Ifyo Tusambilila mwi Buuku lya Ubwina Lebi pa fyo Tulingile Ukulaikala na Bantu

1-2. Finshi twasambilile mu cipande cafumineko, kabili finshi twalasambilila muli cino cipande?

MU CIPANDE cafumineko, twalisambililako fimo ifyaba mwi buuku lya Ubwina Lebi icipandwa 19. Ku ca kumwenako, mu cikomo 3 Yehova aebele abena Israele ukuti balingile ukulacindika abafyashi babo. Twalisambilile ifyo na ifwe twingacindika abafyashi besu ilyo tulebasansamusha, tulebakoselesha, e lyo no kubafwa ukutwalilila ukuba ifibusa fya kwa Yehova. Mu cikomo cimo cine, Lesa aebele abantu bakwe ukuti balingile ukulasunga Isabata. Nangu ca kuti pali ino nshita tatusunga Isabata, kuti twasambililako fimo kuli lilya ifunde nga ca kuti tuleshako inshita iya kucitamo ifya kwa Lesa cila bushiku. Nga tulecita ifi twalandapo tukalanga ukuti tulefwaisha ukuba aba mushilo nga filya amashiwi ayaba pa Ubwina Lebi 19:2 e lyo na yaba pali 1 Petro 1:15 yalanda.

² Muli cino cipande twalasambilila pa fikomo na fimbi ifyaba mu Ubwina Lebi icipandwa 19. Finshi twingasambilila mu cipandwa 19 pa fyo tufwile ukulangulukilako abalemana, ukuba abafumacumi ilyo tulecita amakwebo, e lyo ne fyo twingalatemwa abantu bambi? Tufwaya ukuba aba mushilo pantu Lesa wa mushilo. Kanshi natumone amasambililo twalasambililako.

3-4. Ukulingana na mashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:14, bushe bankomamatwi e lyo na bashimona bali no kulabasunga shani?

³ Belengeni Ubwina Lebi 19:14. Yehova alefwaya abantu bakwe ukuba ne cikuuku ku balemana. Ku ca kumwenako, abena Israele tabalingile ukulalapisha nkomamatwi. Ukulapisha kwali nalimo kutiinya umuntu nelyo ukulanda amashiwi ayabipisha pali ena. Calibipile sana ukucita ifi kuli nkomamatwi! Pantu taleumfwa ifyo balelanda kabili te kuti aipokolole.

⁴ Mu cikomo cimo cine Lesa aebele ababomfi bakwe ukuti ‘tabalingile ukubikila impofu ifya kuti iipununeko.’ Icitabo cimo calanda pa bantu abalemana ukuti: “Kale ku ncende ukwaba icalo ca Israel, abashimona tabalebasunga bwino, balebasunga bulukubuluku.” Nalimo umuntu kuti abika cimo mu nshila pa kuti uushimona aipununeko nelyo aicene pa kuti bamuseke. Ubu bwali buluku! Ili ifunde lyalengele abantu ba kwa Yehova baishiba ukuti balingile ukuba ne cikuuku ku bantu abalemana.

 5. Kuti twalanga shani ukuti tulomfwila uluse abalemana?

⁵ Yesu aleumfwila uluse abantu abalemana. Ibukisheni amashiwi atumine kuli Yohane Kabatisha, aya kuti: “Impofu shileshibulwa amenso, abalemana bale-enda, aba fibashi baleundapwa na bankomamatwi baleumfwa, abafwa balebuushiwa.” Na bantu bonse ilyo bamwene ifipesha amano ifyo Yesu acitile, “balumbenye Lesa.” (Luka 7:20-22; 18:43) Fwe Bena Kristu twaliba no luse ku balemana nga filya fine Yesu ali. Tulaba ne cikuuku, tulabalangulukilako, e lyo no kubatekanishisha. Ca cine ukuti Yehova tatupeela amaka ya kucita ifipesha amano nga filya Yesu alecita. Na lyo line, twalikwata ishuko lya kubila ku bantu abashimona e lyo na bashaba ifibusa fya kwa Lesa, ukuti mu paradaise abantu bonse bakondapwa amalwele yabo yonse kabili bakaba ifibusa fya kwa Lesa. (Luka 4:18) Iyi mbila nsuma ilelenga abantu abengi ukulumbanya Lesa.

