Icebo ca kwa Yehova ca Mweo
Ifyo Twingafwaisha Ukwishiba mwi Buuku lya Bubili Ilya kwa Samwele
UKWISHIBA ukuti Yehova ni mulopwe wa kubumbwa konse, bushe kuti kwalenga ukuti tulemumfwila umupwilapo? Bushe umuntu wa bucishinka atwalilila fye ukucite calungama mu menso ya kwa Lesa? Bantu ba musango nshi abo Lesa wa cine atila ‘balipokelelwa no mutima wakwe?’ (1 Samwele 13:14, NW) Ibuuku lya Bubili ilya kwa Samwele lilasuka aya mepusho bwino bwino.
Ibuuku lya Bubili ilya kwa Samwele lyalembelwe na Gadi na Natani.a Aba bakasesema babili bali fibusa nga nshi ifya Mfumu Davidi iya mu Israele wa ku kale. Ili buuku lyapwishishiwe ukulembwa nalimo mu 1040 B.C.E., mupepi na ku mpela ya myaka 40 iya kuteka kwa kwa Davidi, kabili lilanda sana pali Davidi na pali bucibusa bwakwe na Yehova. Ili lyashi lilanda pa fyo icalo icaiswilemo ukukansana caishileba icalo ca maka kabili ubufumu bwaikatana ubwaletungululwa ne mfumu yashipa. Na kabili lyaisulamo ifyebo fyalandilwe ukufuma pa nshi ya mutima.
DAVIDI ‘AYA ALECINDAMA’
Ifyo Davidi acita ilyo aumfwa ukuti Shauli na Yonatani nabafwa fyasokolola ifyo abatemenwe ne fyo atemwa Yehova. Mu Hebrone, Davidi acitwa imfumu pa mukowa wa kwa Yuda. Mwana Shauli Ishi-boshete acitwa imfumu ya mikowa yonse iyashala mu Israele. Davidi “aleya alecindama,” kabili ilyo papita imyaka 7 na hafu, aba imfumu pali Israele yonse.—2 Samwele 5:10, NW.
Davidi apoka umusumba wa Yerusalemu ku bena Yebusi kabili aucita umusumba ukalamba uwa bufumu bwakwe. Kwaba akayofi ilyo Davidi aesha ukutwala icipao ca cipingo ku Yerusalemu pa muku wa kubalilapo. Lelo, umuku walenga bubili Davidi atunguluka, kabili asekelela no kucinda sana. Yehova apangana icipangano ca bufumu na Davidi. Davidi acimfya abalwani bakwe pantu Yehova natwalilila ukuba nankwe.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
2:18—Mulandu nshi Yoabu na bamunyina babili balebetila ati abana baume batatu aba kwa Seruya, nyinabo? Mu Malembo ya ciHebere, abana baleishibikilwa kuli bawishi. Umulume wa kwa Seruya nalimo alifwile bwangu, nelyo amwenwe ngo ushalingile ukusanshiwa mu Malembo ya Mushilo. Seruya alilembelwe mu Malembo ya Mushilo pantu ali ni nkashi ya kwa Davidi uwa muli nyina umbi. (1 Imilandu 2:15, 16) Wishi wa aba baume batatu alandwapo fye ilyo balelanda pa nshiishi yakwe iyali mu Betelehemu.—2 Samwele 2:32.
3:29, NW—Ni mwi mwalola amashiwi yatila “umwaume uwa kubombela ku mupeto wa kukoselako”? Ukulingana no lutambi, abanakashi e balepike nsalu. Kanshi, aya mashiwi yalosha ku baume abashafikilepo ukubombe milimo yakosa pamo ngo kulwa ubulwi ica kuti balebomba fye milimo iyalebomba abanakashi.
5:1, 2—Myaka inga iyapitilepo ukutula apo Ishi-boshete bamwipaile, pa kuti Davidi bamucite mfumu pali Israele onse? Ishi-boshete atekele imyaka ibili. Afwile atendeke ukuteka pa numa fye ya mfwa ya kwa Shauli, pa nshita imo ine na intu Davidi acitilwe imfumu mu Hebrone. Pa myaka 7 na hafu iyo Davidi atekele pali Yuda, aleikala mu Hebrone. Ilyo fye acitilwe imfumu pali Israele onse, acitile Yerusalemu ukuba umusumba ukalamba. Kanshi, ukutula apo Ishi-boshete afwilile imyaka nalimo 5 yalipitile e lyo Davidi acitilwe imfumu pali Israele onse.—2 Samwele 2:3, 4, 8-11; 5:4, 5.
