‘Umupashi E Walengele Balande Amashiwi Ayafumine Kuli Lesa’

“Bakasesema tabaitendekele fye abene ukulanda amashiwi ya kusesema, lelo umupashi wa mushilo e walengele ukuti balande ayo mashiwi ayafumine kuli Lesa.”—2 PET. 1:21.

IFISHINKA FYA KUTONTONKANYAPO

Bushe umupashi wa mushilo wayafwile shani abalembele Baibolo ukwishiba ifya kulemba?

Bushininkisho nshi ubulanga ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa?

Finshi mulingile ukulacita cila bushiku pa kuti mutwalilile ukulanga ukuti mulatasha pa kukwata Icebo ca kwa Lesa?

 1. Mulandu nshi Icebo ca kwa Lesa cacindamina kuli ifwe?

ABANTU abengi balepusha abati: Bushe ni kwi twafumine? Mulandu nshi twabela pano calo? Finshi fikacitika kuli ifwe ku ntanshi? Mulandu nshi icalo cibipile ifi? Bushe ciba shani umuntu nga afwa? Akubulaba Baibolo Icebo ca kwa Lesa, nga tatwaishiba ifyasuko kuli ifi fipusho e lyo ne fipusho fimbi ifyacindama. Atukanakwata Amalembo ya Mushilo nga tatwishiba bwino ifya kucita pantu nga tusambilila fye ku fintu ificitika. Bushe ukusambilila fye ku fitucitikila kuti kwalenga twalaumfwa nga fintu kemba wa malumbo aleumfwa pa “mafunde ya kwa Yehova”?—Belengeni Amalumbo 19:7.

 2. Cinshi cingatwafwa ukutwalilila ukutemwa Icebo ca kwa Lesa, ubupe ubusuma ubo Lesa atupeela?

² Ku ca bulanda, bamo tabatemwa sana icine ca mu Baibolo nge fyo bacitemenwe pa kutendeka. (Linganyeniko Ukusokolola 2:4.) Tabakonka ifyo Yehova afwaya. (Esa. 30:21) Lelo ifwe, tatulingile ukucita ifi. Tulingile ukutwalilila ukutemwa Baibolo ne fyo isambilisha. Baibolo bupe ubusuma nga nshi ubwafuma kuli Kabumba wesu uwatutemwa. (Yako. 1:17) Cinshi cingatwafwa ukutwalilila ukutemwa “icebo ca kwa Lesa”? Icingatwafwa sana kulatontonkanya pa fyo abalembele Baibolo baletungululwa pa kulemba. Na kabili tufwile ukulanda na pa bushininkisho ubwingi ubulanga ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa. Ukwishiba ifi kuti kwalenga twatemwa sana ukubelenga Icebo ca kwa Lesa lyonse no kulakonka ifyo cilanda.—Heb. 4:12.

IFYO ‘UMUPASHI WA MUSHILO WALENGELE BALANDE AMASHIWI YA KWA LESA’

 3. Bushe umupashi wa mushilo walengele shani bakasesema na bakalemba ba Baibolo balande ifyebo ifyafumine kuli ena?

³ Ukucila pa myaka 1,610 iyapitapo, abaume 40 balilembele Baibolo ukutula mu 1513 B.C.E. ukushinta mu 98 C.E. Bambi bali ni bakasesema lelo “umupashi wa mushilo e walengele ukuti balande amashiwi ayafumine kuli Lesa.” (Belengeni 2 Petro 1:20, 21.) Insoselo ya mu ciGriki iya kuti “e walengele” yalola mu kuti, “ukusenda nangu ukusenda icintu ukufumya pa cifulo cimo ukuya ku cifulo cimbi,” e lyo kuti “lyalondololwa mu nshila ishalekanalekana pamo nga: ukusendwa, ukusunkwa nelyo ukusela.”a Imilimo 27:15 ibomfya ishiwi limo line ukulondolola ubwato ubwaiketwe, bwafilwa no kulola ukwalefuma umwela. Lesa abomfeshe umupashi wakwe uwa mushilo ukulenga bakasesema na bakalemba ba Baibolo ukulemba ifyebo fyakwe. Apo umupashi e walebatungulula, kanshi balembele ifyebo fyakwe te fyo balefwaya iyo. Inshita shimo bakasesema na bakalemba ba Baibolo tabaleishiba ne fyo ifyo balesobela nelyo ukulemba fyalepilibula. (Dan. 12:8, 9) Ca cine “Amalembo yonse aya mushilo yafuma kuli Lesa” e lyo mu Baibolo tamwaba amano ya bantunse.—2 Tim. 3:16.