 6. Bushe ifikomo fimo ifyaba mu cipandwa 19 ica Ubwina Lebi filenga shani twaumfwikisha umwalola Amafunde Ikumi?

⁶ Ifikomo fimo mu cipandwa 19 ica Ubwina Lebi filalenga twaumfwikisha umwalola ifyaba mu Mafunde Ikumi. Ku ca kumwenako, ifunde lyalenga 8 lyalandile fye ukuti: “Wilaiba.” (Ukufu. 20:15) Umuntu nalimo kuti atontonkanya ukuti nga tasendapo icintu icishili cakwe, ninshi aleumfwila ili ifunde. Na lyo line kuti aleiba mu nshila shimbi.

 7. Finshi nalimo shimakwebo engacita ifingalenga akaana ukumfwila ifunde lyalenga 8 ililanda pa kukanaiba?

⁷ Shimakwebo nalimo kuti atila tabalaibapo pantu tabala asendapo icishili cakwe. Nomba bushe ici cilolele mu kuti lyonse alaba umufumacumi ilyo alecita amakwebo? Awe. Pa Ubwina Lebi 19:35, 36, Yehova atile: “Mwilaba na lufyengo ilyo . . . mulepima ubukulu bwa fintu atemwa ukufina kwa fiko, nangu ilyo mulepima icili conse. Muleba ne fya kupiminako ifyalungama, amabwe aya kupiminako ukufina ayalungama, itepe ilyalinga na galoni iyalinga.” Shimakwebo uwalebomfya ifya kupiminako ifishalungama, aleibila abo alecita nabo amakwebo. Ifikomo na fimbi mu cipandwa 19 ica Ubwina Lebi fyalilandapo na fimbi pali ici cishinka.

 8. Bushe amashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:11-13 yalengele abaYuda baishiba shani ifya kukonka ifunde lyalenga 8, kabili na ifwe finshi twingasambililako?

⁸ Belengeni Ubwina Lebi 19:11-13. Amashiwi ya kubalilapo mwi buuku lya Ubwina Lebi 19:11 yatila: “Mwilaiba.” Icikomo 13 ca-ampanya ukwiba ku kukaanaba umufumacumi ilyo mulecita amakwebo, citila: “Mwilafyenga abanenu.” Kanshi umuntu nga tali umufumacumi ilyo alecita makwebo, ninshi aleiba. Ifunde lyalenga 8 lyatile ukwiba kubi, lelo amashiwi yaba mu Ubwina Lebi yalengele abaYuda baishiba ishinte lya ili funde. E kutila ifyo bali no kuba abafumacumi muli fyonse ifyo balecita. Kanshi nacicindama ukuti tuletontonkanya pa fyo Yehova amona ukukaanaba umufumacumi e lyo no kwiba. Kuti twaipusha ukuti: Nga natontonkanya pa mashiwi yaba mu Ubwina Lebi 19:11-13, bushe kuliko mumo umo ndekabila ukwaluka ilyo ndecita amakwebo nelyo ilyo ndi pa ncito?

 9. Bushe ifunde ilyaba pa Ubwina Lebi 19:13 lyalecingilila shani ababomfi?

⁹ Abena Kristu abaingisha abantu incito, nabo kuti basambililako ifya kuba abafumacumi kuli ili lembo. Pa Ubwina Lebi 19:13 paba na mashiwi ya kuti: “Wilasunga amalipilo ya mubomfi ubushiku bonse ukufika ulucelo.” Mu Israele abantu abengi bali balimi kabili abo baleingisha incito balebapeela indalama nga babomba. Nga ca kuti umubomfi bakaana ukumulipila pa numa ya kubomba, talekwata indalama isha kushitamo ifya kulya ifya kupeela ulupwa lwakwe pali bulya bushiku. Yehova atile: “Ali mu bwafya kabili alefwaisha amalipilo yakwe.”—Amala. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Finshi tusambililako ku fyaba pa Ubwina Lebi 19:13?

¹⁰ Muno nshiku, ababomfi abengi babalipila umuku umo nelyo imiku ibili mu mweshi, te cila bushiku. Na lyo line ishinte lye funde ilyaba pa Ubwina Lebi 19:13 licili lilabomba na muno nshiku. Bamo abaingisha abantu incito balafolesha abo baingisha incito indalama ishinono sana ukucila pa sho balingile ukufola. Balishiba ukuti ababomfi babo nalimo tabakwata kwa kuya, babombela fye ico cine. Kanshi kuti twatila abafolesha abo baingisha incito indalama ishinono sana, ninshi ‘balesunga amalipilo ya babomfi.’ Umwina Kristu uwaingisha abantu incito talingile ukulacita ifi. Nomba lekeni tumoneko na fimbi ifyo twingasambilila mu Ubwina Lebi 19.