8:2—Bena Moabu banga baipaiwe ilyo abena Israele bakansene na bo? Impendwa nalimo yasangilwe ilyo bapimine ukucila ukupenda. Cimoneka kwati Davidi alambalike abena Moabu pa nshi mu mutande. Lyena, apimine ifyo uyo mutande walepele ukubomfye ntambo, nelyo ukushila umupelwa. Cilemoneka kwati imitande ibili, nelyo abena Moabu abengi e baipaiwe, kabili umutande umo, nelyo abanono, e bapuswike.
Ifyo Twingasambililako:
2:1; 5:19, 23. Davidi alipwishe Yehova nga kuti aikala mu Hebrone, na lintu ashilaya mu kulwisha abalwani bakwe acitile cimo cine. Na ifwe bene tufwile ukulomba ubutungulushi bwa kwa Yehova ilyo tushilapingula pa fintu ifikumine bumupashi bwesu.
3:26-30. Icilandushi cilaleta amafya.—Abena Roma 12:17-19.
3:31-34; 4:9-12. Davidi aba ca kumwenako cisuma pantu taali ne cilandushi kabili taali no lupato nelyo ubulwani.
5:12. Tatufwile ukulaba ukuti Yehova alitusambilisha inshila shakwe kabili alilenga ukuti tube na bucibusa busuma na wena.
6:1-7. Nangu ca kuti amapange Davidi akwete yali bwino, ukwesha ukusendele Cipao pe celeta kwali kupula mu mafunde ya kwa Lesa kabili mwafumine ubwafya. (Ukufuma 25:13, 14; Impendwa 4:15, 19; 7:7-9) Filya Usa afwaile ukwikatilila Icipao na fyo filangilila ukuti amapange yasuma tayalula amafunde ya kwa Lesa.
6:8, 9. Ilyo Davidi aeshiwe, pa kubala alikalipe, lyena aishileumfwa umwenso, nalimo apeele na Yehova umulandu pa fyacitike. Tufwile ukucenjela pa kuti tatupeele Yehova umulandu nga twaba na mafya yesako ilyo twapula mu mafunde yakwe.
7:18, 22, 23, 26. Tufwile ukupashanya Davidi mu fyo aali uwaicefya, na mu fyo ali uwaipeelesha kuli Yehova, ne fyo alefwaisha ukusumbula ishina lya kwa Lesa.
8:2. Ukusesema ukwasobelwe imyaka 400 ku numa kwafishiwapo. (Impendwa 24:17) Icebo ca kwa Yehova lyonse cilafishiwapo.
9:1, 6, 7. Davidi alifishishepo ubulayo bwakwe. Na ifwe bene tufwile ukulafishapo ico twasosa.
YEHOVA ALENGA UBUBI UKWISA PA WASUBWA WAKWE
Yehova aeba Davidi ukuti: “Mona, ine nkemya pali iwe ububi ukufuma mu ng’anda yobe, nkabuula na bakashi bobe ku menso yobe, nkabapeela na ku mubiyo; na o akasendama na bakashi bobe pa mulola wa kasuba aka.” (2 Samwele 12:11) Cinshi Yehova asosela aya mashiwi? Ni co Davidi alibembuka na Bati-sheba. Nangu ca kuti Davidi alapila no kulekelelwa, tacingililwe ku fyafuma mu lubembu lwakwe.
Ica kubalilapo ca kuti umwana Bati-sheba afyala, afwa. Lyena umwana mwanakashi wa kwa Davidi Tamari bamwikata ku maka kuli Amnone, ndume yakwe uwa muli nyina umbi. Lyena Absalomu uwafyelwe mwi fumo limo line na Tamari, alandula no kwipaya Amnone. Absalomu apondokela wishi kabili aicite mfumu mu Hebrone. Davidi apatikishiwa ukufulumuka Yerusalemu. Absalomu aulungana na bakanakashi ba kwa wishi 10 abashele balesakamana ing’anda. Davidi abwelela pa bufumu ilyo Absalomu aipaiwa. Bucipondoka bwa kwa Sheba uwa mu mukowa wa kwa Benjamini bwapwa ilyo Sheba aipaiwa.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
14:7, NW—Cinshi cimininwako no “mulilo wa malasha yandi”? Ukupya panono panono ukwa malasha kulabomfiwa ukwimininako ubufyashi nelyo abana.
