke ifi fintu? Nani uwacetekanya, afiishibe? Pantu shalitambalale nshila sha kwa Yehova; abalungama e mo benda, lelo abapulumushi bakawamo.”—Hosea 14:9.
24 Ukucila ukulatungululwa na mano ne fipimo fya cino calo, natukoselele ukulaenda mu nshila sha kwa Lesa ishatambalala. (Amalango 32:4) Hosea e fyo acitile pa myaka 59 nelyo ukucilapo. Abilile ubukombe ubwafumine kuli Lesa mu cishinka pantu alishibe ukuti aba mano kabili abashilimuka baali no kumukutika. Na ifwe bene, Yehova nga atusuminisha ukulashimikila, tukatwalilila ukufwayafwaya abantu abakaitemenwa ukupokelela icikuuku ca bupe fye ica kwa Lesa. Ala tulatemwa nga nshi ukubombela pamo no “musha wa cishinka kabili uwashilimuka” muli uyu mulimo!—Mateo 24:45-47.
25. Ukusambilila ukusesema kwa kwa Hosea kulingile ukutwafwa ukulacita cinshi?
25 Ukusambilila ukusesema kwa kwa Hosea kulingile ukutwafwa ukulaenda na Lesa lyonse no kuba ne subilo lya kwikala ku ciyayaya mu calo cipya. (2 Petro 3:13; Yuda 20, 21) Kwena twalikwata isubilo ilisuma nga nshi! Ili subilo likafikilishiwa kuli ifwe umo umo nga twatwalilila ukulanga ukuti ‘inshila sha kwa Yehova shalitambalala’ mu fyo tusosa na mu fyo tucita.
Kuti Mwayasuka Shani?
• Bushe bucibusa bwesu na Yehova bukaba shani nga tulemupepa mu nshila yasanguluka?
• Mulandu nshi lyonse tulingile ukulalolelela Yehova?
• Mulandu nshi mwashininkishisha ukuti inshila sha kwa Yehova shalitambalala?
• Bushe kuti twatwalilila shani ukulaenda mu nshila sha kwa Yehova ishatambalala?
[Icikope pe bula 28]
Mulepokelela ukwafwa kwa ku mupashi ukufuma kuli baeluda
[Icikope pe bula 29]
Ukusesema kwa kwa Hosea kutulenga ukucetekela mu bulayo bwa kwa Yehova ubwa kubuusha abafwa
[Ifikope pe bula 31]
Twalilileni ukulaenda na Lesa no kuba ne subilo lya kwikala ubumi bwa muyayaya