11-12. Cishinka nshi Yesu alelandapo ilyo a-ambwile amashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:17, 18?

¹¹ Lesa tafwaya ukuti twapelela fye pa kukanacita ifyabipa ku bantu, lelo kwaliba na fimbi ifyo afwaya ukuti tulecita. Ifi fine e fyo tubelenga pa Ubwina Lebi 19:17, 18. (Belengeni.) Yehova atile: “Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.” Ifi e fyo Umwina Kristu afwile ukulacita nga ca kuti alefwaya ukulalenga Lesa alesekelela.

¹² Yesu na o alilangile ukuti ifunde ilyaba pa Ubwina Lebi 19:18 lyalicindama sana. UmuFarise inshita imo aipwishe Yesu ukuti: “Lifunde nshi ilikalamba mu Mafunde yonse?” Yesu amwaswike ukuti “ifunde ilikalamba kabili ilya ntanshi” lya kuti tufwile ukutemwa Yehova Lesa wesu ne mitima yesu yonse, ne myeo yesu yonse, no kutontonkanya kwesu konse. Lyena Yesu a-ambwile amashiwi yaba ayaba pa Ubwina Lebi 19:18 kabili atile: “Ilya cibili, ilyapalana ne li, litila, ‘Uletemwa umunobe nge fyo waitemwa we mwine.’” (Mat. 22:35-40) Kwaliba inshila ishingi isho twingalangilamo ukutemwa ku bantu kabili shimo kuti twashisambilila mwi buuku lya Ubwina Lebi icipandwa 19.

13. Bushe ifyo Yosefe acitile filenga shani twaumfwikisha amashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:18?

¹³ Inshila imo iyo twingalangilamo ukutemwa ku bantu, kukonka ifyo amashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:18 yalanda, ayatila: “Wilalandula kabili wilapata abana ba bantu bobe.” Fwe bengi twalishibako abantu abafulilwa abanabo nalimo abo babomba nabo, abo basambilila nabo, nelyo balupwa, kabili balibafulilwa pa myaka iingi! Ibukisheni ukuti bandume nankwe 10 aba kwa Yosefe balimufulilwe kabili ici calengele ukuti bamushitishe. (Ukute. 37:2-8, 25-28) Na lyo line Yosefe ena tabafulilwe. Ilyo akwete icifulo ca pa muulu, afwaya nga alilandwile lelo alibomfwilile uluse. Yosefe tale-enda ne cikonko ku mukoshi. Lelo ifyo acitile e fyo tusambilila pa Ubwina Lebi 19:18.—Ukute. 50:19-21.

14. Twaishiba shani ukuti na muno nshiku tufwile ukulakonka amashinte ya mafunde ayaba pa Ubwina Lebi 19:18?

¹⁴ Filya Yosefe asalilepo ukweleela mu cifulo ca kulaenda ne cikonko ku mukoshi nelyo ukulandula, e fyo fwe Bena Kristu tufwile ukucita nga tulefwaya ukulenga Lesa ukusekelela. Ifi fine e fyo na Yesu atusambilishe mwi pepo lya cilangililo ilyo atile tufwile ukwelela abatulufyanya. (Mat. 6:9, 12) Umutumwa Paulo na o aebele Abena Kristu banankwe ukuti: “Mwe batemwikwa, mwilalandula.” (Rom. 12:19) Kabili abakoseleshe no kuti: “Muleshipikishanya no kubelelana uluse nga umo ali ne ca kuilishanya ku munankwe.” (Kol. 3:13) Amashinte ya mafunde aya kwa Yehova tayaluka. Kanshi na muno nshiku mwine tufwile ukulakonka amashinte ya mafunde ayaba pe lembo lya Ubwina Lebi 19:18.