19:29—Cinshi Davidi acitile ifintu muli ulya musango ilyo aumfwile ubulondoloshi bwa kwa Mefiboshete? Ilyo aumfwile ubulondoloshi bwa kwa Mefiboshete, Davidi afwile ailwike ukuti alilubile pa kumfwile fyebo fya kwa Siba. (2 Samwele 16:1-4; 19:24-28) Davidi afwile alifulilwe ilyo aumfwile ifi, kabili talefwaya ukumfwilapo na fimbi pali ili lyashi.
Ifyo Twingasambililako:
11:2-15. Ifyalembwa filanda pa filubo fya kwa Davidi fyaba bushininkisho bwa kuti Baibolo Cebo capuutwamo ica kwa Lesa.
11:16-27. Ilyo twabembuka, tatufwile ukufisa ulubembu nge fyacitile Davidi. Lelo, tufwile ukutumbula ulubembu lwesu kuli Yehova no kulomba ukwafwa kwa baeluda mu cilonganino.—Amapinda 28:13; Yakobo 5:13-16.
12:1-14. Natani aba ca kumwenako cisuma kuli baeluda mu cilonganino. Bafwile ukwafwa ababembuka no kubalungika. Baeluda bafwile ukubomba uyu mulimo mano mano.
12:15-23. Ukwishiba bwino icamucitikile kwalengele Davidi ukwankula bwino ku bucushi.
15:12; 16:15, 21, 23. Ilyo caishibikwe ukuti Absalomu ali no kwikala pa cipuna ca bufumu, icilumba no kufwaisha ukulumbuka fyalengele Ahitofele impanda mano yacenjela ukuba shikamfutu. Ukuba uwacenjela lelo uushaicefya kabili uushaba na bucishinka kuti kwabe citeyo.
19:24, 30. Cine cine Mefiboshete alitashishe sana Davidi pa luse lwakwe. Ali-itemenwe ukunakila ifyo imfumu yapingwile pali filya Siba asosele. Ukutasha kufwile ukutulenga ukunakila Yehova no kuteyanya kwakwe.
20:21, 22. Amano ya muntu umo kuti yacilikila ubwafya bwingaponena abantu abengi.—Lukala Milandu 9:14, 15.
LEKENI TUWILE “MU MINWE YA KWA YEHOVA”
Kwaba icilala pa myaka itatu ico Shauli aali no mulandu wa mulopa ilyo aipeye abena Gibeone. (Yoshua 9:15) Pa kulandula ifyacitile Shauli, abena Gibeone balomba ukwipaiwa kwa bana baume ba kwa Shauli 7. Davidi apeela abana ba kwa Shauli ku bena Gibeone, kabili icilala capwa ne mfula yaloka. AbaPelishiti bane amapaka ‘bawila ku minwe ya kwa Davidi na ku minwe ya babomfi bakwe.’—2 Samwele 21:22.
Davidi abembuka icabipisha ilyo aeba ababomfi bakwe ukupenda abantu. Alapila no kusalapo ‘ukuwila mu minwe ya kwa Yehova.’ (2 Samwele 24:14) Icafumamo ca kuti, abantu 70,000 bafwa ku cikuko. Davidi acita ifyo Yehova amweba, kabili icikuko capwa.
Amasuko ku Mepusho ya mu Baibolo:
21:8, NW—Cinshi Baibolo isosela ukuti Mikali umwana mwanakashi wa kwa Shauli alikwete abana basano, ilyo pali 2 Samwele 6:23 itila afwile ukwabulo kukwatapo umwana? Ubulondoloshi bwaishibikwa ku bantu abengi bwa kuti aba bana bali bana ba kwa Merabu inkashi ya kwa Mikali. Merabu aupilwe kuli Adriele. Limbi Merabu alifwile bwangu, kabili Mikali uushakwetepo umwana e wakushishe aba balumendo.