4-6. Ni nshila nshi Yehova abomfeshe ukweba abalelemba Baibolo ukulemba amashiwi yakwe? Langilileni.

⁴ Bushe Lesa abomfeshe shani umupashi wakwe ukweba abalelemba Baibolo ifyo alefwaya ukuti balembe? Bushe alebeba fye fyonse ifyo bali no kulemba nangu alebeba fye ifyo balingile ukulemba e lyo abene balemba mu mashiwi yabo? Tontonkanyeni pa fyo shimakwebo alemba kalata. Nga alefwaya ukuti amashiwi yamo yabe muli kalata, alalemba umwine nangu kuti aeba sekritari wakwe ukulemba ayo mashiwi. Sekritari nga apwisha ukulemba kalata, alabikapo ishina lya kwa shimakwebo. Inshita shimo, shimakwebo aleba sekritari ifyo alefwaya ukuti alembe e lyo sekritari alemba kalata mu mashiwi yakwe. Shimakwebo kuti apitamo fye muli kalata pa kuti amone fyonse nga fili bwino. Inkalata nga yapwa ukulembwa, abapokelela kalata baleshiba ukuti ifumine kuli shimakwebo pantu pali kalata paba ishina lyakwe.

⁵ E fyo cali na pa kulemba Baibolo, amabuku yamo aya mu Baibolo yalembelwe no “munwe wa kwa Lesa.” (Ukufu. 31:18) Yehova na o ale-eba abalelemba Baibolo amashiwi bali no kulemba nga alefwaya ukuti balembe amashiwi ayo alefwaya. Ku ca kumwenako, pa Ukufuma 34:27 tubelengapo ukuti: “Yehova atile kuli Mose: ‘Lemba aya mashiwi, pantu ndecita icipangano na iwe na bana ba kwa Israele ukulingana na mashiwi aya.’” Na kabili Yehova aebele kasesema Yeremia ati: “Lemba mwi buuku fyonse ifyo nalakweba.”—Yer. 30:2.

⁶ Ilingi line Lesa tale-eba abalelemba Baibolo amashiwi ya kulemba. Lelo mu cisungusho alebika ifyo alefwaya ukuti balembe mu mitima yabo kabili abaleka balemba amashiwi ayo balemona ukuti nayalinga. Pali Lukala Milandu 12:10 patila, “Kalonganika alefwaya amashiwi ayasuma no kulemba amashiwi ayalungama aya cine.” Luka, kalemba wa Mbila Nsuma ‘alikonkele fyonse bwino bwino ukufuma pa kutendeka, alembele umo fyakonkanine.’ (Luka 1:3) Lesa abomfeshe umupashi wakwe pa kuti abalelemba tabalembele fimbi ifyo ashalefwaya.

 7. Bushe ifi Lesa abomfeshe abantunse ukulemba Baibolo cilanga shani ukuti wa mano?

⁷ Ifi Lesa abomfeshe abantu ukulemba Baibolo cilangilila ukuti wa mano sana. Amashiwi yalatwafwa ukumfwikisha ifilelandwapo e lyo na kabili yalatwafwa ukukwata ne nkuntu. Nomba nga cali shani Yehova abomfya bamalaika ukulemba Baibolo? Bushe nabo pa kulemba nga balilembelemo ifintu ifyo fwe bantu ilingi line tumfwa pamo nga umwenso, ubulanda nelyo ukubipilwa? Lesa alisuminishe abantu abashapwililika ukusala amashiwi ya kulemba, abapeele umupashi wa mushilo kabili calilenga ifyalembwa mu Baibolo ukulatufika pa mutima.