15. Langilileni ifyo twingacita nga tulefwaya ukweleela abatulufyenye no kulabako.

¹⁵ Natulangilile. Kuti twapashanya ukufulwa ilyo abantu batukalifya ku cilonda. Ifilonda fimo filaba ifinono e lyo fimbi filaba ifikalamba. Ku ca kumwenako, ilyo muleputaula umusalu nalimo kuti mwaiteeta. Nangu ca kutila kuti cakalipa, kwena nga papitako inshita iinono kuti caleka ukukalipa kabili kuti capola. Nga papita ubushiku bumo nelyo shibili nalimo te kuti twibukishe na po twaiteetele. Ifi fine e fyo caba na ku filubo ifyo abantu batulufyanya, fimo finono sana. Ku ca kumwenako, cibusa wesu nalimo kuti alanda fimo nelyo acita fimo ifyatukalifya. Na lyo line, kuti twamweleela. Nomba nga natukwata icilonda icikulu tufwile ukuya ku cipatala pa kuti badokota bacibile no kucikaka. Nga ca kuti tuletonkaula pa cilonda nelyo ukwikataulapo, te kuti cipole kuti cakulilako. Ku ca bulanda umuntu uufulilwe pa mulandu wa kuti nabamukalifya nalimo kuti alacita kwati muntu uuletonkaula pa cilonda nelyo ukwikatapo. Kuti aikalila fye ukutontonkanya pa fyo bamukalifye ne fyo bamulufyenye. Nomba bonse abenda ne cikonko ku mukoshi baikalifya fye abene. Kanshi nacicindama sana ukumfwila ukufunda ukwaba pa Ubwina Lebi 19:18!

16. Ukulingana na mashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:33, 34, bushe Yehova alefwaya ukuti abena Israele balesunga shani abalebeshi, kabili finshi twingasambililako?

¹⁶ Ilyo Yehova aebele abena Israele ukuti bafwile ukulatemwa abantu banabo, taloseshe mu kuti bali no kutemwa fye abena Israele epela. Abebele no kuti balingile ukulatemwa balebeshi abo baleikala nabo. Aya e mashiwi yaba pa Ubwina Lebi 19:33, 34. (Belengeni.) Abena Israele bali no kusunga umulebeshi “ngo mwana calo” kabili bali no ‘kumutemwa’ nge fyo baitemenwe abene. Ku ca kumwenako, ifunde lyatile abena Israele bali no kuleka abalebeshi e lyo na bapiina ukutolelesha mu mabala yabo. (Lebi 19:9, 10) Fwe Bena Kristu muno nshiku kuti twasambililako fimo kuli ili funde ililanda pa kutemwa abalebeshi. (Luka 10:30-37) Finshi twingacita? Mu calo fye conse mwaliba abantu abengi nga nshi abafuma ku fyalo fyabo no kuya mu kwikala ku fyalo fimbi kabili bamo nalimo bekala fye mupepi na imwe. Kanshi tufwile ukulasunga bwino abaume, abanakashi, na bana abafuma ku fyalo fimbi no kulabacindika.

17-18. (a) Ukulingana na Ubwina Lebi 19:2 na 1 Petro 1:15, mibele nshi tufwile ukukwata? (b) Mulimo nshi uwacindama uo umutumwa Petro atukoseleshe ukulabomba?

¹⁷ Pa Ubwina Lebi 19:2 na pali 1 Petro 1:15 tusambililapo ukuti tufwile ukuba aba mushilo. Mu cipandwa 19 ica Ubwina Lebi mwaliba ifikomo na fimbi ifingi ifitweba ifyo twingacita pa kuti Yehova atutemwe. Twalanda fye pa fikomo ifinono umo twasambilila ifyo tufwile ukulacita e lyo ne fyo tushifwile ukulacita.b Amalembo ya ciGriki aya Bena Kristu yalanga ukuti Yehova alafwaya ukuti tulebomfya aya mashinte ya mafunde mu fyo tucita. Lelo umutumwa Petro alilandile na pa cintu cimbi ico tufwile ukulacita.

¹⁸ Kuti tulepepa Yehova e lyo no kulacitila abantu ifintu ifisuma. Na lyo line umutumwa Petro akoseleshe Abena Kristu ukulacita icintu cimo icacindama. Ilyo Petro ashilalanda amashiwi ya kutukoselesha aya kuti muleba aba mushilo mu myendele yenu yonse, atile: “Teyanyeni imitima yenu ku kubombesha.” (1 Pet. 1:13, 15) Bushe mulimo nshi aletweba ukubombesha? Petro atile bamunyina ba kwa Kristu abasubwa bali no ‘kulabila konse konse ubucindami bwa wabetile.’ (1 Pet. 2:9) Abena Kristu bonse bafwile ukulabomba uyu mulimo uwacindama sana uwafwa abantu abengi. Ala lishuko nga nshi ilyo twakwata fwe bantu ba mushilo aba kwa Lesa, ilya kuba abacincila ilyo tulebombako lyonse umulimo wa kubila e lyo no kusambilisha! (Marko 13:10) Nga tule-esha na maka ukukonka amashinte ya mafunde ayaba mu Ubwina Lebi icipandwa 19, e lyo tulanga fye ukuti twalitemwa Lesa e lyo na bantu banensu. Tulanga no kuti tulafwaya ukuba “aba mushilo” mu myendele yesu yonse.