21:9, 10—Bushe ni pa butali bwaba shani Rispa alondele ifitumbi fya bana bakwe babili na beshikulu ba kwa Shauli basano abo abena Gibeone baipeye? Aba bantu 7 baipaiwe “mu nshiku sha ntanshi isha kulobolola,” mu March nelyo mu April. Ifitumbi fyabo bafikobeke pa lupili. Rispa alelinda ifitumbi 7 akasuba no bushiku mpaka Yehova alangile ukuti ubukali bwakwe nabupwa ilyo alengele icilala ukupwa. Imfula iikalamba kwati tayalokele ilyo abantu bashilapwisha ukulobolola ifisabo mu October. Kanshi, Rispa nalimo alondele ifitumbi akasuba no bushiku pa myeshi 5 nelyo 6. Pa numa, e lyo Davidi aebele aba kushiika amafupa ya aba baume.
24:1—Mulandu nshi ukupenda abantu uko Davidi acitile kwabelele ulubembu lwabipisha? Amalango tayabindile ukupenda abantu. (Impendwa 1:1-3; 26:1-4) Baibolo tailanda icalengele ukuti Davidi apende abantu. Lelo, 1 Imilandu 21:1 itila Satana e wamusongele ukucite co. Na kuba, mushika wa fita fya kwa Davidi, Yoabu, alishibe ukuti ico Davidi apingwilepo ukucita calilubene kabili alyeseshe na maka ukumulesha ukucite ca musango yu.
Ifyo Twingasambililako:
22:2-51. Ala mwandini ulwimbo lwa kwa Davidi lulalanga bwino sana ukuti Yehova ni Lesa wa cine untu tufwile ukutetekela nga nshi!
23:15-17. Davidi alicindamike sana ifunde lya kwa Lesa pa bumi no mulopa ica kuti pali aka kashita atalwike ku kucita icalemoneka ngo kupula muli ili funde. Na ifwe bene tufwile ukucindamika amafunde ya kwa Lesa yonse.
24:10. Kampingu ya kwa Davidi yamulengele ukuti alapile. Bushe na kampingu wesu na o e fyo aba?
24:14. Davidi alishininkishe ukuti Yehova wa luse sana ukucila abantu. Bushe na ifwe e fyo twashininkisha?
24:17. Davidi alibipilwe pantu ulubembu lwakwe lwaletele ubucushi pa luko lonse. Umubembu uwalapila, afwile ukubipilwa pa museebanya incitilo shakwe shaletele pa cilonganino.
Na Ifwe Bene Kuti ‘Twapokelelwa no Mutima wa kwa Lesa’
Imfumu ya bubili iya bena Israele yali ‘iyapokelelwa no mutima wa kwa Yehova.’ (1 Samwele 13:14) Davidi taletwishika ifipimo fya kwa Yehova ifyalungama, kabili talefwaya ukulaicitila ifintu ukupusana ne fyo Lesa afwaya. Lyonse ilyo Davidi alebembuka, alesumina ulubembu lwakwe, aleumfwila ukufunda, kabili alelungike ncitilo shakwe. Davidi ali muntu wa cishinka. Kanshi, kuti cawama ukumupashanya, sana sana nga twabembuka.
Ilyashi ililanda pali Davidi lilanga ukuti pa kusumina ukuti Yehova ni mulopwe, tukabila ukulaumfwila ifipimo Fyakwe ukukuma ku calungama ne calubana no kubombesha ukuti tulefibaka, e kutila ukuba aba cishinka kuli Lesa. Na ifwe bene kuti twaba aba cishinka kuli Lesa. Mwandini tulatasha nga nshi pa masambililo tusambilila mwi buuku lya Bubili ilya kwa Samwele! Cine cine ubukombe bwapuutwamo ubusangwa muli ili buuku bwa mweo kabili bwa maka.—AbaHebere 4:12.
[Futunoti]
a Nangu ca kuti Samwele talembeleko ili buuku, lyainikwa ishina lyakwe pantu pa kubala aya mabuuku yabili, ibuuku lya kwa Samwele ilya Kubalilapo ne lya Bubili, yali fye ibuuku limo pa mutande wa mabuuku ya ciHebere. Samwele e walembele iciputulwa icikalamba ice buuku lya Kubalilapo ilya kwa Samwele.
[Icikope pe bula 16]
Ukulaibukisha uwamutekele pa cipuna ca bufumu kwayafwile Davidi ukutwalilila uwaicefya
[Ifikope pe bula 18]
“Mona, ine nkemya pali iwe ububi ukufuma mu ng’anda yobe”
Bati-sheba
Tamari
Amnone