UBUSHININKISHO UBULANGA UKUTI BAIBOLO YAFUMA KULI LESA

 8. Mulandu nshi twingalandila ukuti Baibolo tayaba nge fitabo fimbi ifya filonganino fya mapepo?

⁸ Kwaliba ubushininkisho ubwingi ubulanga ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa. Baibolo ilatwafwa ukwishiba Lesa bwino ukucila ifitabo fya filonganino fya mapepo fimbi. Ku ca kumwenako, kwaliba ifitabo fya baHindu ifilanda pa myata yabo, pa mapepo, pa mano ya buntunse, pa nshimi sha kale e lyo na pa mafunde ayo balingile ukukonka. Ifitabo fya baBuddah na fyo filalondolola amafunde ayo abatukami, e kutila abashimbe abaipeelesha ku fya mapepo bafwile ukukonka. Na kabili muli ifi fitabo mwaba ifisambilisho fyabo ne fisambilisho fya kwa lesa wabo Buddha. Buddha talandile ukuti ali ni lesa kabili talandapo ifingi pali Lesa wa cine. Ifitabo fya baConfucian filanda pa fintu ifingi ifyacitike kale sana, pa mafunde ne mikalile, pa finjelengwe e lyo na pa nyimbo. Kwaliba ne fitabo fimbi ifya bashilamu ifisambilisha ukuti kwaba Lesa umo uwaishiba ifikacitika ku ntanshi no kuti e wakwata amaka pa fintu fyonse lelo tacilondolola ishina lya kwa Lesa, Yehova ilisangwa mu Baibolo imiku iingi.

9, 10. Finshi twingasambilila muli Baibolo pali Lesa?

⁹ Ifitabo ifingi ifya filonganino fya mapepo tafilanda sana pali Lesa, lelo Baibolo yena ilatwafwa ukwishiba Yehova Lesa e lyo ne fyo aacita. Baibolo ilatwafwa ukwishiba imibele ya kwa Lesa. Baibolo tailanda fye pali Lesa ukuti ni Lesa wa maka yonse, uwa mano kabili uwa mulinganya lelo ilamulondolola no kuti ni Lesa uwatutemwa. (Belengeni Yohane 3:16; 1 Yohane 4:19.) Na kabili Baibolo itweba ukuti: “Lesa taba na kapaatulula, lelo umuntu uwa mu luko lonse uutiina Lesa no kucita icalungama alapokelelwa kuli ena.” (Imil. 10:34, 35) Ifi twakwata Baibolo mu ndimi ishingi cilanga fye ukuti Lesa takwata akapatulula. Abasambilila no kusambilisha indimi ishalekanalekana batila kwaba indimi 6,700 isho abantu balanda lelo indimi fye 100 esho abantu ukucila pali 90 peresenti balanda sana. Nangu cibe ifyo, balipilibula Baibolo mu ndimi ukucila pali 2,400, mu ndimi shimo balipilibula Baibolo yonse e lyo mu ndimi shimbi bapilibulako fye Amalembo ya ciGriki. Kanshi abantu mupepi na bonse pa calo, kuti babelengako amabuuku yamo aya mu Baibolo mu lulimi lwabo.

¹⁰ Yesu atile: “Tata acili alebomba, na ine ncili ndebomba.” (Yoh. 5:17) ‘Ukufuma umuyayaya no kuya umuyayaya Yehova ni Lesa.’ Ala tulatasha nga nshi pali fyonse ifyo acita! (Amalu. 90:2) Ni Baibolo fye e itweba ifyo Lesa aacita ne fyo acita pali ino nshita ne fyo akacita ku ntanshi. Amalembo yalatusambilisha ifyo afwaya ne fyo ashifwaya kabili yalatweba ne fyo twingapalama kuli ena. (Yako. 4:8) Kanshi tatufwile ukuleka ifyo tufwaya nelyo amasakamika ukutulenga ukutaluka kuli ena.

11. Kufunda nshi ukwa mano ukwaba mu Baibolo?

¹¹ Ifyo Lesa alemba mu Baibolo filanga fye ukuti Lesa alikwatisha amano kabili filatwafwa, kanshi kuti twacetekela ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa. Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Nani uwaishiba ifyo Yehova atontonkanya, pa kuti amusambilishe?” (1 Kor. 2:16) Ici cikomo cilanda pa fyo kasesema Esaya aipwishe abantu mu nshiku shakwe ati: “Nani uwapima umupashi wa kwa Yehova, kabili nani uwingamupanda amano no kumusambilisha?” (Esa. 40:13) Ala takwaba nangu umo. E mulandu wine ukukonka ifyo Amalembo yalanda pa cupo, pa bana, pa fya kuleseshamo icitendwe pa kwangala, pa kubombesha, pali bucishinka e lyo na pa mibele isuma fyafwila abengi. Ukufunda konse ukwaba mu Baibolo kulatunonsha nga nshi. Lelo ifyo abantu bafunda te fyonse ifyafwa abantu. (Yer. 10:23) Abantu balaalula ifyo bafunda nga bamona ukuti ifyo balandile kale tafyabombele bwino. Baibolo itila: “Amatontonkanyo ya bantu, . . . yaba ngo mupu fye.”—Amalu. 94:11.

12. Bushe abantu baesha shani ukonaula Baibolo pa myaka iingi?

¹² Ilyashi lya kale ililanda pa fyo abantu bafwaile ukonaula Baibolo bushininkisho na bumbi ubulanga ukuti Lesa e walembele Baibolo. Mu 168 B.C.E., Imfumu Antiochus iyalenga bune iya ku Siria yalefwaya ukoca amabuuku yonse aya Mafunde. Mu 303 C.E., Kateka wa bena Roma Diocletian afumishe icipope ica kubongolola ifikuulwa umo Abena Kristu balepepela kabili abebele ukoca Baibolo. Balitwalilile ukucita ifi pa myaka 10. Pa numa ya myaka yaba 1000 B.C.E., ba papa e bali pa ntanshi ukukanafwaya abantu ukuti beshibe icine icaba mu Baibolo, tabalefwaya ukuti abantu balepilibula Baibolo mu ndimi shimbi isho abantu yaweyawe baleumfwa. Nangu ca kuti Satana na bantu bakwe balyesha ukonaula Baibolo, balifilwa pantu ukushinta na lelo e ko yaba. Yehova tasuminisha umuntu nangu umo ukonaula Baibolo, ubupe ubo apeela abantunse.

IFYALENGA ABANTU ABENGI BASHININKISHE UKUTI BAIBOLO YAFUMA KULI LESA

13. Bushininkisho nshi ubulanga ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa?

¹³ Kwaliba ubushininkisho na bumbi ubulanga ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa, pamo nga: ifyo Amalembo yomfwana, ifyo ilungika nga yalanda pa fya sayansi, ifyo amasesemo yafikilishiwa, ifyo abalembele bali abafumacumi, ifyo ilandapo pa lyashi lya kale, e lyo ne fyo yasuka bwino amepusho ayali mu paragrafu ya kubalilapo. Nomba natulande pa fyayafwile bamo ukushininkisha ukuti Baibolo yafumine kuli Lesa.

14-16. (a) Cinshi calengele umuShilamu, umuHindu no uushasumine muli Lesa basumine ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa? (b) Bushininkisho nshi ubwa kuti Baibolo yafuma kuli Lesa ubo mulefwaya ukubomfya ilyo muleshimikila?

¹⁴ Ba Anwar,b abashilamu bakuliile ku Middle East. Pa kashita kamo ilyo baleikala ku North America, Inte sha kwa Yehova shalibatandalile. Ba Anwar batila: “Pali ilya nshita nshatemenwe filonganino fya mapepo ifya Bena Kristu pantu kale balelwisha abaShilamu. Lelo pa mulandu wa kuti nalitemwa ukwishiba ifintu, nalisumine ukunsambilisha Baibolo.” Tapakokwele, ba Anwar balibwelelemo ku mwabo lelo tabaishibe ukwali Inte sha kwa Yehova. Pa numa ya myaka iingi baile ku Bulaya uko batendeke na kabili ukusambilila Baibolo kabili batile balishininkishe ukuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa pantu balimwene ifyo: “Amasesemo ayaba mu Baibolo yafikilishiwa, ifyo Amalembo yonse yomfwana, ne fyo Amalembo yashi-ipilika, e lyo ne fyo abantu ba kwa Yehova batemwana.” Ba Anwar balibatishiwe mu 1998.

¹⁵ Asha uuli ne myaka 16 akulila mu lupwa lwa ba Hindu. Atile: “Nalepepa fye nga twaya ku mapepo nelyo nga ninkwata amafya, lelo nga ndeikala fye bwino nshaletontonkanyapo pali Lesa.” Na kabili atile: “Ubumi bwandi bwalyalwike ilyo Inte sha kwa Yehova shantandalile.” Asha alisambilile Baibolo kabili aishileba cibusa wa kwa Lesa. Cinshi calengele ashininkishe ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa? Alondolola ukuti: “Baibolo yalyaswike amepusho yonse ayo nakwete. E calengele nkwate icitetekelo muli Lesa nangu ca kuti nalilekele ukuya kwi tempele uko nalepepa utulubi.”

¹⁶ Ukutula ku bwaice, ba Paula bali ni ba Katolika lelo ilyo bakulile tabasumine ukuti Lesa e ko aba. Batile: “Bushiku bumo nakumenye umunandi uo nshamwenepo pa myeshi iingi.” Pali iyi nshita, abaice abengi baleteka sana imishishi kabili balebomfya imiti ikola. Ilyo namwene ifyo umunandi ali uwabusaka kabili uwa nsansa, namwipwishe nati, ‘Cinshi ulemonekela ifi kabili wali kwi?’ Atile alesambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova kabili atendeke ukunsambilishako. Ukumona ifyo Amalembo yakwete amaka yakwalula umunankwe calengele uyu uushasumine muli Lesa asumine ukusambilila Baibolo kabili alishininkishe ukuti Baibolo yafuma kuli Lesa.

“ICEBO CENU NI NYALI KU MAKASA YANDI”

17. Bushe ukubelenga Baibolo no kutontonkanya pa fyo tulebelenga kuti kwatwafwa shani?

¹⁷ Baibolo bupe ubusuma nga nshi ubo Yehova atupeela ukupitila mu mupashi wa mushilo. Mulebelenga Baibolo cila bushiku, pantu cikalenga mukatemwe Baibolo na Lesa uwalembele. (Amalu. 1:1, 2) Ilyo mushilatendeka ukubelenga, mulepepa kuli Lesa no kulomba umupashi wakwe pa kuti ulemwafwa ukumfwikisha ifyo mulebelenga. (Luka 11:13) Muli Baibolo mwaba amashiwi ya kwa Lesa, e co nga tuletontonkanya pa fyo ilanda kuti twaishiba ifyo Lesa afwaya.

18. Mulandu nshi mufwile ukutwalilila ukusambilila Baibolo?

¹⁸ Ilyo muleya muleishibilako icine icaba mu Baibolo, mufwile mulekonka ne fyo ilanda. (Belengeni Amalumbo 119:105.) Mulebelenga Baibolo nga filya mulolesha mu cilola. Nga kuli ifyo mwingabombelapo kuti cawama mwabombelapo. (Yako. 1:23-25) Mulebomfya Icebo ca kwa Lesa ilyo mulesambilisha abantu aba mitima ya bufumacumi pa kuti bengaleka ukukonka ifisambilisho fya bufi. (Efes. 6:17) Ilyo mulebelenga Baibolo muletasha ukuti cine cine ‘umupashi wa mushilo e walengele ukuti bakasesema na baume abo Lesa abomfeshe ukulemba Baibolo balande amashiwi ayafumine kuli ena.’

[Amafutunoti]

[Amashiwi pe bula 29]

Mulebelenga Baibolo cila bushiku, e lyo mukalaya muletemwa Uwalembele Baibolo

[Icikope pe bula 26]

Ishina iliba pali kalata e lilenga twaishiba uwalembele kalata